Đề tài: Xu hướng phân tầng xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế ở nước ta hiện nay

Chia sẻ: Đào Đức Mạnh | Ngày: | Loại File: PPT | Số trang:66

Thêm vào BST

Báo xấu

160
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài: Trên cơ sở phân tích lý luận và thực trạng phân tầng xã hội ở Việt Nam trong thời kỳ phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế, đề tài đưa ra một số dự báo xu hướng về sự biến đổi của phân tầng xã hội nước ta từ nay đến năm 2010; trên cơ sở đó, góp phần tổng kết lý luận và đề xuất một số kiến nghị, giải pháp lên các cấp lãnh đạo, quản lý nhằm phát huy mặt tích cực đồng thời hạn chế mặt tiêu cực của phân tầng xã hội, đưa đất nước đi đến một thời kỳ phát triển năng động - dân chủ, công bằng, ổn định xã hội và phát triển bền vững.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: Xu hướng phân tầng xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế ở nước ta hiện nay

Häc viÖn ChÝnh trÞ hµnh c hÝnh què c g ia hå c hÝ minh XU HƯỚNG PHÂN TẦNG XÃ HỘI TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ Ở NƯỚC TA HIỆN NAY Cơ quan chủ trì: VIỆN XÃ HỘI HỌC VÀ TÂM LÝ LĐ,QL Chủ nhiệm đề tài: GS,TS Nguyễn Đình Tấn Thư ký khoa học: PGS,TS Lê Ngọc Hùng, Ths Lê Văn Toàn 12/03/17 1
1. Mô c tiªu vµ nhiÖm vô ng hiªn c ø u 1.1. Mô c tiª u ng hiª n c ø u Trªn c ¬ s ë ph©n tÝc h lý luËn vµ thùc tr¹ng ph©n tÇng x∙ hé i ë ViÖt Nam tro ng thê i kú ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trê ng ®Þnh híng x∙ hé i c hñ ng hÜa vµ hé i nhËp kinh tÕ què c tÕ, ®Ò tµi ®a ra mé t s è dù b¸o xu híng vÒ s ù biÕn ®æ i c ña ph©n tÇng x∙ hé i níc ta tõ nay ®Õn n¨m 2010; trªn c ¬ s ë ®ã, g ãp phÇn tæ ng kÕt lý luËn vµ ®Ò xuÊt mé t s è kiÕn ng hÞ, g i¶i ph¸p lªn c ¸c c Êp l∙nh ®¹o , qu¶n lý nh»m ph¸t huy mÆt tÝc h c ùc ®ång thê i h¹n c hÕ mÆt tiªu c ùc c ña ph©n tÇng x∙ hé i, ®a ®Êt níc ®i ®Õn mé t thê i kú ph¸t triÓn n¨ng ®é ng d©n c hñ, c «ng b»ng , æ n ®Þnh x∙ hé i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng . 12/03/17 2
1.2. NhiÖm v ô ng hiª n c ø u §Ó thùc hiÖn mô c tiªu ng hiªn c ø u nªu trªn, c Çn tËp trung g i¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô ng hiªn c ø u c ¬ b¶n díi ®©y: Tr×nh bµy vµ hÖ thè ng hãa c ¸c quan ®iÓm lý thuyÕt vµ häc thuyÕt c ¬ b¶n vÒ s ù ph©n tÇng x∙ hé i Kh¸i qu¸t s ù h×nh thµnh vµ biÕn ®æ i c ¬ c Êu x∙ hé i, ph©n tÇng x∙ hé i ë ViÖt Nam Ph©n tÝc h lý luËn vµ tr×nh bµy bé c «ng c ô kh¸i niÖm vÒ ph©n tÇng x∙ hé i. Ph©n tÝc h thùc tr¹ng s ù ph©n tÇng x∙ hé i ë Viªt Nam hiÖn nay Dù b¸o xu híng biÕn ®æ i c ña ph©n tÇng x∙ hé i §Ò xuÊt mé t s è kiÕn ng hÞ g ãp phÇn tæ ng kÕt lý luËn vµ ®a ra c ¸c khuyÕn ng hÞ, g i¶i ph¸p g ãp phÇn xãa ®ãi g i¶m ng hÌo ®iÒu c hØnh s ù ph©n tÇng x∙ hé i ë ViÖt Nam. 12/03/17 3
2. §è i tîng vµ ph¹m vi ng hiªn c ø u 2.1. §è i tîng ng hiª n c ø u • Ng hiªn c ø u nh»m lµm râ ®Æc ®iÓm, tÝnh c hÊt vµ xu híng biÕn ®æ i s ù ph©n tÇng x∙ hé i ë ViÖt Nam hiÖn nay. 2.2. Ph¹m v i ng hiª n c ø u • Ph¹m v i thê i g ian: ng hiªn c ø u tËp trung lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ s ù ph©n tÇng x∙ hé i tro ng thê i kú ®Êt n íc ®æ i míi kinh tÕx∙ hé i, tø c lµ tõ n¨m 1986 ®Õn nay. • Ph¹m v i kh«ng g ian: Ng hiªn c ø u nµy tËp trung thu thËp vµ xö lý c ¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra mø c s è ng hé g ia ®×nh qua c ¸c c ué c ®iÒu tra x∙ hé i ë c Êp què c g ia ®Ó c ã thÓ ró t ra nh÷ng nhËn ®Þnh kh¸i qu¸t vÒ s ù ph©n tÇng x∙ hé i ë ViÖt Nam hiÖn nay. • Ng o µi ra, ®Ò tµi tiÕn hµnh kh¶o s ¸t s ù ph©n tÇng x∙ hé i ë ba ®Þa ph¬ng ®¹i diÖn c ho ba miÒn c ña c ¶ n íc : Hµ Né i, Qu¶ng Nam vµ B×nh D¬ng nh»m bæ s ung c ho nh÷ng th«ng tin c hung c ña c ¶ níc . 12/03/17 4
3. Gi¶ thuyÕt ng hiªn c ø u vµ khung lý thuyÕt 3.1. Gi¶ thuy Õt • Tro ng thê i qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trê ng , hé i nhËp kinh tÕ què c tÕ ë níc ta ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh ph©n tÇng x∙ hé i vµ ph©n hãa g iµu ng hÌo ng µy mé t râ nÐt. • S ù ph©n tÇng x∙ hé i ë ViÖt Nam diÔn ra díi hai h×nh thø c c hñ yÕu lµ ph©n tÇng hîp thø c vµ ph©n tÇng kh«ng hîp thø c . • S ù c huyÓn ®æ i c ¬ c Êu kinh tÕ, ®Æc ®iÓm x∙ hé i c ña c ¸ nh©n vµ g ia ®×nh, ng µnh ng hÒ, s è lîng lao ®é ng vµ tr×nh ®é häc vÊn lµ c ¸c t¸c nh©n c hñ yÕu c ña s ù ph©n tÇng x∙ hé i ë ViÖt Nam. • Tû lÖ ng ê i ng hÌo tro ng hai thËp kû qua ë níc ta ®∙ g i¶m ®i nhng s ù ph©n hãa g iµu ng hÌo vµ ph©n tÇng x∙ hé i vÉn c ã xu híng t¨ng lªn. 12/03/17 5
Khung lý thuyÕt Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn Kinh tÕ thÞ trêng vµ héi nhËp quèc tÕ ChÕ ®é Ph©n tÇng x∙ chÝnh trÞ, §Æc ®iÓm hé i vÒ kinh tÕ HÖ thÓ chÕ ph¸p hé g ia ®×nh luËt, hÖ thèng QU¶ chÝnh s¸ch Xu híng PH kt-xh vÜ m« Ph©n tÇng x∙ ¢N TÇNG X∙ hé i vÒ c hÝnh X∙ cña ®¶ng vµ nhµ níc §Æc trng Hé I trÞ nh©n khÈu Hé I x∙ hé i c ¸ nh©n Ph©n tÇng x∙ hé i vÒ ®Þa vÞ x∙ hé i §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi (Vïng, cé ng ®ång) 12/03/17 6
4. Ph¬ng ph¸p ng hiªn c ø u §Ò tµi ng hiªn c ø u s ö dô ng ph¬ng ph¸p ng hiªn c ø u liªn ng µnh, tæ ng tÝc h hîp ë c Êp ®é ph¬ng ph¸p luËn, ph¬ng ph¸p ng hiªn c ø u c ô thÓ. 4.1. Ph¬ng p h¸p luËn ng hiªn c ø u Phương pháp duy vËt biÖn c hø ng vµ duy vËt lÞc h s ö . Tiếp c ận XHH v ề PTXH, biÕn ®æ i vµ ph¸t triÓn x∙ hé i, x∙ hé i häc kinh tÕ. C¸c quan ®iÓm c ña §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam vÒ §æ i míi kinh tÕ x∙ hé i, PTXH vµ c hÝnh s ¸c h XH. 4.2. C¸c p h¬ng p h¸p thu thËp , xö lý , p h©n tÝc h d ÷ liÖu Ph©n tÝc h s è liÖu c ¸c c ué c kh¶o s ¸t, ®iÒu tra mø c s è ng hé g ia ®×nh trªn ph¹m vi c ¶ níc qua c ¸c n¨m tõ 1992 ®Õn n¨m 2006. Ng o µi ra, ®Ò tµi s ö dô ng ph¬ng ph¸p ®iÒu tra x∙ hé i häc ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh lîng §iÒu tra x∙ hé i häc ®îc tiÕn hµnh t¹i 3 tØnh vµ thµnh 12/03/17 7 phè lµ: Hµ Né i, Qu¶ng Nam vµ B×nh D¬ng .
Ph¬ng p h¸p ®iÒu tra x∙ hé i häc §Ò tµi tiÕn hµnh ®iÒu tra 600 phiÕu an kÐt c ho 6 nhãm ®è i tîng : thuÇn n«ng , phi n«ng , hç n hîp, trÝ thø c , c «ng c hø c , do anh nh©n; ®ång thê i tiÕn hµnh 12 c ué c th¶o luËn nhãm g åm 4 nhãm: c ¸n bé l∙nh ®¹o qu¶n lý, nhãm trÝ thø c , nhãm do anh nh©n, nhãm c «ng c hø c (mç i nhãm 3 c ué c ) vµ pháng vÊn s ©u 20 c ué c c ho 20 ®è i tîng bao g åm 5 nhãm: c ¸n bé l∙nh ®¹o , qu¶n lý (4 ng ê i), do anh nh©n(4 ng ê i), trÝ thø c (4 ng ê i), c «ng c hø c (4 ng ê i), c hñ trang tr¹i ë n«ng th«n (4 ng ê i). 12/03/17 8
néi dung I. C¬ s ë lý luËn vµ thùc tiÔn ph©n tÇng x∙ hé i 1.1. Quan ®iÓm c ña Marx vÒ s ù ph©n tÇng x∙ hé i Karl Marx c o i b¶n c hÊt c ña s ù ph©n tÇng x∙ hé i lµ bÊt b×nh ®¼ng x∙ hé i do c Êu tró c x∙ hé i g iai c Êp g ©y ra. Xe m xÐt PTXH c hñ yÕu the o dÊu hiÖn s ë h÷u vÒ TLS X. 1.2. Quan niÖm c ña mé t s è nhµ kho a häc ph¬ng T©y vÒ ph©n tÇng x∙ hé i. Xe m xÐt PTXH ®a c hiÒu h¬n, kh«ng c hØ the o dÊu hiÖu s ë h÷u vÒ TLS X mµ c ßn c ¶ c ¸c dÊu hiÖu kh¸c nh ®Þa vÞ c hÝnh trÞ, uy tÝn x∙ hé i, lo ¹i ng hÒ ng hiÖp, tr×nh ®é NN,… 1.3. Mé t s è ý kiÕn c ña t¸c g i¶ vÒ viÖc vËn dô ng c ¸c lý thuyÕt trªn vµo viÖc ng hiªn c ø u ®Ò tµi. (1) CÇn nh×n nhËn d Êu hiÖu s ë h÷u v Ò t liÖu s ¶n xuÊt c ña Marx tro ng v iÖc p h©n tÝc h g iai c Êp c hØ 12/03/17 9 nh lµ m é t y Õu tè c ¬ b ¶n c è t lâi ®Ó nhËn b iÕt v Ò
(2) CÇn c hØ râ c ã b a y Õu tè c Çn v µ ®ñ ®∙ d Én ®Õn p h©n tÇng x∙ hé i lµ: Thø nhÊt, c ¸c yÕu tè thué c vÒ thÓ c hÕ, hÖ thè ng c hÝnh s ¸c h vÜ m«, c ¸c yÕu tè t¸c ®é ng c ña thÞ tr ê ng vµ qu¸ tr×nh hé i nhËp kinh tÕ què c tÕ, s ù ph©n c «ng lao ®é ng x∙ hé i vÒ mÆt ng hÒ ng hiÖp vµ vÞ thÕ x∙ hé i. Thø hai, c ¸c ®Æc trng vïng : ®iÒu kiÖn kinh tÕ tù nhiªn, s ¬ s ë h¹ tÇng vµ v¨n hãa. Thø b a, c ¸c yÕu tè thué c vÒ c ¸ nh©n: s ù kh¸c nhau vÒ n¨ng lùc (thÓ c hÊt, trÝ tuÖ), ®iÒu kiÖn, c ¬ may; s ù c è ng hiÕn, ®ãng g ãp thùc tÕ c ña mç i c ¸ nh©n c ho x∙ hé i. (3) ViÖc kh¶o s ¸t c ¸c xu híng c ña PTXH c Çn kh¶o s ¸t the o hai c hiÒu c ¹nh: ChiÒu c ¹nh thø nhÊt: Dø t kho ¸t thõ a nhËn r»ng tro ng x∙ hé i ViÖt 12/03/17 10 Nam hiÖn nay võ a c ã PTXH hîp thø c vµ PTXH kh«ng hîp thø c .
ChiÒu c ¹nh thø hai: §Ò tµi kh¶o s ¸t xu híng ph©n tÇng x∙ h«i the o c ¸c c hiÒu c ¹nh c ¬ b¶n s au: (1) Xu híng PTXH vÒ ®ê i s è ng vËt c hÊt bao g åm c ¸c c hØ b¸o c ¬ b¶n nh: thu nhËp, tµi s ¶n, mø c s è ng , c hi tiªu g i÷a c ¸c nhãm x∙ hé i, nhãm häc vÊn, g i÷a c ¸c vïng l∙nh thæ , c ¸c khu vùc kinh tÕ. (2) Xu híng PTXH vÒ ®ê i s è ng tinh thÇn bao g åm c ¸c c hØ b¸o c ¬ b¶n nh s inh ho ¹t v¨n hãa tinh thÇn vµ g i¸o dô c (3) Xu híng xuÊt hiÖn ng µy mé t t¨ng c ¸c nhãm, c ¸c c ¸ nh©n vît tré i, hîp thµnh tÇng líp x∙ hé i u tré i tro ng x∙ hé i. (4) Ng hiª n c ø u xu híng PTXH c Çn g ¾n c hÆt v íi tÝnh c ¬ ®é ng x∙ hé i, ®Æc b iÖt lµ c ¬ ®é ng x∙ hé i the o c hiÒu “d äc ”. 12/03/17 11
II. Thùc tr¹ng vµ c ¸c yÕu tè t¸c ®é ng ®Õn ph©n tÇng x∙ hé i ë ViÖt Nam hiÖn nay 2.1. Thùc tr¹ng ph©n tÇng x∙ hé i qua kÕt qu¶ ®iÒu tra mø c s è ng hé g ia ®×nh ë ViÖt Nam 2.1.1. Bè i c ¶nh ®æ i m íi kinh tÕ x∙ hé i C¸c ®Æc trng c ¬ b¶n nhÊt c ña s ù ph©n tÇng x∙ hé i thê i kú nµy ®Òu b¾t ng uån tõ bè i c ¶nh ®æ i míi kinh tÕx∙ hé i do §¶ng vµ Nhµ níc ta khë i x íng tõ n¨m 1986 ®Õn nay. 2.1.2. Ph©n tÇng x∙ hé i v Ò thu nhËp Tro ng thê i kú 20042006 thu nhËp b×nh qu©n mé t ng ê i/th¸ng the o g i¸ hiÖn hµnh t¨ng b×nh qu©n 14,6% n¨m, thê i kú 20022004 t¨ng 16,6%, c ao h¬n mø c t¨ng 6% mç i n¨m c ña thê i kú 1999 2001 vµ mø c t¨ng 8,8% mç i n¨m c ña thê i kú 1996 1999. 12/03/17 12
636 700 600 484.4 500 338.9 356 400 226.7 300 168.11 200 92.09 100 0 N¨ m 1992 N¨ m 1994 N¨ m 1996 N¨ m 1998 N¨ m 2002 N¨ m 2004 N¨ m 2006 12/03/17 13
Kho ¶ng c ¸c h c hªnh lÖc h vÒ mø c s è ng , ph©n hãa g iµu ng hÌo ®ang diÔn ra kh¸ phæ biÕn ë mäi n¬i: tõ n«ng th«n, ®« thÞ tíi c ¸c vïng , miÒn ®Þa lý kh¸c nhau. B¶ng 1: Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng ê i/th¸ng c hia the o khu vùc , vïng Chia the o khu vùc vµ vïng N¨m 2002 N¨m 2004 N¨m 2006 §¬n vÞ tÝ nh: 1000® Thµnh thÞ 622,1 815,4 1.058,0 N«ng th«n 275,1 378,1 506,0 §ång b»ng s«ng Hång 353,1 488,2 653,0 §«ng B¾c 268,8 379,9 512,0 T©y B¾c 197,0 265,7 372,0 B¾c Trung Bé 235,4 317,1 418,0 Duyªn h¶i Nam Trung Bé 305,8 414,9 511,0 T©y Nguyªn 244,0 390,2 521,0 §«ng Nam Bé 619,7 833,0 1.065,0 §ång b»ng s«ng Cöu Long 371,3 471,1 628,0 Nguån: Tæ ng côc Thè ng kª, KS MS 2006, 12/03/17 14 tr.2425
The o kÕt qu¶ ®iÒu tra tõ n¨m 1990 ®Õn nay, kho ¶ng c ¸c h c hªnh lÖc h vÒ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng ê i/th¸ng g i÷a nhãm c ã thu nhËp thÊp nhÊt vµ nhãm c ã thu nhËp c ao nhÊt c ò ng t¨ng lªn: n¨m 1990 lµ 4,1 lÇn; n¨m 1993 lµ 6,2 lÇn; n¨m 1994 lµ 6,5 lÇn; n¨m 1995 lµ 7,0 lÇn; n¨m 1996 lµ 7,3 lÇn; n¨m 1999 lµ 7,6 lÇn; n¨m 2002 lµ 8,1 lÇn; n¨m 2004 lµ 8,3 lÇn vµ n¨m 2006 lµ 8,4 lÇn (xe m b¶ng 2). 12/03/17 15
B¶ng 2 : Thu nhËp b ×nh q u©n ®Çu ng ê i/th¸ng the o 5 nhãm thu nhËp §¬n vÞ tÝ nh: 1000® Nhãm N¨m 1996 1999 2002 2004 2006 Nhãm 1 78,6 97,0 107,7 141,8 184,3 Nhãm 2 134,9 181,4 178,3 240,7 318,9 Nhãm 3 184,4 254,0 251,0 347,0 458,9 Nhãm 4 250,2 346,7 370,5 514,2 678,6 Nhãm 5 574,7 741,6 872,9 1182,3 1541,7 12/03/17 16
2.1.3. Ph©n tÇng x∙ hé i vÒ chi tiªu Møc chi tiªu b×nh qu©n ®Çu ngêi/th¸ng cña c¶ níc theo gi¸ c¶ hiÖn hµnh cã xu híng t¨ng lªn vµ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng. B¶ng 3: Chi tiªu c ho ®ê i s è ng b×nh qu©n ®Çu ng ê i/th¸ng the o khu vùc , vïng §¬n vÞ tÝ nh: 1000® Chia the o khu vùc vµ N¨m 2002 N¨m 2004 N¨m vïng 2006 Thµnh thÞ 460.8 595.4 738.3 N«ng th«n 211.1 283.5 358.9 §ång b»ng s«ng Hång 271.2 373.5 475.0 §«ng B¾c 220.2 293.8 372.8 12/03/17 17
Chia the o khu vùc vµ N¨m N¨m N¨m 2006 vïng 2002 2004 T©y B¾c 179.0 233.2 296.3 B¾c Trung Bé 192.8 252.7 314.1 Duyªn h¶i Nam Trung Bé 247.6 330.8 414.7 T©y Nguyªn 201.8 295.3 391.1 §«ng Nam Bé 447.6 577.0 740.5 §ång b»ng s«ng Cöu Long 258.4 335.1 434.5 12/03/17 18
KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vÒ chi tiªu ®êi sèng b×nh qu©n gi÷a nhãm giµu nhÊt vµ nhãm nghÌo nhÊt kh¸ xa gi÷a nhãm hé giµu nhÊt víi nhãm hé nghÌo nhÊt t¨ng qua c¸c n¨m: n¨m 1999 lµ 4,2 lÇn; n¨m 2002 lµ 4,45 lÇn; n¨m 2004 lµ 4,45 lÇn vµ n¨m 2006 lµ 4,45 lÇn; n¨m 2004 lµ 4,45 lÇn vµ n¨m 2006 lµ 4,54 lÇn (xem b¶ng 4) 12/03/17 19
B¶ng 4: Chi tiªu ®ê i s è ng b×nh qu©n ®Çu ng ê i/th¸ng the o 5 nhãm §¬n vÞ tÝ nh 1000® Nhãm N¨m 2002 N¨m 2004 N¨m 2006 Nhãm 1 123,3 160,4 202,2 Nhãm 2 169,7 226,0 286,0 Nhãm 3 213,7 293,8 376,9 Nhãm 4 290,3 403,9 521,9 Nhãm 5 548,5 715,2 916,8 12/03/17 20