Giáo án Ngữ Văn 12 – Một người Hà Nội (Nguyễn Khải)

Chia sẻ: Dung Hải Phòng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

68
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo án Ngữ Văn 12 – Một người Hà Nội (Nguyễn Khải) giúp học sinh cảm nhận được vẻ đẹp và chiều sâu văn hóa của người Hà Nội qua hình tượng nhân vật bà Hiền; một số nét cơ bản trong nghệ thuật văn xuôi của Nguyễn Khải.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo án Ngữ Văn 12 – Một người Hà Nội (Nguyễn Khải)

Mét ngêi Hµ Néi - NguyÔn Kh¶i - A. Môc tiªu cÇn ®¹t Gióp HS: - C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp vµ chiÒu s©u v¨n ho¸ cña ngêi Hµ Néi qua h×nh tîng nh©n vËt bµ HiÒn. - N¾m ®îc mét sè nÐt c¬ b¶n trong nghÖ thuËt v¨n xu«i cña NguyÔn Kh¶i: c¸ch kÓ chuyÖn, giäng v¨n, chÊt triÕt lÝ... B. C¸ch thøc tiÕn hµnh. 1. DÆn dß HS chuÈn bÞ kü l ìng ë nhµ (®äc 2-3 lÇn t¸c phÈm, tr¶ lêi theo c©u hái SGK, lµm miÖng phÇn luyÖn tËp, chuÈn bÞ t liÖu vÒ HN vµ ng êi HN, nh÷ng c¶m nhËn vÒ ngêi HN…). 2. Tæ chøc giê d¹y theo h íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ ®éng cña HS: ®äc diÔn c¶m, ®äc hiÓu, ph¸t vÊn, th¶o luËn, tr×nh bµy…). C. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn. 1. SGK, SGK, SBT Ng÷ v¨n 12. 2. Mét sè tµi liÖu tham kh¶o: thiÕt kÕ bµi gi¶ng… 3. Mét sè tranh ¶nh minh ho¹ vÒ HN, ng êi HN, t¸c gi¶ NguyÔn Kh¶i. D. TiÕn tr×nh giê d¹y. I. æn ®Þnh tæ chøc líp. II. KiÓm tra bµi cò. 1. Tr¾c nghiÖm ghÐp nèi: STT T¸c phÈm N¨m s¸ng t¸c 1 §Êt (Anh §øc) 1966 2 Rõng xµ nu (NguyÔn Trung Thµnh) 1965 3 Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh (NguyÔn Thi) 1964 4 Mét ngêi Hµ Néi (NguyÔn Kh¶i) 1990
§¸p ¸n: 1 – 1964; 2 – 1965; 3 – 1966; 4 – 1990. 2. NhËn xÐt ng¾n: ba t¸c phÈm ®Çu cã ®iÓm g× chung vÒ thêi gian, néi dung s¸ng t¸c? Mét ngêi Hµ Néi cã g× kh¸c biÖt vÒ thêi gian vµ néi dung ph¶n ¸nh so víi ba t¸c phÈm trªn? Gîi ý tr¶ lêi: * Ba t¸c phÈm: - S¸ng t¸c trong thêi ký kh¸ng chiÕn chèng MÜ - Nội dung ph¶n ¸nh: vÒ cuéc ®Êu tranh chèng ®Õ quèc MÜ. * Mét ngêi Hµ Néi: - S¸ng t¸c trong thêi kú ®Êt níc ®æi míi – v¨n häc ®æi míi. - Nội dung ph¶n ¸nh: con ngêi vµ cuéc sèng ®êi thêng.  DÉn vµo bµi. III. Bµi míi Ho¹t ®éng cña Néi dung cÇn ®¹t thÇy vµ trß - Dùa vµo SGK, I. T×m hiÓu chung h·y giíi thiÖu 1. T¸c gi¶ nh÷ng nÐt chÝnh - NguyÔn Kh¶i (1930 – 2008), tªn khai sinh lµ NguyÔn M¹nh Kh¶i, sinh vÒ cuéc ®êi vµ sù t¹i Hµ Néi, ®· tõng tham gia, rÌn luyÖn, trëng thµnh vµ b¾t ®Çu sù nghiÖp nghiÖp s¸ng t¸c v¨n ch¬ng trong qu©n ngò. v¨n ch¬ng cña - Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña NguyÔn Kh¶i chia 2 giai ®o¹n: nhµ v¨n NguyÔn + 1955 – 1978: Quan t©m ®Õn vÊn ®Ò chÝnh trÞ, giäng v¨n chÝnh luËn. Tiªu Kh¶i? chÝ ®¸nh gi¸ con ngêi lµ tiªu chÝ ®¹o ®øc vµ chÝnh trÞ. GV nhÊn vµo sù + 1978 – nay: Quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn sè phËn c¸ nh©n trong cuéc sèng ®æi míi sau 1978. ®êi thêng, giäng triÕt luËn. Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ con ngêi ®îc më réng ë c¸c gãc ®é v¨n ho¸, lÞch sö vµ triÕt häc. + Nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu: SGK tr 72. - Cèng hiÕn cña «ng ®îc ghi nhËn b»ng nhiÒu gi¶i thëng vÒ v¨n häc nghÖ - GV giíi thiÖu cho thuËt, trong ®ã cã gi¶i thëng Hå ChÝ Minh n¨m 2000. HS vÒ tËp truyÖn Hµ Néi trong m¾t 2. T¸c phÈm Mét ngêi Hµ Néi t«i: Tiªu biÓu cho - S¸ng t¸c 1990, g¾n víi c«ng cuéc ®æi míi cña ®Êt níc. ngßi bót cña NK - Rót tõ tËp Hµ Néi trong m¾t t«i, XB 1995. trong giai ®o¹n s¸ng t¸c thø 2: t×nh yªu, hiÓu biÕt vÒ Hµ Néi, ph¸t hiÖn vÒ “chÊt kinh k×”. Mét ngêi Hµ Néi lµ sù ph¸t hiÖn bÊt ngê vÒ chÊt kinh k× qua mét con ngêi cô thÓ, sèng ®éng.
II. §äc hiÓu v¨n b¶n - GV yªu cÇu HS 1. Tãm t¾t tãm t¾t v¨n b¶n. 2. Ph©n tÝch - §Þnh híng 2. 1. Nh©n vËt bµ HiÒn qua c©u chuyÖn cña nh©n vËt T«i: ph©n tÝch: + Nh©n vËt trung t©m? Nh×n vµo kÕt cÊu v¨n b¶n, nhËn thÊy nh©n vËt ®îc x©y dùng theo tr×nh tù nµo? (thêi gian) Mèc chÝnh? + Song song lµ Thêi Nh©n vËt bµ HiÒn – Mét ngêi Hµ Néi Nh©n vËt t«i nh©n vËt nµo? gian - Ngêi kÓ chuyÖn Quan hÖ vµ vai trß? (Cã thÓ cã híng Tríc - Lai lÞch: ngêi gèc Hµ Néi, cã nhan - Ch¸u hä xa nhng lµ khai th¸c kh¸c) n¨m s¾c, th«ng minh, gia ®×nh gia gi¸o, cã ngêi g¾n bã vµ chøng - Chó ý g× vÒ lai 1955 nÒn nÕp, yªu v¨n ch¬ng. kiÕn cuéc ®êi nh©n vËt lÞch cña bµ HiÒn? - Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p: vÉn bµ HiÒn. - Trong kh«ng khÝ sèng ë Hµ Néi. LÝ do ®¬n gi¶n v× cña cuéc k/chiÕn kh«ng thÓ rêi xa Hµ Néi, kh«ng thÓ chèng P, bµ vÉn ë sinh c¬ lËp nghiÖp ë mét vïng ®Êt l¹i HN. V× sao? kh¸c  KhiÕn cho nh©n vËt Cho thÊy ®iÒu g× vÒ  T×nh yªu Hµ Néi, sù g¾n bã víi t«i “nghi ng¹i”. n/vËt bµ HiÒn? Hµ Néi. - Th¸i ®é cña nh©n vËt T«i? Hoµ - Bµ HiÒn tØnh t¸o nhËn ra niÒm vui - Ph¸t hiÖn ra sù tõng b×nh h¬i qu¸ møc vµ cã phÇn tho¶ m·n cña tr¶i, lÞch l·m,b¶n lÜnh lËp l¹i con ngêi sau chiÕn th¾ng “vui h¬i cña bµ HiÒn nhng vÉn - T×m nh÷ng chi nhiÒu vµ nãi còng h¬i nhiÒu”. Bµ cßn nh÷ng b¨n kho¨n, tiÕt vÒ bµ HiÒn kh«ng b»ng lßng víi c¸ch b¾t chíc nghi ng¹i, kh«ng tin trong giai ®o¹n hoµ ng«n ng÷ c¸ch m¹ng kh«ng ph¶i lèi. cËy. b×nh lËp l¹i? B»ng sù tõng tr¶i vµ trÇm tÜnh, bµ + Th¸i ®é cña bµ HiÒn nãi ®Õn sù lµm ¨n chø kh«ng HiÒn tríc niÒm m·i say sa trong chiÕn th¾ng. vui chiÕn th¾ng? - MÆc dï thêi thÕ ®· ®æi thay nhng bµ HiÒn vÉn gi÷ v÷ng nÕp nhµ. VÉn gi÷ ®îc nÕp sinh ho¹t truyÒn thèng cña mét gia ®×nh cã v¨n ho¸, cã c¸ch sèng ®Ñp, ®êng hoµng, sang träng. Khi c¸c con cßn nhá, ngåi vµo bµn + NÕp sèng nÕp ¨n, c« thêng chó ý söa ch÷a c¸ch sinh ho¹t cã thay ngåi, c¸ch cÇm b¸t, cÇm ®òa, c¸ch ®æi? móc canh vµ c¶ c¸ch nãi chuyÖn trong b÷a ¨n. “Chóng mµy lµ ngêi Hµ Néi th× c¸ch ®i ®øng, nãi n¨ng ph¶i cã chuÈn, kh«ng ®îc sèng tuú tiÖn, bu«ng tuång”. - C¸ch qu¶n lÝ gia ®×nh, tÝnh to¸n lµm ¨n: + ChuyÖn h«n nh©n, sinh con, tÝnh to¸n cho t¬ng lai cña con c¸i.
+ B¸n mét ng«i nhµ ë hµng Bón + Kh«ng ®ång ý cho chång mua m¸y + C¸ch qu¶n lÝ gia in, thuª ngêi lµm. - Ph¸t hiÖn ra bµ HiÒn ®×nh, tÝnh to¸n lµm + B¶n th©n më mét cöa hµng lu cã “®Çu ãc thùc tÕ”, ¨n? niÖm, tù tay lµm ra s¶n phÈm “hoa “tÝnh to¸n tríc c¶” vµ lµm rÊt ®Ñp, b¸n rÊt ®¾t”. “lu«n lu«n tÝnh ®óng”, - Tõ ®ã nhËn thÊy + Phª ph¸n thãi gia trëng cña ngêi “®· tÝnh lµ lµm, ®· lµm bµ HiÒn lµ ngêi ch¸u. lµ kh«ng ®Ó ý tíi nh÷ng nh thÕ nµo?  B¶n lÜnh, thøc thêi, kh«n ngoan vµ lêi ®µm tiÕu cña thiªn - Nh©n vËt T«i ®· s¾c s¶o. h¹” Kh©m phôc vì lÏ ra nÐt tÝnh c¸ch nµo cña nh©n Trong - B»ng lßng cho hai ®øa con ®i chiÕn - “C« t«i tÝnh to¸n viÖc vËt bµ HiÒn? thêi k× ®Êu. nhµ, viÖc níc ®¹i kh¸i kc +V× kh«ng muèn con sèng b¸m vµo lµ nh thÕ”. chèng sù hy sinh cña b¹n bÌ. -> Vì lÏ ra vÎ ®Ñp cña - Trong hoµn c¶nh MÜ + B¶o nã t×m ®êng sèng ®Ó c¸c b¹n c¶ níc ra trËn, hai bµ HiÒn (thèng nhÊt nã ph¶i chÕt còng lµ mét c¸ch giÕt gi÷a t×nh yªu gia ®×nh con lÇn lît ra chiÕn trêng, th¸i chÕt nã. vµ t×nh yªu Tæ quèc). ®é cña bµ HiÒn nh + Muèn b×nh ®¼ng víi c¸c bµ mÑ thÕ nµo? kh¸c “hoÆc sèng c¶ hoÆc chÕt c¶, vui lÎ th× cã hay hím g×” -> lµ mét con ngêi giµu lßng tù träng, cã ý thøc tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång -> gi¶i quyÕt viÖc nhµ viÖc níc rÊt hîp lÝ. - NhËn ra thªm nÐt  T×nh yªu níc biÓu lé ch©n thùc, tÝnh c¸ch nµo n÷a ë tù nhiªn, kh«ng gi¶ t¹o. bµ HiÒn? - Th¸i ®é cña ngêi kÓ chuyÖn? §Êt - Hµ Néi giµu h¬n, vui h¬n, h¨m hë  Hoµi nghi, lo ©u, níc bu«n b¸n, lèi sèng x« bå. kh«ng tin hä cßn gi÷ bíc - Bµ HiÒn vÉn lµ “mét ngêi Hµ Néi ®îc nÐt hµo hoa, thanh vµo cña h«m nay, thuÇn tuý kh«ng pha lÞch cña ®Êt kinh k×. - Sau ngµy thèng thêi k× trén”. nhÊt, Hµ Néi cã kinh tÕ - N¬i tiÕp kh¸ch cña bµ sau tÊm b×nh thay ®æi g×? Th¸i thÞ phong cao h¬n ®Çu ngêi b»ng gç ®é cña nh©n vËt t«i trêng. ch¹m suèt mÊy chôc n¨m kh«ng hÒ tríc sù thay ®æi thay ®æi. Êy? - NÕp sinh ho¹t, - VÉn duy tr× nh÷ng cuéc gÆp mÆt nÐt tÝnh c¸ch cña b¹n bÌ hµng th¸ng -> cuéc sèng x« bµ HiÒn cã thay bå nhng vÉn gi÷ mét lèi sèng sang ®æi? träng vµ thanh lÞch. - VÉn gi÷ thãi quen ch¬i hoa thuû BiÓu hiÖn? tiªn ngµy TÕt. - KÓ vÒ chuyÖn c©y si bÞ ®æ “l¹i sèng” -> niÒm tin vÒ quy luËt bÊt diÖt cña sù sèng vµ sù trêng tån cña nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng. - Ph¸t hiÖn ra bµ HiÒn: - H×nh ¶nh c©y si “giái qu¸”, “khiªm tèn ®æ, sèng l¹i trong vµ réng lîng qu¸”. lêi kÓ cña bµ HiÒn cho thÊy ®iÒu g×  Ngì ngµng, th¸n trong suy nghÜ, phôc.
nhËn thøc cña bµ? - “Mét ngêi nh c« ph¶i chÕt ®i thËt tiÕc, - Bµ HiÒn lµ “mét h¹t bôi vµng cña l¹i mét h¹t bôi vµng - Ph¸t hiÖn cña Hµ Néi”. cña Hµ Néi r¬i xuèng, nh©n vËt t«i vÒ bµ HiÒn so víi c¸c -> Mét so s¸nh ®éc ®¸o nh»m ca ngîi ch×m s©u vµo líp ®Êt giai ®o¹n tríc? b¶n lÜnh, cèt c¸ch cña bµ HiÒn. cæ. Nh÷ng h¹t bôi vµng Th¸i ®é? - Nãi ®Õn h¹t bôi, ngêi ta nghÜ ®Õn lÊp l¸nh ®©u ®ã ë mét - NÐt ®Ñp nhÊt mét vËt nhá bÐ, b×nh thêng. Nhng gãc phè Hµ Néi, h·y trong nh©n c¸ch bµ “h¹t bôi vµng” th× dï nhá bÐ nhng mîn giã mµ bay lªn HiÒn lµ g×? l¹i cã gi¸ trÞ quý b¸u. cho ®Êt kinh k× chãi - Th¶o luËn nhãm: - Bµ HiÒn lµ mét ngêi Hµ Néi b×nh s¸ng nh÷ng ¸nh vµng”. + C¶m nhËn vÒ thêng nhng trong bµ chøa ®ùng h×nh ¶nh “h¹t bôi  TiÕc nuèi, lo ©u, tin nh÷ng c¸i tinh hoa cña ngêi Hµ Néi. tëng, tù hµo. vµng”? -> B¶n s¾c Hµ Néi, v¨n ho¸ Hµ Néi, + NhËn xÐt, suy  Tha thiÕt n©ng niu lµ chÊt vµng mêi cña Hµ Néi. Má vµ mong muèn nh©n nghÜ vÒ tÝnh c¶m, th¸i ®é cña ngêi vµng trÇm tÝch ®ã ®îc båi ®¾p tÝch lªn nh÷ng nh©n c¸ch kÓ chuyÖn: “Mét tô tõ nh÷ng h¹t bôi vµng nh bµ v¨n ho¸ ngêi nh c«... ¸nh HiÒn. Bao nhiªu ngêi nh bµ HiÒn vµng.” sÏ hîp l¹i thµnh nh÷ng ¸nh vµng chãi s¸ng. ¸nh vµng Êy lµ phÈm gi¸ cña ngêi Hµ Néi, lµ c¸i truyÒn thèng, cèt c¸ch cña ngêi Hµ Néi. KÕt  Qua thêi gian, sù biÕn thiªn cña  Qua thêi gian, luËn thêi thÕ nhng bµ HiÒn vÉn gi÷ nh©n vËt t«i cµng ngµy ®îc cèt c¸ch cña ngêi Hµ Néi, cµng hiÓu dÇn ra ngµy b¶n lÜnh, tù tin, trung thùc vµ giµu mét râ h¬n ®Çy ®ñ h¬n lßng tù träng. vÎ ®Ñp cña lèi sãng Hµ Néi, v¨n ho¸ Hµ Néi. (Tõ hoµi nghi, e ng¹i ®Õn nÓ phôc; tõ tß mß ®Õn c¶m ®éng, tr©n träng). - Qua ph©n tÝch, 2. Nh÷ng ®Æc s¾c nghÖ thuËt h·y kh¸i qu¸t vÎ - NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt: §Æt nh©n vËt trong nhiÒu quan hÖ (gia ®Ñp c¬ b¶n cña nh©n vËt bµ HiÒn? ®×nh, x· héi), nh©n vËt ®îc soi chiÕu trªn nhiÒu b×nh diÖn (h«n nh©n, nu«i d¹y con c¸i, qu¶n lÝ gia ®×nh, c¸ch nh×n nhËn ®èi víi con ngêi vµ hiÖn tîng xung quanh, quan niÖm vµ c¸ch xö thÕ...). - Ngêi kÓ chuyÖn xng t«i t¨ng c¶m gi¸c tin cËy cho c©u chuyÖn vµ t¨ng tÝnh ®èi tho¹i d©n chñ víi ngêi ®äc. - Ng«n ng÷ s¾c s¶o, giµu tÝnh trÝ tuÖ, uyªn b¸c, giäng v¨n linh ho¹t, ®a thanh (lóc lo l¾ng, chiªm nghiÖm, lóc hãm hØnh, lóc s«i næi, nhiÖt t×nh...). - Sö dông nh÷ng h×nh ¶nh cã tÝnh biÓu tîng: h×nh ¶nh c©y si, h×nh ¶nh h¹t bôi vµng. III. Tæng kÕt: 1. NghÖ thuËt: NghÖ thuËt trÇn thuËt vµ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt tiªu biÓu cho v¨n phong cña NguyÔn Kh¶i. 2. Néi dung:
- Tr©n träng vµ khao kh¸t lu gi÷ vÎ ®Ñp vµ chiÒu s©u v¨n ho¸ cña ngêi HN, còng lµ cña con ngêi thêi nay tríc nh÷ng biÕn ®éng d÷ déi cña thêi kinh tÕ thÞ trêng vµ héi nhËp v¨n ho¸ thÕ giíi. - Cho thÊy sù ®æi míi trong quan niÖm vµ gãc nh×n, chuÈn ®¸nh gi¸ con ngêi.  Sù vËn ®éng cña nhµ v¨n Ng Kh¶i vµ cña nÒn v¨n häc míi. IV. Cñng cè. 1. Híng dÉn HS gi¶i quyÕt BTNC: Qua ch©n dung “mét ngêi Hµ Néi”, Nguyễn Kh¶i ®· tr×nh bµy quan niÖm nghÖ thuËt cña c¸ nh©n «ng vÒ con ngêi. H·y lµm râ quan niÖm ®ã? 2. HiÓu nh thÕ nµo vÒ nhan ®Ò “Mét ngêi Hµ Néi”? V. Híng dÉn häc bµi vµ chuÈn bÞ bµi. E. Rót kinh nghiÖm giê d¹y.