Giáo trình chẩn đoán và nội khoa thú y part 1

Chia sẻ: Asfj Asfhjk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:23

Thêm vào BST

Báo xấu

253
lượt xem 68
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sự điều khiển tuần hoàn, trương lực mạch quản gián tiếp là hệ thần kinh thông qua dịch thể đó là tiết tố của tuyến thượng thận, tuyến yên. Vì vậy rối loạn tuần hoàn cục bộ có thể xảy ra do rối loạn chức năng của bán cầu đại não, của các trung khu thực vật và các đầu mút thần kinh thực vật ngoại vi nằm trên các mạch quản.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình chẩn đoán và nội khoa thú y part 1

- Da có ch nào b sưng không? - Màu s c c a da có thay đ i gì không? - Da có đi m, đám t huy t hay xu t huy t không? - Có t n thương gì trên da không? - Có ký sinh trùng ngoài da không? Hình 2.3. Xu t huy t dư i da Trong nhi u b nh, trên da s có các d u hi u r t đi n hình. Ví d : l n b 1 trong 4 b nh đ thì trên da s có các đi m t huy t ho c xu t huy t (hình 2.3) c. Hô h p Con v t th như th nào? có khó th không? cách th ra sao? nh p th nhanh hay ch m? Có b ho không? Các tri u ch ng trên thư ng có m t s b nh v đư ng hô h p. Ví d : khi b b nh viêm ph i con v t thư ng Hình 2.4. Th khó thè lư i khó th (hình 2.4) 2.2.2. Ki m tra phân - Tr ng thái c a phân có bình thư ng không? có b nhão? l ng? táo. - Màu s c c a phân có thay đ i không? - Trong phân có l n m , máu, màng nh y không - Trong phân có l n giun, sán không? - Trong phân có l n th c ăn chưa Hình 2.5. L n a ch y tiêu hoá không - Phân có mùi th i kh m không? 2.2.3. Ki m tra nư c ti u 24
- S lư ng nư c ti u nhi u hay ít? - Trong nư c ti u có l n máu, m không? - Màu s c c a nư c ti u có thay đ i không? (v t nuôi b xu t huy t n ng th n ho c b b nh ký sinh trùng đư ng máu thì nư c ti u có màu đ ho c nâu đ ). 2.3. S N N VÀ KHÁM CÁC CƠ QUAN 2.3.1. Khám h ch lâm ba Khám h ch lâm ba r t có ý nghĩa trong ch n đoán b nh truy n nhi m, nh t là trong b nh lao h ch, b nh t thư, b nh lê d ng trùng, nh ng b nh này s thay đ i h ch lâm ba r t đ c hi u. Trong cơ th có r t nhi u h ch lâm ba, nhưng ta ch khám đư c các h ch n m dư i da. Khi gia súc m m t s h ch s sưng to. a. Phương pháp khám: nhìn, s n n, ch c dò khi c n thi t - Trâu, bò: thư ng khám h ch dư i hàm, h ch trư c vai, h ch trư c đùi, h ch trên vú. H ch trên vú: bò s a h ch này n m dư i chân b u vú v phía sau (hình 2.6) H ch dư i hàm trâu, bò n m phía trong ph n sau xương hàm dư i, to b ng nhân qu đào, tròn và d p. Khi b lao h ch c , h ch trên l tai, h ch h u n i rõ có th s đư c. - Ng a: thư ng khám h ch dư i hàm, h ch trư c đùi. ng a h ch dư i hàm hình bao dài, to b ng ngón tay tr , n m d c theo m t trong hai xương hàm dư i hai bên, sau g đ ng m ch dư i hàm. Khi có b nh h ch bên tai, h ch c , h ch trư c vai n i rõ. Hình 2.6. V trí h ch lâm ba ngoài bò 25
Khi khám h ch dư i hàm, ngư i khám đ ng bên trái ho c bên ph i gia súc tùy theo c n khám h ch nào, m t tay c m dây cương hay dây th ng, tay còn l i s h ch. Th thu n l i là ngư i khám đ ng bên trái gia súc tay trái c m dây cương, tay ph i khám. H ch trư c vai: trên kh p b vai m t ít, m t dư i chùm cơ vai. Dùng c b n ngón tay n m nh vào m t trư c chùm cơ b vai, l n lui t i s tìm h ch. Nh ng gia súc béo thư ng khó khám. H ch trư c đùi to b ng h t mít, n m dư i ph n trùng m t trư c cơ căng m c đùi. Lúc khám m t tay đ lên s ng lưng làm đi m t a, tay còn l i theo v trí trên l n tìm h ch. Chú ý: C n c đ nh gia súc đ khám, nh t là ng a hay đá v phía sau. - L n, chó, mèo: thư ng khám h ch b n trong. Các h ch khác thư ng sâu khó s th y. b. Nh ng tri u ch ng h ch c n chú ý - H ch sưng c p tính: Th tích h ch to, nóng, đau và c ng, các thùy n i rõ m t trơn và ít di đ ng. H ch sưng trong các b nh truy n nhi m c p tính, do nh ng b ph n g n h ch b viêm (như viêm mũi, viêm thanh qu n) làm h ch dư i hàm sưng. Trâu, bò b lê d ng trùng, h ch dư i hàm, h ch c , h ch trên vú sưng r t rõ. - H ch hóa m : thư ng do viêm c p tính phát tri n thành. Lúc đ u h ch sưng, nóng, đau, sau đó ph n gi a nhũn, ph ng cao, bùng nhùng, lông d ng và h ch thư ng v ho c l y kim ch c thì có m ch y ra. ng a h ch dư i hàm sưng to, hóa m , chung quanh h ch viêm th m ư t là tri u ch ng c a b nh viêm h ch lâm ba truy n nhi m. N u m trong h ch ít, t ch c quanh h ch không viêm thư ng do lao hay t thư. Cũng có trư ng h p h ch hóa m là do t ch c đó b viêm lâu ngày. - H ch tăng sinh và bi n d ng: do viêm mãn tính, t ch c tăng sinh viêm dính v i t ch c lành xung quanh làm th tích h ch to không di đ ng đư c, n vào không th y đau, m t h ch không đ u. ng a th y tri u ch ng trên trong b nh t thư, viêm xoang mũi mãn tính. bò th y do lao h ch, x khu n. Các h ch toàn thân sưng to thư ng do b nh b ch huy t (leucosia). l n: H ch c , h ch sau h u sưng c ng thư ng th y do b nh lao. 2.3.2. Khám ph n đ u - Khám mi ng: dùng mi ng v i kéo lư i con v t ra kh i mi ng. Khám trong mi ng xem có d v t gì không? Mi ng, lư i có b t n thương gì không? - Khám m t, mũi: xem có d v t không? có viêm, sưng không? màu s c niêm m c như th nào? N u có viêm thì t i v trí viêm có b n bi u hi n đ c trưng là: sưng, nóng, đ , đau. 26
2.3.3. Khám ph n chân - Kh p: có b viêm không? - G m bàn chân có d v t không? - Vành móng, k móng: có m n nư c? có t n thương không? 2.3.4. Khám cơ quan sinh d c - Có d ch viêm, m , máu ch y ra không? - Gia súc đ thì có b sót nhau? có b sát nhau? l n t cung không? 2.3.5. Khám vú - S n n b u vú gia súc cái xem có b sưng, nóng, đ , đau ho c có m n nư c l loét không? - Tuy n s a có bình thư ng không? có m , máu ch y ra t tuy n s a không? 2.4. KHÁM THÂN NHI T Thân nhi t cao hay th p đư c coi là tri u ch ng b nh quan tr ng. Có th căn c vào thân nhi t đ ch n đoán là b nh c p tính hay mãn tính, b nh n ng hay b nh nh (b nh c p tính có thân nhi t cao, còn b nh m n tính thân nhi t thư ng không cao) D a vào thân nhi t có th ch n đoán phân bi t gi a b nh truy n nhi m v i hi n tư ng trúng đ c (b nh truy n nhi m thân nhi t tăng cao, trúng đ c thân nhi t không tăng so v i bình thư ng). D a vào thân nhi t hàng ngày đ theo dõi k t qu đi u tr và tiên lư ng (b t s t t t thư ng do đi u tr đúng và tiên lư ng t t. N u đang s t cao thân nhi t đ t ng t t t xu ng là tri u ch ng x u) 2.4.1. Thân nhi t bình thư ng Đ ng v t có vú, gia c m thân nhi t n đ nh ngay c khi đi u ki n môi trư ng s ng thay đ i. Trong đi u ki n chăn nuôi gi ng nhau, thân nhi t gia súc non cao hơn gia súc trư ng thành, gia súc già. Thân nhi t con cái cao hơn con đ c. Trong m t ngày đêm thân nhi t th p lúc sáng s m (1 - 5 gi ), cao nh t vào bu i chi u (16 - 18 gi ). Mùa hè, trâu bò làm vi c dư i tr i n ng g t thân nhi t có th cao hơn bình thư ng (1,0 - 1,80C). Thân nhi t dao đ ng trong vòng 10C n m trong ph m vi sinh lý; n u vư t quá 10C, kéo dài s nh hư ng các ho t đ ng c a cơ th . * Cách đo thân nhi t: Dùng nhi t k có kh c đ “C” theo c t th y ngân (hình 2.7) 27
Trư c khi dùng nhi t k ngư i ta thư ng v y m nh cho c t th y ngân t t đ n v ch cu i cùng. Đo thân nhi t tr c tràng, con cái khi c n có th đo âm đ o. Thân nhi t đo tr c tràng th p hơn nhi t đ c a máu 0,5 - 1,00C, âm đ o th p tr c tràng 0,2 - 0,50C, hơn nhưng lúc có ch a l i cao hơn 0,50C. Trong m t ngày đo thân Hình 2.7. Cách đo thân nhi t gia súc nhi t vào bu i sáng lúc 7 - 9 gi , bu i chi u lúc 16 - 18 gi - Đo thân nhi t trên trâu, bò: không c n c đ nh gia súc. M t ngư i gi dây th ng ho c c t l i, ngư i đ ng sau gia súc tay trái nâng đuôi lên, tay ph i đưa nh nhi t k vào tr c tràng hơi hư ng v phía dư i. Nhi t k lưu l i trong tr c tràng kho ng 5 phút (hình 2.7). - Đo thân nhi t l n, chó, mèo, dê, c u: đ gia súc đ ng ho c cho n m, - Gia c m gi n m đ đo. - Đo thân nhi t ng a: c n th n tr ng vì ng a r t m n c m và đá v phía sau. Cho ng a vào gióng c đ nh c n th n. Ngư i đo đ ng bên trái gia súc, trư c chân sau, m t quay v phía sau gia súc. Tay trái c m đuôi b t quay v phía sau và gi lên trên xương khum. Tay ph i cho nhi t k vào tr c tràng, hơi nghiêng v phía trên m t tý, l n nh nhi t k v phía trư c. Thân nhi t bình thư ng c a v t nuôi 0 Loài gia súc Thân nhi t ( C) Bò 37,5 - 39,5 Trâu 37,0 - 38,5 Ng a 37,5 - 38,5 C u, dê 38,5 - 40,0 Ln 38,0 - 40,0 Chó 37,5 - 39,0 Mèo 38,0 - 39,5 Th 38,5 - 39,5 Gà 40,0 - 42,0 Vt 41,0 - 43,0 Chu t lang 38,5 - 38,7 Ng ng 40,0 - 41,0 Ngan 41,0 - 43,0 La, l u 37,5 - 38,5 28
2.4.2. R i lo n thân nhi t Khi cơ th trong tr ng thái b nh lý, thân nhi t s b thay đ i. Trên lâm sàng thư ng th y có hai s thay đ i: Thân nhi t cao hơn bình thư ng (s t), thân nhi t th p hơn bình thư ng (h thân nhi t). a. S t: s t là ph n ng toàn thân đ i v i tác nhân gây b nh mà đ c đi m ch y u là cơ th s t (thư ng g p khi cơ th b nhi m khu n). Quá trình đó là do tác đ ng c a vi khu n, đ c t c a nó và nh ng ch t đ c khác hình thành trong quá trình b nh. Nh ng ch t đó thư ng là protein hay s n ph m phân gi i c a nó. S t là khi thân nhi t cao vư t kh i ph m vi sinh lý. * Cơ ch s t: Do nhi u nhân t kích thích (vi khu n và đ c t c a nó, virus, n m, ph n ng mi n d ch, các hormon, thu c, các s n ph m phân h y c a t ch c,…) g i chung là ch t sinh nhi t ngo i sinh. Ch t sinh nhi t ngo i sinh tác đ ng qua m t ch t sinh nhi t n i sinh. Lý lu n này rút ra t nh ng k t qu th c nghi m trên đ ng v t thí nghi m. Ch t sinh nhi t đ ng ch t v i Interleukin - I, s n ph m t bào đơn nhân c a t bào đơn nhân (monocyte) và đ i th c bào. S n sinh ch t sinh nhi t/IL - I là kh i phát nhi u ph n ng - đáp ng c a giai đo n c p tính. Ch t sinh nhi t/IL - I g n v i các nơron c m nhi t vùng dư i đ i d n đ n tăng đ t ng t quá trình sinh nhi t trong cơ b p (rùng mình), sau đó gi m m t nhi t (co m ch ngoài da). bên trong vùng dư i đ i, ch t sinh nhi t/IL - I kích thích quá trình t ng h p prostaglandin E1(PG E1) t các axit c a các màng t bào ho t hóa sinh nhi t và gi i nhi t. Ch t sinh nhi t/IL - I có vai trò ch ch t trong kích thích đáp ng mi n d ch: nó ho t hóa các t bào T h tr t ng h p Interleukin 2 kích thích đáp ng mi n d ch t bào T đơn dòng. IL/I kích thích tăng sinh t bào B và tăng s n xu t kháng th đ c hi u. IL - I kích thích t y xương tăng sinh b ch c u trung tính và monocyte. Ho t hóa các t bào trên, kích thích oxy hóa di t khu n c a t bào trung tính. IL - I gây c m ng làm gi m cư ng đ s t và k m trong huy t tương, nh ng nguyên t r t c n cho vi khu n phát tri n. các cơ b p v i vai trò trung gian c a men clo - oxygenaza và PG E1, protein b th y phân cho các axit amin cung c p cho các t bào khác như m t ch t dinh dư ng. Và cũng do protein cơ b th y phân, cơ b teo, vì v y con v t b sút cân nhanh chóng. * Nh ng tri u ch ng thư ng th y khi s t: - c ch : gia súc thư ng rũ, không có tri u ch ng co gi t như thư ng th y tr em s t cao. Do r i lo n đi u hòa nhi t, các cơ b p run, lúc đ u nh sau lan ra toàn thân. l n thì tri u ch ng này r t rõ. 29
- H tim m ch: Tim đ p nhanh, m ch n y, s t cao hơn 10C thì t n s m ch tăng t 8 - 10 l n. Khi h s t m ch gi m, h s m ch không gi m, chú ý suy tim. S t cao gây suy tim, huy t áp h , máu toàn thân. Nh ng hi n tư ng này thư ng ít th y gia súc. Chú ý trong các b nh truy n nhi m gia súc, như nhi t thán trâu bò, d ch t l n, do s t cao và xu t huy t toàn thân nên cơ th có tri u ch ng choáng, m ch tăng nhanh, gia súc ch t. - Th nhanh và sâu: là ph n ng t a nhi t. b. Thân nhi t quá th p (thân nhi t th p dư i m c bình thư ng). Thân nhi t th p dư i m c bình thư ng kho ng 10C thư ng g p trong các b nh th n kinh c ch n ng: Bò li t sau khi đ , ch ng xeton huy t, viêm não t y, m t s trư ng h p trúng đ c, m t nhi u máu, thi u máu n ng, suy như c. Thân nhi t h th p 2 - 30C, có lúc đ n 40C th y ng a v d dày, v ru t. Thân nhi t quá th p, da ra m hôi l nh, tim đ p y u, t n s hô h p gi m. Ghi nh : - Mu n bi t đư c b nh ph i khám b nh - Phương pháp khám đúng thì ch n đoán m i đúng - Không b qua m t bi u hi n khác thư ng nào - Luôn đ m b o an toàn cho ngư i và v t nuôi. 30
Chương 3 KHÁM CÁC KHÍ QUAN TRONG CƠ TH Tóm t t n i dung: - Trình t khi khám các khí quan trong cơ th c a m t v t nuôi m c b nh - Ho t đ ng bình thư ng c a các khí quan và nh ng r i lo n b nh lý khi các khí quan đó b b nh. M c tiêu: Giúp cho sinh viên có nh ng ki n th c khi khám các khí quan trong cơ th v t nuôi m c b nh, các ch tiêu khi các khí quan ho t đ ng bình thư ng và nh ng r i lo n b nh lý c a các khí quan đó. T đó dùng làm cơ s giúp cho vi c ch n đoán b nh. 3.1. KHÁM H TIM M CH B nh h tim m ch gia súc không nhi u, nhưng do ho t đ ng c a h tim m ch liên quan m t thi t v i các khí quan khác trong cơ th nên b nh các khí quan khác ít nhi u nh hư ng đ n h tim m ch. Vì v y, khám h tim m ch đ đ nh m c đ t n thương tim m ch, m c đ r i lo n tu n hoàn máu không ch có ý nghĩa ch n đoán b nh mà còn có ý nghĩa l n v m t tiên lư ng b nh. 3.1.1. Sơ lư c v h tim m ch a. Th n kinh t đ ng c a tim Ngoài s đi u ti t và chi ph i c a v đ i não và h th ng th n kinh th c v t thì h Hình 3.1. C u t o c a tim th ng th n kinh t đ ng c a tim có vai trò quan tr ng giúp tim ho t đ ng nh p nhàng và có tính t đ ng nh t đ nh. H th ng th n kinh t đ ng c a tim: - N t Keith - Flack ph n trư c vách tâm nhĩ ph i, nơi tĩnh m ch ch đ vào. - N t Aschoff - Tawara vào ph n dư i vách nhĩ th t, nên còn g i là n t nhĩ th t. - Bó Hiss b t ngu n t n t Aschoff - Tawara, chia làm 2 nhánh trái và ph i. - Chùm Parkinje do hai nhánh bó Hiss phân ra và t n cùng cơ tâm th t. 31
Hưng ph n b t ngu n t n t Keith - Flack, truy n đ n tâm nhĩ, theo cơ tâm nhĩ đ n n t Aschoff - Tawara. Tâm nhĩ bóp. Sau đ n n t Aschoff - Tawara, hưng ph n truy n nhanh đ n bó Hiss, chùm Purkinje và sau tâm nhĩ bóp tâm th t bóp. b. Th n kinh đi u ti t ho t đ ng c a tim Tim ho t đ ng ch u s đi u ti t c a ho t đ ng th n kinh giao c m và phó giao c m. Th n kinh giao c m đ n t n t th n kinh sao (Ganglion stellatum), còn g i là th n kinh tăng nh p tim. Th n kinh phó giao c m đ n t th n kinh mê t u và còn g i là th n kinh c ch tim đ p. Th n kinh mê t u t i t n t Keith - Flack, Aschoff - Tawara và cơ tim. Nhánh th n kinh mê t u bên ph i hưng ph n làm tim đ p ch m, vì nó liên h ch t v i n t Keith - Flack, còn th n kinh nhánh bên trái phân b ch y u đ n n t Aschoff - Tawara, nên hưng ph n c a nó c ch d n truy n gi a nhĩ th t làm tim đ p y u ho c ng ng. Th n kinh giao c m bên ph i tác đ ng ch y u tâm nhĩ; nhánh bên trái ch y u chi ph i tâm th t. Th n kinh giao c m hưng ph n làm tim đ p nhanh và m nh. V đ i não đi u ti t trung khu dư i khâu não, sau đó là trung khu hành tu . Trung khu hành tu đi u ti t ho t đ ng c a tim thông qua th n kinh giao c m và phó giao c m. c. Th n kinh đi u ti t m ch qu n Trung khu đi u ti t v n m ch hành tu và d c tu s ng. Nh ng trung khu này t ho t đ ng và v n có s đi u ti t c a v đ i não. Xung đ ng t các trung khu theo th n kinh v n đ ng m ch qu n, theo tình tr ng tu n hoàn c a cơ th mà kích thích m ch qu n mà m ch qu n co hay giãn m ch. Th n kinh làm co m ch do dây giao c m phân ra; còn th n kinh giãn m ch, m t ph n do dây giao c m, m t ph n do dây phó giao c m phân thành. * Đi u ti t ho t đ ng cơ năng c a tim: Tim tuy có kh năng phát sinh rung đ ng và t đ ng co bóp, nhưng m i ho t đ ng c a nó đ u thông qua h th n kinh giao c m và phó giao c m v i s kh ng ch và đi u ti t c a th n kinh trung ương. Th n kinh giao c m tăng cư ng nh p đ p tim, cư ng đ tim co bóp và tác d ng tăng cư ng dinh dư ng; nó còn tăng cư ng tính hưng ph n và kh năng d n truy n c a cơ tim. Th n kinh phó giao c m làm tim đ p ch m và y u l i, c ch tính hưng ph n và d n truy n c a cơ tim. Huy t áp cao, qua cơ quan th c m ho c b ng ph n x kính thích trung khu th n kinh đi u ti t ho t đ ng c a tim và đ căng m ch qu n cho phù h p đi u ti t huy t áp. * Tham gia đi u ti t h tim m ch còn có Các n i ti t t , như kích t thư ng th n (Adrenalin), làm co m ch qu n, tăng huy t áp. Nh ng ch t ti t c a t ch c như Histamin làm giãn m ch qu n: 32
Các ch t t trong th n, đ c bi t là Renin tác d ng bi n Hypertensinogen thành Hypertensin ho t tính, làm co m ch qu n, gây cao huy t áp. Ngoài ra còn m t s ch t khoáng như natri, kali, canxi,… d. V trí c a tim Tim trâu bò: 5/7 qu tim bên trái, đáy n m ngang n a ng c. Đ nh tim ph n s n c a sư n 5, cách xương ng c 2cm. M t trư c tim t i xương sư n 3, m t sau xương sư n 6, tim sát vách ng c kho ng sư n 3 - 4cm; ph n còn l i b ph i bao ph . Tim dê, c u: trong l ng ng c gi ng tim trâu bò, nhưng cách xa thành ng c hơn. Tim ng a: 3/5 trên bên trái; đáy n a ng c, đ nh tim dư i, nghiêng v bên trái, cách xương ng c 2cm. M t trư c tim đ n gian sư n 2, m t sau đ n gian sư n 6. Bên ph i tim ng v i gian sư n 3 - 4. Tim l n: kho ng 3/5 qu tim bên trái ng c, đáy tim gi a, đ nh tim v phía dư i đ n ch ti p giáp gi a ph n s n c a sư n 7 và xương c, cách xương c kho ng 1,5cm Tim chó: kho ng 3/5 qu tim n m bên trái, đáy tim n m gi a ng c; đ nh tim nghiêng v phía sau, xu ng dư i đ n ph n s n c a sư n 6 - 7, có con đ n s n sư n 8, cách xương c 1cm. 3.1.2. Khám tim a. Nhìn vùng tim Chú ý tim đ p đ ng là hi n tư ng ch n đ ng thành ng c vùng tim, do tim co bóp gây nên ch n đ ng. đ ng v t l n (trâu bò, ng a, l c đà) tim đ p đ ng do thân qu tim đ p vào l ng ng c; gia súc nh l i do đ nh qu tim. Có th th y rõ tim đ p đ ng nh ng gia súc g y, nh t là chó. b. S vùng tim Áp tay vào vùng tim. Chú ý v trí, cư ng đ th i gian tim đ p và tính m n c m. S tim đ p đ ng gia súc l n: bên trái kho ng xương sư n 3 - 4 - 5. Trâu bò l n, vùng tim đ p đ ng r ng kho ng 5 - 7cm2, con nh : 2 - 4cm2, ng a: 4 - 5cm2. L n g y, vùng tim đ p đ ng 3 - 4cm2 chó mèo, gia súc nh khác tim đ p đ ng kho ng sư n 3 - 4. Th vóc gia súc, đ béo nh hư ng r t l n đ n tim đ p đ ng. - Tim đ p đ ng ph thu c l c cơ tim co bóp, tình tr ng t ch c dư i da ng c và đ dày c a thành ng c - Tim đ p đ ng m nh: do tâm th t co bóp m nh, ti ng tim th nh t tăng. Tim đ p đ ng m nh thư ng th y trong các trư ng h p do tr i nóng b c, lao đ ng n ng, s t cao. Viêm n i tâm m c, x p ph i. Viêm cơ tim c p tính, các trư ng h p thi u máu tim đ p đ ng r t m nh. 33
Tim đ p đ ng y u: l c đ p y u, di n tích đ p đ ng h p. Trư ng h p này thư ng do thành ng c thu thũng, l ng ng c tích nư c, ph i khí thũng, tim suy. V trí tim đ p đ ng có th thay đ i khi d dày giãn, d c chư ng hơi, ru t chư ng hơi, thoát v cơ hoành (vùng tim đ p đ ng d ch v phía trư c). Xoang ng c trái tích nư c, tích khí vùng tim đ p đ ng xu t hi n bên ph i gia súc. - Vùng tim đau: khi s thì gia súc tránh, rên, t ra khó ch u. Hi n tư ng này thư ng do viêm bao tim, viêm màng ph i. - Tim đ p đ ng âm tính: là lúc tim đ p cùng v i hi n tư ng ch n đ ng, thành ng c hơi lõm vào trong. Tim đ p âm tính thư ng do viêm bao tim, thành ng c và t ch c xung quanh dính l i v i nhau. - Tim rung (cordialis): là nh ng ch n đ ng nh vùng tim. Tim rung thư ng do b nh van tim ho c bao tim, l đ ng m ch ch ho c l nhĩ th t trái h p. * Chú ý phân bi t: n u ch n đ ng nh vùng tim g n li n cùng v i hai kỳ ho t đ ng c a tim, là do b nh van tim ho c bao tim; n u g n li n v i hai nh p th thư ng do màng ph i, do viêm màng ph i s n sùi c sát gây nên. c. Gõ vùng tim Thư ng gõ vùng tim ng a, chó. V i các loài gia súc khác, do thành ng c dày, xương sư n to, gõ vùng tim không có giá tr ch n đoán. Vùng âm đ c tuy t đ i c a tim là vùng mà tim và thành ng c ti p giáp v i nhau. Vùng bao quanh - gi a tim và thành ng c có l p ph i xen, là vùng âm đ c tương đ i. Cách gõ: gia súc l n đ đ ng, kéo chân trái trư c v trư c n a bư c đ l rõ vùng tim, gia súc nh đ n m. Theo gian sư n 3 gõ t trên xu ng; đánh d u các đi m âm gõ thay đ i. Sau đó, theo gian sư n 4, 5, 6 gõ và ghi l i các đi m như trên. N i các đi m l i s có hai vùng: âm đ c tuy t đ i trong, bao quanh là vùng âm đ c tương đ i. trâu, bò ch có vùng âm đ c tương đ i gi a gian sư n 3 và 4. Vùng âm đ c tuy t đ i ch xu t hi n khi tim to ho c do viêm bao tim. ng a: vùng âm đ c tuy t đ i là m t tam giác mà đ nh gian sư n 3, dư i đư ng ngang k t kh p vai 2 - 3cm, c nh trư c cơ khu u gi i h n; c nh sau là m t đư ng cong đ u kéo t đ nh đ n mút xương sư n 6. Vùng âm đ c tương đ i bao quanh vùng âm đ c tuy t đ i, r ng kho ng 3 - 5cm. Vùng âm đ c dê, c u gi ng trâu bò. l n thư ng không xác đ nh đư c vùng âm đ c. Chó: vùng âm đ c tuy t đ i kho ng gian sư n 4 - 5 *Các tri u ch ng c n chú ý: - Vùng âm đ c m r ng v phía trên và phía sau m t hay hai xương sư n là do tim n dày, bao tim viêm, ph i b gan hoá. - Vùng âm đ c thu h p ho c m t, do ph i b khí thũng đ y tim xa thành ng c. 34
- Vùng âm đ c di chuy n (Gi ng ph n “S n n vùng tim”). - Âm bùng hơi: do bao tim viêm, vi khu n lên men sinh hơi tích trong bao tim. - Gõ vùng tim đau: thư ng do viêm màng ph i, viêm bao tim, viêm cơ tim. d. Nghe tim * Ti ng tim Khi tim đ p phát ra hai ti ng “Pùng - p p” đi li n nhau. Ti ng th nh t phát ra lúc tim bóp, g i là ti ng tâm thu; ti ng th hai phát ra lúc tim giãn g i là ti ng tâm trương. Ti ng tâm thu do: ti ng tâm nhĩ co bóp đ y máu t tâm nhĩ xu ng tâm th t; ti ng do cơ tâm th t căng do máu t tâm nhĩ xu ng, ti ng đ ng m ch ch , đ ng m ch ph i căng ra lúc máu t tim d n vào và thành ph n ch y u t o thành ti ng tâm thu là do van nhĩ th t trái ph i đóng l i gây ra. Ti ng tâm trương do van đ ng m ch ch và van đ ng m ch ph i đóng l i t o thành. Gi a th ti ng th nh t và th ti ng th hai có quãng ngh ng n ( chó: 0,2 giây); sau ti ng th hai là quãng ngh dài ( chó: 0,45 giây). M t chu kỳ tim đ p đư c tính t ti ng th nh t đ n h t quãng ngh dài. Nh ng căn c đ phân bi t hai ti ng tim: Ti ng th nh t dài và tr m, ti ng th hai ng n và vang. Quãng ngh sau ti ng th nh t ng n, quãng ngh sau ti ng th hai và trư c ti ng th nh t dài. Ti ng th nh t rõ đ nh tim, ti ng th hai đáy tim. Ti ng tim th nh t xu t hi n lúc tim bóp, đ ng th i v i đ ng m ch c đ p; ti ng th hai sau m t lúc. gia súc nh , vì tim đ p nhanh, hai quãng ngh g n gi ng nhau nên căn c m ch đ p xu t hi n cùng v i lúc nào tim đ p đ phân bi t. * Ti ng tim thay đ i Do b nh và các nguyên nhân khác, ti ng tim có th m nh lên, y u đi, tách đôi,... Ti ng tim th nh t tăng: do lao đ ng n ng, hưng ph n, gia súc g y, l ng ng c lép ho c do b nh: viêm cơ tim, thi u máu, s t cao. 35
Ti ng tim th hai tăng: do huy t áp trong đ ng m ch ch tăng và huy t áp trong đ ng m ch ph i tăng. Huy t áp đ ng m ch ch tăng lúc viêm th n, tâm th t trái n dày. huy t áp đ ng m ch ph i tăng do ph i khí thũng, viêm ph i, van hai lá đóng không kín, l nhĩ th t trái h p. Ti ng tim th nh t gi m: do viêm cơ tim, cơ tim b bi n tính, tim giãn Ti ng tim th hai gi m: do van đ ng m ch ch hay van đ ng m ch ph i đóng không kín Ti ng tim tách đôi: m t ti ng tim tách làm hai b ph n đi li n nhau. N u ti ng tim tách hai b ph n không rõ ràng g i là ti ng tim trùng ph c. Ti ng tim kéo dài, ti ng tim trùng ph c, ti ng tim tách đôi ch là m t quá trình b nh lý và ý nghĩa ch n đoán như nhau. Nguyên nhân là cơ tim và th n kinh tim đi u ti t ho t đ ng khi n hai bu ng tâm th t không cùng co giãn. Ti ng tim th nh t tách đôi: do hai bu ng tâm th t không cùng co bóp, van hai lá, van ba lá không cùng đóng gây nên. Do m t bu ng tâm th t thoái hoá hay n dày ho c m t bên bó Hiss tr ng i d n truy n. Ti ng tim th hai tách đôi: do van đ ng m ch ch và van đ ng m ch ph i không đóng cùng m t lúc. Huy t áp đ ng m ch ch hay huy t áp đ ng m ch ph i thay đ i và bên nào huy t áp tăng, áp l c c m th l n, bu ng tâm th t bên đó co bóp trư c. Ngoài ra còn do nguyên nhân các van nhĩ th t, l nhĩ th t không bình thư ng, đ đ y máu hai bu ng tâm th t không đ ng đ u; bên nào máu đ y hơn co bóp dài hơn, van đóng s m hơn gây nên ti ng tim tách đôi. Ti ng ng a phi (Gallop rhythm): ti ng tim th nh t, ti ng tim th hai và kèm theo m t ti ng tim th ba, khi tim đ p có nh p đi u ng a phi. Thư ng có các trư ng h p sau: - Ti ng ng a phi ti n tâm thu: ti ng ph xu t hi n trư c kỳ tim bóp và trư c ti ng th nh t. Nguyên nhân do bó Hiss d n truy n tr ng i, xung đ ng t tâm nhĩ xu ng tâm th t ch m, tâm nhĩ co bóp s m không li n v i tâm th t co bóp t o nên ti ng ph . - Ti ng ng a phi tâm thu: ti ng ph li n sau ti ng th nh t. Nguyên nhân là do m t nhánh c a bó Hiss thoái hoá, xung đ ng t tâm nhĩ xu ng bu ng tâm th t tr ng i, bu ng tâm th t y đ p ch m t o ra ti ng ph . - Ti ng ng a phi tâm trương: ti ng ph xu t hi n kỳ ngh , lúc tim giãn. Nguyên nhân có th do tâm th t nhão, máu ch y vào căng m nh gây nên ti ng ph . Chú ý: ti ng ng a phi là tri u ch ng tim r i lo n n ng, là tiên lư ng b nh không t t. - Ti ng thai nhi: lúc tim đ p nhanh mà hai bên ti ng tim như nhau, quãng ngh như nhau, ti ng thai nhi là tri u ch ng tim suy. e. T p âm - T p âm do nh ng t ch c bên trong qu tim (các l , các van) không bình thư ng gây ra, g i là t p âm trong tim. T p âm do t n thương bao tim, màng ph i g i là t p âm ngoài tim. 36
* T p âm trong tim g m có t p âm do b nh v th c th và t p âm do cơ năng r i lo n. T p âm do b nh bi n th c th do: các van đóng không kín, máu ch y ngư c tr l i; các l trong tim h p, máu ch y qua c sát. B nh các van thư ng do viêm, van c ng ho c teo l i làm thay đ i hình d ng và m t đàn tính. Do viêm tăng sinh, mép l dày và s n sùi, van và các dây ch ng dính li n nhau. T p âm trong tim còn g i là ti ng th i, g m: - Ti ng th i tâm thu: xu t hi n li n v i ti ng th nh t hay trùng v i ti ng th nh t: Pùng - xì - p p. Nguyên nhân: + L đ ng m ch ch h p. + L đ ng m ch ph i h p. + L nhĩ th t trái h . + L nhĩ th t ph i h . N u l nhĩ th t h thì t p âm cùng v i ti ng th nh t; n u l đ ng m ch ch hay l đ ng m ch ph i h p thì t p âm sau ti ng th nh t m t tý. - Ti ng th i tâm trương: t p âm kỳ tim ngh dài, sau ti ng tim th hai: Pùng - p p - xì Nguyên nhân: + L đ ng m ch ch h . + L đ ng m ch ph i h . + L nhĩ th t trái h p. + L nhĩ th t ph i h p. - Ti ng th i ti n tâm thu: t p âm trư c ti ng tim th nh t m t tý: Xì - pùng - p p Nguyên nhân: + L nhĩ th t trái h p. + L nhĩ th t ph i h p. - T p âm do cơ năng tim r i lo n. Lo i t p âm này không n đ nh. Có hai lo i. + Ti ng th i do h van: van nhĩ th t trái, van nhĩ th t ph i đóng không kín, máu ch y ngư c l i gây t p âm. Nguyên nhân do tim nhão ho c các dây ch ng c a các van lo n dư ng, do đó, đ y không kín. Lo i t p âm này thư ng th y ng a suy dinh dư ng, ng a già y u. + Ti ng th i do thi u máu, do máu loãng, đ nh t th p, máu ch y nhanh gây t p âm. Ti ng th i do thi u máu th p trong b nh lê d ng trùng, b nh thi u máu ng a. * T p âm ngoài tim: do b nh bao tim hay màng ph i. - Ti ng c bao tim: do bao tim viêm, fibrin đ ng l i thư ng làm cho tương m c s n sùi, khi tim co bóp các màng c sát gây ra. T p âm phát ra cùng v i hai kỳ ho t đ ng c a qu tim. 37
- Ti ng c bao tim - màng ph i. màng ph i viêm, fibrin đ ng l i trên b m t bao tim và màng ph i, lúc tim co bóp c sát gây ra ti ng. Nghe rõ khi gia súc th m nh. - Ti ng v nư c: do viêm bao tim, tích d ch th m xu t đ ng l i trong bao tim, tim co bóp gây ra ti ng óc ách. N u d ch đ ng l i nhi u, tim đ p y u, ti ng tim y u, m ch chìm, vùng âm đ c tuy t đ i c a tim m r ng; ti ng v nư c không rõ. Viêm màng ph i th m xu t n ng có lúc xu t hi n tri u ch ng v nư c vùng ng c. 3.2. KHÁM H HÔ H P B nh đư ng hô h p gia súc g p r t nhi u: - trâu bò, dê c u thư ng g p b nh t huy t trùng, viêm ph i - màng ph i, viêm ph i, viêm ph qu n, lao,… - l n: thư ng g p b nh t huy t trùng, suy n, viêm ph i, viêm ph qu n, d ch t l n. - ng a: thư ng g p b nh viêm mũi, viêm h u, viêm khí qu n, viêm ph i cata, viêm ph i thùy; - gà: thư ng g p b nh viêm màng mũi, lao - chó: viêm ph i, carê. Phương pháp ch n đoán h hô h p thư ng dùng: nhìn, s , n n, gõ và nghe. Khi c n thi t ch c dò xoang ng c, ki m tra đ m và d ch mũi. Chi u X - quang ch có tác d ng đ i v i gia súc nh . Soi khí qu n, ghi đ ng tác hô h p chưa đư c s d ng r ng rãi, k t qu r t h n ch . Trình t khám h hô h p: khám đ ng tác hô h p, đư ng hô h p trên, khám ng c, khám đ m và các phương pháp khám đ c bi t khác như ch c dò xoang ng c, chi u ch p X - quang và xét nghi m vi khu n gây b nh đư ng hô h p. 3.2.1. Khám đ ng tác hô h p Bao g m khám: t n s hô h p, th hô h p, nh p đi u hô h p và nh ng r i lo n hô h p (th khó, ho). a. T n s hô h p T n s hô h p là s l n hô h p trong m t phút. Thư ng đ m s l n hô h p trong 2 - 3 phút, r i l y s bình quân. Có hai cách đ m t n s hô h p: Cách th nh t: ngư i khám quan sát s lên xu ng c a hõm hông thành b ng trong m t phút. Cách th hai: ngư i khám dùng lòng bàn tay đ t trư c mũi gia súc đ nh n bi t hơi th c a gia súc vào lòng bàn tay. Trong th c t t n s hô h p theo dõi trong mư i lăm giây nhân v i b n, đ m ba đ n b n l n r i l y trung bình. T n s hô h p ch l y s nguyên. 38
T n s hô h p thay đ i theo con đ c hay con cái, gi ng gia súc, tu i, tr ng thái dinh dư ng, th i ti t, khí h u,... T n s hô h p c a m t s gia súc kho (l n/phút) Trâu bò 10 - 30 Ng a 8 - 16 Ln 10 - 20 Mèo 20 - 30 Dê, c u 12 - 20 Th 50 - 60 Chó 10 - 30 Thư ng con đ c th ch m hơn con cái, gia súc th vóc nh th nhanh hơn gia súc l n, con non th nhanh hơn con già. Mùa nóng m th nhanh hơn mùa l nh khô. Bu i trưa nóng th nhanh hơn bu i t i mát. + Th nhanh (Polypnoe): thư ng do các trư ng h p sau: Nh ng b nh thu h p di n tích hô h p ph i (viêm ph i, lao ph i), làm m t đàn tính ph i (ph i khí thũng), nh ng b nh h n ch ph i ho t đ ng (đ y hơi d dày, đ y hơi ru t). Nh ng b nh gây s t cao, b nh thi u máu n ng, b nh tim, b nh th n kinh hay do quá đau đ n. + Th ch m (Oligopnoe): do b nh làm h p thanh qu n, h p khí qu n (viêm, th y thũng), c ch th n kinh n ng (viêm não, u não, xu t huy t não, th y thũng não, kí sinh trùng não), do trúng đ c, ch c năng th n r i lo n, b nh gan n ng, li t sau khi đ , s p ch t. Trong b nh xeton huy t bò s a, viêm não t y truy n nhi m ng a, t n s hô h p gi m r t rõ. b. Th hô h p H u h t gia súc kho th th h n h p. - Th h n h p: khi th thì thành b ng, thành ng c cùng ho t đ ng, tr chó là th th ng c. - Th th ng c: lúc gia súc th thành ng c ho t đ ng rõ, còn thành b ng ho t đ ng ít hay không rõ. Chó th th ng c là tr ng thái sinh lý bình thư ng còn nh ng gia súc khác th th ng c là do viêm màng b ng, li t cơ hoành; nh ng b nh làm cho th tích b ng to lên (giãn d dày, đ y hơi ru t, đ y hơi d c , d c b i th c, c chư ng), do gan sưng, lách sưng, bàng quang b t c - Th th b ng: lúc gia súc th thành b ng ho t đ ng rõ, thành ng c ho t đ ng y u hơn ho c không rõ. Do viêm màng ph i, khí thũng ph i, tràn d ch màng ph i; có khi do li t cơ liên sư n, xương sư n g y. 39
c. Th khó Th khó là tr ng thái r i lo n hô h p ph c t p mà bi u hi n là thay đ i l c th , t n s hô h p, nh p th , th sâu và h u qu là cơ th thi u oxy, niêm m c tím b m, trúng đ c toan huy t. - Hít vào khó do đư ng hô h p trên h p. Gia súc hít vào c vươn dài, vành mũi m r ng, 4 chân d ng, lưng cong, b ng thóp l i. Nguyên nhân có th do viêm thanh qu n, li t thanh qu n, thanh qu n th y thũng ho c do b ph n bên c nh viêm sưng chèn ép. - Th ra khó do ph qu n nh b viêm, ph i m t đàn tính. Lúc gia súc th ra khó b ng thóp l i, cung sư n n i lên, lòi h u môn. Nguyên nhân có th do các b nh (ph i khí thũng, viêm ph qu n nh , viêm ph i, viêm màng ph i). - Th khó h n h p là đ ng tác hít vào th ra đ u khó khăn. Nguyên nhân do các b nh sau: + Các b nh h hô h p: viêm ph i, th y thũng ph i, sung huy t ph i, tràn d ch màng ph i, tràn khí màng ph i, u ph i làm gi m di n tích hô h p, khí thũng ph i làm gi m đàn tính c a ph i. + Viêm cơ tim, viêm n i tâm m c, suy tim, nh ng b nh thi u máu. + Nh ng b nh làm tăng th tích xoang b ng h n ch ho t đ ng hô h p: d dày đ y hơi, ru t đ y hơi, b i th c d c , gan sưng to. + Nh ng b nh làm r i lo n th n kinh trung khu: u não, sung huy t não, viêm màng não,…, và nh ng b nh gây s t cao, nh t là b nh truy n nhi m c p tính (nhi t thán, t huy t trùng). 3.2.2. Khám đư ng hô h p trên a. Nư c mũi Nư c mũi là d ch trong su t, không màu, do viêm c p tính giai đo n đ u. Do đó gia súc kh e không b ch y nư c mũi. Trâu bò có ít nư c nhưng t lau khô. Ng a lúc kéo n ng có ít nư c mũi. Nư c mũi ch y nhi u do: viêm cata niêm m c mũi, viêm thanh qu n, cúm gia súc. Viêm niêm m c mũi c p tính, t thư c p tính, viêm màng mũi th i loét bò, viêm màng mũi truy n nhi m th , nư c mũi ch y nhi u. Ho c nh ng b nh m n tính: viêm ph qu n m n tính, viêm ph i m n tính, lao, t thư m n tính, nư c mũi ch y nhi u. - Nư c mũi ch y m t bên thư ng do bên đó viêm; n u ch y c hai bên, có th do viêm ph i, viêm ph qu n l n. Đ nh y c a nư c mũi do ch t nhày, m , m nh t ch c, s n ph m c a quá trình viêm t o thành. - Nư c mũi nh y, đ c do có m l n, do viêm thanh qu n, viêm niêm m c mũi m n tính. 40
- Nư c mũi đ c như m , có l n nhi u m nh t ch c th i r a do viêm t ch c hóa m , viêm ph i ho i thư,… Màu c a nư c mũi: n u ch là tương d ch thì nư c mũi trong không màu; n u nư c mũi có m thì có màu vàng, xanh ho c màu tro. Nư c mũi màu đ tươi là do l n máu (th y trong các b nh t thư ng a, xu t huy t ph i). Nư c mũi màu r s t là tri u ch ng c a b nh viêm ph i thùy giai đo n gan hóa. Mùi nư c mũi: n u mùi th i là do viêm ph i ho i thư, viêm khí qu n ho i thư. - Nư c mũi l n b t khí do ph i th y thũng, xu t huy t ph i. - Nư c mũi l n m nh th c ăn là do li t thanh qu n. b. Khám niêm m c mũi Dùng tay m r ng vành mũi, hư ng cho gia súc v phía ánh sáng ho c dùng đèn pin soi vào đ khám. Khi khám niêm m c mũi có th th y các trư ng h p sau: - Xu t huy t l m t m đ trên niêm m c: do các b nh truy n nhi m có b i huy t, thi u máu truy n nhi m. - Niêm m c sung huy t: do viêm màng mũi c p tính, viêm h ng. - Niêm m c mũi tr ng b ch, tím b m, hoàng đ n (xem ph n “khám k t m c”). - Niêm m c sưng căng, m ng nư c: do viêm niêm m c mũi. - Niêm m c có nh ng m n loét trên b m t: do viêm cata, viêm h ch lâm ba, viêm màng mũi th i loét, d ch t trâu bò. c. Khám thanh qu n và khí qu n Nhìn bên ngoài: thanh qu n sưng ( ng a do viêm h ch truy n nhi m; trâu bò là do b nh truy n nhi m, th y thũng, x khu n). N u sưng c vùng r ng lan xu ng c vùng c do th y thũng ( bò là tri u ch ng viêm bao tim do ngo i v t). S vùng thanh qu n nóng: do viêm t i ch . Thanh qu n, khí qu n b viêm, lòng h p do sưng, d ch th m xu t đ ng l i, khi gia súc th có ti ng ngh t, s có th bi t. Nghe thanh qu n: đ t ng nghe vào vùng h u s nghe đư c ti ng “khò” lúc gia súc th . Viêm thanh qu n, viêm thanh qu n th y thũng, u thanh qu n thì ti ng “khò” r t to. Có khi có ti ng ran khô, ran ư t có d ch th m xu t, fibrin đ ng l i. Khám bên trong: nhìn tr c ti p hay qua đèn soi - V i gia súc nh : m r ng m m, dùng thìa s t đã sát trùng đè m nh lư i xu ng đ quan sát niêm m c h ng, thanh qu n. N u niêm m c viêm sung huy t thì có màu đ ng. - V i gia súc l n có th s tr c ti p, nhưng chú ý nguy hi m. - V i gia c m: dùng tay kéo r ng mi ng đ xem nh ng thay đ i bên trong. 41
d. Ki m tra ho Ho là m t ph n x nh m t ng ra ngoài nh ng v t l như ch t ti t, b i b n, vi khu n,... gây kích thích niêm m c đư ng hô h p. Cung ph n x ho b t đ u t n t nh n c m trên niêm m c qua th n kinh mê t u đ n trung khu ho hành t y. Kích thích h u, khí qu n, cu ng lư i, màng ph i, niêm m c mũi đ u có th gây ho. Gây ho b ng cách bóp m nh vào ph n s n gi a thanh qu n và đ t khí qu n th nh t. V i trâu bò có th dùng v i g c b t ch t mũi đ gây ho, gia súc nh thì kéo dúm da vùng tai, tay còn l i n m nh xu ng lưng có th gây ho. Khi viêm thanh qu n, khí qu n gây ho d dàng. Gia súc kh e m nh như trâu, bò gây ho khó khăn. Ho t ng cơn: do viêm ph qu n, viêm thanh qu n, lòng khí qu n có nhi u đ m, ho đ n lúc h t ch t kích thích đó. Ho kho , vang: thư ng do b nh h ng, khí qu n, ph qu n b viêm. Ho y u, ti ng tr m: do t ch c ph i b t n thương, b th m ư t, đàn tính gi m, màng ph i b dính trong b nh viêm ph i, viêm màng ph i, lao, t thư, viêm ph i thuỳ, viêm ph qu n nh . Ti ng ho ng n hay ho dài do thanh qu n quy t đ nh. Ti ng ho vang g n là do thanh qu n kho , đóng kín; ti ng ho “b ” là do thanh qu n viêm, th y thũng, thanh qu n đóng không kín, đ ng tác ho kéo dài. Ho đau: bi u th là lúc ho gia súc khó ch u, c vươn dài, chân cào đ t, rên. Do viêm màng ph i, th y thũng thanh qu n, viêm h ng n ng. 3.2.3. Khám ng c Áp d ng các phương pháp: nhìn, s n n, gõ và nghe. Khi c n thi t ch c dò xoang ng c; ch p chi u X - quang,... a. Nhìn vùng ng c Gia súc kho lúc th hai bên l ng ng c ho t đ ng rõ và đ u đ n. N u l ng ng c co, th không rõ có th do ph i khí thũng, viêm màng ph i, viêm ph qu n nh . b. S n n Dùng tay s n n và n m nh vào các khe sư n: N u t ng vùng da nóng là do viêm t i ch ; s n n gia súc đau do viêm màng ph i hay b thương t i ch , t n thương cơ, g y xương sư n vùng ng c. Nh ng gia súc g y, l ng ng c lép, lúc viêm màng ph i, s bên ngoài c m giác đư c hi n tư ng c màng ph i. c. Gõ vùng ph i Căn c tính ch t c a ti ng phát ra lúc gõ vào vùng ph i đ ch n đoán tình tr ng c a ph i. V i gia súc l n dùng b n gõ và búa gõ; v i gia súc nh gõ b ng ngón tay. Nên gõ 42
theo trình t t trư c ra sau, t trên xu ng dư i; m i đi m gõ hai cái, đi m này cách đi m kia 3 - 4cm. Gõ c hai bên (ph i ph i và ph i trái) đ so sánh và phát hi n vùng ph i b viêm. V trí ph i c a chó V trí ph i c a bò Hình 3.2. Vùng gõ ph i chó và bò * Gõ vùng ph i Vùng gõ ph i là vùng ng c trong có ph i. Có vùng ng c trong có ph i nhưng không gõ đư c như vùng trư c b vai, vùng b vai. loài nhai l i: vùng gõ ph i là m t vùng tam giác, phía trư c là vùng cơ khu u làm ranh gi i; c nh trên cách s ng lưng g n m t bàn tay và c nh sau là m t đư ng cong đ u b t đ u t g c sư n 12 và qua các giao đi m c a đư ng k ngang k t g xương cánh hông và xương sư n 11, đư ng ngang k t kh p vai và xương sư n th 8 và t n cùng gian sư n 4, ti p v i vùng âm đ c tuy t đ i c a tim. Nh ng con bò s a g y có m t vùng trư c xương b vai kho ng m t bàn tay có th gõ ph i đư c nhưng k t qu không rõ l m. ng a, la, l a: c nh trư c và c nh trên c a vùng gõ ph i gi ng trâu bò. C nh sau là m t đư ng cong đ u b t đ u t g c sư n 17 qua các giao đi m c a đư ng ngang k t g xương cánh hông và xương sư n th 16, đư ng ngang k t m m xương ng i và xương sư n th 14, đư ng ngang k t kh p xương b vai và xương sư n th 10 và t n cùng gian sư n th 5. l n: c nh sau b t đ u t g c sư n 11 qua giao đi m c a đư ng k ngang k t m m xương ng i và xương sư n th 9, đư ng ngang k t kh p xương b vai và xương sư n 7, t n cùng gian sư n 4. chó: c nh trư c giáp xương b vai, c nh trên cách s ng lưng 2 - 3 ngón tay; c nh sau b t đ u t g c xương sư n 12 qua các giao đi m c a đư ng k t g xương cánh hông và xương sư n 11, đư ng ngang k t m m xương ng i và xương sư n 10, đư ng ngang k t kh p b vai và xương sư n 8, t n cùng gian sư n 6. Xác đ nh vùng gõ ph i: k 3 đư ng ngang: m t đư ng qua g xương cánh hông, m t đư ng qua m m xương ng i và m t đư ng qua kh p vai. Gõ theo ba đư ng đó đ đ nh gi i h n phía sau. T ranh gi i phía sau gõ v phía trư c, l n lư t t trên xu ng dư i đ đ nh di n tích vùng gõ và so sánh v i di n tích bình thư ng. 43