Công nghi p hoá - Hi n đ i hoá
Ph i có đ ng l c m i cho công cu c Công nghi p hoá - Hi n đ i hoá
Chi u 16/10, Th t ng Phan Văn Kh i, Phó Th t ng Ngô Xuân L c, cùng cán b ch ch t ướ ướ
m t s b , ngành có liên quan đã đ n thăm và làm vi c v i B Công nghi p. ế
B tr ng Đ ng Ch , các Th tr ng cùng đông đ o cán b ch ch t ngành công nghi p ưở ư ưở
đã vui m ng đón ti p Th t ng, Phó Th t ng và các đ ng chí cùng đi. B tr ng Đ ng ế ướ ướ ưở
Ch báo cáo v i Th t ng, Phó Th t ng m t s nét chính v ho t đ ng c a ngành côngư ướ ướ
nghi p 9 tháng năm 1997, nh ng ki n ngh v i chính ph đ tháo g khó khăn, phát tri n ế
ngành.
Nh s ch đ o đúng đ n hi u qu c a chính ph , s c g ng c a các doanh nghi p, nh
phát huy năng l c c a các công trình m i đ c đ u t giai đo n tr c, t c đ tăng bình quân ượ ư ướ
c a toàn ngành đ t 14% năm. M t s s n ph m quan tr ng m c tăng tr ng khá v s n ưở
l ng nh : đi n tăng 1,57 l n, than s ch tăng 1,6 l n, thép tăng 2,7 l n, phân lân các lo i tăngượ ư
2,04 l n, đ ng c đi n tăng 2,48 l n ơ
Đ hình thành m t s ngành Công nghi p m i hi n đ i nh công nghi p xe ôtô xe máy, ư
ch t o thi t b đi n công su t l n. So v i m c tiêu đã đ ra khi l p k ho ch, t c đ tăngế ế ế
tr ng các ngành công nghi p đ u v t t 30 – 80%.ưở ượ
Đ u t n c ngoài vào ngành công nghi p tăng nhanh, đ n h t năm 1997 đã 601 d án ư ư ế ế
đang ho t đ ng, v i t ng s v n 6,553 tri u USD. Trong s đó d án vào ngành công nghi p
n ng là 222, công nghi p nh tiêu dùng 301, công nghi p th c ph m là 78. Tuy nhiên, đi m
n i b t trong th i gian g n đâycông nghi p n i đ abi u hi n ch ng l i, đ c bi t m t
s trung tâm công nghi p quan tr ng, các thành ph l n nh N i, tp. H Chí Minh ư . Đ u t ư
n c ngoài làm gia tăng t c đ phát tri n công nghi p nh ng cũng tăng thêm s c ép và chia sướ ư
th ph n s n ph m công nghi p trong n c… V i tình hình y, kh năng đ t m c tiêu đã đ ra ướ
cho năm 2000 t tr ng công nghi p chi m 34 35% GDP s tr nên khó khăn h n. Đ đ y ế ơ
m nh s n xu t, t o đà hoàn thành k ho ch 5 năm 1996 2000, cho b c phát tri n ti p ế ướ ế
theo, B tr ng Đ ng Ch thay m t lãnh đ o B các đ n v trong toàn ngành đ ngh ưở ư ơ
Th t ng ch đ o b sung ngay đ s v n l u đ ng đ nh m c cho các doanh nghi p Nhà ướ ư
n c, tr c h t các doanh nghi p làm ăn lãi, các doanh nghi p đang s n xu t các m tướ ướ ế
hàng quan tr ng đ i v i n n kinh t , s m quy t đ nh v i m t s d án đã đ c B Công ế ế ượ
nghi p trình nh : đi n, đ m, đ u t cho ngành c khí, công ty d t Nam Đ nh; c ch ư ư ơ ơ ế
khuy n khích xu t kh u, các bi n pháp tích c c, h u hi u ch ng buôn l u, tri n khai vi cế
ki m tra buôn l u ngay trong th tr ng n i đ a… B tr ng cũng đã đ xu t v i Chính ph ườ ưở
nh ng m c tiêuu dài nh : đ u t m r ng s n xu t đ i m i công ngh , b o h h p lý ư ư
thúc đ y s n xu t trong n c, t o đi u ki n cho ngành công ngh êp đ s c c nh tranh bình ướ
đ ng trên th tr ng, chu n b t t tr c khi tham gia đ y đ vào AFTA, WTO quy ho ch ườ ướ
bi n pháp h tr phát tri n các vùng nguyên li u cho công nghi p, ch n ch nh vi c quy ho ch
các khu công nghi p, t o môi tr ng thu n l i h n cho đ u t n c ngoài nh t là gi m giá thuê ư ơ ư ướ
đ t, đào t o l i đ i ngũ qu n lý , k thu t các c p, h tr các doanh nghi p gi i quy t v n đ ế
môi tr ng, tăng ngu n v n ngân sách cho ho t đ ng đi u tra đ a ch t tài nguyên khoángườ
s n…
Nói chuy n v i lãnh đ o ch ch t c a ngành công ngi p, Th t ng bi u d ng t p th ban ướ ươ
lãnh đ o B Công nghi p t khi thành l p đã lãnh đ o ngành đ t đ c nh ng thành tích đáng ượ
khích l . V tình hình s n xu t công nghi p có bi u hi n ch ng l i. Th t ng ch rõ: tr c kia ướ ướ
đ t n c chúng ta đang n m trong l m phát, kh ng ho ng, thi u th n. Các s n ph m công ướ ế
nghi p ch a đ đ cung c p cho nhu c u toành i, hàng hoá s n xu t ra đ u đ c tiêu th ư ượ
h t. Hi n nay, chúng ta đã thoát ra kh i kh ng ho ng, đang ti n vào th i kỳ CNH HĐH, ti nế ế ế
t i hòa nh p th tr ng th gi i. Ngành công nghi p c a chúng ta ch a chuy n k p v i xu th ườ ế ư ế
phát tri n. Chúng ta đã t t h u v khoa h c k thu t, s n ph m ch a đ s c c nh tranh, b ư
đ ng, s n xu t ch ng l i. Đ ra kh i kh ng ho ng kinh t - h i Đ ng ta phát đ ng công ế
cu c đ i m i toàn di n, m nh m c ch , chính sách c th . Chính đi u đó đã t o thành ơ ế
đ ng l c đ kinh t tăng tr ng v i t c đ cao. Chuy n sang th i kỳ CNH – HĐH, hòa nh p th ế ưở
tr ng khu v c th gi i, mu n gi đ c t c đ phát tri n ph i m t đ ng l c m i, đó ườ ế ượ
công ngh , ch t l ng th tr ng xu t kh u. Ph i c g ng đi th ng vào công ngh hi n đ i ượ ườ
nh ng khâu s n xu t quy t đ nh, nâng cao ch t l ng hi u qu , đáp ng nhu c u th ế ượ
tr ng trong, ngoài n c. H n ch nh p thi t b đã qua s d ng, ch m d t nh p thi t b l cườ ướ ế ế ế
h u (m c thi t b m i) công ngh gây ô nhi m môi tr ng. Không đ c đ x y ra các ế ườ ượ
c n s t th a ho c thi u v i các s n ph m nh y c m nh phân bón, thép, gi y…ơ ế ư
Mu n đ t đ c nh v y, ph i đ y m nh vi c chuy n d ch c c u kinh t trong toàn ngành sao ượ ư ơ ế
cho cân đ i, đ u t ph i có tr ng đi m, tránh tình tr ng dàn hàng ngang. Khi ti p nh n v n c a ư ế
Chính ph , các t ch c tín d ng ti n t qu c t , ph i gi i ngân nhanh, đ m b o ti n đ xây ế ế
d ng, phát huy hi u qu hi u qu đã đ u t , tránh th t thoát v n. Th t ng cũng đã ch th B ư ướ
Tài chính gi i quy t ngay v n l u đ ng cho các doanh nghi p theo Ngh quy t c a Chính ph ế ư ế
tháng 6/1997, và l u ý d t khoát, c p v n cho các d án v n l n, thu h i ch m, tr n khó khăn,ư
s n xu t kém hi u qu . Th t ng cũng đã ghi nh n nh ng đ ngh c a B Công nghi p v ướ
đ u t thêm cho D t Nam Đ nh và cho đây là vi c c n ph i làm đ i v i m t doanh nghi p đ c ư
bi t, có nh h ng nhi u đ n đ i s ng xã h i, và cũng đ phát huy hi u qu đ ng b công trình ưở ế
đã đ c đ u t . Cu i cùng Th t ng mong mu n toàn ngành phát huy thành tích đã đ t đ c,ượ ư ướ ượ
ph n đ u hoàn thành toàn di n k ho ch Nhà n c năm 1997, chu n b t t k ho ch năm 1998 ế ướ ế
đ giành th ng l i ngay t ngày đ u tháng đ u, làm n n móng v ng ch c cho k nguyên m i,
k nguyên c a CNH – HĐH
Công nghi p h- hi n đ i hoá cu c Cách m ng toàn di n
Công nghi p hóa, hi n đ i hóa cách m ng v con ng i hai m t c a m t quá trình phát ườ
tri n th ng nh t. Trong đó ph i k t h p c đào t o l i đào t o m i cán b qu n khoa ế
h c công ngh các c p cùng l c l ng lao đ ng k thu t, làm cho h đ năng l c đáp ng ượ
đ c các đòi h i c a quá trình công nghi p hóa - hi n đ i hóa.ượ
Đ ng l i công nghi p hóa, hi n đ i hóa đã đ c nh n m nh t i Đ i h i ĐCSVN l n th VIII:ườ ượ
“Hi n đ i hóa – công nghi p hóa là cu c cách m ng có tính toàn di n, không ch t p trung vào
lĩnh v c công nghi p, mà c các lĩnh v c khác nh nông nghi p, y t , phúc l i xã h i và nh t là ư ế
giáo d c….”
T kinh nghi m c a các n c trong khu v c, cũng nh căn c vào đi u ki n khách quan ướ ư
y u t ch quan c a mình, phát tri n công nghi p Vi t Nam trong giai đo n chuy n ti p sangế ế
th k 21 đi theo đ nh h ng xu t kh u trên c s đ y m nh công nghi p ch bi n hàngế ướ ơ ế ế
xu t kh u kh năng c nh tranh, tri n v ng th tr ng phát tri n m t s ngành công ườ
nghi p mũi nh n làm n n t ng cho n n kinh t c t cánh. ế
Tr c m t, t nay đ n cu i năm 2000 s ướ ế u tiên đ u t đ hi n đ i hóa khu v c s n xu tư ư
hàng tiêu dùng do u th c a ngành này v n đ u t ít, chóng phát huy hi u qu v i t su tư ế ư
l i nhu n cao, thu hút nhi u lao đ ng, tăng tích lũy, góp ph n nâng cao đ i s ng nhân dân
tăng nhanh ti m l c, kim ng ch xu t kh u. Đ ng th i chu n b ti n đ phát tri n m t s ngành
công nghi p mũi nh n trong nh ng th p k t i.
Ý th c đ c vai trò và v trí đi đ u trong s nghi p công nghi p hóa, hi n đ i hóa đ t n c, 10 ượ ướ
năm v a qua, đ c bi t là 5 năm 1991 1995 năm 1996, nh ho t đ ng theo c ch m i ơ ế
nh ng b c đi thích h p, ngành công nghi p đã đ t đ c nh ng ti n b đáng t hào ướ ượ ế
phát tri n thêm m t b c m i r t c b n, kh ng đ nh đ c vai trò v trí c a mình trong quá ướ ơ ượ
trình phát tri n kinh t h i c a đ t n c. T c đ tăng tr ng bình quân c a toàn ngành đ t ế ướ ưở
13,7%/năm, trong đó, công nghi p trung ng đ t 16,13%/năm. Giá tr xu t kh u hàng công ươ
nghi p tăng 25,95%. M t s ngành m c tăng tr ng bình quân cao nh : thép 25,83%/năm, ưở ư
hóa ch t phân bón 20,1%/năm, d t may 26,3%/năm, da gi y 21%/năm. Ngành c khí, tuy g p ơ
nhi u khó khăn cũng đ t m c tăng bình quân 16,3%/năm. Các ngành đi n t , gi y, sành s
th y tinh, r u bia - n c gi i khát, thu c lá, d u th c v t, ch bi n s a có m c tăng tr ng ượ ướ ế ế ưở
khá, đ c bi t vài năm g n đây. Ngành đi n, t ch nh ng năm đ u kỳ k ho ch (1991 – 1992) ế
còn thi u ngu n n đ nh cho s n xu t c bi t phía nam) đã d n d n kh c ph c đ c tìnhế ượ
tr ng này, đ m b o cung c p đi n cho phát tri n kinh t - h i v i s n l ng đi n hàng năm ế ượ
tăng bình quân 16%.
T khi Lu t Đ u t n c ngoài, Lu t công ty, Lu t Doanh nghi p t nhân, Lu t khuy n ư ướ ư ế
khích đ u t trong n c, kinh t ngoài qu c doanh trong lĩnh v c s n xu t công nghi p tăng ư ướ ế
đáng k - v i ho t đ ng c a h n 20.000 h p tác xã, công ty TNHH, công ty t nhân, công ty c ơ ư
ph n 814 d án đ u t n c ngoài (chi m 41,3% t ng s d án) v i t ng v n đ u t đăng ư ướ ế ư
ký 11,075 t USD (chi m 40,4% t ng s v n đăng ký c a toàn qu c). ế
Cùng v i s l n m nh v năng l c s n xu t, trình đ công ngh qu n cũng đ c nâng ượ
lên.
Ngành công nghi p đã đ nh h ng chi n l c qui ho ch t ng th phát tri n đ n năm ướ ế ượ ế
2010 theo nh ng quan đi m c b n d i đây: ơ ướ
Tham gia m t cách tích c c v i vai trò đ ng l c nòng c t vào s công nghi p hóa,
hi n đ i hóa n n kinh t . Phát tri n s n xu t v i nh p đ cao, đ m b o đáp ng nh ng ế
yêu c u c b n c a xã h i. ơ
Chuy n m nh t m t n n công nghi p gia công sang n n công nghi p s n xu t . Nâng
d n t tr ng xu t kh u FOB trong t ng kim ng ch xu t kh u.
Phát tri n ngành công nghi p toàn di n. Đ y m nh quá trình công nghi p hóa, hi n đ i
hóa trong b n thân ngành công nghi p theo h ng đi th ng vào hi n đ i, h n ch ướ ế
nh p nh ng thi t b đã qua s d ng nh ng công ngh tiên ti n, ch m d t nh p kh u ế ế
công ngh l c h u m c dù thi t b có th m i và gây ô nhi m môi tr ng sinh thái. ế ườ
Xác đ nh các ngành công nghi p mũi nh n đ chu n b phát tri n m nh, nhanh vào đ u
th k 21 t o cho n n kinh t m t đ ng l c phát tri n th c s . Đó c ngành côngế ế
nghi p luy n kim, c khí ch t o, công nghi p l c hóa d u, công nghi p đi n t , tin ơ ế
h c và công nghi p ch bi n các s n ph m t nông nghi p nhi t đ i ế ế .
Đ y m nh xu t kh u trên c ba m t: tăng nhanh kim ng ch, đa d ng hóa m t hàng
m r ng th tr ng. Tăng nhanh t l xu t kh u s n ph m đã qua ch bi n, h n ch ườ ế ế ế
và ti n t i không xu t kh u nguyên li u thô, k c các lo i ta có tr l ng l n.ế ượ
T nh ng quan đi m trên, nh ng m c tiêu l n c n đ t là:
1. Đáp ng đ nhu c u v s n l ng, đ m b o cung c p đi n an toàn liên t c cho các ượ
ph t i đ n m 2000 s n l ng đi n đ t 30 32 t KWh. Đ m b o m c d phòng ế ượ
5% t ng công su t đ t đ đón ph t i tăng tr ng đ t xu t, đáp ng nhu c u phát tri n ưở
c a n n kinh t . V ch ng trình đi n khí hóa nông thôn công nghi p đ n năm ế ươ ế
2000, ph n đ u 100% huy n và 80% xã có đi n. Chu n b các đi u ki n cho k ho ch ế
phát tri n sau năm 2000.
2. Đ y m nh m ki m, thăm dò, khai thác d u khí nh m m c tiêu năm 2000 đ t kho ng ế
20 tri u t n d u khí quy đ i. Xây d ng nhà máy l c d u công su t 6,5 tri u
t n/năm. Hoàn thành 2 công trình đ ng ng d n khí v i năng l c thông qua 8 10 t ườ
m3/năm.
3. Cung c p cho n n kinh t qu c dân th tr ng xu t kh u kho ng 10 12 tri u t n ế ườ
than s ch vào năm 2000. Đáp ng đ nhu c u than cho s n xu t đi n, xi măng, phân
đ m trong n c n đ nh th tr ng xu t kh u m c h p nh t, trên c s tính ướ ườ ơ
toán hi u qu kinh t xã h i t i u. ế ư
4. Đ y m nh đ u t chi u sâu các c s s n xu t thép hi n thúc đ y ti n đ liên ư ơ ế
doanh đ đ t s n l ng thép 2 tri u t n vào m 2000. Đ m b o nh p kh u b sung ượ
đáp ng nhu c u v các lo i thép đ c bi t ch t o cho n n kinh t . ế ế
5. Tăng nhanh kh năng đáp ng các lo i thi t b toàn b cho ngành s n xu t xi măng, ế
ch bi n đ ng mía, các c m thi t b s ch chè, ch bi n cao su…, thi t b s n xu tế ế ườ ế ơ ế ế ế ế
g ch ngói, các tr m th y đi n nh , các tr m c p n c… Nâng cao ch t l ng các lo i ướ ượ
thi t b l , các lo i máy ph c v công nghi p ch bi n nông, lâm, th y s n c gi iế ế ế ơ
hóa các khâu làm đ t trong s n xu t nông nghi p. Th c hi n t t ch ng trình n i đ a ươ
hóa ôtô, xe máy nh m xây d ng đ c m t ngành công nghi p ôtô, xe máy qu c gia ượ
trong vài ba ch c năm t i.
6. Th a mãn nhu c u phân lân trong n c có m t ph n phân lân nung ch y xu t kh u. ướ
Đ a s n l ng phân đ m s n xu t trong n c lên 1 tri u t n vào năm 2000 trong đóư ượ ướ
40 v n t n t khí hóa than 60 v n t n t khí thiên nhiên. T o ra m t b c chuy n ướ
ti p c b n v c c u phân bón ph c v nông nghi p. ế ơ ơ
7. Công nghi p đi n t , ph n đ u đáp ng 50 60% nhu c u s n ph m đi n t trong
n c. Đ a t l chi ti t, linh ki n ch t o trong n c lên 30 40% giá tr . T o m tướ ư ế ế ướ
b c ti n m i trong công nghi p l p ráp. ướ ế
8. Đáp ng nhu c u c a xã h i v nh ng m t hàng tiêu dùng ch y u v i ch t l ng ngày ế ượ
càng cao, c nh tranh hi u qu v i khách hàng ngo i nh p. Tăng nhanh kim ng ch
hàng ch bi n xu t kh u (ch bi n nông s n, d t may, gi y dép, th công m ngh ,ế ế ế ế
g p đôi m c th c hi n 5 năm 1991 1995). M c tăng kim ng ch bình quân hàng năm
d ki n 23 – 25% ế
Đ th c hi n đ c k ho ch trên, c n ph i ti n hành đ ng b m t lo t các bi n pháp v kinh ượ ế ế
t , k thu t, t ch c, hành chính… Trong đó c n nh n m nh t i nh ng bi n pháp v t oế
ngu n nhân l c bao g m ngu n nhân l c v tài chính, v lao đ ng và khoa h c công ngh .
V n, m t trong các khâu quan tr ng c a quá trình s n xu t h i. Trong quá trình ng
nghi p hóa, hi n đ i hóa, v n càng vai trò quan tr ng h n lúc nào h t, trong đó, ngu n v n ơ ế
trong n c c b n, ngu n v n n c ngoài quan tr ng. C n s u tiên s d ng v n tínướ ơ ướ ư
d ng u đãi theo t ng lĩnh v c đ i v i các ngành công nghi p mũi nh n đòi h i v n đ u t l n, ư ư
quay vòng ch m, l i nhu n th p. Song song v i vi c các doanh nghi p t tìm v n đ u t , Nhà ư
n c s h tr giúp đ , nh t là khâu tính đ t phá nh đúc, t o phôi và gia công chính xácướ ư
trong c khí ch t o, s n xu t v t li u, ch t o linh ki n đi n t , luy n thép, l c hóa d u.ơ ế ế
Ngu n nhân l c n i l c quan tr ng . V i t cách m c tiêu đ ng l c c a phát tri n, con ư
ng i ngày càng vai trò trong m i lĩnh v c đ i s ng kinh t - h i, Đ c bi t, đ c xácườ ế ượ
đ nh y u t năng đ ng nh t trong quá trình thúc đ y th c hi n công nghi p hóa, hi n đ i ế
hóa. Chính v y, ngu n nhân l c c n ph i đ c huy đ ng, qu n bi n pháp, chính ượ
sách thúc đ y phát tri n. Kinh nghi m c a nhi u n c trên th gi i trong khu v c, đ c bi t ướ ế
các n c m i công nghi p hóa (NICs) cho th y, th i đ i ngày nay, ướ vi c chăm lo đ y đ
đ n conế ng i là đ m b o ch c ch n cho s ph n vinh và th nh v ng.ườ ượ
Công nghi p hóa, hi n đ i hóa cách m ng v con ng i hai m t c a m t quá trình phát ườ
tri n th ng nh t. Trong đó ph i k t h p c đào t o l i đào t o m i cán b qu n khoa ế
h c công ngh các c p cùng l c l ng lao đ ng k thu t , làm cho h đ năng l c đáp ng ượ
đ c các đòi h i c a quá trình công nghi p hóa, hi n đ i hóa.ượ
Khoa h c công ngh c t lõi c a quá trình công nghi p hóa. Nói cách khác, công nghi p
hóa quá trình trang b l i công ngh hi n đ i cho t t c các ngành kinh t qu c dân. Trong ế
đi u ki n hi n nay, quá trình này ph i bao g m c ph n m m c a công ngh .
Hi n đ i hóa xét trên góc đ kinh t - k thu t cái đích c n v n t i trong quá trình công ế ươ
nghi p hóa. Tuy nhiên, xét trên toàn c c, hi n đ i hóa ch ph ng ti n, đi u ki n đ đ t t i ươ
m c tiêu c a quá trình công nghi p hóa. Do v y, c n ph i s k t h p hài hòa gi a công ế
nghi p hóa và hi n đ i hóa. C th là:
Đi th ng vào công ngh k thu t hi n đ i m t s ngành, m t s doanh nghi p, m t
s s n ph m có nhu c u và có đi u ki n mang l i hi u qu cao.
Hi n đ i hóa công nghi p truy n th ng.
Khai thác, s d ng, c i ti n, hi n đ i hóa k thu t hi n có. ế
Trong đi u ki n ngu n nhân l c d i dào, trình đ qu n h n, đ c bi t thi u v n ế
tr m tr ng, vi c t o ra nhi u công ngh khác nhau, ph i h p ho t đ ng gi a chúng đ
mang l i hi u qu cao v c kinh t - xã h i là m t y u t khách quan. ế ế
Ch trên c s đ y m nh phát tri n s n xu t công nghi p trong n c và th c hi n chính sách ơ ướ
kinh t m , ngành công nghi p Vi t Nam m i có th phát tri n v ng ch c và hòa nh p m t cáchế
t ch vào n n kinh t th gi i và khu v c, nh t là khi Hi p đ nh v khu v c m u d ch t do c a ế ế
các n c ASEAN (AFTA) có hi u l c. Cũng nh khi VI t Nam tham gia APEC, WTOướ ư
http://www.scn.saigonsoft.com/cnvietnam/cnhhdh.html