Giáo trình bệnh nội khoa gia súc part 2

Chia sẻ: Afsjkja Sahfhgk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

255
lượt xem 89
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dung dịch Glucoza đẳng trương (5%): dùng trong trường hợp khi cơ thể bị suy nhược và mất nước nhiều. Tiêm dưới da hoặc tiêm truyền trực tiếp vào tĩnh mạch. Liều lượng tuỳ theo mục đích điều trị. - Dung dịch Oresol: dùng trong trường hợp bệnh làm cơ thể bị mất nước và chất điện giải.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình bệnh nội khoa gia súc part 2

- Dung dÞch Glucoza ®¼ng tr−¬ng (5%): dïng trong tr−êng hîp khi c¬ thÓ bÞ suy nh−îc v mÊt n−íc nhiÒu. Tiªm d−íi da hoÆc tiªm truyÒn trùc tiÕp v o tÜnh m¹ch. LiÒu l−îng tuú theo môc ®Ých ®iÒu trÞ. - Dung dÞch Oresol: dïng trong tr−êng hîp bÖnh l m c¬ thÓ bÞ mÊt n−íc v chÊt ®iÖn gi¶i. Cho uèng. LiÒu l−îng tuú theo môc ®Ých ®iÒu trÞ. - Dung dÞch Ringerlactat: dïng trong tr−êng hîp bÖnh l m c¬ thÓ bÞ mÊt n−íc v chÊt ®iÖn gi¶i. Tiªm d−íi da hoÆc tiªm truyÒn trùc tiÕp v o tÜnh m¹ch. LiÒu l−îng tïy theo môc ®Ých ®iÒu trÞ. 2. Ph−¬ng ph¸p truyÒn dÞch - Dông cô dïng cho truyÒn dÞch: bé d©y truyÒn v chai dÞch truyÒn. - Ph−¬ng ph¸p truyÒn dÞch: tr−íc tiªn c¾m bé d©y truyÒn v o chai dÞch truyÒn, sau ®ã lÊy m¸u ë tÜnh m¹ch råi ®−a dÞch truyÒn v o c¬ thÓ. 3. Mét sè chó ý trong khi truyÒn dÞch + Dung dÞch truyÒn ph¶i ®−îc läc kü v ph¶i ®−îc khö trïng tèt. + Tr¸nh bät khÝ ë d©y truyÒn dÞch. + NhiÖt ®é dung dÞch truyÒn ph¶i b»ng nhiÖt ®é c¬ thÓ. + Tèc ®é truyÒn dÞch tuú thuéc v o tr¹ng th¸i c¬ thÓ (NÕu tr¹ng th¸i c¬ thÓ yÕu th× truyÒn dÞch víi tèc ®é chËm). + ChuÈn bÞ c¸c thuèc cÊp cøu: Cã thÓ dïng mét trong c¸c lo¹i thuèc sau: (Cafeinnatribenzoat 20%, Long n o n−íc 10%, Adrenalin 0,1%, canxi clorua 10%). + Theo dâi con vËt trong khi truyÒn dÞch v sau khi truyÒn dÞch 30 phót. + Khi con vËt cã hiÖn t−îng sèc, cho¸ng th× ngõng truyÒn dÞch v tiªm thuèc cÊp cøu. Ngùa ®ang ®−îc truyÒn dÞch 27
Giáo trình B nh n i khoa gia súc §iÒu trÞ b»ng kÝch thÝch phi ®Æc hiÖu §iÒu trÞ b»ng kÝch thÝch phi ®Æc hiÖu tøc l ng−êi ta dïng protein l¹ ®−a v o c¬ thÓ nh»m môc ®Ých n©ng cao søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ, nã kh«ng cã t¸c dông tiªu diÖt ®èi víi c¸c lo¹i bÖnh nguyªn n o v ng−êi ta th−êng dïng 1. Protein liÖu ph¸p * Nguyªn lý Khi protein v o c¬ thÓ, nã ph©n gi¶i th nh c¸c ®o¹n polypeptit, c¸c lo¹i amino axit,... c¸c lo¹i n y kÝch thÝch chøc n¨ng phßng vÖ cña c¬ thÓ. Do vËy, l m t¨ng b¹ch cÇu (®Æc biÖt l b¹ch cÇu ®a nh©n trung tÝnh), t¨ng thùc b o v t¨ng qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt trong c¬ thÓ. * Ph¶n øng cña c¬ thÓ khi tiªm protein + Ph¶n øng côc bé: t¹i n¬i tiªm cã hiÖn t−îng s−ng, nãng, ®á, ®au + Ph¶n øng to n th©n: sau khi tiªm th©n nhiÖt cao h¬n b×nh th−êng, kiÓm tra m¸u thÊy b¹ch cÇu t¨ng (nhÊt l b¹ch cÇu ®a nh©n trung tÝnh), tÇn sè h« hÊp, tÇn sè tim t¨ng, t¨ng huyÕt ¸p, sè lÇn b i tiÕt t¨ng. HiÖn t−îng n y kÐo d i tõ 6-10 giê hoÆc qu¸ 24 giê, c¬ thÓ dÇn trë l¹i b×nh th−êng. * øng dông Dïng ®Ó ®iÒu trÞ c¸c æ viªm cã tÝnh chÊt l©u ng y (viªm khíp, viªm phÕ qu¶n Cata m¹n tÝnh,...) * Chèng chØ ®Þnh Kh«ng dïng cho gia sóc m¾c c¸c bÖnh vÒ tim, gan, thËn (v× nÕu ®−a c¸c protein l¹ v o sÏ x¶y ra ph¶n øng dÞ øng l m cho bÖnh c ng nÆng thªm). * Lo¹i protein dïng trong ®iÒu trÞ: lßng tr¾ng trøng, s÷a ® t¸ch b¬ VÝ dô: Trong thùc tÕ ng−êi ta dïng lßng tr¾ng trøng g cïng víi Penicillin ®iÒu trÞ bÖnh ®ãng dÊu lîn cho kÕt qu¶ tèt. - LiÒu l−îng: Lîn: 25-50 ml/con/lÇn; tr©u, bß: 70-90 ml/con/lÇn; chã: 10-20 ml/con/lÇn - LiÖu tr×nh: c¸ch 2-3 ng y tiªm 1 lÇn, liÖu tr×nh 2-3 lÇn. 2. HuyÕt liÖu ph¸p §iÒu trÞ gièng nh− protein liÖu ph¸p nh−ng t¸c dông tèt h¬n. V× ngo i protein nã cßn cã th nh phÇn h÷u h×nh cña m¸u (tÕ b o m¸u). Do vËy, ngo i chøc n¨ng kÝch thÝch ®Æc hiÖu ®èi víi c¬ thÓ nã cßn kÝch thÝch c¬ quan t¹o m¸u ®Ó sinh ra huyÕt cÇu. * Ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ: ng−êi ta cã thÓ dïng + Dïng m¸u cïng lo i (m¸u tr©u tiªm cho tr©u; m¸u lîn tiªm cho lîn). + Dïng m¸u kh¸c lo i (m¸u bß tiªm cho lîn; m¸u g tiªm cho chã). 28
+ Dïng m¸u b¶n th©n (Autosang) cã t¸c dông nh− tiªm m¸u cïng lo i v kh¸c lo i, v× nã cã ®iÓm ®Æc biÖt l trong m¸u cña con vËt èm cã ®éc tè vi khuÈn. V× vËy, sau khi tiªm c¬ thÓ sÏ sinh ra kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu ®Ó chèng l¹i vi khuÈn g©y bÖnh. * øng dông + Dïng ®Ó ®iÒu trÞ c¸c bÖnh cã tÝnh chÊt côc bé nh− protein liÖu ph¸p. + Phßng v trÞ bÖnh (bª viªm phæi, bª Øa ch¶y, lîn con ph©n tr¾ng) * LiÒu l−îng + NÕu dïng m¸u kh¸c lo i: Gia sóc lín 15-20ml; Gia sóc nhá 1-3ml. + NÕu dïng m¸u cïng lo i: Gia sóc lín 20-25ml; Gia sóc nhá 3-5ml. + NÕu dïng m¸u tù th©n: Gia sóc lín 50-70ml; Gia sóc nhá 5-10 ml * LiÖu tr×nh: tiªm tõ 2-3 lÇn v c¸ch 2 ng y tiªm 1 lÇn. Chó ý: Trong thùc tÕ ®Ó chñ ®éng sö dông v ®Ò phßng hiÖn t−îng vãn m¸u ng−êi ta dïng chÊt chèng ®«ng (Citrat natri 5% pha tû lÖ 1/10 ®Ó trong tñ l¹nh 2-3 ng y) 3. Tæ chøc liÖu ph¸p (Filatop liÖu ph¸p) Ph−¬ng ph¸p n y do Filatop ®Ò ra n¨m 1933. * Nguyªn lý Nh÷ng m« b o, tÕ b o ®éng vËt, hay thùc vËt khi t¸ch ra khái c¬ thÓ nã ch−a ngõng trao ®æi chÊt ë møc ®é nhÊt ®Þnh, khi ®Æt nã v o ®iÒu kiÖn bÊt lîi (®iÒu kiÖn l¹nh, tia tö ngo¹i, thiÕu ¸nh s¸ng,...). Nh÷ng m« b o, tÕ b o n y sÏ s¶n sinh ra mét chÊt ®Ó duy tr× sù sèng ë møc tèi thiÓu, nh÷ng chÊt ®ã gäi l kÝch sinh tè, b¶n chÊt cña nã l axit h÷u c¬ (chñ yÕu l axit dicacbonic, oxydicacbonic hoÆc axit m¹ch vßng kh«ng b o ho ) khi ®−a v o trong c¬ thÓ nã kÝch thÝch thÇn kinh trung −¬ng, thÇn kinh thùc vËt v tõ ®ã ho¹t ho¸ c¸c men trong c¬ thÓ trong qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, kÝch thÝch sù sinh s¶n hormon, sù h×nh th nh miÔn dÞch, xóc tiÕn tiªu ho¸, kÝch thÝch c¬ quan t¹o m¸u s¶n sinh hång cÇu. Do vËy, khi kÕt hîp cïng víi thuèc ®iÒu trÞ nguyªn nh©n nã cã t¸c dông n©ng cao hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ. * §iÒu chÕ: cã thÓ chÕ th nh d¹ng bét, d¹ng uèng hoÆc d¹ng tiªm. - Nguyªn liÖu ®Ó ®iÒu chÕ: cã thÓ l gan, l¸ l¸ch, dÞch ho n, buång trøng, nhau thai,... - Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ: ®Ó c¸c nguyªn liÖu trªn trong tñ l¹nh víi nhiÖt ®é tõ 2- 40C tõ 6- 7 ng y. Sau ®ã lÊy ra nghiÒn víi n−íc sinh lý theo tû lÖ 1/10, läc lÊy n−íc trong råi ®em hÊp tiªu ®éc ë nhiÖt ®é 1200C trong 1 giê ta ®−îc chÕ phÈm d¹ng dung dÞch (cã thÓ tiªm, hoÆc uèng). NÕu chÕ ë d¹ng bét: sau khi ®Ó c¸c nguyªn liÖu trªn ë ®iÒu kiÖn bÊt lîi råi c¾t nhá v sÊy kh«. Sau ®ã nghiÒn th nh bét v bæ sung mét sè vitamin, nguyªn tè vi l−îng ta ®−îc chÕ phÈm ë d¹ng bét v ®em trén v o thøc ¨n h ng ng y cho vËt nu«i. * øng dông + Dïng ®Ó ®iÒu trÞ c¸c bÖnh m¹n tÝnh (loÐt d¹ d y, viªm phÕ qu¶n Cata m¹n tÝnh, bÖnh lao, vÕt th−¬ng ®iÒu trÞ l©u ng y,...) 29
Giáo trình B nh n i khoa gia súc + Chèng cßi cäc, ®iÒu trÞ chøng suy dinh d−ìng, chøng thiÕu m¸u) 4. Protein thuû ph©n protein liÖu ph¸p dÔ g©y dÞ øng víi c¬ thÓ (v× cã c¸c th nh phÇn ph©n tö lín, c¸c m¹ch polypeptit cßn mang tÝnh chÊt ®Æc hiÖu ®èi víi tõng c¬ thÓ v tõng lo i). Do vËy, ®Ó kh¾c phôc vÊn ®Ò trªn ng−êi ta ®em thuû ph©n protein. * Nguyªn lý Khi protein ®−îc thuû ph©n th× c¸c th nh phÇn ph©n tö lín cña protein v c¸c m¹ch polypeptit bÞ ph©n huû th nh c¸c axit amin. Do vËy, nã kh«ng cßn mang tÝnh chÊt ®Æc hiÖu ®èi víi tõng c¬ thÓ v tõng lo i. Cho nªn, nã kh«ng g©y dÞ øng ®èi víi c¬ thÓ. * Ph−¬ng ph¸p thuû ph©n: ng−êi ta th−êng thuû ph©n protein b»ng axit clohydric (HCl), hoÆc men pepsin ë nhiÖt ®é cao. Dung dÞch th−êng dïng ®Ó thuû ph©n protein l : HCl d = 1.19 5ml Pepsin 10g N−íc cÊt 1000ml Tuú theo yªu cÇu ®iÒu trÞ ë tõng c¬ quan trong c¬ thÓ m ng−êi ta cã thÓ sö dông c¸c m« b o t−¬ng øng ®Ó thuû ph©n. * øng dông ®iÒu trÞ Gièng nh− protein liÖu ph¸p, nh−ng cã kh¸c l tÝnh dÞ øng ®èi víi c¬ thÓ kh«ng cao. B»ng ph−¬ng ph¸p thuû ph©n protein, hiÖn nay ng−êi ta ® s¶n xuÊt ra nh÷ng chÕ phÈm (Hemolizat, Urozat, Dextran. Fe) ®Ó phßng v ®iÒu trÞ chøng thiÕu m¸u, chøng cßi cäc ë gia sóc v bÖnh viªm ruét Øa ch¶y ë gia sóc non. * Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ - §iÒu chÕ Hemolizat 1000 ml m¸u + HCl 0,1N (100ml) → Hemolizat, sau khi thuû ph©n ®em läc, hÊp khö trïng v cho gia sóc uèng. - Trong m¸u thuû ph©n ng−êi ta cßn ®iÒu chÕ ra Urozat, Dextran. Fe (trong chÕ phÈm cßn cã thªm c¸c nguyªn tè vi l−îng: Fe, Cu, Zn, Co). * T¸c dông Gièng protein liÖu ph¸p, nh−ng cã ®iÓm kh¸c l do trong c¸c chÕ phÈm n y cßn cã th nh phÇn h÷u h×nh cña m¸u bÞ thuû ph©n. Do vËy, nã cßn cã t¸c dông kÝch thÝch c¬ quan t¹o m¸u s¶n sinh nhiÒu hång cÇu míi. Cho nªn, c¸c chÕ phÈm n y th−êng ®−îc dïng ®Ó phßng chèng chøng suy dinh d−ìng, chøng thiÕu m¸u ë gia sóc v ®Ó phßng trÞ bÖnh lîn con, bª nghÐ Øa ph©n tr¾ng. 30
§iÒu trÞ b»ng Novocain I. S¬ l−îc vÒ tÝnh chÊt d−îc lý vµ ®−êng dïng thuèc Novocain 1. TÝnh chÊt d−îc lý Novocain do Einhorn Ullfelder t×m ra, nã gåm 250 chÊt gÇn gièng nhau, chÊt th−êng dïng trong ®iÒu trÞ l Procain (Novocain). Trong thùc tÕ dïng Novocain hydroclorid l chÊt kÕt tinh kh«ng m u, vÞ ®¾ng l m tª l−ìi, rÊt dÔ tan trong n−íc, tan trong cån. D¹ng dung dÞch bÒn v÷ng ë nhiÖt ®é th−êng. Ngo i ¸nh s¸ng, trong m«i tr−êng kiÒm mau háng, chuyÓn sang dung dÞch m u v ng. 2. T¸c dông d−îc lý Novocain khi v o trong c¸c tæ chøc c¬ thÓ bÞ ph©n ly th nh 2 chÊt: - Axit para- amino-benzoic (PABA): chÊt n y cã t¸c dông gióp c¬ thÓ cÊu t¹o nªn axit folic l mét chÊt cÇn thiÕt cho viÖc t¹o hång cÇu, t¸i sinh tÕ b o míi. Do vËy, l m t¨ng dinh d−ìng c¸c tæ chøc, t¸i sinh c¸c m¹ch m¸u bÞ tho¸i ho¸, x¬ cøng, kÝch thÝch dinh d−ìng. - Dietyl-amino-ethanol (th nh phÇn n y kh«ng cã t¸c dông g× v ®−îc ® o th¶i ra ngo i). + T¸c dông g©y tª: c¬ chÕ l do ng¨n c¶n dÉn truyÒn xung ®éng c¶m gi¸c ®au vÒ hÖ thÇn kinh trung −¬ng, chØ cã t¸c dông t¹m thêi víi chøc phËn thÇn kinh. Khi phèi hîp víi Adrenalin (10-40 giät Adrenalin 0,1% trong 100ml dung dÞch Novocain) cã t¸c dông kÐo d i thêi gian g©y tª. + Khi phèi hîp víi Rivalnol ngo i t¸c dông l m co m¹ch, cßn cã t¸c dông s¸t trïng. + Ngo i t¸c dông g©y tª cßn dïng ®iÒu trÞ bÖnh, do ng¨n c¶n kÝch thÝch thÇn kinh g©y bÖnh (dïng ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh viªm d¹ d y, ®iÒu trÞ c¸c bÖnh ë hÖ tim m¹ch). + Thuèc cã t¸c dông víi thÇn kinh giao c¶m nªn kh«ng g©y co m¹ch, kh«ng g©y gi n ®ång tö, kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn tim, huyÕt ¸p, nhu ®éng ruét,... + ë nång ®é thÊp, Novocain cã t¸c dông øc chÕ, ®iÒu ho hÖ thÇn kinh thùc vËt, phßng bÕ c¸c h¹ch thùc vËt, gi¶m kÝch thÝch thÇn kinh trung −¬ng, gi¶m co giËt. * C¸c ®−êng dïng thuèc C¸c ®−êng cho thuèc kh¸c nhau ®Òu cã t¸c dông kh¸c nhau. Trong thùc tÕ c¸c nh l©m s ng ® dïng Novocain ®Ó ch÷a bÖnh b»ng c¸ch cho uèng, tiªm béi b×, d−íi da, b¾p thÞt, tÜnh m¹ch, ®éng m¹ch, phong bÕ g©y tª, tiªm v o m ng bông, tiªm v o khÝ qu¶n, tiªm v o x−¬ng. * øng dông ®iÒu trÞ - G©y tª thÊm: Tiªm thuèc v o vïng d−íi da n¬i mæ, theo tõng líp mét, thuèc khuÕch t¸n v thÊm v o ®Çu mót thÇn kinh n¬i ®ã, th−êng dïng dung dÞch 0,25 - 0,5%. - G©y tª thÇn kinh: Tiªm thuèc c¹nh d©y thÇn kinh hoÆc ®Èy thuèc th¼ng tíi d©y thÇn kinh, phong bÕ sù dÉn truyÒn cña d©y thÇn kinh n y v g©y mÊt c¶m gi¸c cña vïng ngän. Th−êng dïng dung dÞch 3 - 6%. 31
Giáo trình B nh n i khoa gia súc - Phong bÕ h¹ch thÇn kinh: l ng¨n chÆn nh÷ng xung ®éng truyÒn c¶m gi¸c ®au vÒ hÖ thÇn kinh trung −¬ng. Th−êng dïng ph−¬ng ph¸p phong bÕ víi c¸c thuèc ®iÒu trÞ trùc tiÕp. VÝ dô: khi ®iÒu trÞ bª, nghÐ, ngùa viªm phæi dïng Penicillin ®ång thêi phong bÕ Novocain v o h¹ch sao ë cæ cho kÕt qu¶ ®iÒu trÞ cao h¬n chØ dïng Penicillin. - G©y tª ngo i m ng cøng: Tiªm thuèc v o ngo i m ng cøng cña tuû sèng. Thuèc tª sÏ lan v o ngo i m ng cøng, g©y øc chÕ thÇn kinh tõ ngo i v o tuû v tõ tuû ®i ra. Th−êng dïng dung dÞch 2-3% (tiªm v o 2 ®iÓm: H«ng- khum v khum - ®u«i). - G©y tª tuû sèng (g©y tª trong m ng cøng). VÞ trÝ tiªm v o kho¶ng gi÷a 2 ®èt sèng l−ng 2,3,4 qua d©y ch»ng v ng råi v o kho¶ng d−íi nhÖn. - Dïng dinh d−ìng thÇn kinh, dinh d−ìng th nh m¹ch: ®iÒu trÞ tæn th−¬ng thÇn kinh, x¬ cøng ®éng m¹ch (nång ®é 0,25% - 0,5%). II. Dïng Novocain trong ®iÒu trÞ bÖnh néi khoa (phong bÕ h¹ch thÇn kinh) C¬ së lý luËn Phong bÕ tøc l ng¨n chÆn c¸c xung ®éng bÖnh lý truyÒn vÒ thÇn kinh trung −¬ng. Do ®ã c¸c hÖ thÇn kinh trung −¬ng ®−îc nhanh chãng håi phôc trë l¹i, kh¶ n¨ng dinh d−ìng, kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ ®−îc håi phôc v ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan trong c¬ thÓ håi phôc trë l¹i b×nh th−êng. 1. Phong bÕ c¸c h¹ch thÇn kinh 1.1. Phong bÕ d©y thÇn kinh phã giao c¶m (thÇn kinh mª tÈu) + VÞ trÝ: chia ®o¹n cæ ra l m 3 phÇn. §iÓm phong bÕ thø nhÊt ë phÇn d−íi cña 1/3 ®o¹n cæ trªn, c¸ch tÜnh m¹ch cæ vÒ phÝa trªn 2 cm. §iÓm phong bÕ thø hai c¸ch ®iÓm phong bÕ thø nhÊt tõ 6-7cm. + Cì kim: dïng cì kim 14 (d i tõ 2 - 4 cm) + H−íng kim: ®©m kim vu«ng gãc víi th©n gia sóc v s©u 2- 4 cm. VÞ trÝ phong bÕ thÇn kinh mª tÈu + Nång ®é Novocain: 0,25-0,5%. + LiÒu l−îng: 50ml/lÇn. + LiÖu tr×nh: c¸ch mét tuÇn phong bÕ 1 lÇn v sau ®ã phong bÕ ®iÓm thø hai. NÕu bÖnh ch−a khái cã thÓ tiÕp tôc phong bÕ ë cæ bªn kia. + øng dông: §iÒu trÞ c¸c bÖnh ë ®−êng h« hÊp trªn v ®−êng tiªu ho¸ trªn (viªm mòi, viªm häng, viªm thanh qu¶n, viªm thùc qu¶n). 1.2. Phong bÕ h¹ch sao ë tr©u bß + VÞ trÝ: Phong bÕ h¹ch sao ®ång thêi còng l phong bÕ h¹ch cæ d−íi (v× h¹ch cæ d−íi n»m s¸t h¹ch 32 VÞ trÝ phong bÕ h¹ch sao
sao). H¹ch sao v h¹ch cæ d−íi n»m tr−íc cöa lång ngùc v phÝa trªn x−¬ng s−ên 1. + X¸c ®Þnh vÞ trÝ: VÞ trÝ ®©m kim l giao ®iÓm cña hai ®−êng (tõ ®èt cæ 7 kÎ mét ®−êng vu«ng gãc víi mÆt ®Êt, tõ x−¬ng s−ên 1, 2 kÎ mét ®−êng song song víi mÆt ®Êt). + Cì kim: 18 (cã ®é d i tõ 8 - 12 cm) + H−íng ®©m kim: ®©m kim tr−íc x−¬ng b¶ vai d−íi ®èt cæ 7. + Ph−¬ng ph¸p: Cè ®Þnh gia sóc sau ®ã kÐo ch©n tr−íc cña gia sóc vÒ phÝa sau hÕt cì, dïng kim d i 8-12 cm, h−íng ®©m kim tõ tr−íc ra sau v chÕch tõ d−íi lªn trªn, khi 2/3 kim v o vÞ trÝ ta xoay ngang mòi kim däc theo th©n gia sóc v Ên hÕt cì kim. Gia sóc nhá ®Ó n»m, ®é s©u cña kim l 5-6 cm. + Nång ®é v liÒu l−îng: Nång ®é Novocain tõ 0,25 - 0,5%, víi liÒu l−îng tõ 150- 200ml/lÇn. + øng dông: dïng ®Ó ®iÒu trÞ c¸c bÖnh trong xoang ngùc (viªm ngo¹i t©m m¹c, viªm néi t©m m¹c, viªm phæi, viªm m ng phæi,...). 1.3. Phong bÕ h¹ch sao ë ngùa H¹ch sao v h¹ch cæ ë ngùa n»m xa nhau. VÞ trÝ ®−îc x¸c ®Þnh bëi h×nh tam gi¸c trong ®ã: ®Ønh l u vai cßn 2 ®¸y l khíp vai v mám khuû. Trªn tam gi¸c ®ã ta kÎ mét ®−êng trung tuyÕn, chia ®−êng trung tuyÕn ra l m 3 phÇn b»ng nhau. VÞ trÝ phong bÕ l 1/3 phÝa d−íi cña ®−êng trung tuyÕn. + H−íng kim tõ tr−íc ra sau v tõ d−íi lªn (nh− ë tr©u, bß). + LiÒu l−îng: 150 - 200ml/lÇn. + Nång ®é: tõ 0,25 - 0,5%. VÞ trÝ phong bÕ h¹ch sao ë ngùa 1.4. Phong bÕ h¹ch cæ d−íi ë ngùa + VÞ trÝ: Tõ mám ngang ®èt cæ 7 kÎ mét ®−êng th¼ng vu«ng gãc víi mÆt ®Êt. Tõ x−¬ng s−ên 1 ta kÎ mét ®−êng song song víi ®èt sèng cæ 7. VÞ trÝ ®©m kim l c¸ch ®èt cæ 7 tõ 6-7cm v c¸ch x−¬ng s−ên 1 tõ 3,5 - 4,5 cm. + H−íng kim: vu«ng gãc víi th©n gia sóc + §é s©u cña kim: tõ 4- 6cm. + Nång ®é Novocain: tõ 0,25 - 0,5%. + LiÒu l−îng: 150 - 200 ml/lÇn VÞ trÝ phong bÕ h¹ch cæ d−íi + øng dông: ®iÒu trÞ c¸c bÖnh ë trong xoang ngùc. 33
Giáo trình B nh n i khoa gia súc 1.5. Phong bÕ d©y giao c¶m trªn m ng phæi §Ó ng¨n chÆn mét sè kÝch thÝch bÖnh lý tíi mét sè c¬ quan ®−êng h« hÊp v tiªu ho¸ (d¹ d y, ruét, phæi), ®©y l ph−¬ng ph¸p chñ yÕu ®èi víi thÇn kinh giao c¶m, ®ång thêi còng l sù phong bÕ ®¸m thÇn kinh tuþ t¹ng trong xoang bông. Ngùa: Phong bÕ c¶ hai bªn ngùc, ®iÓm ®©m kim l giao ®iÓm cña hai ®−êng: Gian s−ên cuèi cïng (17-18) v mÐp d−íi c¬ d i l−ng. Tr©u bß: Phong bÕ mét bªn ngùc ph¶i, ®iÓm ®©m kim l gian s−ên (12-13) v mÐp d−íi c¬ d i l−ng. + TiÕn h nh: dïng kim cã ®é d i tõ 10-12 cm, ®−êng kÝnh 1,5 mm, ®©m kim chÕch mét gãc so víi mÆt ph¼ng n»m ngang 30-350 h−íng vÒ d−íi cét sèng. Khi ch¹m kim tíi mÆt bªn cét sèng ta rót kim ra 1cm ®−a kim lªn mét gãc 5-100 n÷a víi h−íng ®ã ta ®©m s©u tiÕp 1-1,5cm. + Nång ®é Novocain: 0,5%. + Cì kim: ®é d i cña kim tõ 10 - 12, ®−êng VÞ trÝ phong bÕ d©y giao c¶m kÝnh cña kim l 1,5 mm + LiÒu l−îng Novocain: 0,5 ml/kg thÓ träng. + øng dông: ®iÒu trÞ c¸c bÖnh trong xoang ngùc v bông (viªm phæi, ch−íng h¬i d¹ cá, viªm m ng bông, ®au bông ngùa,...). 1.6. Phong bÕ bao thËn: tøc l phong bÕ ®¸m rèi thËn, ®¸m rèi treo tr ng, ®¸m rèi mÆt trêi (cã t¸c dông l m gi¶m kÝch thÝch bÖnh lý ®Õn c¸c khÝ quan trong xoang bông, ®−êng sinh dôc, ®−êng tiÕt niÖu). Tr©u bß: Chñ yÕu phong bÕ thËn ph¶i. VÞ trÝ l giao ®iÓm cña 2 ®−êng: Mám ngang ®èt sèng h«ng 1 (sau x−¬ng s−ên cuèi cïng) v c¸ch cét sèng tõ 8 - 10cm. + H−íng kim: ®©m th¼ng gãc víi mÆt da, s©u tõ 8 -11cm. + Cì kim: ®é d i cña kim tõ 10 - 12, ®−êng kÝnh cña kim l 1,5 mm. Ngùa: Phong bÕ c¶ 2 bªn thËn, nh−ng vÞ trÝ phong bÕ cã sù kh¸c nhau. + VÞ trÝ phong bÕ thËn ph¶i: l giao ®iÓm cña 2 ®−êng: Khe s−ên cuèi cïng v c¸ch sèng l−ng 10-12cm. + Cì kim: ®é d i cña kim tõ 10 - 12, ®−êng kÝnh cña kim l 1,5 mm. + H−íng kim: ®©m h¬i chÕch vÒ phÝa tr−íc, víi ®é s©u 8-10cm. + VÞ trÝ phãng bÕ thËn tr¸i: l giao ®iÓm cña 2 ®−êng: Mám ngang ®èt sèng h«ng 1 (sau x−¬ng s−ên cuèi cïng) v c¸ch cét sèng l−ng tõ 8 - 10 cm. + H−íng kim: ®©m th¼ng gãc víi mÆt da, víi ®é s©u 6-8cm + Cì kim: ®é d i cña kim tõ 10 - 12, ®−êng kÝnh cña kim l 1,5 mm. + LiÒu l−îng Novocain: 0,5ml/kg träng l−îng. + Nång ®é Novocain: 0,5% 34
+ øng dông: ®iÒu trÞ c¸c bÖnh ë trong xoang bông, c¸c bÖnh ë hÖ tiÕt niÖu, bÖnh ë ®−êng sinh dôc. 2. Tiªm Novocain v o m¹ch qu¶n Trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ ng−êi ta th−êng dïng Novocain víi nång ®é 0,25%; 0,5% v 1% kÕt hîp víi kh¸ng sinh ®Ó tiªm v o ®éng m¹ch, tÜnh m¹ch. C¬ së lý luËn: Trong nh©n y còng nh− trong thó y ng−êi ta dïng Novocain tiªm v o m¹ch qu¶n nh»m môc ®Ých sau: + Phong bÕ sù c¶m nhËn cña v¸ch m¹ch qu¶n. Do ®ã, gi¶m ®−îc nh÷ng kÝch thÝch bÖnh lý, cho nªn l m gi¶m ph¶n øng m¹ch qu¶n côc bé. + L m gi¶m kÝch thÝch bÖnh lý tíi thÇn kinh trung −¬ng. + Gióp cho sù t¸i sinh m« b o míi nhanh. Do vËy, l m vÕt th−¬ng mau l nh v l m gi¶m sù l o hãa th nh m¹ch. + Khi phèi hîp víi kh¸ng sinh cã t¸c dông kÐo d i thêi gian nång ®é cao cña kh¸ng sinh trong m¸u. Ph¶n øng cña c¬ thÓ sau khi tiªm Novocain: Khi tiªm Novocain v o c¬ thÓ sÏ l m t¨ng mét sè chØ tiªu m¸u (®Æc biÖt l t¨ng b¹ch cÇu trung tÝnh), t¨ng tÇn sè h« hÊp, t¨ng tÇn sè tim, t¨ng sù b i tiÕt, t¨ng qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, nh−ng hiÖn t−îng n y chØ kÐo d i 20 phót, sau ®ã c¬ thÓ trë l¹i tr¹ng th¸i b×nh th−êng. øng dông: Dïng kÕt hîp víi kh¸ng sinh ®Ó ®iÒu trÞ mét sè bÖnh sau: Viªm phæi, viªm thËn, viªm b ng quang, viªm m ng bông... LiÒu l−îng: 0,1 - 0,15g/100kg P víi nång ®é 0,15%, 0,5%, 1%. Chó ý: Tiªm chËm v o tÜnh m¹ch. Dïng thuèc ch÷a bÖnh cho vËt nu«i Thuèc l nh÷ng chÊt ®−îc sö dông ®Ó ®iÒu trÞ v phßng ngõa bÖnh cho vËt nu«i, trong mét sè tr−êng hîp cßn dïng ®Ó chÈn ®o¸n bÖnh. Nh−ng vai trß ®iÒu trÞ v phßng bÖnh l vai trß chñ yÕu. Víi chøc n¨ng ®iÒu trÞ, thuèc gióp ®iÒu ho , kh«i phôc l¹i sù c©n b»ng cña c¬ thÓ (c©n b»ng néi m«i v c©n b»ng gi÷a c¬ thÓ víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh). Khi sù c©n b»ng ®−îc lËp l¹i, c¬ thÓ sÏ tho¸t khái t×nh tr¹ng bÖnh tËt, sèng khoÎ m¹nh hoÆc chÝ Ýt còng kÐo d i thªm sù sèng cña c¬ thÓ. Mét thÇy thuèc giái ph¶i l ng−êi biÕt chÈn ®o¸n ®óng bÖnh v biÕt c¸ch dïng thuèc I. C¸c nhãm thuèc th−êng dïng §Ó ®iÒu trÞ bÖnh cho vËt nu«i, ng−êi ta th−êng sö dông mét sè nhãm thuèc sau: + Nhãm kh¸ng sinh. + Nhãm vitamin, kho¸ng. + Nhãm thuèc ®iÒu trÞ ký sinh trïng. 35
Giáo trình B nh n i khoa gia súc + Nhãm thuèc s¸t trïng côc bé. + Nhãm thuèc chèng viªm, h¹ sèt, gi¶m ®au. + Nhãm dung dÞch truyÒn. 1. Kh¸ng sinh Thuèc kh¸ng sinh dïng ®Ó ®iÒu trÞ c¸c bÖnh do vi khuÈn, kh«ng trÞ ®−îc bÖnh do virus v nÊm. - C¸c kh¸ng sinh th−êng dïng trong ®iÒu trÞ bÖnh cho vËt nu«i + Penicillin + Streptomycin + Cephaxilin + Ampicillin + Colistin + Gentamyxin + Oxytetracyclin + Tylosin + Lincosin + Trimethoprim + Enrofloxacin + Norfloxacin + Tiamulin 2. Nhãm vitamin, kho¸ng Vitamin v kho¸ng kh«ng nh÷ng ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh sinh tr−ëng, ph¸t triÓn b×nh th−êng cña vËt nu«i m cßn ®Ó hç trî cho qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ v l thuèc ®iÒu trÞ trong bÖnh thiÕu vitamin, kho¸ng. * Mét sè lo¹i vitamin chñ yÕu dïng trong ®iÒu trÞ bÖnh cho vËt nu«i + Vitamin C: cã t¸c dông t¨ng søc ®Ò kh¸ng v gi¶i ®éc cña c¬ thÓ, th−êng dïng trong c¸c bÖnh nhiÔm trïng. + Vitamin nhãm B: cã t¸c dông bæ thÇn kinh v kÝch thÝch tiªu ho¸. Dïng cho nh÷ng bÖnh vÒ thÇn kinh. + Vitamin D: cã t¸c dông chèng cßi x−¬ng v kÝch thÝch sinh tr−ëng. + Vitamin E: cã t¸c dông kÝch thÝch sinh s¶n, cÇn thiÕt cho tæ chøc v thÇn kinh. + Vitamin A: Hç trî ®iÒu trÞ bÖnh vÒ m¾t, chèng nhiÔm trïng, gióp mau l nh vÕt th−¬ng ngo i da. Chó ý: + Ph¶i b¶o ®¶m c©n ®èi khi dïng c¸c lo¹i vitamin. + Kh«ng dïng qu¸ nhiÒu vitamin A, D, E v× cã thÓ g©y ngé ®éc cho vËt nu«i. * Kho¸ng + Tuy chØ cÇn mét l−îng rÊt nhá nh−ng kho¸ng l¹i v« cïng cÇn thiÕt cho c¬ thÓ vËt nu«i. NÕu c¬ thÓ thiÕu nã sÏ ¶nh h−ëng rÊt lín tíi qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt v hËu qu¶ c¬ thÓ l©m v o tr¹ng th¸i bÖnh lý. + Mét sè tr−êng hîp th−êng ph¶i bæ sung kho¸ng. - Cho uèng dung dÞch ®iÖn gi¶i trong tr−êng hîp vËt nu«i bÞ Øa ch¶y. - Tiªm s¾t - dextran cho lîn con lóc 3 v 10 ng y tuæi. - Bæ sung kho¸ng cho gia sóc chöa v ®ang nu«i con. 3. Thuèc ®iÒu trÞ ký sinh trïng * Thuèc ®iÒu trÞ néi ký sinh trïng 36
- TÈy giun trßn (Levamisol; Ivermectin; Mebendazol) - TÈy giun, s¸n (Fenbendazol) - TÈy s¸n l¸ gan tr©u bß: Dertil B; Tolzan D (oxyclozanid); Faciolid (Nitroxinil 25%); Fasinex. - TrÞ ký sinh trïng ®−êng m¸u: Azidin; Berenil; Trypazen; Trypamidium. * Thuèc ®iÒu trÞ ngo¹i ký sinh trïng §Ó diÖt ve, ghÎ, m¹t, mß, rËn,... th× sö dông mét trong c¸c lo¹i sau (Dipterex (Triclorphon); Hantox (Amitraz); Ivermectin (tiªm d−íi da). 4. Thuèc s¸t trïng côc bé Thuèc s¸t trïng côc bé cã t¸c dông diÖt mÇm bÖnh trªn da, niªm m¹c v trong c¸c vÕt th−¬ng. + Thuèc tÝm (KMnO4) 0,1%: dïng ®Ó s¸t trïng vÕt th−¬ng v thôt röa ®−êng sinh dôc c¸i. + Xanh Methylen 1%: th−êng dïng b«i vÕt th−¬ng ngo i da v dïng ®Ó gi¶i ®éc khi tróng ®éc s¾n + Cån 70o: dïng ®Ó s¸t trïng vÕt th−¬ng. + Cån iod 2-5%: dïng ®Ó s¸t trïng vÕt th−êng ngo i da ®Ó ®Ò phßng nhiÔm vi khuÈn uèn v¸n. + N−íc oxy gi (H2O2) 3%: dïng s¸t trïng vÕt th−¬ng kÝn v vÕt th−¬ng s©u + Cån iod pha víi oxy gi (theo tû lÖ 1:1), th−êng dïng ®Ó röa c¸c vÕt th−¬ng s©u. Sö dông b¬m tiªm (kh«ng kim) xÞt thuèc v o c¸c vÕt th−¬ng, cã t¸c dông s¸t trïng rÊt tèt. + axit boric 1 - 3%: th−êng dïng ®Ó röa s¹ch c¸c vÕt th−¬ng ë m¾t. Chó ý: trong tr−êng hîp kh«ng cã c¸c lo¹i thuèc s¸t trïng trªn, cã thÓ dïng: + N−íc muèi 3%: còng cã t¸c dông s¸t trïng vÕt th−¬ng, rÎ, dÔ l m. Cã thÓ dïng lóc ®Çu nh−ng sau ®ã ph¶i dïng lo¹i thuèc s¸t trïng kh¸c + N−íc qu¶ chua: chanh, khÕ,... còng cã t¸c dông s¸t trïng vÕt th−¬ng, vÕt loÐt (th−êng dïng ®Ó röa c¸c vÕt loÐt trong ®iÒu trÞ bÖnh sèt lë måm long mãng) 5. Thuèc chèng viªm, h¹ sèt, gi¶m ®au + Analgin: cã t¸c dông h¹ sèt gi¶m ®au. Do vËy, th−êng dïng ®Ó ®iÒu trÞ c¸c triÖu chøng sèt cao. + Dexamethason: cã t¸c dông chèng viªm, gi¶m ®au. Nªn dïng phèi hîp víi c¸c lo¹i kh¸ng sinh v sulfamid. L−u ý: kh«ng dïng cho gia sóc chöa. II. C¸c d¹ng thuèc th−êng dïng Tuú theo c¸ch sö dông, ng−êi ta cã thÓ chia thuèc th nh hai d¹ng chÝnh: d¹ng thuèc ® chia s½n th nh tõng ®¬n vÞ sö dông v d¹ng thuèc khi dïng ph¶i chia lÎ. 37
Giáo trình B nh n i khoa gia súc 1. C¸c d¹ng thuèc ®· chia s½n th nh tõng ®¬n vÞ sö dông - Viªn nÐn: cßn gäi l viªn dËp, cã khèi l−îng tõ 0,1g ®Õn 1g, h×nh trô dÑt, chÕ t¹o b»ng c¸ch Ðp (dïng m¸y dËp viªn) mét hay nhiÒu vÞ thuèc, cã kÌm hoÆc kh«ng kÌm mét hay nhiÒu t¸ d−îc. - Thuèc h¹t: cã khèi l−îng tõ 50-60 mg, cã hai lo¹i tuú theo nång ®é ho¹t chÊt (th−êng l chÊt ®éc b¶ng A). Lo¹i cã 1 mg ho¹t chÊt th−êng kh«ng m u. Lo¹i cã 1/10 mg ho¹t chÊt th−êng l m tõ lo¹i bét 1/100 v nhuém m u hång. - Viªn trßn: d¹ng thuèc viªn h×nh cÇu, nhá, thÓ chÊt r¾n, th−êng dïng ®Ó uèng. Tuú theo khèi l−îng cña viªn, ng−êi ta ph©n biÖt ra ba lo¹i: lo¹i viªn trßn nÆng tõ 50-60 mg gäi l thuèc h¹t, lo¹i võa, trßn, nÆng tõ 100- 500 mg gäi l viªn trßn -lo¹i to, nÆng tõ 1g ®Õn 4 g gäi l ho n. - Viªn ngËm: ®iÒu chÕ b»ng ®−êng kÕt hîp víi mét sè thuèc, cã khi cßn thªm "g«m" cho viªn ®−îc dai h¬n. Khèi l−îng trung b×nh kho¶ng 1 g. - Viªn nang, viªn nhÖn: d¹ng thuèc viªn uèng gåm mét vá b»ng tinh bét h×nh trøng nhÖn chøa bªn trong c¸c lo¹i thuèc bét kÐp (tõ 0,25 ®Õn 2g). - Nang trô cßn gäi l viªn nhéng: d¹ng thuèc viªn uèng, l m b»ng hai vá h×nh trô, mét ®Çu kÝn, mét ®Çu hë, 2 vá n y lång khÝt v o nhau, ë hai ®Çu hë. Dïng ®Ó ®ùng c¸c lo¹i thuèc bét kÐp, cã khèi l−îng nhá h¬n so víi lo¹i viªn nhÖn (tõ 0,1 ®Õn 1 g). - Thuèc ®¹n: d¹ng thuèc h×nh viªn ®¹n hoÆc h×nh qu¶ xoan, ®Ó n¹p v o hËu m«n, khèi l−îng trung b×nh tõ 1-3 g. Lo¹i thuèc n y th−êng ®iÒu chÕ b»ng c¸ch phèi hîp c¸c vÞ thuèc víi mét t¸ d−îc, cã thÓ ch¶y, tan hoÆc r ra sau khi cho v o hËu m«n. - Thuèc trøng: dïng thuèc h×nh qu¶ trøng ®Ó ®Æt v o ©m ®¹o, ®iÒu trÞ mét sè bÖnh s¶n khoa, khèi l−îng tõ 4-15 g. T¸ d−îc th−êng l hçn hîp gelatin- glycerin n−íc. - Thuèc bét: Trong ®¬n thuèc, thÇy thuèc ph¶i ghi ®Çy ®ñ nh÷ng thuèc (cÊu t¹o th nh hai bét kÐp) cho mçi liÒu v ghi râ sè l−îng, liÒu ph¶i b o chÕ. Thuèc n y th−êng cÊp ph¸t d−íi d¹ng thuèc gãi, viªn nhÖn hoÆc nang. Thuèc gãi l lo¹i thuèc bét ® chia liÒu, råi dïng giÊy gãi th nh tõng liÒu riªng. 2. C¸c lo¹i thuèc khi dïng cÇn chia lÎ Th«ng th−êng l c¸c dung dÞch thuèc xiro, potio, r−îu thuèc ngät, c¸c hçn hîp cån thuèc, ®Ó uèng theo giät, thuèc mì v nh÷ng d¹ng thuèc dïng trong c¸c khoa bÖnh ngo i da, m¾t, tai, mòi, häng. - Dung dÞch thuèc: d¹ng thuèc thÓ láng, ®iÒu chÕ b»ng c¸ch ho tan mét hoÆc nhiÒu vÞ thuèc v o mét dung m«i thÝch hîp (th−êng l n−íc, nh−ng cã khi l cån hoÆc hçn hîp cån, glyxerin, dÇu, ete). Mét sè dung dÞch thuèc dïng ®Ó uèng, mét sè thuèc ®Ó dïng b«i ngo i da. - Hçn dÞch, hîp dÞch: Nh÷ng d¹ng thuèc thÓ láng cã t¸c dông m¹nh, gåm nhiÒu vÞ thuèc trén lÉn víi nhau, th−êng dïng víi liÒu nhá hoÆc theo giät ®Ó uèng, nh−ng còng cã khi chØ dïng ngo i. - Potio: d¹ng thuèc láng, ngät, th−êng pha chÕ theo ®¬n cña thÇy thuèc, chøa mét hay nhiÒu vÞ thuèc, cho uèng tõng th×a c phª hoÆc th×a canh. V× d¹ng thuèc n y dÔ háng nªn th−êng chØ pha víi l−îng ®ñ dïng trong 24 giê hoÆc 48 giê (tõ 90 - 250 ml). 38
- Xiro: d¹ng thuèc láng, s¸nh (chøa ®−êng víi tû lÖ kh¸ cao) v chøa mét hay nhiÒu vÞ thuèc. D¹ng thuèc n y cã −u ®iÓm l gi¶m bít vÞ ®¾ng hoÆc khã uèng cña mét sè vÞ thuèc v b¶o qu¶n ®−îc l©u h¬n. - Nhò t−¬ng: d¹ng thuèc láng hoÆc mÒm, ®−îc chÕ b»ng c¸ch dïng c¸c chÊt nhò ho¸ ®Ó trén ®Òu hai chÊt láng (dÇu v n−íc) kh«ng ®ång tan ®−îc. D¹ng nhò t−¬ng láng ®Ó uèng th−êng gäi l nhò dÞch (vÝ dô nh− dÞch dÇu c¸). D¹ng thuèc n y th−êng ®ãng v o chai lä cã dung dÞch lín h¬n mét chót so víi thÓ tÝch thuèc v trªn chai thuèc ph¶i d¸n thªm nh n phô ghi râ "l¾c ®Òu tr−íc khi dïng". ë d¹ng n y cã thÓ kÓ lo¹i "lèc" hoÆc potio nhò t−¬ng. - Cån ngät: d¹ng thuèc láng cã chøa cån, vÞ thuèc, chÊt th¬m ®−êng v glyxerin. §é cån Ýt nhÊt b»ng 900 v tû lÖ ®−êng Ýt nhÊt b»ng 20%. - N−íc thuèc s¾c, thuèc h m: d¹ng thuèc láng pha chÕ theo ®¬n tõ mét sè d−îc liÖu, chøa Ýt ho¹t chÊt, cã thÓ pha thªm Ýt ®−êng cho ngät v th−êng dïng l m n−íc uèng cho gia sóc bÖnh. - Thuèc giät: d¹ng thuèc láng, dïng uèng theo giät, nhá v o Ýt ®−êng hoÆc v o Ýt n−íc ®un s«i ®Ó nguéi. NhiÒu thø thuèc giät thùc ra chØ l mét hçn hîp v i lo¹i cån thuèc. Mét v i lo¹i thuèc giät nh− thuèc giät ch÷a ®au r¨ng l ®Ó dïng ngo i. - Thuèc n−íc chanh: d¹ng thuèc n−íc vÞ ngät v h¬i chua ®Ó uèng gi¶i kh¸t hoÆc ®Ó tÈy. - Thuèc r miÖng: d¹ng thuèc s¸nh, dïng b«i lªn lîi, niªm m¹c miÖng v häng ®Ó ch÷a mét sè viªm nhiÔm ë miÖng v häng (cã khi cßn gäi l thuèc b«i häng). - Thuèc sóc miÖng: d¹ng thuèc láng, dïng ®Ó röa miÖng v häng (ngËm thuèc, ®−a qua l¹i v i phót trong miÖng, hoÆc ë ®Çu häng, sau ®ã nhæ ®i, kh«ng nuèt). T¸ d−îc th−êng dïng l n−íc. - Thuèc ngöi, thuèc hÝt: hçn hîp tinh dÇu hoÆc thuèc cã mïi th¬m trong cån, khi dïng nhá v i giät v o mét b¸t n−íc s«i v ®Ó cho bÖnh sóc ngöi, hÝt nh÷ng chÊt thuèc ®ã bèc lªn theo h¬i n−íc, dïng ®Ó ®iÒu trÞ mét sè bÖnh viªm nhiÔm ë mòi häng. - Thuèc b¬m, thuèc thôt: thuèc b¬m l d¹ng thuèc láng th−êng dïng ®Ó ®−a thuèc v o niÖu ®¹o hoÆc ©m ®¹o. Thuèc thôt l d¹ng thuèc láng dïng ®Ó ®−a thuèc v o hËu m«n, trùc tr ng. C¸c lo¹i thuèc trªn cã khi dïng ®Ó röa, v khö khuÈn c¸c xoang, nh−ng còng cã thÓ dïng c¸ch thôt ®Ó thuèc hÊp thu qua ®−êng hËu m«n, khi miÖng v ®−êng tiªu ho¸ bÞ tæn th−¬ng kh«ng uèng ®−îc thuèc. - Thuèc xoa bãp: d¹ng thuèc láng hoÆc h¬i s¸nh, dïng ngo i da (tÈm thuèc v o b«ng, v o g¹c råi xoa s¸t lªn da). - Thuèc xøc, thuèc röa: d¹ng thuèc láng dïng ngo i (dïng b«ng hoÆc g¹c mÒm tÈm thuèc b«i nhÑ v o chç ®au) mét sè thuèc xøc cßn dïng ®Ó ch÷a vÕt ®èt c«n trïng. - Thuèc mì, pomat: d¹ng thuèc mÒm dïng ®Ó b«i lªn da hoÆc niªm m¹c, gåm mét hoÆc nhiÒu t¸ d−îc trong ®ã ® ho tan hoÆc ph©n t¸n thËt ®Òu mét hoÆc nhiÒu vÞ thuèc. Tuú theo lo¹i c¸c t¸ d−îc m ng−êi ta ph©n biÖt bét nh o b«i da, kem b«i da, thuèc s¸p. T¸ d−îc thuèc mì th−êng l vaselin, lanolin. 39
Giáo trình B nh n i khoa gia súc - Thuèc b«i glyxerin: d¹ng thuèc chÕ víi glyxerin hoÆc glyxerin v tinh bét, cã d¹ng s¸nh nh− hå, th−êng ®Ó dïng ngo i thay cho thuèc mì. - Thuèc tra m¾t: d¹ng thuèc dïng ch÷a c¸c tæn th−¬ng ë m¾t hoÆc dïng trong mét sè thñ thuËt cña nh n khoa. Thuèc ë thÓ láng hoÆc thÓ thuèc mì. Ngo i ra cßn cã khi ë thÓ r¾n (d−íi d¹ng bét n¸t mÞn). III. C¸ch ®−a thuèc vµo c¬ thÓ §Ó ®−a thuèc v o c¬ thÓ vËt nu«i, th−êng sö dông c¸c c¸ch sau: + Tiªm + Cho ¨n, cho uèng + B«i ngo i da + Thôt röa, b¬m + X«ng h¬i + KhÝ dung 1. Tiªm - §−êng tiªm + Tiªm b¾p + Tiªm d−íi da + Tiªm tÜnh m¹ch + Tiªm v o c¸c xoang c¬ thÓ. - VÞ trÝ tiªm + Tr©u bß Tiªm b¾p, tiªm d−íi da: ngang x−¬ng b¶ vai vÒ phÝa tr−íc kho¶ng 1 b n tay Tiªm tÜnh m¹ch: tiªm tÜnh m¹ch cæ hoÆc tÜnh m¹ch tai Tiªm v o d¹ cá. + Lîn Tiªm b¾p, tiªm d−íi da: sau gèc tai, Tiªm tÜnh m¹ch: tÜnh m¹ch ®u«i, tai. Tiªm xoang phóc m¹c. + Chã Tiªm b¾p, d−íi da: tiªm däc theo c¬ th¨n Tiªm tÜnh m¹ch: tiªm ë tÜnh m¹ch ch©n (NÕu ch©n tr−íc, tÜnh m¹ch n»m ë mÆt trong; nÕu ch©n sau, tÜnh m¹ch n»m ë mÆt ngo i). Chó ý: ViÖc tiªm tÜnh m¹ch (tiªm ven) cÇn hÕt søc thËn träng, ph¶i ®©m kim cho chÝnh x¸c, b¬m thuèc chËm v ph¶i ®Èy hÕt kh«ng khÝ ra khái b¬m tiªm tr−íc khi ®−a thuèc v o c¬ thÓ ®Ó tr¸nh sèc. + Gia cÇm Tiªm b¾p: c¬ l−ên Tiªm d−íi da: m ng c¸nh hoÆc da g¸y. 2. Cho ¨n, uèng + NÕu l thuèc viªn: th−êng cho v o s©u trong miÖng vËt nu«i, ®Æt tËn gèc l−ìi ®Ó con vËt nuèt. 40
+ NÕu l thuèc bét, thuèc n−íc: pha víi n−íc hoÆc trén víi thøc ¨n cho con vËt uèng hoÆc ¨n. 3. B«i ngo i da + NÕu l thuèc n−íc: b«i, röa vÕt th−¬ng ngo i da, vÕt lë loÐt + NÕu l thuèc bét: r¾c lªn vÕt th−¬ng + NÕu l thuèc mì: b«i lªn vÕt th−¬ng 4. Thôt röa, b¬m + Thôt röa trong c¸c bÖnh ë ®−êng sinh dôc, sãt nhau; thôt röa d¹ d y, thôt röa ruét. + B¬m v o bÇu vó (trong c¸c tr−êng hîp viªm vó), b¬m v o xoang miÖng 5. X«ng h¬i, khÝ dung: ®−îc sö dông nhiÒu trong ®iÒu trÞ c¸c bÖnh ë ®−êng h« hÊp. IV. Nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt khi xem nh n thuèc Tr−íc khi sö dông thuèc cÇn ph¶i ®äc kü nh n thuèc ®Ó chó ý nh÷ng th«ng tin sau: + Tªn thuèc. + Th nh phÇn thuèc + Sè l−îng (mg, g, ml...)/®¬n vÞ (IU) + C«ng dông + C¸ch sö dông + Thêi h¹n sö dông + Tªn nh s¶n xuÊt v sè l« s¶n xuÊt + C¸c khuyÕn c¸o kh¸c V. C¸ch tÝnh liÒu l−îng thuèc ¦íc tÝnh träng l−îng c¬ thÓ vËt nu«i: CÇn ph¶i −íc tÝnh ®−îc träng l−îng vËt nu«i th× míi tÝnh ®−îc liÒu l−îng thuèc cÇn thiÕt. C¸c b−íc tÝnh liÒu l−îng thuèc: + B−íc 1: −íc l−îng träng l−îng vËt nu«i (kg) + B−íc 2: x¸c ®Þnh liÒu thuèc nguyªn chÊt cÇn dïng cho 1 kg träng l−îng c¬ thÓ. + B−íc 3: tÝnh l−îng thuèc nguyªn chÊt cÇn dïng cho con vËt trong 1 ng y + B−íc 4: tÝnh l−îng thuèc th−¬ng phÈm (d¹ng n−íc hoÆc d¹ng bét) cÇn dïng cho 1 ng y. + B−íc 5: tÝnh l−îng thuèc th−¬ng phÈm cÇn dïng cho c¶ liÖu tr×nh VÝ dô: TÝnh l−îng thuèc Oxytetracyclin d¹ng n−íc cÇn trong 5 ng y ®Ó ®iÒu trÞ cho 1 con lîn èm nÆng 30 kg. BiÕt liÒu thuèc nguyªn chÊt l : 10 mg/kg thÓ träng Nh n lä thuèc ghi: Oxytetracyclin......... 5000 mg T¸ d−îc võa ®ñ......... 100 ml C¸ch tÝnh nh− sau: - B−íc 1: x¸c ®Þnh khèi l−îng lîn (30 kg) - B−íc 2: LiÒu Oxytetracyclin nguyªn chÊt (10mg/kg) - B−íc 3: l−îng Oxytetracyclin nguyªn chÊt cÇn dïng trong 1 ng y. 1 kg lîn cÇn 10 mg Oxytetracyclin nguyªn chÊt. VËy 41
Giáo trình B nh n i khoa gia súc 30 kg "....." X mg Oxytetracyclin nguyªn chÊt → X = 30 × 10 = 300 mg - B−íc 4: l−îng Oxytetracyclin d¹ng n−íc cÇn dïng trong 1 ng y: 5000 mg Oxytetracyclin nguyªn chÊt cã trong 100 ml thuèc n−íc. VËy 300 mg "..." Y ml "...." 300 ×100 →Y= = 6ml 5000 - B−íc 5: L−îng Oxytetracyclin d¹ng n−íc cÇn dïng cho c¶ liÖu tr×nh 6 × 5 = 30 ml → §¸p sè: 30ml VI. L−u ý khi b¶o qu¶n vµ sö dông thuèc Thuèc l s¶n phÈm sinh häc hoÆc ho¸ chÊt nªn ph¶i b¶o qu¶n, sö dông ®óng kü thuËt th× míi ®¶m b¶o ®−îc chÊt l−îng cña thuèc. Do vËy, khi b¶o qu¶n v sö dông cÇn l−u ý: + Tr¸nh ¸nh n¾ng chiÕu trùc tiÕp v o thuèc. + Nªn ®Ó thuèc ë n¬i kh« r¸o v r©m m¸t. + Tr−íc khi sö dông thuèc ph¶i ®äc kü nh n thuèc v sù h−íng dÉn + Kh«ng dïng thuèc ® qu¸ h¹n sö dông. + ChØ sö dông thuèc cßn nguyªn bao b×, nh n m¸c. + Kh«ng vøt bõa b i vá lä thuèc ® sö dông. + §Ó thuèc tr¸nh xa tÇm víi cña trÎ em. VII. Chän kh¸ng sinh ®Ó ®iÒu trÞ dùa theo triÖu chøng bÖnh Trong nhiÒu tr−êng hîp vËt nu«i bÞ èm nh−ng khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®ã l bÖnh g×. §Ó gi¶m thiÖt h¹i, cÇn ph¶i ®iÒu trÞ sím b»ng c¸ch dùa v o c¸c triÖu chøng: 1. Khi vËt nu«i cã triÖu chøng chñ yÕu ë ®−êng h« hÊp Chän mét trong c¸c lo¹i kh¸ng sinh sau: 1. Oxytetracyclin 2. Pen-strep 3. Tylosin 4. Pneumotic 5. Lincosin 6. Cephaxilin 7.Gentamyxin 2. Khi vËt nu«i cã triÖu chøng chñ yÕu ë ®−êng tiªu ho¸: Chän mét trong c¸c lo¹i kh¸ng sinh sau: 1. Ampixilin 2. Colistin 5. Tiamulin 7. Biseptol 3. Trimethoprim + Sulfamid 4. Pen-strep 6. Enrofloxacin 42
Kh¸ng sinh dïng trong thó y Kh¸ng sinh l nh÷ng chÊt tõ nguån gèc vi sinh vËt hoÆc tõ nguån gèc tæng hîp, b¸n tæng hîp, víi liÒu ®iÒu trÞ cã t¸c dông ng¨n c¶n hay tiªu diÖt vi sinh vËt g©y bÖnh ph¸t triÓn trong c¬ thÓ. Kh¸ng sinh chiÕm 60-70% c¸c lo¹i thuèc ®−îc sö dông, ®Æc biÖt l ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Kh¸ng sinh rÊt phong phó vÒ chñng lo¹i v biÖt d−îc. C¸ch ph©n lo¹i hîp lý nhÊt l dùa trªn nhãm hãa häc cña kh¸ng sinh kÕt hîp víi c¬ chÕ t¸c dông cña kh¸ng sinh. HiÖn nay ng−êi ta chia kh¸ng sinh th nh 12 nhãm (c¸c nhãm n y ® ®−îc giíi thiÖu kü trong Gi¸o tr×nh d−îc lý thó y) I. Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt khi dïng kh¸ng sinh 1. Cho¸ng ph¶n vÖ do kh¸ng sinh Sau khi tiªm hay uèng kh¸ng sinh Ýt phót con vËt cã biÓu hiÖn cho¸ng v¸ng, lo¹ng cho¹ng, khã thë, m¹ch nhanh v kh«ng ®Òu, huyÕt ¸p tôt thÊp, biÓu hiÖn co giËt, næi ban kh¾p c¬ thÓ, Øa ®¸i dÇm dÒ v sau ®ã h«n mª råi chÕt. NhÑ h¬n l xuÊt hiÖn nh÷ng ph¶n øng dÞ øng. Ph¶n øng dÞ øng cã thÓ xuÊt hiÖn ë nhiÒu c¬ quan kh¸c nhau (Trªn da næi mÈn, rèi lo¹n h« hÊp, nhÞp tim m¹nh, rèi lo¹n chøc n¨ng gan v thËn, rèi lo¹n thÇn kinh víi c¸c møc ®é kh¸c nhau tõ nhÑ ®Õn nÆng, còng cã thÓ dÉn ®Õn chÕt 2. Nguyªn t¾c sö dông kh¸ng sinh 2.1. §ñ liÒu l−îng Thuèc kh¸ng sinh ph¶i dïng ®ñ liÒu l−îng. NÕu dïng kh«ng ®ñ liÒu th× sÏ kh«ng ®ñ l−îng kh¸ng sinh ®Ó tiªu diÖt vi khuÈn. Khi ®ã gia sóc kh«ng khái bÖnh v cßn g©y nªn hiÖn t−îng vi khuÈn nhên thuèc. Do vËy, khi dïng kh¸ng sinh lÇn sau sÏ Ýt hoÆc kh«ng cã hiÖu qu¶. 2.2. Dïng kh¸ng sinh c ng sím c ng tèt Nªn dïng kh¸ng sinh víi liÒu cao ngay tõ ®Çu. Kh«ng dïng liÒu nhá t¨ng dÇn ®Ó tr¸nh hiÖn t−îng vi khuÈn nhên thuèc. 2.3. §ñ liÖu tr×nh Dïng kh¸ng sinh Ýt nhÊt l 3 ng y liªn tôc cho ®Õn khi hÕt c¸c biÓu hiÖn nhiÔm khuÈn (hÕt sèt, s−ng h¹ch, ho, Øa ch¶y,...). Sau ®ã dïng thªm 1 - 2 ng y n÷a råi míi ng−ng dïng thuèc. 2.4. NÕu sau 5 - 6 ng y dïng kh¸ng sinh m gia sóc kh«ng khái bÖnh th× nªn ®æi lo¹i kh¸ng sinh kh¸c hoÆc xem l¹i viÖc chÈn ®o¸n bÖnh. 2.5. Kh«ng nªn phèi hîp qu¸ nhiÒu lo¹i kh¸ng sinh ChØ nªn dïng kÕt hîp hai lo¹i kh¸ng sinh. NÕu sö dông phèi hîp qu¸ nhiÒu lo¹i kh¸ng sinh th× võa kh«ng cã hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ l¹i dÔ g©y vi khuÈn nhên thuèc. 43
Giáo trình B nh n i khoa gia súc VÝ dô: nÕu gia sóc nhiÔm khuÈn do liªn cÇu khuÈn, nªn phèi hîp Penicilin G víi Tetracyclin. HoÆc Erythromyxin víi Tetracyclin. HoÆc Erythromyxin víi Pristinamyxin. 2.6. Kh«ng nªn l¹m dông thuèc kh¸ng sinh Kh«ng nªn dïng kh¸ng sinh ®Ó phßng bÖnh hoÆc dïng tr n lan, tuú tiÖn. V× dÔ g©y nªn hiÖn t−îng kh¸ng thuèc cña vi khuÈn. 2.7. Ph¶i ®¶m b¶o an to n vÖ sinh thùc phÈm Kh«ng nªn mæ thÞt gia sóc, gia cÇm ngay sau khi dïng kh¸ng sinh, m ph¶i sau mét thêi gian ®Ó th¶i hÕt l−îng thuèc tån d− trong thÞt. Thêi gian n y kh¸c nhau tuú thuéc lo¹i kh¸ng sinh theo khuyÕn c¸o cña nh s¶n xuÊt. 2.8. Khi sö dông kh¸ng sinh cÇn kÕt hîp víi bæ sung Vitamin v ®¶m b¶o ch¨m sãc, nu«i d−ìng tèt. 2.9. Ph¶i dïng kh¸ng sinh ®óng chØ ®Þnh HÇu hÕt c¸c kh¸ng sinh cã t¸c dông k×m h m hoÆc tiªu diÖt c¸c vi khuÈn, chØ cã mét sè rÊt Ýt cã t¸c dông ®iÒu trÞ c¸c bÖnh do nÊm, kÝ sinh trïng v siªu vi trïng. NÕu ch−a thËt cÊp b¸ch, khi ch−a x¸c ®Þnh ®óng bÖnh ch−a nªn dïng kh¸ng sinh. Ph¶i chän kh¸ng sinh ®óng víi bÖnh v× mçi lo¹i kh¸ng sinh cã t¸c dông ®Æc hiÖu víi mét lo¹i vi khuÈn nhÊt ®Þnh. VÝ dô: Ampixilin cã t¸c dông tèt víi bÖnh ®ãng dÊu lîn, bÖnh nhiÖt th¸n gia sóc, bÖnh ®−êng h« hÊp v sinh dôc. 2.10. Kh«ng dïng kh¸ng sinh trong c¸c tr−êng hîp sau - Penicilin: kh«ng dïng cho gia sóc cã tiÒn sö cho¸ng, dÞ øng. - Penicilin chËm, Tetracyclin, Streptomycin, Gentamycin, Kanamycin, Sulfamid: kh«ng dïng cho gia sóc s¬ sinh. - Sulfamid, Tetracyclin, Rifamicin, Bactrim: kh«ng dïng cho gia sóc cã thai hoÆc ®ang nu«i con b»ng s÷a mÑ. Khi rÊt cÇn thiÕt míi dïng nh−ng ph¶i theo dâi cÈn thËn. - Sulfamid, Tetracyclin, Colistin, Streptomycin, Kanamycin: kh«ng dïng cho gia sóc m¾c bÖnh thËn. VÝ dô: Sulfamid, Tetracyclin, dïng liªn tôc tõ 6-8 ng y 2.11. Dïng kh¸ng sinh liªn tôc cho ®Õn khi gia sóc hÕt c¸c biÓu hiÖn nhiÔm khuÈn (sèt, s−ng khíp, s−ng h¹ch, ho, ®i Øa láng,...) sau ®ã dïng tiÕp tôc thªm 2-3 ng y råi míi ngõng thuèc víi liÒu thÊp h¬n chót Ýt. 2.12. CÇn chän kh¸ng sinh thÝch hîp ®Ó tr¸nh c¸c hiÖn t−îng vi khuÈn kh¸ng thuèc 2.13. X¸c ®Þnh ®óng liÒu l−îng víi tõng lo¹i gia sóc 3. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ cña kh¸ng sinh V× sao dïng kh¸ng sinh ®Ó ®iÒu trÞ cho gia sóc èm cã khi kh«ng cã hiÖu qu¶? §ã l do c¸c nguyªn nh©n sau: + Chän kh¸ng sinh kh«ng ®óng lo¹i ®Ó ®iÒu trÞ. + Dïng kh¸ng sinh kh«ng ®ñ liÒu l−îng v liÖu tr×nh. + ChÊt l−îng kh¸ng sinh kh«ng tèt. 44
+ Dïng kh¸ng sinh qu¸ muén v khi gia sóc m¾c bÖnh qu¸ nÆng. + Do vi khuÈn nhên thuèc. + BÖnh do virus, do ngé ®éc. II. Sù ®Ò kh¸ng kh¸ng sinh cña vi khuÈn Kh¸ng sinh ®−îc sö dông r«ng r i v ng y c ng cã nhiÒu lo¹i rÊt cã hiÖu qu¶, nh−ng ®ång thíi còng xuÊt hiÖn hiÖn t−îng kh¸ phæ biÕn l vi khuÈn kh¸ng thuèc l m cho viÖc ®iÒu trÞ nhiÔm khuÈn gÆp khã kh¨n v chi phÝ cho viÖc ®iÒu trÞ ng y c ng cao. Trong sù ch¹y ®ua gi÷a sù ph¸t triÓn kh¸ng sinh míi víi sù ®Ò kh¸ng míi cña vi sinh vËt, cho ®Õn nay vi sinh vËt vÉn l kÎ chiÕn th¾ng. Qu¸ tr×nh n y ®−îc thóc ®Èy m¹nh nÕu thiÕu sù hiÓu biÕt ®Çy ®ñ v sö dông thuèc sai trong ®iÒu trÞ. V× vËy, trong qu¸ tr×nh dïng kh¸ng sinh ®Ó ®iÒu trÞ, cÇn t×m hiÓu mét sè vÊn ®Ò vÒ sù kh¸ng kh¸ng sinh cña vi khuÈn. III. Ph−¬ng thøc ®Ó vi khuÈn kh¸ng l¹i kh¸ng sinh - Mét l vi khuÈn kh¸ng thuèc tiÕt ra mét lo¹i enzim ®Ó ph¸ hñy mét kh©u ho¹t tÝnh cña kh¸ng sinh. - Hai l vi khuÈn kh¸ng thuèc cã kh¶ n¨ng l m thay ®æi tÝnh thÈm thÊu cña thuèc. - Ba l l m thay ®æi bia t¸c dông cña thuèc. Vi khuÈn kh¸ng víi Aminocit v× l m mÊt ®i protein tiÕp nhËn ®Æc hiÖu. - Bèn l vi khuÈn kh«ng dïng ®−êng chuyÓn hãa c¸c chÊt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña nã nh− th−êng lÖ m t¹o ra ®−êng chuyÓn hãa míi. 45
Giáo trình B nh n i khoa gia súc Ch−¬ng II BÖnh ë hÖ tim m¹ch (Diseases of cardiomuscula system) HÖ thèng tim m¹ch l hÖ thèng vËn chuyÓn cña c¬ thÓ, bao gåm: Tim v c¸c m¹ch m¸u (®éng m¹ch, tÜnh m¹ch, mao m¹ch v t©m m¹ch). HÖ thèng n y mang oxygen tõ phæi ®Õn m« b o v cacbondioxit tõ n o ®Õn phæi ®Ó ®−îc ® o th¶i qua h¬i thë. Nã cã nhiÖm vô quan träng l vËn chuyÓn m¸u ®i kh¾p c¬ thÓ ®Ó nu«i c¸c bé phËn cña c¬ thÓ v th«ng qua ®ã mang thøc ¨n ® ®−îc hÊp thu tõ ruét v o m¸u ®Õn c¸c tÕ b o cña c¬ thÓ ®Ó tÕ b o lÊy chÊt dinh d−ìng cho sù ph¸t triÓn v n¨ng l−îng. V× vËy, nÕu mét bé phËn n o trong c¬ thÓ bÞ thiÕu m¸u nu«i d−ìng, sù håi phôc cña nh÷ng m« bÞ tæn th−¬ng sÏ bÞ chËm trÔ. ChØ cÇn tim ngõng ®Ëp trong 10 phót l c¸c tÕ b o n o kh«ng thÓ håi phôc chøc n¨ng ®−îc n÷a v bÖnh sóc còng khã sèng l¹i ®−îc. Sù vËn chuyÓn m¸u cña tim Theo t i liÖu thèng kª cña Nga, Trung Quèc v ë ViÖt nam cho thÊy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tû lÖ gia sóc bÞ m¾c bÖnh ë hÖ tim m¹ch chiÕm kho¶ng 2,5-3,5% trong c¸c bÖnh néi khoa. HÖ tim m¹ch cã liªn quan chÆt chÏ víi c¸c bé phËn kh¸c trong c¬ thÓ. Do vËy khi hÖ tim m¹ch bÞ bÖnh nã cã thÓ ¶nh h−ëng tíi c¸c bé phËn kh¸c trong c¬ thÓ v ng−îc l¹i. 1. §èi víi hÖ tiªu ho¸ Khi tim bÞ bÖnh th−êng dÉn ®Õn rèi lo¹n tiªu ho¸, hËu qu¶ l viªm ruét Øa ch¶y (do l−îng m¸u ®Õn gan v ruét kÐm, v× vËy kh«ng ®ñ l−îng m¸u cung cÊp cho gan v ruét l m cho s¶n vËt trung gian tÝch nhiÒu trong m¸u v g©y rèi lo¹n tuÇn ho n ë ruét, dÉn ®Õn rèi lo¹n tiªu ho¸ v hÊp thu ë ruét). Ng−îc l¹i nÕu hÖ tiªu ho¸ bÞ rèi lo¹n (khi viªm ruét Øa ch¶y) th−êng ¶nh h−ëng ®Õn nhÞp ®Ëp cña tim (v× c¬ thÓ bÞ mÊt n−íc v chÊt ®iÖn gi¶i l m cho c¬ thÓ bÞ tróng ®éc toan). 46