Giáo trình chẩn đoán và nội khoa thú y part 3

Chia sẻ: Asfj Asfhjk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:23

Thêm vào BST

Báo xấu

140
lượt xem 42
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Rối loạn tuần hoàn cục bộ có thể xuất hiện do thay đổi thành phần các chất điện giải, nồng độ axit, đặc biệt là nồng độ của con H+. Khi tăng độ axit động mạch giãn, còn khi tăng độ kiềm động mạch co, với tĩnh mạch thì ngược lại tăng độ axit co mạch, tăng độ kiềm giãn mạch.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình chẩn đoán và nội khoa thú y part 3

- Ng a: th n trái t xương sư n th 17 - 18 đ n đ t s ng lưng 2 - 3, th n ph i t xương sư n th 14 - 15 đ n xương sư n cu i cùng. - L n: th n n m dư i đ t s ng lưng 1 - 4. - Loài ăn th t: Th n trái n m đ t s ng lưng 2 - 4, th n ph i đ t 1 - 3. Khi khám: gia súc nh đ đ ng t nhiên, gia súc l n c đ nh và khám qua tr c tràng. S n n bên ngoài: tay trái ngư i khám đ nh lên vùng khum lưng làm đi m t a; tay ph i gõ nh lên s ng lưng theo vùng th n và theo dõi ph n ng c a gia súc. Viêm th n n ng, gõ vùng th n gia súc đau - tránh xa. S qua tr c tràng: - V i trâu bò: l n th ng tay v phía trư c, s đư c th n trái treo dư i c t s ng, di đ ng. Th n sưng to do viêm, m t qu th n g gh : do viêm th n m n tính, lao th n. Qu th n bé là b teo. - V i ng a: th ng tay l n đ n đ t s ng lưng th 2 - 3 thì s đư c th n trái. n nh qu th n, gia súc đau - t ra khó ch u: do viêm th n c p tính ho c m . Qu th n to, s lùng nhùng: th n th y thũng ( gia súc r t ít th y). Th n c ng, g gh : do u th n. - Khám th n gia súc nh : hai tay hai bên theo c t s ng vùng khum, l n m nh s vùng th n, chú ý gia súc có bi u hi n đau đ n. L n có t ng m d y, s n n bên ngoài đ khám th n k t qu không rõ. c. Th nghi m ch c năng th n Trong th c ti n thú y thư ng không c n thi t ph i ti n hành th nghi m ch c năng. Do v y, vi c nghiên c u v m t này cũng không đư c chú ý. 3.4.3. Khám bàng quang Bàng quang n m ph n dư i xương ch u: trâu bò hình qu lê, ng a hình tròn; lúc ch a đ y nư c ti u to b ng cái bát. Cho tay qua tr c tràng hư ng xu ng xoang ch u có th s đư c bàng quang lúc đ y nư c ti u. Gia súc kh e, bàng quang bình thư ng: n nh tay vào bàng quang có nư c ti u s kích thích bàng quang co th t đ y nư c ti u ra cho đ n lúc h t. + N u bàng quang x p, nhưng gia súc l i bí đái thì c n thi t ch c dò xoang b ng: - Xoang b ng có nư c ti u: do v bàng quang. - Xoang b ng tr ng: bí đái do th n (viêm th n c p tính n ng). + Bàng quang căng đ y nư c ti u: - n m nh tay vào bàng quang, nư c ti u ch y ra, thôi n nư c ti u thôi ch y: do li t bàng quang. - n m nh, nư c ti u v n tích đ y căng bàng quang: do t c ni u đ o trong b nh viêm bàng quang xu t huy t, s i ni u đ o (ít th y). 70
- Bí đái: gia súc trong nhi u ca b nh do táo bón (khi móc h t phân tr c tràng thì h t bí đái). - S n bàng quang gia súc đau: do viêm bàng quang c p tính, s i ni u đ o. ng a ph i chú ý viêm màng b ng. * Soi bàng quang (khám bàng quang gia súc cái) - Kính soi bàng quang g m m t cán b ng kim lo i g n v i m t bóng đèn nh . - Trư c khi soi, nên thông bàng quang l y h t nư c ti u, r a s ch b ng nư c sinh lý, nh t là nh ng ca b nh nư c ti u đ c có l n máu, m . - Soi bàng quang phát hi n vùng viêm, loét, s i trong bàng quang. - V i gia súc th vóc nh có th chi u ho c ch p b ng X - quang và siêu âm. 3.4.4. Khám ni u đ o - Ni u đ o con đ c b t c: viêm, b s i. - Ni u đ o con cái: viêm, t c, h p. - Khám ni u đ o con đ c: ph n ni u đ o n m trong xoang ch u thì khám qua tr c tràng, nhưng khó khăn, đo n vòng qua dư i xương ng i thì s n n bên ngoài. - Ni u đ o con cái m ra trên m t dư i âm đ o, cho ngón tay vào s n n qua âm đ o. * Thông ni u đ o Trong nhi u ca ch n đoán c n thông ni u đ o. Thông ni u đ o còn đ đi u tr viêm t c ni u đ o. D ng c thông: ng thông ni u đ o các lo i, tùy gia súc to nh . Chu n b : r a th t s ch ng thông, nh t là trong lòng ng. Bôi vaselin ph n ng thông n m trong ni u đ o. Thông ni u đ o trâu bò đ c: vì có đo n ni u đ o hình ch S nên khó thông. Khi c n thi t ph i gây tê t i ch b ng 15 - 20ml novocain 3% và dùng ng thông m m. N u thông ni u đ o con cái thì ph i c t nh n ngón tay tr đ khi c đ nh c a ni u đ o không gây xây xát âm h . - Thông ni u đ o trâu, bò cái, ng a cái: Chú ý: c đ nh t t gia súc, r a s ch âm h gia súc. Ngư i thông đ ng sau gia súc, tay ph i c m ng thông. Cho ngón tr tay trái vào âm h tìm l ni u đ o, r i dùng đ u ngón tay c đ nh. Cho ng thông vào theo ngón tay tr . L n d n ng thông làm sao ng thông l t đư c vào c a ni u đ o mà ngón tay đang c đ nh. Khi đã ch c ch n ng thông vào l ni u đ o, kéo ngón tay ra và đ ng th i đ y ng thông vào. Đ n bàng quang nư c ti u l p t c ch y ra. Thông ni u đ o ng a đ c: c đ nh t t ng a đ c trong gióng, tránh nguy hi m cho ngư i ch n đoán. 71
R a s ch dương v t và kéo quy đ u ra, dùng v i g c b c l i đ c đ nh. Cho ng thông vào t t cho đ n lúc nư c ti u ch y ra. 3.4.5. Xét nghi m nư c ti u Nư c ti u xét nghi m ph i h ng lúc gia súc đi ti u, khi c n thì thông bàng quang đ l y. Hình 3.13. H ng nư c ti u đ ki m nghi m 1,2. Ng a đ c; 3. Ng a cái; 4. Bò cái Nư c ti u l y xong ph i ki m tra ngay. N u đ qua đêm thì ph i b o qu n t t, t t nh t là trong t l nh, c 1 lít nư c ti u cho vào 5ml chloroform ho c m t ít timon (thylmol) hay benzen đ ph trên m t l p m ng ch ng th i. Nư c ti u đ xét nghi m vi trùng thì l y ph i tuy t đ i vô trùng và không cho ch t ch ng th i. Trư c khi xét nghi m nư c ti u nên tinh khi t nư c ti u b ng cách l c qua gi y l c. a. Nh ng nh n xét chung * S lư ng nư c ti u Trâu, bò m t ngày đêm th i t 6 - 12 lít nư c ti u, nhi u nh t 25 lít. Nư c ti u màu vàng nh t, mùi khai nh , trong su t, đ lâu màu th m l i chuy n sang màu nâu. Ng a 24 gi cho kho ng 3 - 6 lít, nhi u nh t là 10 lít. Nư c ti u ng a màu vàng nh t đ n màu vàng nâu, n ng, đ c, nh t, đ lâu s l ng m t l p c n, đó chính là các mu i carbonat canxi, oxalat canxi,…Phenon (phenol) oxy hóa thành m t l p màu đen trên b m t, đ càng lâu l p đó càng dày. 72
L n m t ngày đêm th i 2 - 4 lít, nư c ti u màu vàng, trong su t, mùi khai, đ lâu cũng l ng c n. Chó th i 0,5 - 2 lít, màu vàng nh t, đ lâu l ng ít c n. Lư ng nư c ti u thay đ i r t nhi u theo ch đ ăn u ng, theo th c ăn, khí h u và ch đ làm vi c. V i cơ th gia súc, lư ng nư c ti u liên quan m t thi t v i ch c năng th n, tim, ph i, đư ng ru t và quá trình ra m hôi. Gia súc đái ít, lư ng nư c ti u ít: thư ng th y các b nh có s t cao, viêm th n c p tính, b nh ra nhi u m hôi, viêm màng ph i th m xu t, viêm màng b ng th m xu t, trong các ca nôn m a, a ch y n ng, m t nhi u máu. Không đi ti u (xem ph n “đ ng tác đi ti u”). Đi đái nhi u, lư ng nư c ti u tăng: do viêm d ch th m xu t h p thu, kỳ tiêu tan trong viêm ph i thùy, viêm th n m n tính. S lư ng nư c ti u (lít) c a gia súc trong 1 ngày đêm: Trâu bò 6 - 12 Ng a 3-6 Dê, c u 0,5 - 1 Ln 2-4 Chó 0,25 - 1 Mèo 0,1 - 0,2 Th 0,04 - 0,1 * Màu s c nư c ti u Cho nư c ti u vào c c th y tinh, che đ ng sau m t t gi y tr ng đ quan sát. Nư c ti u trâu bò màu vàng nh t, nư c ti u ng a th m hơn. Nư c ti u chó vàng tươi, c a l n nh t g n như nư c. - Đi đái ít, nư c ti u ít thì t tr ng cao, màu s m. - Nư c ti u th m g n như đ : th y trong các b nh s t cao, viêm th n c p tính, viêm gan, các b nh truy n nhi m, huy t bào t trùng. - Nư c ti u loãng, nh t: th y ch ng đa ni u. - Nư c ti u đ : vì có h ng c u, huy t s c t (xem ph n “Xét nghi m huy t ni u”). - Nư c ti u màu vàng: th y ch ng bilirubinuria và urobilinuria. - Nư c ti u có màu tr ng: trong nư c ti u có nhi u h t m ho c tr m . Chú ý Lipuria hay có chó. - Nư c ti u đen: vì có nhi u indican và thư ng th y trong b nh xo n ru t, l ng ru t. 73
Chú ý màu c a thu c: u ng antipirin nư c ti u màu đ ; u ng Satonin nư c ti u màu vàng đ , tiêm Xanh metylen (methylen blue) nư c ti u có màu xanh. * Đ trong: Quan sát nư c ti u trong bình th y tinh. - Nư c ti u c a ng a, la, l a đ c vì có nhi u canxi carbonat và canxi phosphat không tan, đ lâu s l ng c n. N u nư c ti u các gia súc trên trong là tri u ch ng b nh. - Nư c ti u các gia súc kh e trong, không l ng c n. N u đ c, l ng nhi u c n là tri u ch ng b nh. Vì trong nư c ti u có nhi u niêm d ch, các t bào h ng c u, các t bào thư ng bì, các m nh t ch c, c n b nh lý làm nư c ti u đ c. * Xét nghi m nư c ti u đ c 1. Cho nư c ti u đ c qua gi y l c, nư c ti u trong su t ch ng t nư c ti u đ c do c n b nh lý không tan. 2. Cho ít axit acetic, nư c ti u n i b t và tr thành trong su t ch ng t đ c do mu i carbonat, n u nư c ti u không sinh b t nhưng cũng trong su t ch ng t do các mu i phosphat. 3. Đun sôi ho c cho ki m vào, nư c ti u trong su t: do có nhi u mu i urat; đun sôi v n đ c, cho thêm HCl loãng thì nư c ti u trên trong ch ng t do nhi u mu i oxalat. 4. Thêm KOH 20% vào nư c ti u đ c tr thành trong su t d ng th ch loãng ch ng t do có m l n vào. 5. Cho ete ho c c n (ethylic) cùng lư ng v i nư c ti u, nư c ti u tr nên trong su t ch ng t trong nư c ti u có nhi u h t m . Qua các bư c trên nư c ti u v n đ c thì do có nhi u vi trùng. * Đ nh t Nư c ti u khai do lên men ure thành amoniac: do nư c ti u t c bàng quang (b nh li t bàng quang, t c ni u đ o). Nư c ti u th i: do viêm bàng quang ho i thư. * T tr ng nư c ti u L c nư c ti u qua các v i g c r i cho vào c c th y tinh, nh nhàng cho t tr ng k vào. N u nư c ti u quá ít thì pha thêm nư c t nhiên vào và k t qu tính b ng cách: nhân (x) hai s sau cùng v i s l n pha loãng nư c ti u. Ví d : S đ c trên t tr ng k = 1,025, nư c ti u đư c pha loãng 2 l n thì t tr ng th c: 1,050 (25 x 2). Chú ý: s ghi trên t tr ng k v i nư c ti u đo nhi t đ 150C. Nhi t đ thay đ i, t tr ng thay đ i: n u nhi t đ tăng 30C thì l y s ghi trên t tr ng k + 0,001; n u th p 30C thì làm ngư c l i (- 0,001). 74
T tr ng nư c ti u c a gia súc. Bò 1,025 - 1,050 Ng a 1,025 - 1,055 Dê, c u 1,015 - 1,065 Ln 1,018 - 1,022 Chó 1,020 - 1,050 mèo 1,020 - 1,040 Th 1,010 - 1,015 T tr ng nư c ti u tăng có nghĩa là nư c ti u đ c: do thi u nư c vì gia súc ra nhi u m hôi, nôn m a, viêm th n c p, suy tim và viêm th m xu t. Nư c ti u loãng là t tr ng gi m: do th c ăn nhi u nư c, viêm th n m n tính, xeton huy t bò, h p thu d ch th m xu t. b. Hoá nghi m nư c ti u Hi n nay, trong Thú y hoá nghi m nư c ti u ngoài vi c s d ng các phương pháp c đi n ngư i ta còn s d ng gi y Test và máy xét nghi m nư c ti u (hình 3.14). * Abumin ni u (Albuminuria) G i albumin ni u là do thói quen, th t ra ph i g i là protein ni u (proteinuria) vì n u có albumin trong nư c ti u thì có c globulin. Hình 3.14. Máy xét nghi m nư c ti u Các xét nghi m albumin trong nư c ti u đ u d a trên nguyên t c protein s k t t a khi g p nhi t đ cao, axit ho c kim lo i n ng. Nư c ti u ki m nghi m ph i trong su t. N u đ c ph i l c, n u ki m ph i toan hoá, nh t là nư c ti u ng a. Các xét nghi m đ nh tính: - Đun sôi: Trong 1 ng nghi m có 5ml nư c ti u, 2 - 3 gi t axit acetic 10%, l c đ u và đun t t trên ng n l a đèn c n. N u nư c ti u đ c, cho thêm 1 - 2 gi t axit nitric 25%, không m t đ c - ph n ng dương tính. Đ m n c m c a phương pháp 1/30.000 - 1/40.000. Chú ý: khi toan hoá nư c ti u theo li u lư ng trên. N u toan hóa quá nhi u axit, protein s b hoà tan, k t qu xét nghi m s sai. Căn c đ đ c theo phương pháp đun sôi đ tính lư ng protein trong nư c ti u: 75
Ký hi u Hàm lư ng protein trong nư c ti u Ph n ng trong ng nghi m - Không có Trong su t 0,01 - ít hơn Đ cm ± 0,01 - 0,05 V nđ cy u + 0,1 Đ c và t a kho ng 1/10 c t nư c ti u +++ 0,2 - 0,3 K t t a như bông, cao kho ng ¼ c t nư c ti u ++++ R t nhi u 0,5 - 1,0 K t t a thành c c, cao kho ng1/2 c t 2-3 Đông hoàn toàn - Phương pháp dùng axit nitric (phương pháp Heller) Trong ng nghi m: 3 - 5ml axit nitric 50% và theo thành ng cho ti p 2 - 3ml nư c ti u ki m nghi m (đã toan hoá). N u vòng ti p xúc v n đ c tr ng (ph n ng dương tính). Trư ng h p lư ng protein ít, vòng đ c xu t hi n sau 2 - 3 phút. Đ nh y c a phương pháp: 0,033%. - Phương pháp dùng axit sunphosalicilic 20% (axit sunfosalicilic) - phương pháp Rock - Williame) Trong ng nghi m: 5ml nư c ti u r i nh thêm 10 gi t axit sunphosalicilic 20%. Nư c ti u v n đ c như mây, có th k t t a: ph n ng dương tính). N u là albumo (albumone) v i axit sunphosalicilic 20% cũng cho k t t a nhưng đun sôi thì h t, đ ngu i l i xu t hi n. Đ nh y c a phương pháp: 1/60.000. Phương pháp này dùng ph bi n trong lâm sàng, đ c bi t khi ki m nghi m nư c ti u ki m tính. - Phương pháp dùng c n Trong ng nghi m 5ml nư c ti u, r i nh nhàng theo thành ng nghi m cho 1 l p c n. N u vòng ti p xúc cho k t t a tr ng thì ph n ng dương tính. Ý nghĩa ch n đoán: Trong nư c ti u gia súc không có protein, các phương pháp tìm albumin đ u cho k t qu âm tính. N u có albumin ni u là tri u ch ng c n chú ý. Albumin ni u t th n do cơ năng siêu l c c a th n b r i lo n, protein trong máu theo nư c ti u ra ngoài - g i là albumin ni u th t. Albumin ni u th t sinh lý: do lao đ ng quá s c, th i gian ch a, do quá l nh, có lúc do ăn quá nhi u protein,…lo i albumin này xu t hi n th i gian ng n, trong nư c ti u không có c n b nh lý. Albumin ni u th t do b nh: viêm th n c p tính trong hàng lo t các b nh truy n nhi m, các trư ng h p trúng đ c, b ng n ng, m t s b nh n i khoa n ng,…Do th n có t n thương, protein ni u theo nư c ti u ra ngoài. Đ c đi m lo i albumin ni u này là trong nư c ti u có c n b nh lý và có b nh c nh tương ng. 76
Albumin ni u ngoài th n - Albumin ni u gi : do viêm b th n, viêm bàng quang, viêm ni u đ o. Đ phân bi t albumin ni u th t v i albumin ni u gi c n xét nghi m c n nư c ti u và k t h p v i b nh c nh. B nh lan tràn t th n đ n b th n, bàng quang gây albumin ni u thì g i là albumin ni u h n h p. Trong lâm sàng albumin ni u thư ng là tri u ch ng th n t n thương. Nhưng chú ý là s lư ng albumin trong nư c ti u không t l thu n v i m c đ b nh th n. * Xét nghi m h ng c u và huy t s c t (Hemoglobin) trong nư c ti u Các xét nghi m dư i đây đ u cho k t qu ph n ng dương tính khi trong nư c ti u có h ng c u, huy t s c t ho c s c t c a cơ th (mioglobin). - Phương pháp dùng thu c th Benzilin (phương pháp Adler) Trong m t ng nghi m: m t ít b t benzilin b ng h t kê và 2ml axit acetic đ c, l c cho đ u. Thêm vào 2ml H2O2 3%, l c đ u. R i cho nư c ti u ki m nghi m vào t t theo thành ng. Vòng ti p xúc xu t hi n màu xanh - ph n ng dương tính. N u máu trong nư c ti u ít, có th làm theo cách sau đ d nh n k t qu : Trong 1 ng nghi m: 10ml nư c ti u đun sôi đ phá v men oxy hoá, thêm 10 gi t axit acetic đ toan hoá nư c ti u. Cho 3ml ete etylic l c đ u r i đ yên đ ete n i lên trên. Hút l y ph n ete trong có ph n huy t s c t đ làm ph n ng benzilin theo các bư c như trên. Đ nh y c a ph n ng: 1/40.000. - Phương pháp dùng thu c th Pyramidon Trong ng nghi m: 0,5ml axit acetic đ c, 2ml nư c ti u, l c đ u; thêm vào 2ml pyramidon 5% (trong c n) và 0,5ml H2O2 3%. H n h p bi n thành màu tím - ph n ng dương tính. - Phương pháp dùng Phenolphtalein (phương pháp Collo) Trong ng nghi m: 3ml nư c ti u và 3ml thu c th Phenolphtalein, tr n đ u r i thêm 1ml H2O2 5%. Vòng ti p xúc đ tím - ph n ng dương tính. Thu c th : 1. Phenolphtalein 2g 2. KOH 20 g 3. B t k m 10 g 4. Nư c c t 100ml. Ý nghĩa ch n đoán: Trong nư c ti u có h ng c u g i là huy t ni u (Hematuria), có huy t s c t - huy t s c t ni u (Hemoglobinuria) và có Mioglobin - Mioglobinuria. Trong ch n đoán thư ng chú ý hai d ng đ u. 77
Huy t ni u xu t hi n khi th n ho c b th n, ng th n, bàng quang, ni u đ o t n thương, xu t huy t. Huy t ni u do th n: v th n, viêm th n c p tính. Nhi u b nh truy n nhi m gây xu t huy t: nhi t thán, d ch t trâu bò, d ch t l n, phó thương hàn. Huy t ni u do th n thì nư c ti u s m, c n có nhi u c c máu, có t bào thư ng bì th n. Huy t ni u do b th n: s i b th n, giun th n, viêm b th n xu t huy t. Huy t ni u do bàng quang: viêm bàng quang, s i bàng quang, loét ni u đ o, viêm ni u đ o ch y máu,... Đ ch n đoán phân bi t c n xét nghi m c n nư c ti u. Đ phân bi t các trư ng h p xu t huy t đư ng ti t ni u b ng cách: h ng 3 c c nư c ti u 3 th i đi m. Nư c ti u giai đo n đ u, giai đo n gi a và giai đo n cu i c a quá trình đi ti u, quan sát màu s c c a 3 c c. - N u màu c a c c đ u đ m - do xu t huy t ni u đ o. - C c sau đ m - xu t huy t bàng quang. - N u c 3 c c có màu đ như nhau thì xu t huy t th n ho c b th n. Huy t s c t ni u là do h ng c u v quá nhi u trong cơ th và đi ra ngoài theo nư c ti u. Phân bi t huy t ni u và huy t s c t ni u: Huy t ni u Huy t s c t ni u M t thư ng c Trong su t Đ Đ l ng H ng c u l ng Không có Ki m kính H ng c u nguyên v n H ng c u v t ng m ng L c nhi u l n M t màu Không m t màu * Xét nghi m đư ng trong nư c ti u: - Phương pháp Heines Nguyên t c: n u có đư ng s kh Cu++ thành Cu+ trong Cu2O k t t a màu g ch hay màu vàng đ m. Phương pháp này có đ nh y cao và thích h p đ ki m nghi m nư c ti u gia súc nh t là nư c ti u ng a. Thu c th Heines: 1. Hoà 13,3g CuSO4 tinh khi t trong 400ml nư c c t. 2. Hoà 50g KOH trong 400ml nư c c t. 3. 15ml glyxelin tinh khi t trong 200ml nư c c t. Tr n 1 v i 2, qu y đ u r i đ 3 vào, l c đ u đ ng trong chai nút mài s d ng lâu dài. Xét nghi m: Cho vào ng nghi m 3ml thu c th Heines, đun sôi, r i nh 10 gi t nư c ti u ki m nghi m. N u có t a màu đ g ch: ph n ng dương tính. 78
- Phương pháp Nylander Nguyên t c: trong môi trư ng ki m Sous nitras bismuth b đư ng kh oxy đ thành oxy bismuth ho c bismuth k t t a màu nâu ho c màu đen. Thu c th : 1. Sous nitras bismuth 2,0 g. 2. Kali - natri tartrat 4,0g. 3. Kali hydroxyt (KOH) 100ml. Hoà tan l c qua gi y l c, b o qu n trong chai thu tinh màu. Xét nghi m: Cho vào ng nghi m 3 - 5ml nư c ti u ki m nghi m, thêm 1 - 2ml nư c ti u Nylander, đun sôi. H n d ch bi n thành màu nâu đen (ph n ng dương tính). Chú ý: n u nư c ti u có nhi u indican và các s c t khác, lúc đun cũng có k t t a màu đen. Vì v y, trư c khi ki m nghi m cho ít HCl 25% và b t xương l c đ u l c và lo i đi. Nư c ti u có nhi u nh y (muxin) cũng có th cho ph n ng dương tính gi . - Phương pháp Benedict Phương pháp này gi ng như phương pháp Heines nhưng có ưu đi m là axit uric. Mu i urat và các c n h u cơ không có kh năng kh oxy trong thu c th Benedict. Phương pháp Benedict đư c s d ng r ng rãi. Trong thu c th Benedict: 1) 173g Natri xitrat (Na2C6H5O7.11H2O) và 90g Natri carbonat khan (ho c 180g Natri carbonat k t tinh) trong 600ml nư c c t, đun nh , l c cho tan, l c h t c n r i cho thêm nư c c t đ n 850ml. 2) 17,3g CuSO4.5H2O trong 100ml nư c c t, l c cho tan r i cho thêm nư c c t đ n 150ml. Tr n dung d ch 1 v i dung d ch 2, l c đ u. Xét nghi m: Trong 1 ng nghi m g m 1,5ml thu c th Benedict và 3 gi t nư c ti u ki m nghi m. L c đ u và đun nóng trong 2 phút. K t t a màu g ch cua: ph n ng dương tính. Có th d a vào k t qu ph n ng v i thu c th Benedict đ tính lư ng đư ng trong nư c ti u. Màu dung d ch K t qu N ng đ đư ng trong nư c ti u % Không thay đ i - 0 Màu xanh không t a T 0,1 - 0,3 ± K t t a xanh + 0,5 Màu vàng ++ 1,0 Màu đ da cam +++ 1,5 Màu đ nh t ++++ 2,0 và nhi u hơn 79
Ý nghĩa ch n đoán: Các phương pháp xét nghi m trên phát hi n glucoza. Trong nư c ti u đ ng v t, ngoài glucoza còn có fructoza, lactoza, levuloza, pentoza. Chú ý các ch t vitamin C, creatinin, axit uric cũng kh oxy như glucoza, nên ph n ng dương tính v i các xét nghi m glucoza. Các xét nghi m đư ng ni u dương tính là tri u ch ng b nh lý và đư ng ni u sinh lý. Đư ng ni u sinh lý: khi ăn quá nhi u đư ng, đư ng huy t cao vư t ngư ng th n và các trư ng h p: gia súc s hãi, hưng ph n, l nh đ t ng t. Nư c ti u gia súc có ch a có đư ng lactoza và hi n tư ng này m t đi sau khi gia súc đ sau 2 - 3 tu n. Đư ng ni u b nh lý: thư ng th y các b nh th n kinh. Chó d i, sung huy t não, viêm não tu , các trư ng h p trúng đ c (trúng đ c oxyt carbon, trúng đ c thu ngân, trúng đ c chloral hydrat). M t s b nh truy n nhi m gây t n thương th n và kích thích th n kinh trung ương. Viêm th n m n tính xu t hi n đư ng ni u. Đư ng ni u ng a, chó là tri u ch ng b nh đái đư ng (Diabet). * Xét nghi m th xeton trong nư c ti u Th xeton trong nư c ti u thư ng có 3 ch t: Trong thú y thư ng ch xét nghi m đ nh tính. - Phương pháp Lieben: Ph n ng c a Lugol v i axeton trong môi trư ng ki m s cho k t t a màu vàng mùi iodoform. Xét nghi m: cho vào 1 ng nghi m 10ml nư c ti u, vài gi t Lugol, vài gi t KOH 10%. K t t a màu vàng đ c, mùi iodoform (ph n ng dương tính). - Phương pháp Lange: Trong môi trư ng ki m axeton k t h p v i nitroferricyanic t o thành h n h p màu đ tím. Xét nghi m: cho vào ng nghi m 2 - 3ml nư c ti u, 5 gi t Natri nitroferricyanat bão hoà m i pha và 0,5ml axit axeton b c khói. L c đ u, nh nhàng nh theo thành ng thêm vào 2ml dung d ch amoniac. Vòng ti p xúc xu t hi n màu đ tím: ph n ng dương tính. 80
M t cách khác: cho vào ng nghi m 3ml nư c ti u, 1ml thu c th Natri nitroferricyanat (natri nitroferricyanat 0,3 g, amon nitrat 30g và 80ml nư c c t). L c đ u r i nh t t theo thành ng nghi m 2 - 3ml nư c amoniac đ c. Vòng ti p xúc xu t hi n màu đ (ph n ng dương tính). Ý nghĩa ch n đoán: Lư ng xeton trong gia súc kho r t ít: 1 lít nư c ti u ng a có 0,38 - 3,56 mg%; nư c ti u bò có 0,2 - 2,4 mg%. Hàm lư ng xeton tăng trong máu - ch ng xeton huy t; xeton trong nư c ti u tăng - ch ng xeton ni u (ketonuria). Xeton ni u là tri u ch ng r i lo n trao đ i ch t lipit và gluxit. Trong thú y, xeton ni u đư c chú ý trong bò s a, là tri u ch ng quan tr ng c a ch ng xeton huy t c a bò (Ketonemia). Xeton ni u còn th y trong b nh li t sau khi đ , n m lâu ngày, đái đư ng (Diabet). c. Xét nghi m c n nư c ti u Làm ti u b n: ly tâm nh hay đ l ng c n. Hút m t gi t c n nư c ti u cho lên phi n kính r i đ y lamen; thêm 1 gi t lugol đ d phân bi t t bào thư ng bì v i t bào b ch c u. Có th phi t kính, c đ nh b ng c n metylic (methanol), nhu m b ng thu c nhu m Giemsa ho c xanh methylen 1%. Ki m nghi m dư i kính hi n vi. * Nh ng c n h u cơ: - T bào thư ng bì th n: hình tròn hay vuông, trong nguyên sinh ch t có nhi u h t nh , nhân tròn. T bào to b ng b ch c u, tróc ra t th n ti u c u. Có nhi u t bào thư ng bì th n là do viêm th n c p tính. - T bào thư ng bì b th n và ng th n: to hơn t bào thư ng bì th n, g p 3 - 4 l n t bào b ch c u. T bào hình qu lê, hình b u d c. Khi viêm b th n các t bào này xu t hi n nhi u. - T bào thư ng bì bàng quang: đa d ng gi ng v y cá, nhân tròn. Lo i t bào tróc ra t t ng sâu vách bàng quang thì hình nh hơn. Có nhi u t bào lo i này là do viêm bàng quang. Chú ý: trong nư c ti u thư ng có t bào niêm m c âm đ o g n gi ng như t bào bàng quang, nhưng to hơn, hình đa giác, thư ng có 1 - 2 nhân. - T bào h ng c u: nhi u trong nư c ti u do đư ng ti t ni u ch y máu. N u do viêm th n xu t huy t thì trong nư c ti u còn có c c máu đ , tr h ng c u, t bào thư ng bì. Ch y máu b th n, bàng quang thì c n nư c ti u không có nh ng thành ph n đó. Dư i tiêu b n kính, h ng c u màu vàng nh t, n u nhi u t p trung l i thành t ng đám. N u nư c ti u ki m, t bào h ng c u phình to; nư c ti u toan - h ng c u nhăn nheo l i. 81
- T bào b ch c u: cũng như h ng huy t c u, thay đ i hình d ng theo tính ch t nư c ti u. Trong nư c ti u toan tính, b ch c u co tròn l i, nhưng v n to hơn h ng c u nhi u. Trong nư c ti u ki m tính, b ch c u phình to, h t trong nguyên sinh ch t không rõ, k t c u mơ h . Đ phân bi t v i t bào thư ng bì th n, cho 1 gi t lugol vào phi n kính, b ch c u có màu nâu, t bào thư ng bì màu vàng nh t. B ch huy t c u nhi u trong nư c ti u là tri u ch ng c a viêm th n, viêm b th n, viêm ni u đ o. - Tr ni u: Khi th n có b nh, nh ng t bào thư ng bì th n, nh ng huy t c u bài xu t các t ch c b nh dính l i v i nhau b i niêm d ch, protein,…trong ng d n th n t o thành nh ng v t th hình ng v i nh ng k t c u khác nhau t o thành tr ni u. Hình 3.15. C n h u cơ và tr ni u trong nư c ti u - Tr thư ng bì: do t bào thư ng bì th n khi th n b viêm, tróc ra thoái hoá dính l i v i nhau mà thành. - Tr trong: thành ph n ch y u là niêm d ch và protein huy t thanh bài xu t khi th n viêm c p tính và viêm m n tính. Tr trong dư i kính hi n vi hình thù không rõ, ng th ng ho c cong queo. - Tr h ng c u: ch y u là do h ng huy t c u và s i huy t (Fibrin) k t dính l i v i nhau. Dư i kính hi n vi, nhi u h ng huy t c u còn hình nh nguyên khá rõ - Tr h ng c u xu t hi n trong nư c ti u do viêm th n, viêm ph i thuỳ, huy t truy n nhi m,… - Tr h t: do t bào thư ng bì th n tróc ra, thoái hoá k t dính v i nhau thành t ng m ng dài ho c gây thành t ng đo n ng n, trong su t. Tr h t là tri u ch ng viêm th n m n tính, th n bi n tính. - Tr m : là tr thư ng bì hay tr h t thoái hoá thành t ng đo n dài ng n trong có h t m nh tr ng, do th n bi n tính. - Tr sáp: màu tr ng, trong su t, không ánh, hình ng cong queo. Tr sáp là tiên lư ng x u c a b nh viêm th n c p tính, viêm th n m n tính. 82
- Tr gi : gi ng tr sáp nhưng có niêm d ch, CaCO3, mu i urat k t t l i thành, k t c u không rõ. Tr gi thư ng th y b nh viêm cata ng d n nư c ti u. * C n vô cơ: Trong ch n đoán thú y, xét nghi m c n vô cơ không thông d ng. Nh n xét c n vô cơ qua hình thái k t tinh và qua hoá nghi m. Trong nư c ti u loài ăn c thư ng có các c n vô cơ sau: - Canxi carbonat (CaCO3) k t tinh hình tròn nh có tua ra ho c hình đá mài. Khi nư c ti u loài ăn th t, loài h n th c có k t t a nhi u CaCO3 là tri u ch ng b nh. Xét nghi m: c n nư c ti u có hình đá mài thì nghi có CaCO3. Thêm vài gi t axit acetic thì k t tinh CaCO3 m t và s i b t CO2. - Mu i phosphat [Ca3(PO4), Mg3(PO4)] trong nư c ti u ki m tính k t t a hình thái không nh t đ nh ho c thành t ng h t li ti màu tro. Trong nư c ti u toan tính, các mu i phosphat k t t a thành hình 3 c nh, t ng bó, hình tròn. - Amoni - Magnesi phosphat (NH4MgPO4. H2O) k t tinh hình tr nhi u g c, hình lông vũ và xu t hi n nhi u khi viêm b th n, viêm bàng quang. - Amoni urat [C5H3(NH4)2N2O] k t tinh hình phi n, hình tua. Trong nư c ti u loài ăn th t có các lo i sau đây: - Canxi oxalat (CaC2O4.3H2O) k t tinh hình c u, hình phi n tám m t. Nhi u canxi oxalat là tri u ch ng r i lo n trao đ i ch t, viêm th n c p tính và m t s b nh th n kinh. - Canxi sunphat (CaSO4): hình tròn lăng tr dài, hình kim t ng bó. - Axit uric (C5H4N4O3): hình đá mài, hình lá cây. Axit uric nhi u: thư ng th y các b nh s t cao. - Mu i urat, ch y u là kali urat, natri urat, k t tinh thành h t nh , màu vàng nâu. Mu i urat nhi u do có quá trình phân gi i protit m nh. Xét nghi m phân bi t c n vô cơ trong nư c ti u Lo i c n Màu s c V i axit acetic V i HCl V i KOH Đun sôi V i NH4OH Không màu + + CaCO3 - Vàng nh t Có khí Có khí Mu i phosphat Màu tr ng tro + + - - NH4MgPO4.H2O Không + + - - C5H3(NH4)2N4 O3 Vàng + + + + + CaC2O4.3H2O Không _ + - - CaSO4 Không - - - C5H4N4 O3 Vàng - - + - + Mu i urat (K - Na) Vàng + + + + 83
3.5. KHÁM H TH NG TH N KINH H th ng th n kinh th c hi n s th ng nh t ho t đ ng c a các khí quan, t ch c trong cơ th , gi thăng b ng gi a cơ th và ngo i c nh. M t cơ th b b nh thì các cơ năng, nh t là cơ năng ph n x b o v c a h th n kinh r i lo n. B nh phát sinh và quá trình phát tri n c a b nh lý ít nhi u ph n ánh trong tr ng thái ho t đ ng c a h th ng th n kinh. M c đích ch y u khám h th ng th n kinh là nh m phát hi n b nh h th ng đó, ngoài ra qua r i lo n c a h th ng th n kinh đ phán đoán tính ch t, m c đ và quá trình phát tri n c a b nh các khí quan, h th ng khác trong cơ th , góp ph n ch n đoán, tiên lư ng và đi u tr đúng. Khám h th ng th n kinh theo th t : - Khám đ u và c t s ng - Khám cơ năng th n kinh trung khu, cơ năng th n kinh v n đ ng - Khám c m giác da, khí quan c m giác - Khám ho t đ ng ph n x - Khám h th n kinh th c v t - Xét nghi m d ch não t y 3.5.1. Khám đ u và c t s ng Não trong xương s , t y s ng trong c t xương s ng, không khám tr c ti p đư c mà ph i khám qua đ u và c t s ng. S t n thương s và c t xương s ng, kh i u não, còi xương, m m xương,…có th làm hình dáng xương s , c t s ng thay đ i. Do v y, khi khám đ u và c t s ng c n chú ý hình dáng, đ c ng c a xương s và c t s ng. Nhi t đ vùng đ u tăng cao: thư ng g p trong các trư ng h p viêm màng não, viêm não t y truy n nhi m, c m n ng c m nóng. Ph n m m bao quanh xương s ng sưng to, đau: thư ng g p khi gãy c t s ng Xương s ng văn v o: thư ng g p trong trư ng h p còi xương, m m xương, ngư i khám s n n r t d phát hi n. Gõ h p s có âm đ c: khi não có kh i u, u sán. 3.5.2. Khám ch c năng th n kinh trung khu Trong nhi u b nh, ch c năng c a v đ i não r i lo n và bi u hi n ra bên ngoài b ng nh ng tri u ch ng hưng ph n, c ch . Khi khám c n chú ý s c m t, tư th gia súc, ho t đ ng c a các khí quan (tai, m t,...) 84
a. c ch c ch là kh năng c m th đ i v i kích thích y u, ph n x v i các kích thích bên ngoài gi m ho c m t. c ch thư ng phát ra sau hưng ph n. Tuỳ m c đ nông sâu, c ch có các m c sau: rũ: c ch nh , gia súc u o i (như ngơ ngác, đ u g c, m t lim dim, đi l i ch m ch p, không v ng) (Hình 3.16). Ngù li bì: Gia súc n m yên, đ u hơi Hình 3.16. Tr ng thái rũ ng ng, m t nh m. Thư ng ph i dùng kim châm, đánh b ng roi, d i nư c l nh con v t m i t nh. Ng li bì là tri u ch ng cơ năng v đ i não c ch sâu, thư ng xu t hi n trong các b nh có s t cao, viêm não t y truy n nhi m, não tích nư c, kỳ cu i b nh xu t huy t não; trong các ca trúng đ c xeton huy t, b i li t sau khi đ bò, trúng đ c urê, các ca viêm gan n ng. (Hình 3.17) Hôn mê: Cơ năng th n kinh b tê li t, các Hình 3.17. Tr ng thái ng li bì ph n x m t, cơ toàn thân nhão, đ ng t m r ng, c m giác da m t,... cơ năng th n kinh th c v t r i lo n (t n s hô h p, t n s m ch ch m; nh p th , nh p tim không đ u). Hôn mê thư ng g p trong các trư ng h p: Trúng đ c urê, ch ng xeton huy t, các ca viêm gan n ng. Ng li bì, hôn mê còn xu t hi n giai đo n cu i các b nh truy n nhi m (d ch t l n, đóng d u l n, t huy t trùng,...). Hình 3.18. Tr ng thái hôn mê b. Hưng ph n Ngư c v i tr ng thái c ch , hưng ph n khi v đ i não b kích thích m nh, gia súc l ng l n, c n xé, ch y nư c dãi (hình 3.19). Th n kinh hưng ph n trong trư ng h p này là do nh ng kích thích bên trong tăng, ph n x đ i v i kích thích bên ngoài l i gi m. Hưng ph n xu t hi n trong b nh viêm não t y truy n nhi m, viêm màng não, sung huy t não, các trư ng h p trúng đ c, ch ng đau b ng ng a. Chú ý: Trong nhi u ca b nh xu t hi n c tri u ch ng th n kinh c ch và hưng ph n. Thư ng sau tri u ch ng hưng ph n là c ch ho c ngư c l i. 85
Ng a hưng ph n l ng lên, lao v phía trư c, băng qua nh ng v t c n; có lúc quay vòng quanh. Chó b b nh d i ch y l ng l n, c n xé, ch y nư c rãi (hình 3.19). 3.5.3. Khám ch c năng v n đ ng Qua sát và nh n xét nh ng bi u hi n khác thư ng lúc gia súc đ ng, lúc đi, tr ng thái cơ (b p th t). a. Tr ng thái cơ (b p th t) Trong tr ng thái bình thư ng, do nh ng kích thích t bên ngoài không Hình 3.19. Chó ch y nư c rãi ng ng tác đ ng lên th n kinh th c m trên da, thông qua th n kinh t y s ng, cơ th đáp l i nh ng ph n x liên t c các b p cơ luôn như có m t trương l c gi m t đ căng nh t đ nh. * Tr ng thái cơ trong trư ng h p b nh lý: Cơ căng gi m, các b p th t chùng, lúc gia súc đi quan sát r t rõ. Dùng tay kéo chân gia súc ra ph n x kéo tr l i y u. Lúc đi, chân lê phía sau. Cơ căng gi m hay m t do th n kinh ho c t y s ng b t n thương, do b nh ti u não. B p cơ căng, các b p th t co c ng n i rõ, nh t là vùng cơ b ng. L c căng cơ tăng do trung khu v n đ ng hay th n kinh v n đ ng t n thương. Trong b nh u n ván; trúng đ c, m t s ca b nh gây đau đ n m nh, kỳ hưng ph n b nh viêm não Hình 3.20. Tr ng thái b p cơ căng t y truy n nhi m, cơ co c ng toàn thân (hình 3.20). Chú ý: Khi khám tr ng thái cơ nên chú ý vùng cơ trên thân và cơ b n chân. b. Tính hi p đ ng v n đ ng Gia súc kho thì đ ng, đi l i, các ho t đ ng khác đ u có ph i h p nh p nhàng gi a các b p th t và các khí quan v n đ ng nh có hi p đ ng v n đ ng c a h th ng th n kinh. Đi u ti t hi p đ ng v n đ ng này do trung khu v n đ ng v đ i não, trung khu ti u não, các khí quan c m th , th n kinh ti n đình, th giác. Gia súc b b nh, m t trong các trung khu trên b t n thương thì v n đ ng b r i lo n. R i lo n tính hi p đ ng v n đ ng: Gia súc đ ng tư th khác thư ng, các kh p co không đ u, 4 chân ch m l i, có lúc 4 chân l i d ng ra đ gi thăng b ng. Lúc n m thì 86
nghiêng v m t bên hay úp b ng xu ng đ t. Lúc đi thân hình l o đ o, bư c không v ng, bư c dài bư c ng n không đ i x ng. Đi u ti t v n đ ng v n còn nhưng ph n x ch m nên v n đ ng thi u hi p đ ng. R i lo n hi p đ ng v n đ ng thư ng vì g c lưng th n kinh tu s ng b t n thương, ho c b nh ti n đình, ti u não. V n đ ng không hi p đ ng thư ng th y gia c m, đ u cong lui phía sau, quay quanh, đi l i l o đ o. c. Tê li t Cơ năng v n đ ng y u ho c m t hoàn toàn g i là tê li t. Có hai lo i tê li t: Tê li t do th n kinh ngo i vi: giây th n kinh v n đ ng b t đ u t g c b ng t y s ng đ n các s i v n đ ng chi ph i các b p cơ. B t kỳ m t v trí nào trên đư ng th n kinh đó b t n thương đ u gây tê li t vùng cơ dư i đó (hình 3.21). V trí t n thương càng g n t y s ng, Hình 3.21. Tr ng thái tê li t vùng cơ tê li t càng r ng. Tri u ch ng chung c a lo i tê li t này là cơ teo, l c căng gi m, gia súc đi l i không v ng, chân bư c lo ng cho ng d ngã, v n đ ng không theo ý mu n. Ph n x da và gân thư ng m t. N u ngay g c b ng t y s ng t n thương thì b p cơ b li t phân vùng r t rõ và đau đ n. Tê li t do th n kinh trung khu: t n thương trung khu v n đ ng c a đ i não ho c nh ng bó v n đ ng t đ i não đ n t y s ng. Tê li t do th n kinh trung khu khác v i tê li t do th n kinh ngo i vi: Th n kinh trung khu b t n thương không đi u ti t đư c ho t đ ng c a t y s ng, do đó b p cơ co, ph n x gân m nh, ph n x da gi m và không có hi n tư ng teo cơ. Tê li t do th n kinh trung khu xu t hi n trong b nh chó d i, viêm não tu truy n nhi m, viêm màng não, Hình 3.22. Tr ng thái tê li t xu t huy t não. Có lúc do t n thương cơ gi i. Tuỳ v trí th n kinh t n thương mà b ph n này hay b ph n khác trên cơ th b tê li t. N u m t vùng cơ hay m t chân b tê li t (Monoplegia) do t n thương trung khu v n đ ng và cũng có th do t n thương dây th n kinh ngo i vi. M t n a thân b tê li t (Hemipiegia) do t n thương não. 87
T ng khí quan đ i x ng nhau tê li t (Paraplegia) như hai chân trư c, hai chân sau,... do t n thương tu s ng (hình 3.22). d. Co gi t (Spasmus) Cơ v n đ ng không theo ý mu n g i là co gi t. Cơ co gi t do v đ i não hay trung khu dư i v đ i não hưng ph n. Cơ co gi t t ng cơn: T ng cơ, m t chùm cơ co gi t t ng cơn nhanh và ng n. Thư ng cơn co gi t phát ra nhanh r i t t, cũng có lúc kéo dài. Thư ng g p các lo i co gi t t ng cơn như sau: - M t vài bó cơ co gi t r i lan ra: chùm cơ khu u co gi t r i lan đ n cơ b vai, cơ c , cơ ng c. Lo i co gi t này thư ng có trong các b nh có s t cao, b nh gây đau đ n (viêm d t ong do ngo i v t, viêm bao tim, viêm gan). - Run r y (Tremor): t ng đám cơ co gi t nh gi ng cơ run khi g p l nh. Cơ run rõ khi con v t v n đ ng, trong tr ng thái yên tĩnh cơ run nh hay m t. Cơ run r y gia súc xu t hi n trong các trư ng h p trúng đ c, b nh c p tính não tu . - Đ ng kinh (Epilepsia) hay co gi t toàn thân: Thư ng b t đ u vùng cơ vai, cơ c , cơn co gi t lan ra toàn thân. Ho t đ ng th n kinh r i lo n n ng, m t tr ng dã, đi ngoài r i lo n. Đ ng kinh do t n thương v đ i não và thư ng xu t hi n trong các ca trúng đ c, thi u sinh t (vitamin) gia súc non, trong m t s b nh truy n nhi m có s t cao. - Cơ co c ng (Spasmus Tonicus): Cơ co và gi mãi tr ng thái co c ng. Đ u b kéo co l i, răng c n ch t, không nu t đư c đ u do cơ co c ng. Ng a viêm não, đ u con v t b kéo co v phía sau. bò tri u ch ng đó xu t hi n trong viêm màng não, li t sau khi đ , ch ng xeton huy t. Hai hàm răng c n ch t trong b nh u n ván, trúng đ c strychninsunfat (hình 3.23). Hình 3.23. Tr ng thái cơ co c ng 3.5.4. Khám c m giác da Nh n c m t da theo đư ng th n kinh đ n tu s ng, đ n hành tu , đ i não và sau đó ph n ng đáp ng đ t ng t tr l i da. Trên đư ng th n kinh đó b t kỳ đi m nào t n thương đ u gây r i lo n c m giác. Khám c m giác da gia súc khó chính xác vì con v t không đ ng yên, d b nh ng kích thích bên ngoài. Nên khám nh nhàng, gia ch đ ng bên c nh và b t m t con v t l i. Dùng que nh kích thích nh vào da, b t đ u t vùng c , vai r i quan sát. Gia súc kho khi b kích thích đ u quay tr l i, co chân, tai v nh. Kích thích vào vành tai con v t khó ch u ph n ng r t rõ. 88
Ki m tra c m giác đau: dùng kim chích t nông đ n sâu; b t đ u t vùng b m, hai bên c , hai bên ng c, hai bên thành b ng. Quan sát m c đ con v t ph n ng: đ u quay l i, tai v nh, chân co lên. * Khi khám c m giác da c n chú ý các tri u ch ng sau đây: - Da m n c m: Dùng kim chích nh hay n b ng đ u ngón tay, con v t bi u hi n đau đ n như da co l i, con v t tránh xa, khó ch u. Vùng da m n c m khi da b viêm, th n kinh c m giác t n thương. Màng t y s ng, g c lưng c a th n kinh t y s ng viêm, vùng da tương ng đau k ch li t. - C m gi m da gi m: B ng nh ng kích thích nh con v t không có ph n ng. Ch dùng kim châm m nh, nh lông, d m lên móng chân con v t m i có c m giác đau. Tri u ch ng này thư ng do th n kinh c m giác tê li t, đư ng th n kinh d n truy n t n thương. - C m giác da m t bên thân gi m hay m t: do t n thương trên đư ng d n truy n t v đ i não đ n hành tu . - C m giác da hai bên thân đ i nhau m t: do t n thương t y s ng. Tu s ng b d p đ t, b chèn ép, viêm n ng, do b t n thương không liên h đư c v i não, c m giác da ph n thân sau đó b m t. - C m giác da m t m t vùng: t n thương th n kinh ngo i vi chi ph i vùng da đó. Nhi u b nh h th n kinh như u não, li t sau khi đ , viêm não,... con v t hôn mê, c m giác da gi m hay m t. 3.5.5. Khám các khí quan c m giác Cơ năng c a các khí quan c m giác r i lo n thư ng do b nh khí quan đó ho c b nh th n kinh trung khu. a. Khám th giác Chú ý mu m t, k t m c, nhãn c u, đ ng t và võng m c. Mu m t tr : Do th n kinh m t, th n kinh cơ kéo m t b t n thương. Trong viêm não truy n nhi m, mu m t tr là tri u ch ng b nh giai đo n n ng. Mu m t sưng to, m ng do t n thương cơ g i, viêm. M t s b nh truy n nhi m (loét da quăn tai trâu bò, d ch t l n, b ch Hình 3.24. Mu m t sung to m ng h u gà), do đ c t phá ho i m ch máu làm mu m t sưng m ng. Mu m t sưng m ng trong ch ng đau b ng ng a do quá đau đ n v t l n. B nh n ng con v t n m li t lâu, li t sau khi đ , mu m t tr ((hình 3.24). 89