Đề tài: Xây dựng mô hình cảnh báo khủng hoảng tài chính và khuyến nghị cho Việt Nam

Chia sẻ: Hồ Ky | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:82

Thêm vào BST

Báo xấu

70
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu này tập trung nghiên cứu những lý thuyết kinh điển về khủng hoảng tài chính cũng như các mô hình cảnh báo khủng hoảng tài chính, từ đó xây dựng mô hình cảnh báo khủng hoảng tài chính cho Việt Nam dựa trên những mô hình đã phát triển áp dụng thành công tại các quốc gia khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: Xây dựng mô hình cảnh báo khủng hoảng tài chính và khuyến nghị cho Việt Nam

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O TRƯ NG ð I H C KINH T TP.HCM === = 0=== = CÔNG TRÌNH D THI GI I THƯ NG NGHIÊN C U KHOA H C SINH VIÊN “NHÀ KINH T TR – NĂM 2009” TÊN CÔNG TRÌNH: XÂY D NG MÔ HÌNH C NH BÁO KH NG HO NG TÀI CHÍNH VÀ KHUY N NGH CHO VI T NAM THU C NHÓM NGÀNH: KHOA H C KINH T
M CL C CHƯƠNG 1. NGHIÊN C U KINH ðI N V KH NG HO NG VÀ CÁC MÔ HÌNH C NH BÁO KH NG HO NG TÀI CHÍNH ...…………. ........ 1 1.1 Nghiên c u kinh ñi n v kh ng ho ng tài chính ............................................................... 1 1.1.1 Kh ng ho ng ti n t (Currency Crisis) ....................................................................... 1 Kh ng ho ng ti n t th h th nh t…………………………………………….. .......... 1 Kh ng ho ng ti n t th h th hai……………………………………………… .......... 2 Kh ng ho ng ti n t th h th ba………………………………………............. .......... 2 1.1.2. Kh ng ho ng ngân hàng (Banking Crisis) …………………………….................. 2 S l a ch n ñ i ngh ch…………………………………………………………............ .3 R i ro v ñ o ñ c………………………………………………………………. ........... .3 Tâm lý b y ñàn………………………………………………………………… ........... ..3 1.1.3 Kh ng ho ng n ( Debt Crisis)………………………..……………………............. .4 1.1.4 Kh ng ho ng kép (Twin crisis)………………………………………………............ 5 Kh ng ho ng kép th h th nh t.................................................................................... .5 Kh ng ho ng kép th h th hai..................................................................................... ..8 1.1.5 Nguyên nhân c a kh ng ho ng tài chính…………………........................ ........... .10 1.2.Các mô hình c nh báo kh ng ho ng ................................................................................ 12 1.3.1.Mô hình Probit ........................................................................................................... 12 1.3.2.Mô hình Neuro Nuzzy ............................................................................................... 13 M hóa .............................................................................................................. .......... 13 Suy lu n ............................................................................................................ ........... 15 Kh m ............................................................................................................. ........... 15 1.3.3.Mô hình Signal Approach.......................................................................................... 16 Gi i thích Stj ................................................................................................................ 17 Gi i thích ωj …………………………………………………………......…….......... 18
CHƯƠNG 2. XÂY D NG MÔ HÌNH C NH BÁO KH NG HO NG TÀI CHÍNH CHO VI T NAM ........................................................... .........20 2.1 L a ch n mô hình c nh báo kh ng ho ng tài chính phù h p cho Vi t Nam …………………………………………………………....................…………...... 20 2.2 ng d ng mô hình Signal Approach vào c nh báo kh ng ho ng tài chính cho Vi t Nam …………………………………………..………………………………….................. 21 2.2.1 Cơ s d li u .............................................................................................................. 21 2..2.2 Xây d ng chu i ch s c nh báo kh ng ho ng ....................................................... 22 L a ch n bi n s cho mô hình........................................................................................ 23 Gi i thích s tác ñ ng c a t ng bi n. ............ …………………………………………26 2.2.3 Chu i ch s c nh báo kh ng ho ng th c nghi m........... ………………………..27 Lưu ý c a chu i ch s 13 bi n ……………………………………..…………................... 28 Chu i ch báo kh ng ho ng 10 bi n………………………………………..….................... 29 2.2.4 Qua k t qu nhìn nh n xác su t Vi t Nam rơi vào kh ng ho ng tài chính ……………………………………………………………………….. ......... 33 Phương pháp lu n………………………………………………………............. .................. 33 Th c nghi m……………………………………………………………............. .......... 34 CHƯƠNG 3: NH N XÉT VÀ CÁC KHUY N NGH THÊM V MÔ HÌNH ………………………………............................................ ...... 37 3.1 Nh n xét k t qu d báo c a mô hình ………………………………………….... ..... .... 37 3.1.1 ðánh giá r i ro qu c gia Vi t Nam c a EIU………... ………………............... .... .37 R i ro ch quy n …………………………………………………………..…… ......... 38 R i ro ri n t ……… ......... …………………………………………………................38 R i ro ngân hàng…………......... ……………………………………………………...38 3.1.2 IMF và ñánh giá tính d t n thương c a h th ng tài chính Vi t Nam...... ...…….38 Kh năng d b t n thương c a h th ng ngân hàng ......... …………………...…..…..38 Th trư ng ch ng khoán s t gi m và nh ng r i ro trên th trư ng ch ng khoán ………………………… ........... ………………………………………...............39 3.1.3 Nét tương ñ ng gi a các báo cáo và mô hình Signal Approach ....... ……..............40
3.2 Kh c Ph c nh ng như c ñi m c a mô hình………........ …………………...…............ 41 3.3 Khuy n ngh cho Vi t Nam………………………………………………………….…41 3.3.1 Khuy n ngh v m t mô hình………………………………………..………….......41 Bi n VNINDEX..………………………………………............ …………………….... 41 Ch s b t ñ ng s n ……………………..………….......... …………………………...41 3.3.2 Khuy n ngh v m t chính sách ……………............ …………………………..…..42 Khuy n ngh chính sách vĩ mô .…………………............ ……………………………..42 Tích c c ñi u ch nh và tăng cư ng giám sát h th ng tài chính ñ ñ m b o s th n tr ng c a các ngân hàng trong vi c qu n lý r i ro .................... ...................................45 Xây d ng m t c u trúc khuy n khích có l i cho ph i h p tài chính m nh m ñ tránh t l n trên giá tr c ph n và tăng ñ ñáng tin c y trong các kho n vay nư c ngoài …………………………………………........... ………………………………...45 Ki m soát và theo dõi ch t ch các kho n v n ñ u tư c a các t p ñoàn nhà nư c t vi c ti n hành vay n nư c ngoài nh m tránh r i ro m t v n nhà nư c…………………………………………........... ………………………….………46 Xây d ng mô hình c nh báo kh ng ho ng cho toàn b n n kinh t Vi t Nam………………………………………… ........... ………………………………….47
DANH M C T VI T T T VN Vi t Nam NHTW Ngân hàng trung ương NH Ngân hàng TTCK Th trư ng Ch ng khoán BðS B t ñ ng s n WTO T ch c thương m i th gi i IMF Qu ti n t th gi i EIU Cơ quan tình báo kinh t Anh FDI Dòng v n ñ u tư tr c ti p nư c ngoài GDP T ng s n ph m Qu c N i
DANH M C B NG BI U B ng 1.1 : Kh ng ho ng kép th h th hai B ng 1.2 : Ngư ng liên h c a các ch s d báo B ng 2.1: Gi i thích cách ch n bi n ñ u vào và ngu n s li u s d ng B ng 2.2: ð nhi u c a bi n d báo B ng 2.3: Ngư ng kh thi cho các bi n d báo B ng 2.4: Chu i ch s kh ng ho ng th c nghi m. B ng 2.5: Chu i ch s kh ng ho ng 10 bi n và 13 bi n. B ng 2.6: Chu i ch s kh ng ho ng cho 10 bi n và 13 bi n (năm g c 1998 giá tr là 100) B ng 2.7: Giá tr St và xác su t x y ra kh ng ho ng có ñi u ki n. B ng 2.8: Chu i ch s xác xu t x y ra kh ng ho ng th c nghi m c a Vi t Nam B ng 2.9: Các m c c nh báo kh ng ho ng tương ng v i các m c xác su t kh ng ho ng B ng 2.10 : Các m c c nh báo kh ng ho ng ñ i v i Vi t Nam giai ño n 1998-2008
DANH M C HÌNH Hình 1.1 : Hàm xu t kh u Hình 1.2 : Hàm d tr ngo i t Hình 2.1: Chu i ch s kh ng ho ng th c nghi m 13 bi n giai ño n 1998 – 2008. Hình 2.2: Bi u ñ so sánh chu i ch s kh ng ho ng cho 10 bi n và 13 bi n Hình 2.4: Lãi su t ti n g i th c t i Vi t Nam giai ño n 1998-2008 Hình 2.3: Chu i ch s Tín d ng n i ñ a/GDP Vi t Nam giai ño n 1998-2008 Hình 2.5: Ch s M2/D tr ngo i h i Vi t Nam giai ño n 1998-2008 Hình 2.6: Chu i xác su t x y ra kh ng ho ng có ñi u ki n cho Vi t Nam 1998 – 2008 Hình 2.7:Chu i xác su t kh ng ho ng th c nghi m VN giai ño n 1998 – 2008. Hình 3.1: Bi u ñ tăng trư ng t s M2/GDP giai ño n 1998-2008 Hình 3.2: Mô hình trung tâm c nh báo kh ng ho ng chung cho toàn n n kinh t DANH M C H P H p 1: Các d u hi u kh ng ho ng ðông Á và th c tr ng VN.
DANH M C PH L C Ph l c 1 : Cơ ch truy n ñ ng kh ng ho ng ti n t th h th nh t Ph l c 2 : Cơ ch truy n ñ ng kh ng ho ng ti n t th h th hai Ph l c 3: Cơ ch truy n ñ ng kh ng ho ng ti n th th h th ba Ph l c 4 : Các h u qu c a kh ng ho ng tài chính Ph l c 5: D li u tính ch s c nh báo kh ng ho ng
PH N M ð U 1. LÝ DO NGHIÊN C U Kh ng ho ng tài chính gây ra nhi u thi t h i c khu v c kinh t tài chính và khu v c kinh t th c, c n r t nhi u th i gian và chi phí ñ gi i quy t h u qu và ph c h i n n kinh t . Thêm vào ñó là các h u qu v m t xã h i, làm ñ o l n cu c s ng c a hàng tri u con ngư i. Chính vì v y, trong tác ph m: “Hãy k t toán cu c sát ph t”, Helen Hayward ñã vi t: “…các cu c kh ng ho ng tài chính ñã làm ñ o l n cu c s ng c a hàng tri u con ngư i. Cái giá ñ i v i con ngư i r t nghiêm tr ng, có l không th nào tính n i và h u qu c a kh ng ho ng v n ti p t c ñư c phơi bày. Ngư i nghèo b tác ñ ng b i th t nghi p, ñ ng lương b gi m, giá c các nhu y u ph m tăng cao và các d ch v xã h i b thu h p. Tr em ph i r i gh nhà trư ng, lương th c và th c ph m khan hi m, n n b o hành và m i dâm tăng lên. Th t nghi p và c nh tranh sinh t n làm cho c ng ñ ng b r n n t, chính tr tr nên b t n, b o ñ ng vì th c ph m và s c t c t i Indonesia, nông dân ph n kháng Thái Lan và công nhân b t bình Hàn Qu c…”(1) Tuy nhiên, “Vi c bùng n kh ng ho ng ch c ch n không th d báo ñư c. Tuy nhiên, có th xác ñ nh ñư c các d u hi u m t cân b ng tài chính. Nói cách khác, ch c ch n có th xác ñ nh ñư c các y u kém và nó khi n các cơ quan ch c năng c n tr ng hơn. Tuy nhiên, không nên vi n vông nghĩ r ng có th d báo ñư c kh ng ho ng.”2 Vi c xây d ng công c c nh báo kh ng ho ng ñã ñư c th c hi n t lâu t i các qu c gia khác nhau. Cho t i nay, t i VN v n chưa có m t công c c nh báo nào ñúng nghĩa. Chính ñi u ñó ñã thôi thúc chúng tôi nghiên c u ñ tài “ Nghiên c u kinh ñi n và các mô hình c nh báo kh ng ho ng tài chính”. 2. XÁC ð NH V N ð NGHIÊN C U ð tài nghiên c u c a này t p trung nghiên c u nh ng lý thuy t kinh ñi n v kh ng ho ng tài chính cũng như các mô hình c nh báo kh ng ho ng tài chính. T ñó, xây d ng mô hình c nh báo kh ng ho ng tài chính cho VN d a trên nh ng mô hình ñã ñư c phát tri n áp d ng thành công t i các qu c gia khác. Cùng v i ñó, nhóm nghiên c u cũng ñưa ra nh ng khuy n ngh ñ 1 Helen Hayward và Ducan Green, “ð ng v n và tr ng ph t”, NXB Chính tr qu c gia, 05/2005. 2 Françoise Nicolas Nghiên c u viên, Trung tâm châu Á , Vi n Quan h qu c t Pháp ,Gi ng viên ð i h c Paris-Est - Tham lu n ñánh giá, d báo và các bi n pháp phòng ng a kh ng ho ng ti n t và h th ng ngân hàng – 2008.
giúp VN có th tránh ñư c nh ng cú s c tài chính và xa hơn là nh ng cu c kh ng ho ng tài chính trong tương lai. 3. CÂU H I VÀ M C ðÍCH NGHIÊN C U • Các hình th c kh ng ho ng tài chính nào ñã di n ra trong quá kh ? Cách th c các cu c kh ng ho ng này di n ra như th nào ? • ðâu là nguyên nhân gây ra các cu c kh ng ho ng tài chính? • Các mô hình c nh b o kh ng ho ng tài chính nào ñang ñư c s d ng và ñâu là mô hình phù h p v i ñi u ki n c a VN hi n nay? • Nh ng bư c ñi c n thi t hi n nay ñ giúp th trư ng tài chính v ng m nh và có th tránh ñư c nh ng cú s c và các cu c kh ng ho ng là gì? Trong quá trình ñi tìm l i gi i cho nh ng câu h i nghiên c u v a nêu ñ gi i quy t v n ñ nghiên c u ñ t ra, ñ tài này nh m vào các ñ i tư ng nghiên c u c th sau ñây: • Phân tích các nghiên cưu kinh ñi n v kh ng ho ng ñ c bi t là các lý thuy t v “kh ng ho ng kép” và cơ ch truy n ñ ng c a t ng lo i kh ng ho ng. • Tính toán và phân tích chu i ch s kh ng ho ng d a trên mô hình Signal Approach qua ñó ñánh giá v kh năng VN x y ra kh ng ho ng. • Xem xét s phù h p c a mô hình và ñưa ra các khuy n ngh v mô hình ñ nâng cao hi u qu c nh báo ñ ng th i ñ xu t nh ng khuy n ngh v m t chính sách giúp cho th trư ng tài chính VN phát tri n b n v ng. • Hư ng ñ n ñ xu t xây d ng m t h th ng c nh báo chung cho toàn b n n kinh t . 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U Bài nghiên c u s d ng ch y u phương pháp ñ nh tính, ñ nh lư ng, th ng kê, so sánh và t ng h p nh m làm rõ nh ng v n ñ c n nghiên c u. ð i v i nghiên c u ñ nh lư ng trong ñư c s d ng trong nghiên c u này, chúng tôi dùng phương pháp phi tham s d a trên mô hình Signal Approach nh m làm rõ vai trò c a các bi n s kinh t vĩ mô góp ph n gây ra kh năng kh ng ho ng.
5. N I DUNG NGHIÊN C U Chương 1: Các nghiên c u kinh ñi n v kh ng ho ng bao g m kh ng ho ng ngân hàng, kh ng ho ng ti n t , kh ng ho ng n và ñ c bi t là kh ng ho ng kép th h 1, th h 2. Sau ñó là các nguyên nhân d n t i kh ng ho ng tài chính và cu i cùng là các mô hình c nh báo tài chính ñã có Chương 2: Áp d ng mô hình Signal Approach vào VN ñ tính toán chu i ch s kh ng ho ng cho giai ño n 1998-2008 qua ñó nhìn nh n xác su t VN rơi vào kh ng ho ng. Chương 3: Xem xét s phù h p c a mô hình Signal Approach khi áp d ng vào VN qua ñó ñưa ra nh ng ñ xu t ñ nâng cao hi u qu c nh báo cho mô hình và ñ xu t nh ng chính sách cho s phát tri n b n v ng c a th trư ng tài chính VN. 6. Ý NGHĨA NGHIÊN C U CÔNG TRÌNH V lý lu n ñ tài này giúp cho chúng ta có m t cái nhìn sâu hơn v kh ng ho ng tài chính thông qua các lý thuy t kinh ñi n v kh ng ho ng. Bên c nh ñó, d a trên mô hình Signal Approach ñã ñư c áp d ng khá thành công t i nhi u nư c, ñ tài này còn ñóng góp ñư c chu i ch s c nh báo kh ng ho ng tài chính cho VN trong giai ño n 1998-2008. M t v n ñ c n lưu ý là mô hình này ñư c phát tri n ch y u dùng cho vi c c nh báo kh ng ho ng ti n t và ngân hàng. Tuy nhiên, trong nhi u công trình nghiên c u v kh ng ho ng kép ñã ki m ch ng m i quan h kh ng ho ng ti n t có liên quan m t thi t v i kh ng ho ng n (ñi u này ñư c chúng tôi trình bày k trong lý thuy t v kh ng ho ng kép) do ñó mô hình này cũng ñ ng th i có th c nh báo cho kh ng ho ng n . V m t th c ti n, ñ tài này ñã ñóng góp m t công c c nh báo ñ nh lư ng giúp cho các nhà ñi u hành chính sách vĩ mô có m t cái nhìn rõ hơn v kh năng d b thương t n c a các b ph n trong th trư ng tài chính ñ t ñó có các gi i pháp ñi u ch nh thích h p giúp cho h th ng tài chính lành m nh hơn. Cu i cùng chúng tôi cũng ñ xu t thêm nh ng chính sách khác cho Vi t Nam phát tri n n ñ nh và b n v ng trong c ng n h n và dài h n.
CHƯƠNG 1: NGHIÊN C U KINH ðI N VÀ CÁC MÔ HÌNH C NH BÁO KH NG HO NG TÀI CHÍNH 1.1 Nghiên c u kinh ñi n v kh ng ho ng tài chính Kh ng ho ng tài chính, m t cách t ng quát ñư c hi u là s x u ñi m t cách rõ ràng và nhanh chóng c a t t c hay h u h t các nhóm ch tiêu tài chính c a m t n n kinh t qu c gia như lãi su t ng n h n, giá tr tài s n, tình tr ng không tr ñu c n và nh ng th t b i c a các ñ nh ch tài chính. Kh ng ho ng tài chính có th ñư c bi u hi n dư i m t s d ng kh ng ho ng ñ c thù. 1.1.1 Kh ng ho ng ti n t (Currency Crisis) Kh ng ho ng ti n t còn ñư c g i là kh ng ho ng t giá h i ñoái hay kh ng ho ng cán cân thanh toán n ra khi ho t ñ ng ñ u cơ ti n t d n ñ n s gi m giá m t cách ñ t ng t c a ñ ng n i t ho c trư ng h p bu c các cơ quan có trách nhi m ph i b o v ñ ng ti n c a nư c mình b ng cách nâng cao lãi su t hay chi ra m t kh i lư ng l n d tr ngo i h i. Kh ng ho ng ti n t th h th nh t. Paul Krugman (1979) và sau ñó là Flood & Garber (1984) ñã gi i thích cơ ch truy n ñ ng c a kh ng ho ng ti n t d a vào mô hình ti n t ñơn gi n v i tên g i lý thuy t kh ng ho ng th h th nh t 3. Kh ng ho ng ti n t (hay kh ng ho ng cán cân thanh toán) liên quan ñ n vi c Chính ph không còn ñ d tr ngo i t ñ ñáp ng nhu c u s d ng ngo i t c a các khu v c khác nhau trong n n kinh t và bu c ph i phá giá ñ ng n i t . M i chuy n thư ng b t ñ u t vi c Chính ph duy trì cơ ch t giá h i ñoái c ñ nh. Chính ph có th b o v t giá này b ng cách can thi p vào th trư ng ngo i h i (tr c ti p mua ho c bán ngo i t ). N u có m t th trư ng tài chính phát tri n, nghi p v này có th ñư c th c hi n b ng các ho t ñ ng th trư ng m hay can thi p vào th trư ng ngo i h i kỳ h n. Tuy nhiên, vi c b o v t giá cũng có gi i h n c a nó. Trư c s c ép gi m giá tr n i t (thư ng là do Chính ph in ti n ñ bù ñ p thâm h t ngân sách), Chính ph ph i bán ngo i t ñ b o v t giá. D tr ngo i h i gi m và cu i cùng Chính ph bu c ph i ch m d t t giá c ñ nh và chuy n sang th n i t giá. ði m ñ c bi t là ngay trư c khi d tr c n ki t, s suy y u c a các y u t kinh t vĩ mô căn b n tr thành tín hi u cho các cu c t n công mang tính ñ u cơ vào ñ ng n i t và ñ y nhanh kh ng ho ng. 3 Xem Ph l c 1.1 : Cơ ch truy n ñ ng c a kh ng ho ng ti n t th h th nh t
Kh ng ho ng ti n t th h th hai. Obsfeld ñã phát tri n mô hình kh ng ho ng ti n t th h th hai (mô hình kỳ v ng xoay vòng) 4.. Theo ông, vi c quy t ñ nh b o v t giá h i ñoái c ñ nh có c l i ích và chi phí. ð ng trư c s c ép ph i th n i t giá, n u Chính ph quy t ñ nh b o v t giá c ñ nh thì l i ích có ñư c s là uy tín v chính sách trong dài h n. Nhưng vi c b o v t giá t o ra nhưng tác ñ ng tiêu c c t i n n kinh t n i ñ a vì thư ng thì lãi su t ph i tăng lên. Lãi su t tăng, trư c h t làm suy gi m tăng trư ng kinh t và gây ra th t nghi p. Tác ñ ng n a là ñ i v i h th ng NH, lãi su t cao bu c các NH ph i tr lãi cao hơn cho ti n g i. Nh ng ñ i tư ng vay n theo lãi su t th n i s g p khó khăn v kh năng thanh toán. T l n khó ñòi và tình tr ng v n vì th gia tăng làm nh hư ng t i kh năng v ng m nh v m t tài chính c a c h th ng NH Kh ng ho ng ti n t th h th ba. Lý thuy t v kh ng ho ng ti n t nh n ñư c m t bư c phát tri n n a sau kh ng ho ng Châu Á năm 1997. Kh ng ho ng x y ra khi ñ t nư c b gi m s t nhanh chóng v ngu n v n do nh ng ho ng s v tài chính. Trong m t s trư ng h p, m t s nư c là ñ i tư ng s rút v n t ra kh i NH v i t giá h i ñoái c ñ nh ho t ñ ng như là ch c năng c a h p ñ ng ti n g i. Các mô hình thu c th h th ba cho r ng kh ng ho ng có th do s m t cân ñ i ngo i t c a các NH, doanh nghi p. chính s m t cân ñ i này có th d n ñ n phát sinh nhu c u v ngo i t . T ng h p các nhu c u v ngo i t có th d n ñ n s c ép lên t giá. T giá h i ñoái gi m làm lái su t c a các nhà ñ u tư nư c ngoài gi m d n ñ n dòng ch y ngo i t ra ngoài và h qu là d n t i kh ng ho ng ti n t . M t d ng c a kh ng ho ng ti n t th h th ba là do "r i ro v hành vi d n ñ n kh ng ho ng". ð u tư quá m c, ñ c bi t là nh ng kho n ñ u tư r i ro c a các NH, các t ch c tài chính khác 5 x y ra do nh ng hành ñ ng ho c chính sách c a Chính ph . 1.1.2 Kh ng ho ng ngân hàng (Banking Crisis) Theo qu ti n t qu c t (IMF): “Kh ng ho ng NH là tr ng thái các NH lâm vào tình tr ng rút ti n t và b phá s n. Các NH bu c ph i d ng vi c thanh toán các cam k t c a mình, ho c ñ tránh tình tr ng này, Nhà nư c bu c ph i can thi p b ng bi n pháp h tr ñ c bi t. Kh ng ho ng NH có th bùng phát t i m t NH và lây truy n ra toàn b h th ng”6. Ngư c l i v i mô hình kh ng ho ng ti n t , ñư c xây d ng ch y u d a trên nh ng gi ñ nh v thông tin cân x ng, nh ng lý thuy t v kh ng ho ng NH l i cho r ng tính b t n (d ñ v ) 4 Xem Ph l c 1.2 : Cơ ch truy n ñ ng c a kh ng ho ng ti n t th h th hai. 5 Xem Ph l c 1.3 : Cơ ch truy n ñ ng c a kh ng ho ng ti n t th h th ba. 6 Qu ti n t Qu c t , Tri n v ng kinh t th gi i 1998, năm 1998.
c a h th ng NH b t ngu n t nh ng thông tin b t cân tương x ng, là tình tr ng khi m t bên trong m i quan h kinh t hay giao d ch có ít thông tin v phía bên kia, ñi u này d n t i ba v n ñ cơ b n sau: S l a ch n ñ i ngh ch: L a ch n ñ i ngh ch là v n ñ thông tin b t tương x ng xu t hi n trư c khi giao d ch th c hi n, khi các nhà ñ u tư ñã tham gia vào nh ng d án ch a ñ ng nhi u r i ro ñang tìm ki m m t cách ch ñ ng nh ng kho n cho vay. Vì v y, nh ng ngư i ñi vay ñưa ra nh ng k t qu không như mong ñ i l i h u như ñư c l a ch n. R i ro v ñ o ñ c: R i ro v ñ o ñ c xu t hi n sau khi giao d ch ñư c th c hi n. ð ng trên quan ñi m c a ngư i cho vay, h s quan tâm t i vi c kho n vay có ñư c s d ng ñúng m c ñích hay không. R i ro v ñ o ñ c có th x y ra khi ngư i ñi vay s d ng ti n ñ ñ u tư vào nh ng d án r i ro cao. N u d án thành công, h s nh n ñư c nh ng l i ích l n. Ngư c l i khi s d án th t b i, ngư i cho vay ph i là ngư i gánh ch u h u h t h u qu . M t khác, r i ro ñ o ñ c còn là vi c ngư i ñi vay s d ng ti n vay cho m c ñích chi dùng cá nhân hay th c hi n nh ng d án không có kh năng sinh l i mà ch nh m vào vi c tăng v th hay quy n l c. Tâm lý b y ñàn: Nh ng ngư i cho vay thư ng c g ng theo s d n d t c a ngư i mà h tin tư ng là s có nh ng thông tin t t hơn. Hành vi b y ñàn có th xu t hi n khi các nhà ñ u tư thi u thông tin v kh năng c a nh ng ngư i qu n lý qu c a mình. Nh ng ngư i qu n lý qu kh năng kém s nh n th y là h p lý khi th c hi n theo nh ng quy t ñ nh c a nh ng nhà ñ u tư khác ñ không b phát hi n. Và tính b y ñàn là h p lý khi k t qu ñ i v i m t ch th theo sau m t hành ñ ng gia tăng b i vì nhi u ch th khác cũng th c hi n cùng hành ñ ng. Trong th gi i tài chính ñ c trưng b i thông tin b t tương x ng, nh ng nhà cung c p qu g p khó khăn trong vi c qu n lý các trung gian tài chính. Các t ch c này cũng g p nh ng khó khăn tương t ñ i v i nh ng ngư i s d ng qu . Vì v y, trong khi nh ng tài s n c a NH ñ c trưng b i tính khó chuy n ñ i và không d ñ nh giá trên th trư ng, nh ng NH v i nh ng kho n n c a mình ch y u ñư c c u thành b i nhu c u ti n g i r t d b t n thương ñ i v i vi c ñánh giá l i kỳ v ng. ði u này góp ph n vào tính d ñ v v n có c a NH. D dàng nh n th y, v i s hi n di n c a nh ng thông tin không tương x ng hay không ñ y ñ , nhà ñ u tư s th c hi n nh ng hành ñ ng qua ñó có th khuy ch ñ i nh ng bi n ñ ng v giá và gây ra nh ng cu c kh ng kho ng b t ng . Nh ng nhân t , nguyên nhân d n ñ n kh ng ho ng NH không ch là nh ng v n ñ v b t tương x ng mà còn ñư c g n k t vào s bi n ñ ng có tính chu kỳ, nh ng cú s c b t l i bên ngoài và t do hóa tài chính. Tuy nhiên, nh vào lý lu n v vi c phân tích thông tin b t tương
x ng trên, vi c gia tăng trong lãi su t và gia tăng tính không ch c ch n là nh ng nguyên nhân ch y u làm tăng s ñ v c a NH và có th d n t i s phá s n. Miskin ñã thêm vào hai nguyên nhân ti m n làm cho kh ng ho ng NH d x y ra các nư c ñang phát tri n hơn. ðó là: Th nh t, các nư c ñang phát tri n thư ng là nh ng nơi s n xu t hàng hóa thô, d b tác ñ ng b i nh ng cú s c bên thương m i. ði u này có th phá h ng b ng cân ñ i k toán c a NH, ñư c c u thành ch y u b i kho n cho vay ñ n các doanh nghi p trong nư c. S thi u tính ña d ng hoá bên ngoài có th ñưa t i nh ng v n ñ tr m tr ng nh ng qu c gia ñang phát tri n hơn là nh ng qu c gia phát tri n có s ña d ng hoá t t nhi u nư c. Th hai, các NH nh ng nư c ñang phát tri n huy ñ ng các qu v i nh ng kho n n b ng ngo i t . Vì v y, m t s s t gi m giá tr ñ ng n i t có th gia tăng tình tr ng n n n, trong khi giá tr tài s n c a NH không tăng. K t qu la d n ñ n s x u ñi c a v n ch s h u s làm gia tăng kh năng phá s n c a NH. 1.1.3 Kh ng ho ng n ( Debt Crisis) Kh ng ho ng n nư c ngoài x y ra khi m t qu c gia không có kh năng tr n nư c ngoài, bao g m c các kho n n c a Chính ph hay c a khu v c tư nhân 7 . Nghiên c u c a Detragiache và Spilimbergo (2001) cho r ng m t cu c kh ng ho ng n có th x y ra khi th a m t ho c c hai ñi u ki n : ñ u tiên, các nghĩa v n ph i chi tr ho c các kho n lãi vay ñ i v i nư c ngoài c a các ch n là NH ho c các ch s h u trái phi u vư t quá hơn 5% s n còn l i; th hai, Các qu c gia xin giãn các kho n n ho c th a thu n kéo dài th i gian chi tr n ñ i v i các ch n ñư c niêm y t trên danh sách c a trung tâm phát tri n tài chính toàn c u thu c NH th gi i (World Bank’s Global Development Finance). Khác v i nh ng kho n n thông thư ng gi a các cá nhân là nh ng kho n n có th thu h i d a trên cơ s lu t pháp, n c a các Chính ph ñ ng ngoài lu t pháp c a m t nư c. Nó hoàn toàn d a vào lòng tin và s tín nhi m ñ i v i chính ph ñi vay. Tr nh ng trư ng h p gi a 2 nư c x y ra nh ng b t ñ ng l n v chính tr , còn l i thì lo i cho vay này – ñôi khi th t ñáng ng c nhiên – l i là m t s m o hi m l n ñ i v i ngư i cho vay, vì v y trong trư ng h p làm ăn không thành ñ t, các chính ph con n có th b c tuy t trong m t th i gian dài, không th vay ti p ñư c n a. N nhà nư c là ph n trách nhi m c a toàn th ñ t nư c, không ph thu c vào thành công hay th t b i c a m t ho t ñ ng riêng l nào ñư c 7 Qu ti n t Qu c t , Tri n v ng kinh t th gi i 1998, năm 1998.
tài tr b ng kho n ti n cho vay. Tri n v ng kh năng hoàn tr n c a lo i n không ph i c a nhà nư c thì ph thu c vào c s tin c y tín nhi m c a các ñ i tư ng vay l n vào thành công ho c th t b i trong ho t ñ ng làm ăn c a ñ i tư ng này. Do v y m c r i ro b v n còn l n hơn khá nhi u ki u cho vay n tư nhân ngay c khi nh ng kho n n này có th thu h i nh s c ép c a lu t pháp8. 8 Fulbright Economics Teaching Program , “Kh ng ho ng n các nư c ñang phát tri n”, năm 2003.
1.1.4 Kh ng ho ng kép (Twin crisis) Kh ng ho ng kép th h th nh t. Th p niên “r i lo n” tài chính trong nh ng năm 1990 ñã hư ng m các nhà nghiên c u không ch còn xem xét kh ng ho ng ti n t như m t s ki n cô l p, mà hi n nay, ñã có nhi u công trình ñi vào nghiên c u m i tương quan gi a kh ng ho ng ti n t và kh ng ho ng NH. Theo nghiên c u c a Chang và Velasco (1999), kh ng ho ng ti n t và kh ng ho ng NH có th ñi li n v i nhau và có m i quan h nhân qu tr c ti p. Th c nghi m trong giai ño n 1997 – 1998 cho th y, kh ng ho ng NH và kh ng ho ng ti n t bùng n m nh m vào cùng m t th i ñi m Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Hàn Qu c. Các ñ t t n công ñ u cơ vào ñ ng baht x y ra vào tháng 7 năm 1997 ñã làm Chính ph Thái Lan ph i b o v ñ ng ti n c a mình b ng cách s d ng d tr ngo i t . Khi d tr ngo i t g n c n ki t, Thái Lan bu c ph i th n i t giá, kh ng ho ng nhanh chóng lan ra các nư c ðông Á khác. ð ng n i t c a Hàn Qu c, Indonesia, Malaysia và Philipines ñ u ch u s c ép. S phá giá ñ ng n i t các nư c này cùng v i lãi su t gia tăng ñã làm nhi u doanh nghi p nhanh chóng tr thành khó khăn c a các t ch c tài chính và d n t i kh ng ho ng NH. Obsfeld (1994) cho r ng lĩnh v c NH h at ñ ng y u kém có th làm ti n ñ cho kh ng ho ng ti n t n u các nhà ñ u cơ d ñoán ñư c r ng Chính ph s ưu tiên ki m ch l m phát hơn là s n ñ nh t giá h i ñoái. M c ñích c a s ưu tiên chính sách này là ñ tránh n n phá s n trong lĩnh v c NH. Tuy nhiên, Velasco (1987) và Calvo (1997) l i tranh lu n r ng kh ng ho ng NH là nguyên nhân d n ñ n kh ng ho ng ti n t n u s tăng cư ng kh năng thanh toán b ng ti n m t cũng như s h tr tài chính t phía Chính ph ñ i v i h th ng NH không ñ ng nh t cùng s n ñ nh t giá h i ñoái. Miller (1999) cũng cho r ng s m t giá ti n t như là m t ph n c a vi c l a ch n chính sách h p lý cho m t chính ph b ñe d a b i kh ng ho ng NH trong cơ ch t giá h i ñoái c ñ nh. Gonzalex – Hermosillo ( 1996) thì l i ñưa ra nguyên nhân kh ng ho ng kép n m h th ng tài chính nghèo nàn khi có th thay th v n n i ñ a b ng v n nư c ngoài. Nghiên c u c a Reuven Glick và Michael Hutchison (1999) ñã phân tích nh ng nguyên nhân căn b n gây lên cu c kh ng ho ng NH và kh ng ho ng ti n t 90 qu c gia phát tri n và ñang phát tri n trong th i kỳ 1975 – 1997. Công trình ñã t p trung nghiên c u v t n s , m c ñ t p trung theo khu v c, m i quan h và th i gian tương ñ i cho quá trình x y ra hai cu c kh ng ho ng. Thông qua vi c s d ng mô hình “ñ nhi u” (singal-to-noise), tác gi ư c ñ nh vai trò c a kh ng ho ng NH trong vi c d ñoán kh ng ho ng tài chính trong tương lai, và ngư c l i. K t h p v i ư c lư ng xác su t trong vi c bùng n kh ng ho ng b ng h i quy, phương trình
hai bi n và ña bi n, k t qu ñã ch ra m c tương quan r t m nh gi a kh ng ho ng NH và kh ng ho ng tài chính t i các th trư ng m i n i. Th m chí, hi n tư ng này v n x y ra sau khi ñã ki m soát s thay ñ i trong c u trúc tài chính và c u trúc n n kinh t . H cũng ñã ch ng minh s xu t hi n c a kh ng ho ng NH là m t ch báo h u hi u ñưa ñ n cu c kh ng ho ng ti n t . Tuy nhiên, hi n tư ng ngư c l i thì không x y ra, kh ng ho ng ti n t không ph i là m t ch báo h u d ng cho m t cu c kh ng ho ng NH trong tương lai. K t qu cũng cho th y, s m c a c a các th trư ng m i n i ñ i v i dòng v n ñ u tư nư c ngoài, song song v i m t c u trúc tài chính t do ñã làm cho các th trư ng này d b t n thương và d n t i kh ng ho ng kép9. Ti p c n nh ng nghiên c u v mô hình kh ng ho ng kép th h m t ñã làm cho chúng ta hi u nhi u hơn v kh ng ho ng kép thông qua các chính sách nghèo nàn và ñi sâu t p trung vào các y u t t h th ng tài chính. Có nhi u mô hình cho th y m c ñ phù h p cao trong vi c gi i thích kh ng ho ng kép. Tuy nhiên, trong nghiên c u c a Raphael H.Solomon (12 - 2003) ñã ch ra nh ng lu n ñi m mà các mô hình kh ng ho ng kép c n kh c ph c. Th nh t, vì trong các mô hình này, hoàn toàn gi ñ nh r ng m i s rút ti n t ñ u d n t i kh ng ho ng ti n t , nên nó không gi i thích ñư c th c t m t vài trư ng h p kh ng ho ng NH ñôi khi ñưa t i m t ch ñ ti n t t t hơn. Ngoài ra, nh ng mô hình trư c không gi i thích ñư c s l a ch n cân b ng, do ñó cũng ko ư c lư ng ñư c m c ñ r i ro c a chính sách c ñ nh t giá. Th ba, các mô hình ñó không cho phép cư dân trong và ngoài nư c có kì v ng khác nhau do ñó nó ko gi i thích ñư c các hành vi khác nhau trong th i kì x y ra kh ng ho ng. Nghiên c u c a Raphael H.Solomon (12 - 2003) 10 “m x ” kh ng ho ng kép th h th nh t cũng như vi c gi i quy t ba v n ñ trên qua khía c nh xu t phát t h th ng tài chính và ñ c bi t là hi n tư ng rút ti n t t NH. Mô hình ti p t c k th a n n t ng bi n sunspots 11 ñã ñư c Cass và Shell (1983, 1984), Cole và Kehole (1996), cũng như Peck và Shell (2003) s d ng. Nhưng ñi m m i c a mô hình là ông ñã s d ng mô hình hai bi n Sunspots có tương quan (không tương quan hoàn toàn) vào mô hình rút ti n t thay vì, Cass và Shell (1983, 9 Reuven Glick – Federal Reserve Bank of San Francisco và Michael Hutchison - Department of Economics University of California, “Banking and currency: how common are twins, năm 1999. 10 Raphael H.Solomon - Monetary and Financial Analysis Department Bank of Canada , “Anatony of a twin crisis”, năm 2003. 11 Cass và Shell (1983, 1984) ñ nh nghĩa bi n sunspot như là “bi n ngo i sinh, ñó là hi n tư ng ng u nhiên không nh hư ng t i hàng hóa ho c kh năng s n xu t”. Trong m t mô hình cân b ng ña chi u , bi n sunspots s ñóng vai trò như cơ ch l a ch n cân b ng.
1984) ch xem xét t i m t bi n Sunspots và Peck và Shell (2003) s d ng hai bi n sunspots không có tương quan12. S tương quan gi a hai bi n Sunspot cho phép kho ng r ng hơn trong cân b ng c a trò chơi rút ti n cũng như xác su t x y ra kh ng ho ng kép. K t qu c a công trình ñã tr l i ñư c r t nhi u câu h i mà các công trình khác chưa tr l i ñư c. ð u tiên, s tương tác gi a nhà ñ u tư trong nư c và nư c ngoài có nh hư ng t i th i ñi m và tính ch t c a kh ng ho ng kép. N u không có y u t nư c ngoài, m i cu c kh ng ho ng tài chính ñ u x y ra như nghiên c u c a Diamond và Dybvig (1983). Tuy nhiên, trong mô hình ñư c trình bày s xu t hi n c a kh ng ho ng ph thu c vào hành ñ ng c a nhà ñ u tư trong nư c và nhà ñ u tư nư c ngoài. ñây, c nhà ñ u tư trong nư c và nư c ngoài ñ u có th rút ti n t kh i NH. N u hành ñ ng m t cách riêng r , nh ng nhà ñ u tư nư c ngoài không th t mình gây ra m t cu c kh ng ho ng kép ñ t ng t. Vi c rút ti n t c a các nhà ñ u tư nư c ngoài m c dù d n ñ n kh ng ho ng ti n t nhưng không d n t i s s p ñ c a NH b i vì NH không bu c ph i cung c p nh ng ngo i t hi m ñ ñ n n i thi u m t tính thanh kho n. M t ñi u ñáng ng c nhiên là hành ñ ng c a các nhà ñ u tư trong nư c l i có th gây ra kh ng ho ng kép. Vi c rút ti n t c a h có th d n ñ n s s p ñ c a NH. Các nhà ñ u tư nư c ngoài ñ n vào giai ño n mà h ch nh n ñư c nh ng ñ ng n i t vô giá tr . ð ng ngo i t theo sau ñ ng n i t b rút ra kh i NH và k t qu là ch ñ t giá c ñ nh b s p ñ và cu c kh ng ho ng ti n t di n ra. Th hai, m t kh năng không ñư c ñ c p ñ n trong nh ng mô hình trư c ñây là hi n tư ng các nhà ñ u tư trong và ngoài nư c ñ ng lo t rút ti n t. Chính s t n công k t h p này ñã ñ l i nhi u h u qu nghiêm tr ng cho h th ng tài chính. Th c t là khi nhà ñ u tư nư c ngoài rút ti n t thì ñ m b o ti n g i cho các nhà ñ u tư trong nư c b ñe d a, có nghĩa là trong trư ng h p này nhà ñ u tư trong nư c ch u thi t và ngư i ngoài ñư c l i. Trong ph m vi các giá tr tham s mà t i ñó m t s rút ti n ñ ng lo t c a c hai phía nhà ñ u tư có kh năng x y ra, m c l c a nhà ñ u tư trong nư c vư t quá m c l i nhu n nhà ñ u tư nư c ngoài nh n ñư c (v i cơ s tính là ñô la M ). Khi m c h u d ng nhà ñ u tư trong nư c m t ñi th p hơn m c h u d ng nhà ñ u tư nư c ngoài nh n ñư c. Không th nói r ng m t cu c kh ng ho ng kép có s tham gia c a nhà ñ u tư nư c ngoài s t i t hơn trư ng h p không có s tham gia 12 V i m t bi n sunpots, mô hình s ñưa l i k t qu là kh ng ho ng kép ch c ch n xu t hi n kèm v i rút ti n t và kh ng ho ng NH. ð i v i mô hình có 2 bi n sunpot không tương quan hoàn toàn ñưa ñ n k t lu n là kh ng ho ng kép s d dàng x y ra trong trư ng h p có hi n tư ng kh ng ho ng NH nhưng không ñ m b o ch c ch n kh ng ho ng s x y ra.
c a h , n u m t cu c kh ng ho ng không quy t ñ nh m c ñ phân chia ch c năng h u d ng cho m i thành viên tham gia. Kh ng ho ng kép th h th hai. Không ñư c m i ngư i bi t ñ n như kh ng kho ng kép th h m t, cho t i nay nhi u công trình ñã nghiên c u và ch ra lo i kh ng ho ng kép th h th hai, ñó là s xu t hi n ñ ng th i c a kh ng ho ng n và kh ng ho ng ti n t . Nhi u qu c gia (g n ñây như: Argentina, Ecuador và Nga) ñã ph i ñ i m t v i nh ng v n ñ trong cán cân thanh toán cũng cùng lúc ñương ñ u v i nh ng kho n n t i h n. Trong phân tích th c nghi m c a Bernhard Herz, Hui Tong 13 (12 – 2004) d a trên cơ s c a 74 nư c ñang phát tri n t 1975 ñ n 2001 ñ ư c lư ng ñ ng th i kh ng ho ng ti n t và kh ng ho ng n . Công trình ñã tìm th y b ng ch ng rõ ràng cho quan h nhân qu t kh ng ho ng n t i kh ng ho ng ti n t , và b ng ch ng không ch c ch n cho quan h nhân qu theo chi u ngư c l i 14. ð c bi t nh ng b ng ch ng xác th c c a hai tác gi còn ch ng minh kh ng ho ng n và kh ng ho ng ti n t có chung nh ng nguyên nhân như: d tr ngo i t trên t l nh p kh u th p, t c ñ tăng trư ng GDP th p và FDI trên t l n nư c ngoài th p. B ng 1.1 : Kh ng ho ng kép th h th hai Không V N V N Không phá giá Không kh ng ho ng Kh ng ho ng n Phá giá Kh ng ho ng ti n t Kh ng ho ng kép th h hai Trong các nghiên c u trư c ñây xem kh ng ho ng ti n t và kh ng ho ng n như nh ng s ki n cô l p, t i ñó, các nhà khoa h c ñã phân tích quy t ñ nh “v n ” và quy t ñ nh phá giá n i t không có m i quan h trong s l a ch n chính sách c a Chính ph . Trong khi các tác ph m kinh ñi n nghiên c u kh ng ho ng kép th h hai ñã nh n ñ nh: “Các nhân t kinh t vĩ mô trong th i ñi m Chính ph quy t tâm thanh toán các kho n n ñ ng th i gi c ñ nh t giá chính là ngu n g c c a kh ng ho ng kép. Và theo ñó, nh ng s ki n này cũng ñư c gây ra b i 13 Bernhard Herz - Lehrstuhl für Wirtschaftspolitik Universität Bayreuth và Hui Tong - Economics Department University of California at Berkeley, “The Interactions between Debt and Currency Crises – Common Causes or Contagion”, 12 – 2004. 14 “H s c a ch m tr m t năm kh ng ho ng n trong phương trình kh ng ho ng ti n t là 0.52, h s này khác 0 v i m c ý nghĩa 0.001%. H s ñ tr 2 năm kh ng ho ng ti n t trong mô hình kh ng ho ng n là 0.27, h s này khác 0 v i m c ý nghĩa 8%” - Bernhard Herz, Hui Tong (12 – 2004)