Đôi điều cần bàn lại về mối quan hệ giữa Nguyễn Bỉnh Khiêm - Nguyễn Dữ_4

Chia sẻ: Trần Lê Kim Yến | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Còn thắc mắc của Trần Ích Nguyên về địa danh huyện Thanh Tuyền không biết chính xác ở đâu, trang 50 của sách, thì xin thưa, huyện này nay chính là huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phú.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đôi điều cần bàn lại về mối quan hệ giữa Nguyễn Bỉnh Khiêm - Nguyễn Dữ_4

Đôi điều cần bàn lại về mối quan hệ giữa Nguyễn Bỉnh Khiêm - Nguyễn Dữ - Phùng Khắc Khoan Còn thắc mắc của Trần Ích Nguyên về địa danh huyện Thanh Tuyền không biết chính xác ở đâu, trang 50 của sách, thì xin thưa, huyện này nay chính là huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phú. 4. Như vậy, theo chúng tôi, thông tin Nguyễn Dữ là học trò xuất sắc của Nguyễn Bỉnh Khiêm chỉ là lời các cụ tiên Nho theo truyền thuyết dân gian mà ghi lại chứ các cụ không kiểm chứng, cũng có thể do các cụ nhầm, hoặc vì quá yêu mến và ngưỡng vọng, muốn tôn vinh nhà tư tưởng - hiền triết, nhà thơ đạo lý Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm mà gán cho? Từ đó, các học giả, các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước ở thế kỷ XX và mấy năm đầu thế kỷ XXI lại y cứ mà viết theo. Thiết nghĩ việc này chúng ta nên tỉnh táo, nếu không thì vẫn còn sẽ tiếp tục truyền đạt lại (giảng hoặc viết) những truyền thuyết, giai thoại dân gian, thiếu tính khoa học cho các thế hệ tương lai. Trên cơ sở đó, chúng tôi đi đến kết luận Nguyễn Dữ là người sống cùng
thời với Nguyễn Bỉnh Khiêm, lớn hơn hay bằng hoặc nhỏ hơn Nguyễn Bỉnh Khiêm vài ba tuổi, lại hiển vinh đỗ đạt trước Nguyễn Bỉnh Khiêm đến hơn 10 năm. Như vậy, ông sinh khoảng trong mười năm cuối thế kỷ XV, và mất tại nơi ẩn cư Thanh Hoá khoảng giữa thế kỷ XVI, xuất thân trong gia đình có truyền thống văn chương khoa cử, thế gia vọng tộc, nên ông không thể là học trò của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm như các cụ ngày xưa và các học giả thế kỷ XX đã viết. Vấn đề thứ ba: CÓ PHẢI PHÙNG KHẮC KHOAN LÀ BẠN HỌC CỦA NGUYỄN DỮ ? Cũng trong những công trình, tài liệu đã nêu ở mục hai, các cụ ngày xưa và các nhà nghiên cứu hôm nay y cứ mà viết theo khi cho rằng Phùng Khắc Khoan và Nguyễn Dữ là bạn học, tức bạn đồng môn nơi trường học của danh sư Nguyễn Bỉnh Khiêm tại am Bạch Vân. Việc này lại càng lạ hơn và chúng tôi không hiểu tại sao các cụ tiên Nho lại viết như thế, rồi các nhà nghiên cứu khoa học Ngữ văn hôm nay lại y cứ viết theo, trong đó có những vị GS khả kính mà chúng tôi đã từng có may mắn được thụ giáo. Có lẽ là do quý Thầy không để ý đó thôi? Ở trên chúng tôi đã nói Phùng Khắc Khoan, Đinh Thì Trung, Trương Thì Cử, Lương Hữu Khánh, Nguyễn Quyện… đúng là những học trò xuất sắc
làm rạng danh cho Thầy giáo lỗi lạc, nhà hiền triết vĩ đại, nhà thơ lớn Nguyễn Bỉnh Khiêm. Nhưng với Nguyễn Dữ thì không phải, mà ông là người sống cùng thời với cụ Trạng Trình, thành danh đỗ đạt trước Bạch Vân tiên sinh. Thế thì Phùng Khắc Khoan làm sao lại là bạn học với Nguyễn Dữ được? Hãy trở lại tiểu sử các vị thì sẽ rõ. Hiện chưa có chứng cứ minh định về năm sinh và mất của Nguyễn Dữ, nhưng những ghi chép còn lại của Hà Thiện Hán, của Vũ Khâm Lân, của Lê Quý Đôn, của Vũ Phương Đề mà ở trên có nêu cũng đủ chứng minh cho vấn đề nêu ra. Ta thừa nhận Nguyễn Dữ thi Hương đỗ Hương cống vào hồi cuối Hậu Lê sơ, từng nhiều lần thi Hội trúng Tam trường, có ra làm quan cho nhà Hậu Lê được một năm, sau đó lấy cớ mẹ già cáo quan về ẩn cư ở quê, cũng có thể là ở Thanh Hoá, suốt đời không bước chân đến chốn thị thành vào trước năm 1527 hoặc trong năm 1527, khi họ Mạc tiếm ngôi nhà Lê. Trong khi đó thì Phùng Khắc Khoan lại sinh năm 1528. Như vậy, khi Phùng tiên sinh còn là hạt bụi thì cụ Nguyễn Dữ đã là nho sinh lặn lội nơi trường thi rồi hoặc đang làm quan và một năm trước khi họ Phùng mới oe oe cất tiếng khóc chào đời thì cụ Nguyễn Dữ đã rũ áo từ quan về quê để phụng dưỡng mẹ già! Lại nữa, theo tiểu sử của Phùng Khắc Khoan thì thuở nhỏ ông học ở cha mẹ, đến năm 16 tuổi thì khăn gói đến trọ học tại nhà thầy, ước tính vào năm 1543, đó cũng là năm
Nguyễn Bỉnh Khiêm vừa mới cáo quan về quê dựng am Bạch Vân dạy học, lập quán Trung Tân để cứu giúp người cơ nhỡ. Chi tiết lịch sử này lại rất chính xác với tiểu sử hành trạng của Trạng Trình và Trạng Bùng. Thời điểm mà Phùng tiên sinh đến thụ giáo tại am Bạch Vân vào năm 1543 thì đó cũng là lúc Nguyễn Dữ đã yên vui tuổi già nơi thôn quê tĩnh lặng hay nơi núi rừng thanh vắng, lấy đâu ra hình ảnh một ông đầu bạc cùng ngồi học ê a với chàng tóc xanh nơi Bạch Vân am !? Nhân đây xin nói thêm, tác giả sách Phùng Khắc Khoan cuộc đời thơ văn, NXB VHTT, HN, 2005, tại chương 2, mục 2, đã lẩm cẩm khi biện luận loanh quanh để phản biện lại ý kiến nghi ngờ của Nguyễn Quân và của Bùi Duy Tân khi các vị này bàn về quan hệ anh em giữa Trạng Trình và Trạng Bùng, thì tác giả sách có nói cần khảo cứu lại năm sinh của hai ông, nhất là năm sinh của Nguyễn Bỉnh Khiêm (31); cũng ở trang này, tác giả đã khẳng định bà họ Nhữ lấy chồng lúc 20 tuổi (tác giả sách trên lại lẩm cẩm nữa!) Như vậy, ý kiến cho rằng Nguyễn Dữ là bạn đồng môn với Phùng Khắc Khoan cần phải được đính chính (nếu là sách xưa) và cần loại bỏ ngay (nếu là giáo trình văn học sử, sách giáo khoa Ngữ văn hôm nay). Bởi đó là ý kiến thiếu cơ sở khoa học, nếu không muốn nói là hoàn toàn phi lý và hoang tưởng!
Vấn đề thứ tư: NGUYỄN BỈNH KHIÊM VÀ PHÙNG KHẮC KHOAN CÓ THAM GIA PHỦ CHÍNH, NHUẬN SẮC VĂN BẢN TRUYỀN KỲ MẠN LỤC CỦA NGUYỄN DỮ KHÔNG? 1. Xin được bắt đầu vấn đề này bằng cách thuật lại ý kiến của các nhà nghiên cứu khi biên soạn văn học sử Việt Nam thế kỷ XVI mà các vị đã căn cứ vào sách xưa để khẳng định một trong hai cụ Trạng đã tham gia phủ (bổ) chính, nhuận sắc văn bản của Nguyễn Dữ, nhờ thế tác phẩm này mới thành áng “thiên cổ kỳ bút”. - Trong Sơ thảo lịch sử văn học Việt Nam, quyển 2, Nguyễn Đổng Chi đã dựa theo Bạch Vân am thi tập, mục “Bạch Vân am sự tích” do An Quang hầu biên soạn, mà viết rằng: “Nhưng chỉ được một năm, ông chán nghề làm quan xin từ chức về nhà ở cùng mẹ (…) Truyền kỳ mạn lục có lẽ viết vào hồi này. Sách viết xong, ông có đưa cho thầy học của mình là Nguyễn Bỉnh Khiêm phủ chính” (32). - Bùi Văn Nguyên trong Lịch sử văn học Việt Nam, tập 2, đã viết: “Theo Vũ Khâm Lân và An Quang hầu thì Truyền kỳ mạn lục được Nguyễn Bỉnh Khiêm bổ chính và cũng ở đời Mạc, sách này được Nguyễn Thế Nghi, tước Đại Hưng hầu, người làng Mộ Trạch, diễn ra Quốc âm”. Ở chú
thích, tác giả ghi rằng: “Vũ Phương Đề có chép việc này trong Công dư tiệp ký, quyển 2, tờ 35. Đời Lê Cảnh Hưng, năm 1763 có một cuốn Truyền kỳ mạn lục chữ Hán, nhan đề là “Tân biên Truyền kỳ mạn lục tăng bổ giải âm tập chú” và lại cũng có một cuốn Truyền kỳ mạn lục chữ Nôm nhan đề là “Truyền kỳ mạn lục trùng san” không ghi tên dịch giả. Không rõ đây có phải là bản Nôm của Nguyễn Thế Nghi không?” (33) . - Còn trong Văn học Việt Nam từ thế kỷ X đến giữa thế kỷ XVIII, Bùi Văn Nguyên (chủ biên) thì không nói ai phủ chính, mà chỉ cung cấp thông tin sau: “Theo Vũ Phương Đề trong Công dư tiệp ký thì Nguyễn Dữ là học trò của Nguyễn Bỉnh Khiêm và là bạn học của Phùng Khắc Khoan, nghĩa là ông sống chủ yếu trong khoảng nửa đầu thế kỷ XVI. Nguyễn Dữ viết Truyền kỳ mạn lục trong thời gian ở ẩn và hoàn thành trước năm 1547 là năm ông đưa sách cho Hà Thiện Hán viết lời Tựa” (34). - Đinh Gia Khánh (chủ biên) trong Văn học Việt Nam thế kỷ X – nửa đầu thế kỷ XVIII viết: “Theo Ôn Đình hầu Vũ Khâm Lân, người biên soạn Bạch Vân am cư sĩ phả ký và Ân Quang hầu, người biên tập thơ văn chữ Hán của Nguyễn Bỉnh Khiêm, thì Nguyễn Dữ không ra làm quan, ẩn cư ở núi rừng Thanh Hóa và làm ra sách Truyền kỳ mạn lục. Sách ấy được Nguyễn Bỉnh Khiêm phủ chính, trở thành thiên cổ kỳ bút” (35) (tác giả viết thiếu tên bài Phả ký và in nhầm tên người biên tập thơ Nguyễn
Bỉnh Khiêm, đúng ra phải là An Quang hầu chứ không phải là Ân Quang hầu như trong giáo trình). - Lê Trí Viễn (chủ biên) trong Văn học trung đại Việt Nam viết: “Theo Vũ Khâm Lân và An Quang hầu thì Truyền kỳ mạn lục có được Nguyễn Bỉnh Khiêm bổ chính và được Nguyễn Thế Nghi cũng ở đời Mạc diễn ra Quốc âm, còn theo Công dư tiệp ký của Vũ Phương Đề thì lại được Phùng Khắc Khoan bổ chính” (36). - Nguyễn Đăng Na (chủ biên), Văn học trung đại Vệt Nam, tập 1, “Nguyễn Dữ có thể từng theo học Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585). Bởi theo Công dư tiệp ký của Vũ Phương Đề thì Nguyễn Dữ là học trò của Nguyễn Bỉnh Khiêm, bạn học với Phùng Khắc Khoan (1528-1613)” và “Tương truyền Truyền kỳ mạn lục được Nguyễn Thế Nghi diễn Nôm. Khoảng giữa thế kỷ XVIII bản Nôm này vẫn còn được lưu hành” (37). - Đoàn Thị Thu Vân (chủ biên), Văn học trung đại Việt Nam (thế kỷ X – cuối thế kỷ XIX) viết: “Theo Vũ Khâm Lân và An Quang hầu thì Truyền kỳ mạn lục có được Nguyễn Bỉnh Khiêm bổ chính và được Nguyễn Thế Nghi cũng ở đời Mạc diễn ra Quốc âm, còn theo Công dư tiệp ký của Vũ Phương Đề thì lại được Phùng Khắc Khoan bổ chính” (38). Như vậy, các nhà nghiên cứu hiện nay đa phần dựa theo Vũ Khâm Lân,
Vũ Phương Đề mà nói rằng Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phùng Khắc Khoan có tham gia phủ chính Truyền kỳ mạn lục của Nguyễn Dữ. 2. Để minh định lại vấn đề trên, có lẽ cần xác định lại thời điểm Nguyễn Dữ viết Truyền kỳ mạn lục. Vấn đề này trước đây đã có một số nhà nghiên cứu trong và ngoài nước nêu lại như ở Nhật Bản thì có Áo Dã Thái Tín Lang và Xuyên Bản Bang Vệ; ở Trung Quốc thì có Trần Khánh Hạo, Trần Ích Nguyên v.v.. Trong nước thì có nhiều nhưng trước đó, các nhà nghiên cứu chỉ dựa theo sách xưa mà viết lại nói theo, chứ không có nghi vấn; còn gần đây nhất người đặt vấn đề để xác định lại thời điểm Nguyễn Dữ viết sách là nhà nghiên cứu Nguyễn Phạm Hùng. - Áo Dã Thái Tín Lang trong Truyền kỳ mạn lục được nhìn như một ví dụ của văn học An Nam mới cho rằng “Đại khái là trong khoảng thời gian đời vua Thánh Tông (1460) cho đến đời vua Chiêu Tông (1527) (39). - Xuyên Bản Bang Vệ trong sách Truyền kỳ mạn lục tiểu khảo thì cho rằng “sách phải được viết vào giữa thế kỷ XVI” (40). - Trần Khánh Hạo ở phần “Xuất bản thuyết minh” trong sách Hán văn
Việt Nam tiểu thuyết tùng san đã căn cứ vào cuối thiên truyện Từ Thức tiên hôn lục có nói đến năm Lê Diên Ninh thứ 5 nên đã cho rằng “sách được viết xong cũng phải sau năm 1548”, sau đó ông còn căn cứ vào truyện Kim Hoa thi thoại ký có nói đến cuối năm Đoan Khánh (1506- 1509) để kết luận “thời gian sớm nhất có thể Truyền kỳ mạn lục ra đời phải là năm 1509” (41). - Trần Ích Nguyên trong công trình Tiễn đăng tân thoại dữ Truyền kỳ mạn lục tỷ giảo so sánh đã đi từ bài tựa của Hà Thiện Hán viết cho Truyền kỳ mạn lục và tiểu truyện về Nguyễn Dữ của Lê Quý Đôn trong sách Kiến văn tiểu lục để suy đoán rằng “Nguyễn Dữ vào khoảng năm 30 của thế kỷ XVI đã sáng tác Truyền kỳ mạn lục” (42). - Gần đây nhà nghiên cứu Nguyễn Phạm Hùng trong bài viết “Thử đoán định lại thân thế Nguyễn Dữ và thời điểm sáng tác Truyền kỳ nạm lục” đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Văn học số 1-2006, trang 123-134, sau nhiều biện giải và minh chứng tác giả kết luận rằng “Nguyễn Dữ làm quan và cáo quan về ở ẩn rồi viết Truyền kỳ mạn lục trong khoảng thời gian trước năm 1527,