Đường Đô Thị Và Tổ Chức Giao Thông Phần 2

Chia sẻ: Qwdqwdfq Dqfwf | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:22

Thêm vào BST

Báo xấu

106
lượt xem 30
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các đô thị có thể là thành phố, thị xã, trung tâm dân cư đông đúc nhưng thuật từ này thông thường không mở rộng đến các khu định cư nông thôn như làng, xã, ấp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đường Đô Thị Và Tổ Chức Giao Thông Phần 2

2.2.2. Ý nghĩa c a h th ng v n t i hành khách công c ng ð i v i t ng ñô th , m c ñ khác nhau, h th ng giao thông công c ng luôn t o ra nh ng hi u qu kinh t - xã h i như sau: - Giao thông công c ng (GTCC) góp ph n ñ m b o tr t t an ninh chính tr . - Ti t ki n th i gian ñi l i, gi m chi phí cho cá nhân và cho xã h i trong vi c ñi l i, góp ph n tăng năng su t lao ñ ng và tái s n xu t s c lao ñ ng. - Ph c v sinh ho t, các d ch v tham quan du l ch. - Ti t ki m chi phí ñ u tư, khai thác, b o v môi trư ng s ng cho ñô th . - GTCC góp ph n t o ñư c m ng lư i th ng nh t, tr c ti p thông thương v i các tuy n n i t nh, liên t nh, xuyên qu c gia và qu c t . 2.2.3.Các hi u qu c a h th ng v n t i hành khách công c ng. a) GTCC cho phép m r ng ph m vi c a thành ph Kinh nghi m cho th y dân cư trong các ñô th luôn có nguy n v ng ch n nơi sao cho th i gian ñi l i t nhà ñ n nơi làm vi c, sinh ho t, mua bán,... là càng th p càng t t, và th i gian có th ch p nh n ñư c là vào kh ng t 30 ñ n 40 phút. Giá tr này ñư c g i là ‘không gian chu n’. Vì v y không gian cho phép c a ñô th s ph thu c vào lo i phương ti n và t c ñ cho phép c a phương ti n. Sau ñây là m t s ví d : N u ñi b v i t c ñ 4 km/h thì bán kính h p lý là R = 2 km, di n tích tương ng c a khu v c là 12,6 km2. N u ñi b ng xe ng a t c ñ 8 km/h thì bán kính h p lý s là R = 4 km, di n tích tương ng s là 50,2 km2. N u s d ng xe ñi n, ôtô có t c ñ khai thác là 18 ñ n 20 km/h thì bán kính h p lý là R = 8 - 10 km, v i di n tích tương ng là 200-300 km2. T ñó ta th y r ng b ng vi c s d ng ôtô và xe ñi n, ph m vi cung ng nhân l c có th tăng t 20 ñ n 25 l n so v i ñi b trư c ñây. b) Hi u qu GTCC mang l i do ti t ki m th i gian Nh vi c s d ng các phương ti n GTCC nên có th tránh ñư c ùn t c giao thông trên các ñư ng ph , ñi u này s ti t ki m ñư c th i gian ñi l i c a 25 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
hành khách, mang l i hi u qu kinh t . Hi u qu kinh t do ti t ki m th i gian ñư c ñánh giá sơ b thông qua tích s c a th i gian m t mát và giá tr m i gi lao ñ ng (chi phí này chưa bao g m vi c t n hao nhiên li u, chi phí y t do làm gi m s c kho c a ngư i tham gia giao thông, nh ng thi t h i kinh t khác do s ch m ch c a giao thông). H = T * V ( ð ng) Trong ñó: H: là t ng giá tr m t mát tính b ng ñ ng V: là giá tr c a m t gi lao ñ ng (ñ ng/gi ), T: là t ng th i gian m t mát tính b ng gi . T công th c trên ta th y r ng m i l n ùn t c giao thông s lãng phí s lư ng l n th i gian và ti n c a, m i năm có th lãng phí ñ n hàng tri u gi công cho s n su t và các ho t ñ ng xã h i khác. c) GTCC nâng cao an toàn và ñ m b o s c kho cho hành khách An toàn giao thông g n li n v i h th ng phương ti n và m ng lư i h t ng k thu t c a giao thông. Hàng năm nư c ta x y ra 8000 ñ n 12000 v tai n n làm ch t t 9000 ñ n 10000 ngư i, con s ngư i b thương thì l n hơn r t nhi u, làm hư h ng phương ti n và thi t h i nhi u t ñ ng. Trong s các tai n n nói trên thì s lư ng các v tai n n x y ra trong thành ph chi m t l l n. Dư i ñây là s li u an toàn giao thông năm 2004 và 6 tháng ñ u năm năm 2005 c a riêng th ñô Hà N i: T ng s trư ng h p vi ph m : 614,505 trư ng h p, T ng s ti n ph t: 23,622,317,000 ñ ng, Thu gi : 4,956 xe ôtô, 56,543 xe máy, 17,240 các lo i phương ti n khác (xe thô sơ) Và dư i ñây là s phân tích l i vi ph m: ði sai làn ñư ng: 199,068 trư ng h p, Vư t ñèn ñ : 18,509 trư ng h p, ði vào ñư ng c m: 28,059 trư ng h p, Vi ph m t c ñ : 1,583 trư ng h p, ð sai qui ñ nh: 128,218 trư ng h p, 26 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Ch quá t i, qúa s ngư i: 9,504 trư ng h p, Lái xe không b ng lái: 18,994 trư ng h p, Không ñ i mũ b o hi m ơ nơi b t bu c: 76,122 trư ng h p, Nh ng l i khác (do ngư i ñi b , xe thô sơ,...) 134,445 trư ng h p. Qua s li u trên chúng ta th y vi c bùng n phương ti n giao thông cá nhân là nguy cơ ti m tàng gây t n h i ñ n n n kinh t qu c gia, n u ngư i dân không ñư c giáo d c t t v an toàn giao thông và h th ng cơ s h t ng ñư ng b không ñáp ng ñư c nhu c u giao thông, và ñ c bi t là hi n nay giá nhiên li u ngày càng tăng, vi c dùng nhi u xe cá nhân s là gánh n ng kinh t c a qu c gia. Vì v y vi c phát tri n GTCC có ý nghĩa h t s c to l n, ñ c bi t là nh ng nư c ñang phát tri n như nư c ta. Cũng theo nghiên c u, ngư i ta th y r ng năng su t lao ñ ng c a công nhân ph i ñi làm xa 5 km gi m 12%, n u ñi làm xa trên 5 km thì năng su t lao ñ ng có th gi m t 12% ñ n 20% so v i công nhân s ng g n xí nghi p, ch c n ñi b t i nơi làm vi c. Nh ng ñi u ki n ti n nghi t i thi u c a phương ti n ñi l i nh hư ng không nh t i s c kho hành khách. Có th hình dung ra m i quan h gi a năng su t lao ñ ng (NS) v i tr ng thái s c kho và th i gian ñi l i (Tñ) hình 2.1 ta th y th i gian ñi l i càng lâu thì s c kho càng gi m và ñương nhiên năng su t lao ñ ng cũng gi m xu ng. Nhưng trong kho ng th i gian Tñ t i 40 phút thì m c ñ gi m không nhi u, n u l n hơn 40 phút thì năng su t lao ñ ng gi m m nh. NS T® T®max = 30 - 40' Hình 2-1. Quan h gi a th i gian ñi l i và năng su t lao ñ ng. d) T ch c t t GTCC c ng góp ph n b o v môi trư ng 27 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
T ch c t t giao thông có tác d ng l n ñ n vi c b o v môi trư ng vì không gian ñô th ch t h p, l i b che ch n b i các nhà cao t ng, m t ñ xe cơ gi i cao, ít cây xanh. Vi c h n ch lưu lư ng xe ôtô, xe máy và các phương ti n cơ gi i th i ra nhi u lư ng khí th i có thành ph n ñ c h i như: Cacbuahydro (COH), Oxýt Nitơ (NO), Oxýt Cácbon (CO), Oxýt chì, HydroxytCacbon,... có ý nghĩa to l n. Ví d v các s c môi trư ng vào tháng 10 năm 1952 t i London trong vài ngày có t i 4000 ngư i b ng t do khí th i ôtô, năm 1963 NewYork có 400 ngư i ng ñ c khí th i. Trong năm 1990 U ban môi trư ng th gi i ñã kh ng ñ nh t c ñ nh hư ng ñáng k (g n 50%) trong vi c hu ho i môi trư ng là do khí th i c a các phương ti n giao thông, k c nh ng tác ñ ng mang tính toàn c u như hi u ng nhà kính phá hu t ng ôdôn. T ch c t t giao thông trong các ñô th còn có tác d ng làm gi m ti ng n, b i do các phương ti n giao thông gây ra. e) GTCC ti t ki m chi phí ñi l i cho nhân dân Chi phí ñi l i có nh hư ng tr c ti p ñ n thu nh p c a ngư i dân ñô th . S d ng phương ti n GTCC rõ ràng là r hơn nhi u so v i các phương ti n cá nhân. N u t o ñư c s ñi l i nhanh chóng và thu n l i cho hành khách b ng phương ti n GTCC thì ch c ch n s ngư i s d ng phương ti n GTCC s tăng lên. Phương ti n giao thông công c ng còn phù h p v i nh ng ngư i có thu nh p th p, không có kh năng chi phí cho phương ti n giao thông cá nhân. g) H th ng GTCC có m c ñ u tư và chi phí khai thác h p lý Ngoài ý nghĩa ñ m b o ph c v xã h i b ng d ch v v n t i...(th hi n ch y u hi u qu kinh t xã h i), b n thân h th ng GTCC còn ch ng t tính h p lý và hi u qu thông qua vi c gi m chi phí và ñ u tư xây d ng h t ng và khai thác v n t i. Nhi u nư c ñã m c sai l m trong vi c áp d ng mô hình m ng lư i, phương ti n v n t i mà vi c s a ñ i ñã ph i tr giá quá ñ t. Ví d sau chi n tranh th gi i th hai M ñã khuy n khích phát tri n ôtô cá nhân trong các ñô th , các phương ti n GTCC b c t gi m, ngày nay ñ ñ m b o cơ s h t ng cho s lư ng l n các phương ti n này là r t t n kém. H ng Kông hi n nay ngư i ta ñã dùng ñ n 80% là GTCC v i h th ng ph c v t t, ti n nghi và nó ñã gi m chi phí cho qu c gia m t cách ñáng k . Theo Cơ quan h p tác qu c t Nh t B n (JICA) ñã nghiên c u và ñ xu t ñ nh hư ng giao thông Hà N i ñ n năm 2020 như sau: 28 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
xe ñ p: 3,6%, xe máy: 52,3%, xe con: 24,1%, xe buýt: 20%. Tuy nhiên, mô hình giao thông ñô th còn liên quan ñ n các ñ nh hư ng sau: - Phát tri n GTCC hay giao thông cá nhân - Ch n lo i phương ti n phù h p v i quy mô ñô th - M ng lư i tuy n và cơ s h t ng k thu t - Năng lư ng s d ng - Bi n pháp khai thác h p lý ð ñánh giá hi u qu mang l i c a h th ng GTCC c n ph i có cách nhìn khách quan, t ng h p nhi u m t. Hi u qu ñích th c c a giao thông ñô th ph i ñư c ñánh giá c v m t kinh t , xã h i, tránh vi c ñánh giá thiên l ch, ñ c bi t là trên quan ñi m kinh doanh thu n tuý. 2.3. PHÂN LO I H TH NG V N T I THÀNH PH 2.3.1. Phương pháp phân lo i H th ng v n t i thành ph nói chung g m ba b ph n chính: v n t i hành khách, v n t i hàng hoá, và v n t i chuyên dùng. Hình 2.2 th hi n cơ c u phương ti n và quan h gi a chúng. 29 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Xây d ng Yt V n t i thành ph Thương nghi p Ch a cháy Hàng hoá Hành khách Chuyên dùng ði u khi n GT H tr k thu t ¤ tô cá nhân PT công c ng PT cá nhân Xe ñ p Xe máy PT công PT Xe ñi n ng m c ng c ñ c bi t ñi n Ca bin nh Ca bin l n Phương ti n ñ c bi t DT l n Ô Xe Xe Ta Mi Tàu Ô tô buýt v i h th ng s c kéo tô ñi n ñi n ni Ngo i xi ñ cl p buýt BS BH buýt Thành Ô tô buýt v n t i theo yêu c u ñ t trư c Ô tô buýt v i tuy n kép Tuy n ñi l i liên t c Hình 2-2. H th ng v n t i thành ph 2.3.2. Ch c năng c a h th ng v n t i ñô th H th ng giao thông ñô th bao g m v n t i hàng hoá, v n t i chuyên dùng và v n t i hành khách. - V n t i hành khách trong ph m vi thành ph ph c v s ñi l i c a nhân dân n i ngo i thành và khách du l ch. Bao g m: các phương ti n GTCC (xe buýt, xe ñi n bánh s t, xe ñi n bánh hơi, tàu ñi n ng m, tàu ho ngo i thành, tàu thu ) và phương ti n cá nhân (ôtô con, xe máy, xe ñ p, ñi b ). - V n t i hàng hoá thành ph có nhi m v v n chuy n hàng hoá cho khu v c n i, ngo i thành, s d ng h p lý v i các lo i xe t i nh . 30 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
V n t i chuyên dùng có nhi m v ñ m b o m i yêu c u cho các d ch v thư ng xuyên và thi t y u c a thành ph như hót rác, r a ñư ng, ch a cháy, xe ph c v m ng lư i thương nghi p... S d ng các xe chuyên dùng cho các lo i hàng hoá thích h p. Phương ti n v n t i luôn luôn là y u t cơ b n c a h th ng trang b k thu t v n t i. Trong h th ng giao thông ñô th , phương ti n v n t i là khâu trung tâm ñ t ñó xác ñ nh nh ng v n ñ ti p theo như: tuy n ñư ng, cung c p nhiên li u, năng lư ng, vi c thi t l p h th ng b o dư ng, s a ch a và công tác qu n lý. 2.4. CÁC PHƯƠNG TI N V N T I HÀNH KHÁCH THÀNH PH 2.4.1. Các phương ti n GTCC a) Xe buýt Xe buýt là lo i xe khách có s c ch a t 12 ngư i tr lên, ho t ñ ng m i c ly trong thành ph cũng như liên t nh. Hi n nay ñã có các lo i xe buýt có s c ch lên ñ n 200 hành khách v i k thu t an toàn và thi t b hi n ñ i ñ m b o thu n ti n cho hành khách. Các ưu ñi m c a xe buýt: - Tính cơ ñ ng cao, ít c n tr , hoà nh p v i các lo i giao thông ñư ng b khác. - Khai thác ñi u hành ñơn gi n, thu n l i. Khi có s c có th thay xe ñ i hư ng tuy n m t cách d dàng. - Khai thác h p lý và kinh t v i dòng hành khách nh và trung bình, có th ñ t 4000 hành khách/h. Cũng có th tăng gi m chuy n ñi khi s lư ng hành khách thay ñ i. - Xe có th kh c ph c ñư c ñ d c l n mà các phương ti n bánh s t khác không di ñư c. - Chi phí ñ u tư ít vì có th t n dùng ñư c tuy n ñư ng hi n có, chi phí khai thác th p hơn các lo i hình khác, nhanh mang l i hi u qu kinh t – xã h i. - V nhiên li u thì các lo i xe buýt có th dùng d u diesel, xăng ho c ñi n 31 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
• Như c ñi m Năng l c v n t i th p hơn nhi u so v i lo i hình tàu ñi n bánh s t. S d ng xăng, d u, gây ô nhi m môi trư ng. N u dùng ôtô buýt ch y ñi n thì m ng lư i dây d n làm gi m m quan ñô th , và hay b s c vào mùa mưa bão. V i nh ng ưu ñi m cơ b n trên ñây ngày nay xe buýt ñư c s d ng r ng rãi v i s lư ng hơn 2 tri u chi c trên toàn th gi i, nó ñư c s d ng hi u qu trong các thành ph có dân s l n hơn 50.000 ngư i. Các lo i xe ngày càng hoàn thi n, ñ ñ m b o cho môi trư ng ñ b ô nhi m ngư i ta ñã s d ng các lo i xe ch y b ng c quy, tuy nhiên v n còn g p khó khăn do giá thành tương ñ i cao. Hi n nay, th ñô Hà N i bư c ñ u ñã ñ t ñư c hi u qu do xe buýt mang l i, tuy nhiên, ñ nâng cao năng l c c a xe buýt, t năm 2007 s ñưa vào khai thác các tuy n xe buýt nhanh BRT (Bus Rapid Transit) v i s c ch l n (kho ng 200 hành khách/chuy n), t c ñ cao vì có ñư ng ch y riêng. ð nâng cao ch t lư ng ph c v c a xe buýt nh m thu hút hành khách ñi xe, c n áp d ng m t s bi n pháp dư i ñây mà các nư c tiên ti n ñã làm: - T i các ñi m d ng xe buýt ph i có mái che, gh ch , sơ ñ , th i gian hành trình, giá vé c a các tuy n, máy bán vé t ñ ng (g m c lo i ti n gi y và ti n xu), b ng ñi n t thông báo th i gian th c t các xe s ñ n ñi m d ng. - Ph i có các thi t k ñư ng d n t i các v trí ñ , b c lên xu ng c a xe sao cho nh ng ngư i khuy t t t s d ng xe lăn, các bà m ñưa con nh trên xe lăn có th lên xu ng d dàng. - Trên xe buýt ph i có thi t b ñi u hoà nhi t ñ , máy bán vé t ñ ng lo i nh (áp d ng cho nh ng hành khách không k p mua vé b n), gh dành ưu tiên, b trí ñ nh ng nút b m báo cho lái xe nhu c u xu ng các b n c a hành khách, phía trên xe ph i có bi n báo ñi n t hay loa thông báo tên ñi m d ng s p t i cho hành khách bi t. - Ti n t i văn minh xe buýt là hành khách ph i t giác ch p hành nh ng qui ñ nh chung khi ñi xe, không ki m soát vé thư ng xuyên trên chuy n ñi, hành khách s t nguy n mua vé, tuy nhiên ñ ki m soát ñư c vi c này s c n ph i có ch tài s lý n ng ñ i v i nh ng ngư i không mua vé (có th ph t g p 40 ñ n 50 l n giá vé chuy n ñi, n u b phát hi n tr n vé), công vi c 32 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
ki m tra ti n hành cách ng u nhiên trên các tuy n b ng các nhân viên m c thư ng ph c. b) Xe ñi n bánh s t Xe ñi n là tên g i chung cho xe ñi n bánh s t ch y trên ray và s d ng năng lư ng ñi n ñ chuyên ch hành khách. Xe ñi n là m t trong ba lo i phương ti n GTCC ch y trên ray, ñó là: xe ñi n, ñư ng s t cao t c, tàu ñi n ng m. Gi a th k 19 châu Âu ñã xu t hi n lo i xe ñi n ch y trên ray v i s c kéo b ng ng a, ti p theo là phát tri n lên ñ ng cơ hơi nư c, sau ñó m i là xe ñi n th c s ch y b ng năng lư ng ñi n. Xe ñi n là lo i phương ti n GTCC có năng l c v n t i l n, giá thành r . Kh năng chuyên ch có th ñ t t 10,000 ñ n 12,000 hành khách/hư ng/gi . Vì s d ng năng lư ng ñi n nên tránh ñư c ô nhi m môi trư ng không khí, tuy nhiên vì ch y trên ray nên thư ng gây ti ng n và c n tr giao thông khi ñư ng ray ñ t trên ñư ng ôtô. ð kh c ph c như c ñi m này ngư i ta s d ng k t c u m i ñ gi m ti ng n, xây d ng ñư ng xe ñi n tách riêng, có các ñư ng giao khác m c v i ñư ng ôtô ho c làm ñư ng xe ñi n trên cao c t qua thành ph (g i là ñư ng s t trên cao). Do vi c phát tri n m nh c a ôtô cá nhân k t sau chi n tranh th gi i l n th 2 d n ñ n s lư ng hành khách gi m nên nhi u thành ph ñã d b h th ng xe ñi n, ñ c bi t là M . Ngày nay, do s phát tri n c a qua nhi u ôtô gây ô nhi m môi trư ng, ùn t c giao thông ngư i ta l i th y ưu ñi m c a xe ñi n nên nó l i ñư c ph c h i các nư c châu Âu. Xe ñi n thư ng dùng có hi u qu cho các thành ph có dân s l n hơn 400,000 ngư i, các thành ph l n, nó cùng v i xe buýt và h th ng tàu ñi n ng m s t o nên m ng lư i giao thông hoàn ch nh. Hà N i trư c ñây có 5 tuy n tàu ñi n (hình 2.3), trư c năm 1975 là phương ti n v n t i chính và có hi u qu , nhưng do ñư ng h p và nhi u nguyên nhân khác t i năm 1985 thì b d b . Tương lai có xây d ng l i m t s tuy n ven ñô hay không còn ph i xem xét các phương án và kh năng tài chính ñ quy t ñ nh vì v n ñ u tư xây d ng và mua s m trang thi t b cho lo i phương ti n này tương ñ i cao. 33 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Theo quy ho ch g n ñây nh t Hà n i s xây d ng tuy n ñư ng xe ñi n Nh n – Bác C k t h p giũa trên cao và ng m, tuy n ñư ng xe ñi n trên cao Cát Linh – Hà ðông. Hình 2-3. H th ng các tuy n tàu ñi n Hà N i trư c kia c) Tàu ñi n ng m (Metro) Tuy n tàu ñi n ng m ñ u tiên trên th gi i ñư c xây d ng London năm 1863 v i s c kéo ñ u máy hơi nư c. Năm 1986 t i Budapet tàu ñi n ng m ch y ñi n ñ u tiên trên th gi i ñư c ñưa vào s d ng. Ngày nay, tàu ñi n ng m ñư c s d ng kh p các châu l c trên th gi i và h th ng tàu ñi n ng m Moscow n i ti ng c v qui mô cũng như ki n trúc các nha ga. • Ưu ñi m s d ng tàu ñi n ng m: - Gi m b t m t ñ phương ti n cá nhân và xe công c ng khu v c trung tâm thành ph , ñ c bi t là vào các gi cao ñi m, - Vì ch y trên ñư ng riêng nên tàu ñi n ng m có v n t c cao hơn các phương ti n khác, v n t c trung bình ñ t t 35 ñ n 50 km/h, - Năng l c v n t i l n, có th ñ t t 30,000 ñ n 60,000 hành khách/h, - Gi m ô nhi m môi trư ng trong thành ph , - B o v các di tích l ch s , công trình ki n trúc c a thành ph do ít ph i gi i phóng m t b ng 34 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
• Như c ñi m c a tàu ñi n ng m Giá thành xây d ng ñ t, vì v y ngư i ta khuyên r ng ch nên xây d ng các thành ph có dân s l n hơn 1 tri u dân. V ñ sâu ñ t tuy n , ñ t cách m t ñ t 5 ñ n 6 mét và thi công b ng cách ñào tr n là r nh t, thành ph H Chí Minh trong báo cáo nghiên c u kh thi tuy n tàu ñi n ng m s 1 cũng ki n ngh ñ t dư i m t ñ t kho ng 17 mét (g m c tĩnh không c a tàu ñi n ng m), và thi công b ng cách khoan ngang lòng ñ t v i thi t b khoan ñ c bi t. Tuy nhiên, tuy n ñư ng sâu nh t th gi i ñ t cách m t ñ t 120 mét thành kh Kiep. ð ti t ki m chi phí xây d ng ngư i ta xây d ng các tuy n k t h p gi a ñi chìm, ñi b ng m t ñ t và ñi n i. Khu v c ñông dân cư m i thi t k ñi ng m. Hư ng tuy n thư ng theo các tr c chính c a thành ph và hư ng tâm, tuy n vành ñai ch áp d ng cho nh ng thành ph c c l n. Các ga tàu ñi n ng m có th ñ t cùng m c ho c nhi u m c khác nhau và thư ng là các công trình ki n trúc ñ p. Hình 2-4, Hình 2-5 gi i thi u sơ ñ m ng lư i t u ñi n ng m T i Moskova và Praha. 35 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Hình 2-4. H th ng t u ñi n ng m Moskova Hình 2-5. H th ng t u ñi n ng m Praha d) Tàu ho (v n t i s t) Tàu h a là phương ti n giao thông chính ñ v n t i ñư ng dài nhưng cũng có th k t h p v n t i hành khách ñư ng ng n, n i t trung tâm ra ngo i vi ñ i v i các thành ph l n có nhi u tuy n ñư ng s t ch y qua. Ngày nay, ngư i ta s d ng nhi u tuy n ñư ng s t ñi n khí hoá ñ v n chuy n hành khách t trung tâm ra ngo i vi và ngư c l i cho các thành ph l n. V n chuy n b ng ñư ng s t có ưu ñi m là giá thành r , an toàn, t c ñ cao, và công su t v n t i l n. 36 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Hình2-6. Qui ho ch h th ng ñư ng s t cho Hà N i ñ n năm 2020 Do vi c m r ng qui mô thành ph nên ph m vi thành ph luôn luôn có hư ng vư t ra ngoài ph m vi ñư ng s t cũ d n ñ n ñư ng s t chia c t thành ph và c n tr giao thông ñư ng b . ð gi i quy t v n ñ này các nư c thư ng dùng các gi i pháp dùng ñư ng s t ñ phân chia các khu ph , giao thông ñư ng b ñư c th c hi n b ng các c u vư t ho c h m chui qua ñư ng s t. Có th dùng cách khác là nâng ñư ng s t lên cao ho c xây d ng các ñư ng h m cho ñư ng s t xuyên qua thành ph . Gi i pháp s d ng ñư ng h m có như c ñi m là giá thành cao, nhưng nó l i không nh hư ng ñ n ki n trúc c a thành ph , có th t n d ng b m t làm bãi tr ng c ho c ñ xe. Hi n nay các nư c châu Âu thư ng áp d ng gi i pháp này. Cũng có th ñưa các nhà ga chính ra ngo i vi thành ph , t nhà ga vào trung tâm thành ph có th dùng các phương ti n khác, tuy nhiên như v y ph i dùng m t s lư ng l n phương ti n m i ch h t hành khách c a m t chuy n tàu. 37 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Theo qui ho ch ñư ng s t ch y qua Hà N i và thành ph H Chí Minh trong tương lai s dùng gi i ñư ng s t trên cao tránh giao cùng m c v i ñư ng ôtô, và các ga chính s ñư c ñưa ra ngoài ngo i vi. Hình 2-6 gi i thi u quy ho ch ph t tri n cho thành ph Hà N i t i năm 2020 trong t ng sơ ñ phát tri n giao thông Hà N i. e) T c xi T c xi là lo i phương ti n giao thông thành ph s d ng xe con có s c ch 4 hành khách trên 1 chuy n (lo i tr 1 s ít các xe s c ch 7 ngư i). T c xi có ưu ñi m là nhanh chóng thu n l i, ph c v t n nhà. Vì giá thành cao nên ch ph c v nh ng ngư i có thu nh p cao ho c khách du l ch ho c các trư ng h p kh n c p cho dân cư thành ph . Như c ñi m là di n tích chi m d ng m t ñư ng cho m i hành khách gi ng như là phương ti n giao thông các nhân, d n ñ n ùn t c giao thông, do v y nhi u nư c không khuy n khích phát tri n mà ch duy trì m t m c ñ h p lý. ð i v i nư c ta g n ñây, các thành ph l n có s phát tri n nhanh T c xi d n ñ n s c nh tranh gay g t và cũng xu t hi n hi n tư ng ùn t c giao thông và s v tai n n do t c xi gây ra tăng nhanh. 2.4.2. Các phương ti n giao thông cá nhân a) Ôtô cá nhân ðây là lo i phương ti n giao thông r t t t, t o cho ngư i s d ng tính t do cao, không l thu c vào phương hư ng và th i gian. S lư ng ôtô cá nhân c a dân cư các ñô th ph thu c vào ñi u ki n kinh t c a t ng nư c. nhi u nư c phát tri n s lư ng ôtô r t cao, dư i ñây là s th ng kê năm 2005, th hi n m c ñ s d ng ô tô c a các nư c: S ôtô trên 1.000 ngư i dân M 720 Nh t 525 ðc 510 Séc 260 Nga 135 Brazin 100 Hongkong 85 Trung qu c 15 38 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
S ngư i dùng ôtô cá nhân ñi làm m t s nư c t i 60 - 70 %. Tuy nhiên, s d ng nhi u xe ôtô cá nhân d n t i lưu lư ng xe trên ñư ng tăng, ph i xây d ng nhi u ñư ng, bãi ñ , làm gi m di n tích cây xanh, gây ô nhi m môi trư ng do khí th i, b i, ti ng n. Gi i quy t v n ñ trên gây t n kém, nhi u nư c ph i tìm bi n pháp h n ch s d ng xe ôtô cá nhân trong thành ph . b) Mô tô, xe máy ðây cũng là lo i phương ti n giao thông cá nhân r t thu n l i, phù h p v i các nư c có khí h u nhi t ñ i. So v i ôtô cá nhân, xe máy cũng có t c ñ cao, cơ ñ ng, giá mua và chi phí s d ng th p hơn vì v y nó là lo i phương ti n phù h p v i ñi u ki n kinh t c a các nư c ñang phát tri n. M t ưu ñi m cơ b n c a xe máy là kh năng thông hành r t l n, có th ñ t 3000- 3500 xe/ 1làn 3,5 mét, có th ñi các ngõ nh . Có ý ki n h n ch xe máy thay b ng xe buýt ñ gi m ùn t c nhưng v m t khoa h c là không ñúng. Ví d trên ñư ng Tôn ð c Th ng, Hà n i, ñư ng m i chi u 6-7m, qua ñi u tra ngoài ôtô có t i 7-8 ngàn xe máy/h/hư ng. N u s lư ng ñó 50% chuy n sang ñi xe buýt t c là có 4000 hành khách/h/ hư ng không có lo i xe nào có năng l c l n như v y. Khi s d ng nhi u xe máy, s v tai n n do xe máy thư ng tăng do m c ñ an toàn kém hơn so v i ôtô, vì v y ñ h n ch tai n n thì ñi u này ph thu c chính vào s hi u bi t lu t giao thông c a ngư i s d ng. B t bu c ñ i mũ b o hi m khi lên xe. nư c ta s lư ng xe máy tăng nhanh 9 ñ n 10% năm, t i năm 1998 Hà N i có kho ng 700,000 xe, thành ph H Chí Minh có kho ng 1,300,000 xe. ð n năm 2005 thì con s này ñã l n hơn nhi u, Hà N i có 1,5 tri u xe, Thành ph H Chí Minh 3,0 tri u xe, chưa k xe mang bi n s ngo i t nh. Xe máy tăng nhanh ñã gây ùn t c giao thông, s lư ng các v tai n n tăng nhanh, gây khó khăn cho qu n lý và t ch c giao thông. Vì v y nh ng thành ph s d ng nhi u xe máy ph i thi t l p bi n pháp qu n lý, t ch c giao thông t t dành riêng cho lo i phương ti n này. c) Xe ñ p Xe ñ p là lo i phương ti n giao thông thu n ti n r ti n, không gây ô nhi m môi trư ng l i có tác d ng th thao. S d ng xe ñ p v i c ly lên ñ n 5-6 km là h p lý, n u xa hơn gây m t và làm gi m năng su t lao ñ ng. Khi cho xe 39 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
ñ p ñi chung ñư ng v i các phương ti n giao thông cơ gi i khác s gây c n tr giao thông, d phát sinh tai n n, vì v y trên các ñư ng tr c chính, các ñư ng có t c ñ cao ngư i ta thư ng thi t k làn dành riêng cho xe ñ p. Th m chí m t s nư c châu Âu, ñ nâng cao an toàn ngư i ta ñã thi t k làn dành riêng cho xe ñ p trên v a hè, sau ñó là ph n v a hè dành cho ngư i ñi b . Trong nh ng năm 1980 xe ñ p là phương ti n giao thông ch y u trên các ñư ng ph c a nư c ta, nhưng cho ñ n nay t l xe ñ p trong thành ph n giao thông gi m cùng v i m c ñ tăng trư ng xe máy. d) ði b ði b là hình th c giao thông có t khi xu t hi n loài ngư i và nó là lo i hình giao thông t n t i mãi mãi. ð i v i c ly ng n t t nh t là ñi b vì nó có tác d ng rèn luy n s c kho . Mu n v y, các ñư ng ph ph i thi t k ñư ng và hè ph cho ngư i ñi b , v i h th ng cây xanh ñ y ñ . Các trung tâm thành ph nên có các ñư ng dành riêng cho ngư i ñi b , c m các lo i phương ti n cơ gi i khác. 2.3.3. Các ch tiêu ñánh giá các phương ti n giao thông thành ph , và các bi n pháp khuy n khích s d ng phương ti n GTCC a) Các ch tiêu ñánh giá phương ti n giao thông thành ph a.1) Ch tiêu năng l c v n t i và t c ñ khai thác trung bình ð ñánh giá các phương ti n giao thông thành ph trư c h t ph i k t i ch tiêu năng l c v n t i và t c ñ khai thác trung bình. Trên cơ s qui mô thành ph , s lư ng hành khách c a t ng tuy n ñ l a ch n lo i phương ti n phù h p. Tính năng m t s lo i phương ti n GTCC B ng 2.1 Chi u dài S c ch a Năng l c v n T c ñ trung Lo i phương ti n (m) Hk t i (hk/h) bình (km/h) Xe buýt nh 8 40 1000 18 - 20 Xe buýt lo i trung 10 70 1800 18 - 20 Xe buýt l n 12 100 2200 18 - 20 Xe buýt kéo dài 18 180 2800 18 - 20 Xe buýt ch y ñi n 180 3600 18 - 25 T u ñi n ch y nhanh 420 10.000 35-50 T u ñi n ng m 900 22000 35-50 40 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
T u ho nhanh 1300 26.300 35-50 41 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
a.2) Ch tiêu kho ng cách v n chuy n h p lý c a t ng lo i phương ti n ðây là ch tiêu quan tr ng th hai ñ ch n lo i phương ti n tuỳ thu c vào kho ng cách v n chuy n h p lý c a nó, kho ng cách này có th tham kh o b ng dư i ñây: Kho ng cách v n chuy n h p lý c a các lo i phương ti n GTCC B ng 2.2 Lo i phương ti n Kho ng cách s d ng h p lý (km) ði b 0-2 Xe ñ p 1-6 Tàu ho ven ñô 4 - 15 T u ñi n ng m 2 - 10 Xe ñi n bánh s t 2 - 10 Xe buýt 1,5 - 10 Mô tô 2 -20 Xe ôtô con 2 - 30 a.3) Ch tiêu chi m d ng m t ñư ng c a các phương ti n Ch tiêu quan tr ng th 3 khi l a ch n lo i phương ti n giao thông công c ng là ch tiêu chi m d ng m t ñư ng khi hành khách s d ng các phương ti n giao thông khác nhau. So v i vi c s d ng phương ti n cá nhân thì s d ng phương ti n GTCC chi m di n tích m t ñư ng ít hơn r t nhi u, ñ y là chưa k ñ n di n tích chi m d ng t i các bãi ñ xe. Ví d dư i ñây là s chi m d ng m t ñư ng c a các lo i phương ti n khi có 200 hành khách s d ng: Ch tiêu chi m d ng m t ñư ng c a 200 hành khách khi s d ng các phương ti n giao thông khác nhau B ng 2.3 D.Tích chi m d ng m t ñư ng (m2) Lo i phương ti n S phương ti n ði b 200 ngư i 200 Tàu ñi n bánh s t 2 toa 180 Xe buýt lo i l n 2 xe 230 Xe ñ p 200 xe 1,000 42 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Xe m y 100 ho c 200 xe 1,800 ho c 3,600 Ôtô con 50 ho c 200 xe 3,800 ho c 15,200 Chính vì di n tích chi m d ng m t ñư ng khi hành khách s d ng phương ti n GTCC ít hơn nhi u so v i vi c s d ng phương ti n giao thông cá nhân, do ñó ph i khuy n khích ngư i dân s d ng phương ti n GTCC ñ tránh ùn t c giao thông trong các thành ph l n. Theo ý ki n c a nhi u chuyên gia, t l t t nh t v i giao thông thành ph là 50% s ngư i s d ng giao thông công c ng còn l i 50% s d ng phương ti n giao thông cá nhân và ñi b . Tâm lý chung c a nhi u ngư i mu n s d ng phương ti n giao thông cá nhân do ngư i ta t do hơn v phương hư ng và th i gian, sang tr ng hơn khi h u m t chi c xe ñ t ti n. Mu n v y, nhà nư c ph i có chính sách khuy n khích s d ng phương ti n GTCC, h n ch phương ti n cá nhân. b) M t s bi n pháp khuy n khích s d ng GTCC Mu n s ngư i s d ng phương ti n GTCC tăng lên, trư c h t ch t lư ng ph c v ph i ñ m b o: thu n l i, nhanh chóng, xe ch y ñúng gi , ñúng tuy n, ch t lư ng xe ph i t t. Giá c ph i phù h p v i thu nh p c a ngư i dân. ð u tiên là th i gian ñi l i t nhà t i nơi làm vi c b ng phương ti n GTCC không quá l n so v i s d ng phương ti n giao thông cá nhân. Ch t lư ng ph c v t t, không gây m t m i cho hành khách. ð ñ m b o giá vé phù h p v i thu nh p ngư i dân, Nhà nư c ph i có m t s các chính sách sau: - Tài tr cho GTCC qua vi c bù giá vé, gi m giá vé cho h c sinh, sinh viên, ngư i già vì ñây là nh ng ñ i tư ng có thu nh p th p. - Mi n gi m m t s lo i thu cho các cơ s ph c v GTCC (thu nh p xe, thu thu nh p doanh nghi p,...). - ð u tư xây d ng cơ s h t ng như: nhà ph c v , b n ñ , ñư ng dành riêng cho GTCC ñ nâng cao v n t c... T t c các chi phí trên ñư c bù l i do giao thông không b ách t c, không ph i ñ u tư m r ng thêm ñư ng và nơi ñ xe cho giao thông cá nhân. - M t s các bi n pháp khác là h n ch vi c s d ng phương ti n giao thông cá nhân b ng cách tăng giá xăng d u, tăng giá d ch v (như giá g i xe, thu ñư ng,...) ho c h n ch ñăng ký xe trong các khu v c n i thành. Ví d 43 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng
Tokyo ñã áp d ng chính sách ch ñăng ký xe cho nh ng ngư i có ch ñ xe ñư c chính quy n s t i ch ng nh n, hay xe vào trong thành ph ph i ch ñ 4 ngư i như Giacacta. Làm sao ñ m i ngư i th y r ng s d ng phương ti n giao thông cá nhân ñ t hơn nhi u so v i s d ng phương ti n GTCC (tuy nhiên h th ng GTCC ph i ñ năng l c). 2.5. PHƯƠNG PHÁP TÍNH TOÁN LƯ NG HÀNH KHÁCH VÀ B TRÍ M NG LƯ I GIAO THÔNG CÔNG C NG 2.5.1. Các phương pháp tính toán s lư ng hành khách Xác ñ nh kh i lư ng v n t i hành khách có ý nghĩa quan tr ng trong vi c xác ñ nh s lư ng phương ti n giao thông, b trí các tuy n và th i gian xe ch y phù h p. Kh i lư ng v n t i hành khách ñư c xác ñ nh b ng ch tiêu: hk.km/ngày, hk.km/năm, còn s lư ng hành khách ñư c xác ñ nh b ng hk/gi , hk/ngày, hk/năm. Vi c tính toán s lư ng hành khách c n v n chuy n trong ngày là v n ñ khó khăn và ph c t p, ph thu c vào nhi u y u t , ngay các nư c phát tri n ngư i ta cũng ch ñưa ra ñư c con s có tính ch t d báo. Dư i ñây ta tham kh o m t s phương pháp d báo s lư ng hành khách s lư ng hành khách mà các nư c thư ng áp d ng. 2.5.2. Phương pháp tính toán theo phân lo i dân cư Phương pháp này ngư i ta d a trên dân s c a thành ph và phân lo i dân cư theo các nhóm, các nhóm này có ñ c ñi m là s l n ñi l i trong ngày tương ñ i gi ng nhau, ví d như: nhóm công nhân, nhóm viên ch c, nhóm h c sinh sinh viên, nhóm nh ng ngư i n i tr , nhóm nh ng ngư i hưu trí. Công th c t ng quát xác ñ nh s lư t ñi l i c a nhóm th i là: Ai = Ni * p * n * c (lư t/năm) Trong ñó: Ai là s lư t ñi l i c a nhóm th i trong năm Ni là s ngư i c a nhóm th i p là s l n ñi l i c a 1 ngư i trong ngày n là s ngày ñi l i trong năm (t c là s ngày s d ng phương tiên GTCC) 44 §−êng §« ThÞ V Tæ Chøc Giao Th«ng