Giáo trình chăn nuôi Dê và Thỏ - Chương 5

Chia sẻ: Nguyen Phung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

367
lượt xem 164
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình chăn nuôi Dê và Thỏ - Chương 5. Giống và công tác giống thỏ. Cũng như chăn nuôi các loài gia súc khác muốn nuôi thỏ có hiệu quả cao trước hết phải có con giống tốt.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình chăn nuôi Dê và Thỏ - Chương 5

Chương 5 GI NG VÀ CÔNG TÁC GI NG TH Cũng như chăn nuôi các loài gia súc khác mu n chăn nuôi th có hi u qu cao trư c h t ph i có con gi ng t t. Tuy nhiên do ngành chăn nuôi th nư c ta chưa ñư c ph bi n r ng rãi nên s hi u bi t v các gi ng th và các bi n pháp ñ nâng cao ch t lư ng con gi ng còn r t h n ch . Vì th chương này trư c h t gi i thi u sơ b v ngu n g c và m t s ñ c ñi m sinh h c ñ c thù c a th , sau ñó gi i thi u m t s gi ng th ñã có m t nư c ta, k c th n i và th m i nh p n i. Các k thu t v ch n l c, ch n, ph i và qu n lý th gi ng cũng ñư c gi i thi u tr ng ph m vi chương này. I. NGU N G C VÀ ð C THÙ SINH H C C A TH 1.1. Ngu n g c và phân lo i c a th a. Ngu n g c c a th Vi c thu n hoá th nhà ñư c phát hi n t kho ng 1000 trư c Công nguyên Tây Ban Nha. Vào th k XVI cùng v i nh ng bãi c hoang, th ñư c nuôi dư i hình th c bán hoang dã và nuôi nh t trong chu ng ñ l y th t m t s nư c Tây Âu như Italia, Pháp, Tây Ban Nha, Anh... song dư i ch ñ ñ c quy n c a lãnh chúa nên vi c chăn nuôi th không ñư c phát tri n r ng rãi. ð u th k XIX sau khi ch ñ lãnh chúa ñ c quy n b xoá b , chăn nuôi th ñã phát tri n r ng rãi kh p Tây Âu và ñư c ngư i châu Âu gi i thi u ra kh p th gi i. Cu i th k XIX và ñ u th k XX nhi u phương pháp chăn nuôi th nh t chu ng ñư c hình thành, các gi ng th thích ng d n v i ñi u ki n nuôi dư ng chăm sóc c a con ngư i và ñư c ch n l c theo hư ng nuôi nh t thâm canh l y th t, da lông hay làm c nh cùng v i ch ñ phòng tr d ch b nh ñư c hình thành. Ngày nay nh áp d ng nh ng ti n b khoa h c hi n ñ i, con ngư i ñã ch n l c, lai t o ñư c nhi u gi ng th quý ñ l y th t, lông, da ñáp ng cho nhu c u c a con ngư i và chăn nuôi th ñã góp ph n ñáng k vào n n kinh t qu c dân nhi u nư c trên th gi i. Ngu n g c th nhà là gi ng th r ng Oryctolagus Cuniculus domesticies ñư c xác ñ nh trên cơ s th c nghi m cho ph i gi ng gi a th nhà v i th r ng thành công, nhưng th nhà và th r ng ñ u không ph i gi ng ñư c v i th ñ ng. S khác bi t v ñ c ñi m sinh h c gi a th ñ ng v i th r ng và th nhà còn ñư c th hi n qua m t s ñ c ñi m ngo i hình như th ñ ng nh hơn th r ng (kh i lư ng kho ng 1,5-2,5 kg), chân và tai dài hơn. Th r ng ch a 30 ngày, ñ t 10-12 con, th sơ sinh không có lông, chưa m m t và không ñi ñư c (các ñ c ñi m này gi ng th nhà), th ñ ng ch a 42 ngày, ñ 2-3 con/l a, con m i ñ ra ñã có lông, m m t và ch y ra kh i m . Th t th r ng tr ng còn th t th ñ ng màu ñ s m. b. Phân lo i th nhà Trong h th ng phân lo i ñ ng v t, th thu c l p ñ ng v t có vú (Mamalia), l p ph ñ ng v t có vú chính th c (Theria), thu c nhóm ñ ng v t có vú b c cao (Eutheria), b găm nh m (Glires). Trong b này có 2 b ph là b g m nh m ki u th Lagomorpha có 28 chi c răng và b g m nh m Rodentia có 26 răng. Trong b Lagomopha có 2 h (Family) là h Ochotonidae và h Leporidae. H Leporidae l i chia thành 2 gi ng là gi ng th ñ ng (Lepus) và gi ng th r ng (Oryctolagus). Qua quá trình thu n hoá m t b ph n c a gi ng th r ng này ñã bi n ñ i thành th nhà.
Theo Labas (1998) thì toàn th gi i có kho ng trên 80 gi ng th nhà khác nhau. D a theo t m vóc ngư i ta chia th thành 3 nhóm là: - Th t m ñ i: n ng kho ng 6-9kg như th Flandro c a Pháp, th ð i b ch c a Hung. - Th t m trung: có kh i lư ng 4-6kg như th Newzealand Tr ng, th California. - Th t m ti u: có kh i lư ng t 2-3kg. D a theo hư ng s d ng ngư i ta cũng chia các gi ng th thành 3 lo i: - Th l y lông: n ng kho ng 2-3kg có b lông dài m n mư t m c liên t c, c t 3-4 l n/năm như gi ng Angora c a Pháp, th Tr ng lông xù c a Nga. - Th làm c nh: có hình thù và màu s c lông ñ c bi t như th Ánh B c c a Pháp, th Lưu Ly c a Trung qu c. - Th l y th t: sinh trư ng nhanh và sinh s n nhi u như th New Zealand tr ng. 1.2. M t s ñ c thù sinh h c c a th Th có m t s ñ c ñi m sinh h c ñ c thù như sau: - Th là ñ ng v t g m nh m Th là loài g m nh m nên thích g m su t ngày k c th c ăn và các ñ v t khác nhau. Răng th phát tri n liên t c su t ñ i nên n u không ñư c g m nh m răng th s dài quá m c. - Th là ñ ng v t ăn phân Th có hai lo i phân: phân khô và phân ư t. Phân ư t thư ng ñư c th a vào lúc bình mình và th quay l i ăn phân c a nó. ð c ñi m này giúp th tiêu hoá ñư c th c ăn th c v t (xem Chương 6). - Th r t nh y c m v i các tác nhân ngo i c nh Th có ít tuy n m hôi dư i da, th i nhi t ch y u qua ñư ng hô h p. Th th r t nh nhàng, không có ti ng ñ ng, ch th y thành b ng dao ñ ng theo nh p th . N u th kho , trong môi trư ng bình thư ng thì t n s hô h p 60-90l n/phút. Nh p ñ p c a tim th r t nhanh và y u, trung bình t 100-120 l n/phút. Thân nhi t, t n s hô h p, nh p ñ p c a tim ñ u t l thu n v i nhi t ñ không khí môi trư ng. N u nhi t ñ không khí trên 35oC và n ng nóng kéo dài, th th nhanh và nông ñ th i nhi t, khi ñó th d b c m nóng. Nhi t ñ môi trư ng thích h p nh t v i th là t 20-28,5oC. - Cơ quan kh u giác c a th r t phát tri n Th m có th phân bi t ñư c con khác ñàn m i ñưa ñ n trong vòng m t gi b ng cách ng i mùi. C u t o khoang mũi r t ph c t p, có nhi u vách ngăn chi chít, l n các rãnh xoang ngóc ngách. B i b n hít vào s ñ ng l i vách ngăn, d kích thích gây viêm xoang mũi. - Th r t thính tai và tinh m t: Trong ñêm t i th v n phát hi n ñư c ti ng ñ ng nh xung quanh và v n nhìn th y ñ ăn u ng ñư c bình thư ng. - Khi sơ sinh chưa m m t và chưa m c lông Khi m i sinh th con chưa m m t, toàn thân chưa có lông ñ l l p da m ng màu ñ h ng, ñ n 3 ngày tu i có l p lông dày và ng n 1mm, 5 ngày tu i lông dài 4-5 mm và ñ n 20- 25 ngày tu i b lông m i phát tri n hoàn toàn. Chúng l n r t nhanh, sau 4-5 ngày kh i lư ng
ñã tăng g p ñôi. Th con m m t khi ñư c 9-12 ngày tu i, s th con/l a ñ càng nhi u thì th con càng lâu m m t. II. GI I THI U M T S GI NG TH PH BI N 2.1. Các gi ng th n i a. Th Ré Là gi ng th ñư c nuôi nhi u các ñ a phương, chúng có màu s c lông da r t ña d ng, thư ng là màu xám nh t loang tr ng hay màu vàng nâu pha tr ng. M t th màu ñen. Kh i lư ng trư ng thành 2,2-2,7kg. Th ñ 5,5-6 l a/năm, m i l a 6-7 con, cai s a 1 tháng tu i n ng 300-350g/con. Th Ré ăn t p các lo i th c ăn rau c lá và các ph ph m gia ñình. 2.1.2. Th Xám và th ðen Vi t Nam Hình 5-1: Th Ré Vi t Nam ðây là 2 gi ng th ñư c ch n l c t các gi ng th ñ a phương c a nư c ta. Th có m t ñen. Th xám thư ng có màu lông không th t thu n khi t, th ðen do ñư c ch n l c t i Tr i gi ng Trung tâm Nghiên c u Dê và Th nên có màu lông n ñ nh hơn. Kh i lư ng trư ng thành c a 2 gi ng th này kho ng 3,0-3,5kg; Th ñ 5-5,5 con/l a, m i l a 5,5-6 con, t l nuôi s ng t sơ sinh ñ n cai s a ñ t 85%. ðây là 2 gi ng th r t phù h p v i ñi u ki n chăn nuôi t n d ng rau lá c và ph ph m gia ñình. Hình 5-2: Th Xám Vi t Nam Hình 5-3: Th ðen Vi t Nam 2.2. Các gi ng th nh p n i a. Th Newzealand tr ng Có ngu n g c t Newzealand, ñư c nuôi ph bi n các nư c Châu Âu và Châu M . Gi ng th này có lông dày, màu tr ng tuy n, m t h ng, t m trung, m n ñ , sinh trư ng nhanh, thành th c s m, nhi u th t. Kh i lư ng trư ng thành t 5-5,5 kg/con. Tu i ñ ng d c l n ñ u 4-4,5 tháng, tu i ph i gi ng l n ñ u t 5,5-6 tháng, kh i lư ng ph i gi ng l n ñ u 3-3,2kg/ con, ñ 6-7 l a/ năm, m i l a 6-8 con, kh i lư ng sơ sinh 55-60 gam, kh i lư ng cai s a 650- 700 gam, kh i lư ng 3 tháng tu i 2,8-3 kg, t l th t x ñ t 52-55%.
Gi ng th này ñư c nh p vào Vi t Nam t Hungari l n ñ u vào năm 1978. Năm 2000 th Newzealand tr ng ñư c nh p l i l n 2 v nuôi nhân thu n và ñ làm tươi máu ñàn th cùng gi ng trư c ñây. Th Newzealand tr ng là gi ng phù h p v i phương th c chăn nuôi công nghi p và chăn nuôi gia ñình nư c ta. Hình 5-4: Th Newzealand tr ng b. Th Panon Gi ng th này xu t phát t m t dòng c a gi ng Newzealand tr ng ñư c ch n l c nghiêm ng t v kh năng tăng tr ng. Vì v y chúng có các ñ c ñi m gi ng như th Newzealand tr ng, nhưng tăng tr ng cao hơn và kh i lư ng trư ng thành cũng cao hơn, ñ t 5,5-6,2 kg/con. Gi ng th này ñư c nh p vào nư c ta năm 2000 t Hungari và ñã ñư c chăn nuôi nhi u vùng trong nư c cho k t qu t t. Hình 5-5: Th Panon c. Th California Có ngu n g c t M , ñư c t o thành do lai gi a th Chinchila, th Nga và th Newzealand. ðây là gi ng th hư ng th t t m trung, kh i lư ng trung bình kho ng 4,5-5kg, t l th t x 55-60%. Thân ng n hơn th New Zealand, lông tr ng nhưng tai, mũi, 4 chân và ñuôi có ñi m lông màu ñen. Vào mùa ñông l p lông màu ñen này ñ m hơn và nh t d n vào mùa hè. Kh năng sinh s n tương t như th Newzealand. Th California ñư c nh p vào Vi t Nam t Hungari, l n th nh t vào năm 1978 và l n th 2 vào năm Hình 5-6 : Th California 2000. Gi ng này cũng ñã ñư c nuôi nhi u vùng trong c nư c. S d ng th ñ c c a 3 gi ng trên cho lai v i th cái n i cho con lai có kh năng tăng tr ng và t l nuôi s ng cao hơn th thu n n i 25-30%. Hi n nay Nhà nư c giao cho Trung tâm Nghiên c u Dê và Th Sơn Tây nuôi, ch n l c, nhân thu n các gi ng th nh p n i và cung c p các con gi ng t t cho s n xu t trong c nư c, ñ ng th i s d ng các con ñ c ngo i ñ lai v i các gi ng th n i nh m nâng cao kh năng s n xu t c a th Vi t Nam. III. K THU T CH N L C, CH N PH I VÀ QU N LÝ TH GI NG 3.1. K thu t ch n th gi ng Mu n chăn nuôi th có hi u qu , trư c h t ph i ch n con gi ng t t t các cơ s nhân gi ng t t. Vi c ch n gi ng ph i d a theo các nguyên t c cơ b n và ti n hành theo các bư c sau: a. Ch n l c theo ñàn
Nh ng l a ñ c a c p b m nào ñ t các ch tiêu sau ñây thì gi l i c ñàn: - S con sơ sinh còn s ng sau 15 gi t i thi u là 6 con. - Kh i lư ng sơ sinh c t i thi u ñ t 300g v i th ngo i và th lai hay 200-250g ñ i v i th n i. - Kh i lư ng sơ sinh trung bình/con ñ t t 50g tr lên ñ i v i th ngo i và th lai hay 35-40g ñ i v i th n i. Nh ng ñàn con t t ñư c gi l i, ñư c nuôi dư ng t t ñúng qui trình và ti p tuch ch n l c theo cá th . Nh ng l a ñ c a c p b m nào không ñ t các ch tiêu trên thì lo i c ñàn ñ nuôi th t. b. Ch n l c theo kh i lư ng cá th Ti n hành ch n nh ng cá th có kh i lư ng t i thi u theo quy ñ nh cho các ñ tu i khác nhau ñ gi l i làm gi ng. C th như sau: - Lúc 21 ngày tu i ph i ñ t 250g/con ñ i v i th ngo i và th lai hay 200g/con ñ i v i th n i. - Lúc 30 ngày tu i ph i ñ t 500g/con ñ i v i th ngo i và th lai hay 350g/con ñ i v i th n i. S con cai s a/ ph i ñ t 5 con tr lên. - Lúc 70 ngày tu i ph i ñ t 1900g/con ñ i v i th ngo i và th lai hay 1400g/con ñ i v i th n i. Kh i lư ng và kh năng tăng tr ng giai ño n t 21-70 ngày tu i là ch tiêu r t quan tr ng trong ch n l c gi ng. Nh ng cá th nào không ñ t yêu c u thì lo i ñ nuôi th t. Cá th nào tăng tr ng t 30g/con/ngày tr lên là xu t s c. - Lúc 90 ngày tu i ñã phân bi t ñư c d dàng th ñ c và th cái, chúng ñã có kh năng giao ph i nên ph i nh t ñ c riêng, cái riêng, n u không th cái s ch a s m (ph i gi ng ngoài k ho ch). Kh i lư ng th cái giai ño n này ph i ñ t 2,2 kg tr lên, th ñ c ph i ñ t 2,5kg tr lên. c. Ch n l c theo ngo i hình và ho t tính sinh d c Ch n th ñ c làm gi ng nên ch n nh ng con ñ u to và thô hơn, hai má hơi phình ra, hai tai dày, c ng, d ng ñ ng khép thanh hình ch V; m t sáng tinh nhanh; lưng dài, r ng, ph ng, b ng thon; hai mông và ñùi sau n nang, r n ch c; b n chân kho không b loét gan bàn chân; hai d ch hoàn to ñ u, dương v t hi n rõ, th ng, có niêm m c màu h ng nh t, không b l loét ho c có v y r p. Màu lông ph i mang ñ c trưng c a gi ng. Th ñ c c n ph i có tính hăng nhưng không quá d t n. Ch n th cái gi ng nên ch n nh ng con ñ u nh , m t thon dài, m t tinh nhanh, tai th ng, lưng dài, mông n , hông r ng, b ng to. Hai hàng vú ph i song song cách ñ u, m i hàng có 5 vú cách ñ u. Màu lông ph i mang ñ c trưng c a gi ng. Lúc 3 tháng tu i lo i th i 70-75% ñưa sang nuôi th t, ch gi l i 25-30% cá th t t nh t ñ làm gi ng. Ti p t c nuôi th ñ c và th cái theo tiêu chu n nuôi dư ng th h u b gi ng ñ thay th ñàn. Lúc 5 tháng tu i ch n l c l n cu i trư c khi ñưa vào s d ng. Các b máy trên cơ th th v cơ b n ñã phát tri n hoàn thi n, vì v y ch n l c lúc này ñ nâng cao ñ chính xác. Ch n l c theo c ngo i hình và tính d c c a các cá th , ti p t c lo i b nh ng con có khuy t t t. Th cái b t ñ u ñưa vào ph i gi ng (tuỳ thu c vào t ng gi ng), th ñ c s d ng mu n hơn, b t ñ u cho nh y khi 7 tháng tu i.
d. Ch n l c theo kh năng sinh s n Trong su t giai ño n sinh s n, th b m ph i ñư c ch n l c 1 l n vào tháng th 12 k t l n ph i ñ u tiên có ch a. Trong 12 tháng ñó, th cái ph i ñ ñư c t i thi u 5-6 l a, m i l a ñ 6 con tr lên, kh i lư ng sơ sinh ñ t t i thi u 50g/con. T l th thai (trư ng h p con ñ c xác ñ nh là t t) ñ t trên 70%. S con sơ sinh s ng sau 15 gi ph i ñ t 6 con tr lên, t l nuôi s ng t sơ sinh ñ n cai s a (30-35 ngày tu i) ph i ñ t trên 80% và có th l c t t. Con ñ c trong th i gian này ph i gi ng cho ít nh t 10 th cái và có ít nh t 7-8 th cái có ch a và ñ t 6 con tr lên là t t. Nh ng cá th ñ c cái nào không ñ t ñư c yêu c u thì kiên quy t lo i b . 3.2. Ghép ñôi giao ph i các cơ s gi ng ho c nh ng nơi nuôi th theo quy mô ñàn l n c n áp d ng k thu t ghép ñôi giao ph i ñ tránh ñ ng huy t như sơ ñ ghép ph i gi ng sau ñây: ð c nhóm I II III IV 1- ð i b m Cái nhóm 1 2 3 4 ð c nhóm IV.1 I.2 II.3 III.4 2- ð i con Cái nhóm IV.1 I.2 II.3 III.4 ð c nhóm II.3.IV.1 III.4.I.2 IV.1.II.3 I.2.III.4 3- ð i cháu Cái nhóm I.3.IV.1 III.4.I.2 IV.1.II.3 I.2.III.4 Trong ñi u ki n chăn nuôi gia ñình vi c ghép ñôi giao ph i nên th c hi n theo sơ ñ sau: Gia ñình 1 Gia ñình 2 ð cA x Cái 1 Cái 2 x ð c C ð c B x Cái 1 A Cái 2C x ð c 1A ð c C x Cái 1AB Cái 1A2C x ð c-D
3.3. Qu n lý và theo dõi th gi ng Trong gia ñình và cơ s nuôi th gi ng sinh s n, c n ph i theo dõi k t qu quá trình s n xu t c a con gi ng nh m ph c v cho vi c theo dõi sinh s n, chăm sóc và nuôi dư ng, ñ ng th i l y cơ s ñ ch n gi ng sau này. M i th gi ng ph i có m t phi u theo dõi riêng, treo ngăn l ng ho c nơi g n ñó ñ quan sát d dàng, ñ ng th i ghi c vào s t ng h p. M i con ph i có s hi u ho c ký hi u riêng b ng cách b m s tai ho c ghi ñ c ñi m ngo i hình. M u phi u theo dõi th gi ng có th như sau: PHI U THEO DÕI TH CÁI SINH S N S hi u: ......................... S hi u b : ........................... Ngày sinh: .................... S hi u m : .......................... Ngày S hi u Khám thai Ngày Con sơ sinh Cai s a Ghi chú ph i ñ c ñ S ng Ch t Con g/con PHI U THEO DÕI TH ð C GI NG S hi u: .......................... S hi u b : .......................... Ngày sinh: ..................... S hi u m : .......................... Ngày S hi u cái Khám Ngày ñ Con sơ sinh Cai s a Ghi chú ph i thai S ng Ch t Con g/con ð giúp cho vi c ch n gi ng cá th , sau khi cai s a c n ghi chép các s li u th nuôi các gia ñình theo m u sau ñây: PHI U THEO DÕI CÁ TH S hi u Ngày sinh B M Cân 4, 8 Cân12 Tăng Ghi chú tu n tu n tr ng (g/con) (g/con) (g/con) 3.4. Lo i th i gi ng Trong quá trình nuôi th gi ng, n u th y th xu t hi n m t trong các như c ñi m sau ñây thì c n lo i th i:
- Các ch tiêu sinh s n kém l p l i 2-3 l n. - Có tính x u như hung d , hay c n nhau, c n ngư i, ăn con, b i ñàn, th ñ c b di tinh v.v... - M c b nh t t lâu ngày không kh i, th l c g y y u.