Kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp

Chia sẻ: Lan Xi Chen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:23

Thêm vào BST

Báo xấu

62
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khi nền kinh tế nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường với sự tham gia của các thành phần kinh tế thì số lượng các doanh nghiệp ngày càng nhiều và quy mô ngày càng lớn. Các doanh nghiệp đều hoạt động theo nguyên tắc hạch toán kinh tế, mà những nguyên tắc cơ bản là: tự trang trải chi phí và có lợi nhuận, tự chủ về tài chính, nghiệp vụ, tự chịu trách nhiệm về kinh tế hoạt động kinh doanh, chịu trách nhiệm về thực hiện nghĩa vụ với Nhà nước và tuân thủ các chế độ, thể lệ về quản lý kinh tế, tài chính của Nhà nước với sự chỉ đạo và kiểm tra của các cơ quan chức năng của Nhà nước. Để tồn tại và phát triển, các doanh nghiệp phải phát huy tính chủ động, sáng tạo, nâng cao trình độ quản lý và khả năng quản trị kinh doanh, quản lý tài sản.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp

Ch−¬ng iiI : KÕ to¸n hμng tån kho trong doanh nghiÖp I. nh÷ng quy ®Þnh chung vÒ kÕ to¸n hμng tån kho trong doanh nghiÖp 1. Kh¸i niÖm -Ph©n lo¹i hµng tån kho 1.1 Kh¸i niÖm hµng tån kho Theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam sè 02 - Hµng tån kho, quy ®Þnh hµng tån kho lµ tµi s¶n: - §−îc gi÷ ®Ó b¸n trong kú s¶n xuÊt, kú kinh doanh b×nh th−êng - §ang trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh dë dang - Nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô dông cô ®Ó sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh hoÆc cung cÊp dÞch vô Hµng tån kho lµ 1 bé phËn cña tµi s¶n ng¾n h¹n vµ chiÕm tû träng lín cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh− vËy: Hµng tån kho trong doanh nghiÖp lµ mét bé phËn cña tµi s¶n ng¾n h¹n dù tr÷ cho s¶n xuÊt, l−u th«ng hoÆc ®ang trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ t¹o ë doanh nghiÖp. 1.2 Ph©n lo¹i hµng tån kho Hµng tån kho trong Doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, kh¸c nhau vÒ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt th−¬ng phÈm, ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n, nguån h×nh thµnh cã vai trß c«ng dông kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó qu¶n lý tèt hµng tån kho, tÝnh ®óng vµ tÝnh ®ñ gi¸ gèc hµng tån kho cÇn ph©n lo¹i vµ x¾p xÕp hµng tån kho theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh. * Thø nhÊt, ph©n lo¹i hµng tån kho theo môc ®Ých sö dông vµ c«ng dông cña hµng tån kho. Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nµy, nh÷ng hµng tån kho cã cïng môc ®Ých sö dông vµ c«ng dông ®−îc xÕp vµo mét nhãm, kh«ng ph©n biÖt chóng ®−îc h×nh thµnh tõ nguån nµo, quy c¸ch, phÈm chÊt ra sao,... Theo ®ã, hµng tån kho trong doanh nghiÖp ®−îc chia thµnh: - Hµng tån kho dù tr÷ cho s¶n xuÊt: lµ toµn bé hµng tån kho ®−îc dù tr÷ ®Ó phôc vô trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt nh− NVL, b¸n thµnh phÈm, c«ng cô dông cô, gåm c¶ gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang. - Hµng tån kho dù tr÷ cho tiªu thô: ph¶n ¸nh toµn bé hµng tån kho ®−îc dù tr÷ phôc vô cho môc ®Ých b¸n ra cña doanh nghiÖp nh− hµng ho¸, thµnh phÈm,... C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc sö dông hµng tån kho ®óng môc ®Ých, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nhµ qu¶ trÞ trong qu¸ tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch, dù to¸n thu mua, b¶o qu¶n vµ dù tr÷ hµng tån kho, ®¶m b¶o hµng tån kho cung øng kÞp thêi cho s¶n xuÊt, tiªu thô víi chi phÝ thu mua, b¶o qu¶n thÊp nhÊt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. * Thø hai, ph©n lo¹i hµng tån kho theo nguån h×nh thµnh Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nµy, hµng tån kho ®−îc chia thµnh: - Hµng tån kho ®−îc mua vµo: bao gåm: + Hµng mua tõ bªn ngoµi: lµ toµn bé hµng tån kho ®−îc doanh nghiÖp mua tõ c¸c nhµ cung cÊp ngoµi hÖ thèng tæ chøc kinh doanh cña doanh nghiÖp. + Hµng mua néi bé: lµ toµn bé hµng tån kho ®−îc doanh nghiÖp mua tõ c¸c nhµ cung cÊp thuéc hÖ thèng tæ chøc kinh doanh cña doanh nghiÖp nh− mua hµng gi÷a c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc trong cïng mét C«ng ty, Tæng C«ng ty v.v... - Hµng tån kho tù gia c«ng: lµ toµn bé hµng tån kho ®−îc DNSX, gia c«ng t¹o thµnh. - Hµng tån kho ®−îc nhËp tõ c¸c nguån kh¸c: Nh− hµng tån kho ®−îc nhËp tõ liªn doanh, liªn kÕt, hµng tån kho ®−îc biÕu tÆng v.v... C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè cÊu thµnh trong gi¸ gèc hµng tån kho, nh»m tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ gèc hµng tån kho theo tõng nguån h×nh thµnh. Qua ®ã, gióp doanh
nghiÖp ®¸nh gi¸ ®−îc møc ®é æn ®Þnh cña nguån hµng trong qu¸ tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch, dù to¸n vÒ hµng tån kho. §ång thêi, viÖc ph©n lo¹i chi tiÕt hµng tån kho ®−îc mua tõ bªn ngoµi vµ hµng mua néi bé gióp cho viÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ trÞ hµng tån kho cña doanh nghiÖp khi lËp b¸o c¸o tµi chÝnh (BCTC) hîp nhÊt. * Thø ba, ph©n lo¹i kho theo yÕu cÇu sö dông Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nµy, hµng tån kho ®−îc chia thµnh: - Hµng tån kho sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh: ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hµng tån kho ®−îc dù tr÷ hîp lý ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®−îc tiÕn hµnh b×nh th−êng. - Hµng tån kho ch−a cÇn sö dông: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hµng tån kho ®−îc dù tr÷ cao h¬n møc dù tr÷ hîp lý. - Hµng tån kho kh«ng cÇn sö dông: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hµng tån kho kÐm hoÆc mÊt phÈm chÊt kh«ng ®−îc doanh nghiÖp sö dông cho môc ®Ých s¶n xuÊt. C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp ®¸nh gi¸ møc ®é hîp lý cña hµng tån kho, x¸c ®Þnh ®èi t−îng cÇn lËp dù phßng vµ møc dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho cÇn lËp. * Thø t−, ph©n lo¹i hµng tån kho theo kÕ ho¹ch dù tr÷, s¶n xuÊt vµ tiªu thô: Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nµy, hµng tån kho ®−îc chia thµnh: - Hµng tån tr÷ an toµn: Ph¶n ¸nh hµng tån tr÷ an toµn ®Ó kinh doanh ®−îc tiÕn hµnh th−êng xuyªn, liªn tôc. - Hµng tån tr÷ thùc tÕ C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp nhµ qu¶n trÞ x¸c ®Þnh ®−îc møc dù tr÷ an toµn phï hîp ®ång thêi x¸c ®Þnh thêi ®iÓm mua hµng hîp lý. * Thø n¨m, ph©n lo¹i hµng tån kho theo phÈm chÊt: Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nµy, tuú thuéc vµo chÊt l−îng cña hµng tån kho mµ hµng tån kho ®−îc chia thµnh: - Hµng tån kho chÊt l−îng tèt - Hµng tån kho kÐm phÈm chÊt - Hµng tån kho mÊt phÈm chÊt C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc x¸c ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng hµng tån kho trong doanh nghiÖp. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ tæn thÊt cña hµng tån kho, x¸c ®Þnh sè dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho cÇn lËp, ®ång thêi gióp doanh nghiÖp cã kÕ ho¹ch mua vµo, b¸n ra hîp lý. * Thø s¸u, ph©n lo¹i hµng tån kho theo ®Þa ®iÓm b¶o qu¶n: Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nµy, hµng tån kho ®−îc chia thµnh: - Hµng tån kho trong doanh nghiÖp: Ph¶n ¸nh toµn bé hµng tån kho ®ang ®−îc b¶o qu¶n t¹i doanh nghiÖp nh− hµng trong kho, trong quÇy, CCDC, nguyªn vËt liÖu trong kho vµ ®ang sö dông, ... - Hµng tån kho bªn ngoµi doanh nghiÖp: Ph¶n ¸nh toµn bé hµng tån kho ®ang ®−îc b¶o qu¶n t¹i c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc, c¸ nh©n ngoµi doanh nghiÖp nh− hµng göi b¸n, hµng ®ang ®i ®−êng,... C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm vËt chÊt liªn quan ®Õn hµng tån kho, lµm c¬ së ®Ó h¹ch to¸n gi¸ trÞ hµng tån kho hao hôt, mÊt m¸t trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n. * Thø b¶y, theo chuÈn mùc 02 -hµng tån kho ®−îc ph©n thµnh: - Hµng ho¸ mua ®Ó b¸n: Hµng ho¸ tån kho, hµng mua ®ang ®i trªn ®−êng, hµng göi ®i b¸n, hµng ho¸ göi ®i gia c«ng chÕ biÕn... - Thµnh phÈm tån kho vµ thµnh phÈm göi ®i b¸n - S¶n phÈm dë dang vµ chi phÝ dÞch vô ch−a hoµn thµnh: Lµ nh÷ng s¶n phÈm ch−a hoµn thµnh vµ s¶n phÈm ®· hoµn thµnh nh−ng ch−a lµm thñ tôc nhËp kho thµnh phÈm.
- Nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô dông cô: Gåm tån kho, göi ®i gia c«ng chÕ biÕn ®· mua ®ang ®i trªn ®−êng ViÖc ph©n lo¹i vµ x¸c ®Þnh nh÷ng hµng nµo thuéc hµng tån kho cña doanh nghiÖp ¶nh h−ëng tíi viÖc tÝnh chÝnh x¸c cña hµng tån kho ph¶n ¸nh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ ¶nh h−ëng tíi c¸c chØ tiªu trªn b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh. V× v©y viÖc ph©n lo¹i hµng tån kho lµ cÇn thiÕt trong mçi doanh nghiÖp. Tãm l¹i: Mçi c¸ch ph©n lo¹i hµng tån kho ®Òu cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh ®èi víi nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Do ®ã, tuú thuéc vµo yªu cÇu qu¶n lý cña nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp mµ kÕ to¸n thùc hiÖn tæ chøc thu thËp, xö lý vµ cung cÊp th«ng tin vÒ hµng tån kho theo nh÷ng c¸ch thøc nhÊt ®Þnh. 1.3. §Æc ®iÓm hµng tån kho vµ yªu cÇu qu¶n lý hµng tån kho Hµng tån kho trong doanh nghiÖp th−êng gåm nhiÒu lo¹i, cã vai trß, c«ng dông kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã, ®ßi hái c«ng t¸c tæ chøc, qu¶n lý vµ h¹ch to¸n hµng tån kho còng cã nh÷ng nÐt ®Æc thï riªng. Nh×n chung, hµng tån kho cña doanh nghiÖp cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, hµng tån kho lµ mét bé phËn cña tµi s¶n ng¾n h¹n trong doanh nghiÖp vµ chiÕm tû träng kh¸ lín trong tæng tµi s¶n l−u ®éng cña doanh nghiÖp. ViÖc qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ hµng tån kho cã ¶nh h−ëng lín ®Õn viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Thø hai, hµng tån kho trong doanh nghiÖp ®−îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, víi chi phÝ cÊu thµnh nªn gi¸ gèc hµng tån kho kh¸c nhau. X¸c ®Þnh ®óng, ®ñ c¸c yÕu tè chi phÝ cÊu thµnh nªn gi¸ gèc hµng tån kho sÏ gãp phÇn tÝnh to¸n vµ h¹ch to¸n ®óng, ®ñ, hîp lý gi¸ gèc hµng tån kho vµ chi phÝ hµng tån kho lµm c¬ së x¸c ®Þnh lîi nhuËn thùc hiÖn trong kú. Thø ba, hµng tån kho tham gia toµn bé vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, trong ®ã cã c¸c nghiÖp vô x¶y ra th−êng xuyªn víi tÇn suÊt lín, qua ®ã hµng tån kho lu«n biÕn ®æi vÒ mÆt h×nh th¸i hiÖn vËt vµ chuyÓn ho¸ thµnh nh÷ng tµi s¶n ng¸n h¹n kh¸c nh− tiÒn tÖ, s¶n phÈm dë dang hay thµnh phÈm,... Thø t−, hµng tån kho trong doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i kh¸c nhau víi ®Æc ®iÓm vÒ tÝnh chÊt th−¬ng phÈm vµ ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n kh¸c nhau. Do vËy, hµng tån kho th−êng ®−îc b¶o qu¶n, cÊt tr÷ ë nhiÒu ®Þa ®iÓm, cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn hay nh©n t¹o kh«ng ®ång nhÊt víi nhiÒu ng−êi qu¶n lý. V× lÏ ®ã, dÔ x¶y ra mÊt m¸t, c«ng viÖc kiÓm kª, qu¶n lý, b¶o qu¶n vµ sö dông hµng tån kho gÆp nhiÒu khã kh¨n, chi phÝ lín. Thø n¨m, viÖc x¸c ®Þnh chÊt l−îng, t×nh tr¹ng vµ gi¸ trÞ hµng tån kho lu«n lµ c«ng viÖc khã kh¨n, phøc t¹p. Cã rÊt nhiÒu lo¹i hµng tån kho rÊt khã ph©n lo¹i vµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ nh− c¸c t¸c phÈm nghÖ thuËt, c¸c lo¹i linh kiÖn ®iÖn tö, ®å cæ, kim khÝ quý,... XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hµng tån kho, tuú theo ®iÒu kiÖn qu¶n lý hµng tån kho ë mçi doanh nghiÖp mµ yªu cÇu qu¶n lý hµng tån kho cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau. Song nh×n chung, viÖc qu¶n lý hµng tån kho ë c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu chñ yÕu sau: Thø nhÊt, hµng tån kho ph¶i ®−îc theo dâi ë tõng kh©u thu mua, tõng kho b¶o qu¶n, tõng n¬i sö dông, tõng ng−êi phô tr¸ch vËt chÊt (thñ kho, c¸n bé vËt t−, nh©n viªn b¸n hµng,...) Trong kh©u thu mua, mét mÆt ph¶i theo dâi n¾m b¾t th«ng tin vÒ t×nh h×nh thÞ tr−êng, kh¶ n¨ng cung øng cña nhµ cung cÊp, c¸c chÝnh s¸ch c¹nh tranh tiÕp thÞ ®−îc c¸c nhµ cung cÊp ¸p dông, tÝnh æn ®Þnh cña nguån hµng,... mÆt kh¸c, ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ vÒ sè l−îng, chÊt l−îng, quy c¸ch phÈm chÊt, chñng lo¹i gi¸ mua, chi phÝ mua vµ tiÕn ®é thu mua, cung øng phï hîp víi kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Trong kh©u b¶o qu¶n dù tr÷, ph¶i tæ chøc tèt kho, bÕn b·i, thùc hiÖn ®óng chÕ ®é b¶o qu¶n; x¸c ®Þnh ®−îc ®Þnh møc dù tr÷ tèi thiÓu, tèi ®a cho tõng lo¹i hµng tån kho ®¶m b¶o an toµn, cung øng kÞp thêi cho s¶n xuÊt, tiªu thô víi chi phÝ tån tr÷ thÊp nhÊt. §ång thêi, cÇn cã nh÷ng c¶nh b¸o
kÞp thêi khi hµng tån kho v−ît qua ®Þnh møc tèi ®a, tèi thiÓu ®Ó cã nh÷ng ®iÒu chØnh hîp lý, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Trong kh©u sö dông, ph¶i theo dâi, n¾m b¾t ®−îc h×nh thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm, tiÕn ®é thùc hiÖn. §ång thêi, ph¶i tu©n thñ viÖc sö dông hîp lý, tiÕt kiÖm c¬ së ®Þnh møc tiªu hao, dù to¸n chi phÝ, tiÕn ®é s¶n xuÊt nh»m gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. Thø hai, viÖc qu¶n lý hµng tån kho ph¶i th−ên+g xuyªn ®¶m b¶o ®−îc quan hÖ ®èi chiÕu phï hîp gi÷a gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt cña tõng thø, tõng lo¹i hµng tån kho, gi÷a c¸c sè liÖu chi tiÕt víi sè liÖu tæng hîp vÒ hµng tån kho, gi÷a sè liÖu ghi trong sæ kÕ to¸n víi sè liÖu thùc tÕ tån kho. 1.4. Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho Hµng tån kho lµ 1 bé phËn cña tµi s¶n ng¾n h¹n trong doanh nghiÖp d−íi h×nh th¸i vËt chÊt. Hµng tån kho cña doanh nghiÖp cã thÓ ®−îc mua tõ bªn ngoµi, cã thÓ do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®Ó dïng cho môc ®Ých s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp, cung cÊp dÞch vô hoÆc ®Ó b¸n. Nh− v©y hµng tån kho xuÊt hiÖn ë c¶ ba kh©u: cung cÊp, s¶n xuÊt vµ tiªu thô cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Hµng tån kho lµ mét bé phËn quan träng cña tµi s¶n ng¾n h¹n trong doanh nghiÖp, th−êng rÊt ®a d¹ng, viÖc x¸c ®Þnh chÊt l−îng, t×nh tr¹ng vµ gi¸ trÞ hµng tån kho lu«n lµ c«ng viÖc khã kh¨n, phøc t¹p, hµng tån kho th−êng ®−îc b¶o qu¶n, b¶o qu¶n ë nhiÒu ®Þa ®iÓm kh¸c nhau do nhiÒu ng−êi qu¶n lý. Do ®ã dÔ x¶y ra mÊt m¸t, c«ng viÖc kiÓm kª, qu¶n lý vµ b¶o qu¶n sö dông gÆp nhiÒu khã kh¨n, chi phÝ lín. §ång thêi hµng tån kho th−êng cã c¸c nghiÖp vô nhËp xuÊt x¶y ra víi tÇn suÊt nhiÒu, lu«n biÕn ®æi vÒ mÆt h×nh th¸i hiÖn vËt. Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh kÕ to¸n hµng tån kho ®−îc tiÕn hµnh theo mét trong hai ph−¬ng ph¸p sau: • Ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn (KKTX). • Ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú (KK§K) Doanh nghiÖp chØ ®−îc ¸p dông mét ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho vµ ph¶i qu¸n triÖt nguyªn t¾c nhÊt qu¸n sö dông trong suèt niªn ®é kÕ to¸n. ViÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho trong doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng SXKD, yªu cÇu qu¶n lý, tÝnh chÊt s¶n phÈm, sè l−îng, chñng lo¹i vËt t− hµng ho¸... ®Ó cã sù vËn dông thÝch hîp. 1.4.1. Ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn. Ph−¬ng ph¸p KKTX theo dâi vµ ph¶n ¸nh th−êng xuyªn liªn tôc cã hÖ thèng t×nh h×nh NhËp - XuÊt - Tån kho hµng tån kho trªn sæ kÕ to¸n. Víi ph−¬ng ph¸p KKTX, c¸c tµi kho¶n hµng tån kho (Lo¹i 15...) ®ù¬c dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña vËt t− hµng ho¸. Do vËy, gi¸ trÞ hµng tån kho trªn sæ kÕ to¸n cã thÓ x¸c ®Þnh t¹i bÊt cø thêi ®iÓm nµo trong kú kÕ to¸n. Cuèi kú kÕ to¸n, c¨n cø vµo sè liÖu kiÓm kª thùc tÕ vËt t−, hµng ho¸ tån kho, so s¸nh víi sè liÖu vËt t−, hµng ho¸ tån kho trªn sæ kÕ to¸n. VÒ nguyªn t¾c sè liÖu tån kho thùc tÕ lu«n lu«n phï hîp vãi sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n. NÕu cã chªnh lÖch ph¶i x¸c ®Þnh nguyªn nh©n vµ xö lý theo quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn. ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn: Ph−¬ng ph¸p KKTX theo dâi vµ ph¶n ¸nh th−êng xuyªn liªn tôc cã hÖ thèng t×nh h×nh NhËp - XuÊt - Tån kho vËt t− hµng ho¸ gióp cho viÖc gi¸m s¸t chÆt chÏ t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng tån kho trªn c¬ së ®ã b¶o qu¶n hµng tån kho c¶ vÒ sè l−îng vµ gi¸ trÞ. Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn: Do ghi chÐp th−êng xuyªn liªn tôc nªn khèi l−îng ghi chÐp cña kÕ to¸n lín v× vËy chi phÝ h¹ch to¸n cao. §iÒu kiÖn ¸p dông cña ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn:
Ph−¬ng ph¸p KKTX th−êng ®−îc ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, doanh nghiÖp x©y l¾p vµ c¸c doanh nghiÖp th−¬ng m¹i kinh doanh nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ lín: m¸y mãc, thiÕt bÞ... 1.4.2. Ph−¬ng ph¸p kª kª ®Þnh kú Lµ ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª thùc tÕ ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hµng ho¸ vËt t− tån kho cuèi kú trªn sæ kÕ to¸n, tõ ®ã x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vËt t− hµng ho¸ xuÊt kho trong kú theo c«ng thøc : TrÞ gi¸ hµng Tæng trÞ gi¸ TrÞ gi¸ hµng TrÞ gi¸ hµng tån kho xuÊt = hµng tån kho + tån kho nhËp - tån kho tån trong kú ®Çu kú trong kú cuèi kú Theo Ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú, mäi biÕn ®éng cña hµng tån kho (Nh©p kho, xuÊt kho) kh«ng theo dâi, ph¶n ¸nh trªn c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n hµng tån kho (Lo¹i 1.5....) Gi¸ trÞ hµng hµng ho¸ vËt t− mua vµo trong kú ®−îc theo dâi trªn TK mua hµng (TK 611). C«ng t¸c kiÓm kª hµng ho¸ vËt t− ®−îc tiÕn hµnh cuèi mçi kú kÕ to¸n ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµng tån kho thùc tÕ lµm c¨n cø ghi sæ kÕ to¸n c¸c tµi kho¶n hµng tån kho. §ång thêi c¨n cø vµ trÞ gi¸ vËt t− hµng ho¸ tån kho ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµng ho¸ vËt t− xuÊt kho trong kú . Nh− vËy, khi ¸p dông Ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú, c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n nhãm hµng tån kho chØ sö dông ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸ vËt t− tån kho ®Çu kú vµ cuèi kú kÕ to¸n. TK 611 dïng ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m hµng tån kho. Ph−¬ng ph¸p KK§K cã −u ®iÓm lµ gi¶m nhÑ c«ng viÖc h¹ch to¸n. Nh−îc ®iÓm lµ ®é chÝnh x¸c vÒ gi¸ trÞ hµng ho¸ vËt t− xuÊt dïng trong kú kh«ng cao, nã phô thuéc vµo c«ng t¸c qu¶n lý hµng ho¸ vËt t− cña DN. Ph−¬ng ph¸p KK§K th−êng ¸p dông cho c¸c DN s¶n xuÊt kinh doanh nh÷ng mÆt hµng cã nhiÒu chñng lo¹i, cã gi¸ trÞ nhá, th−êng xuyªn ph¸t sinh nghiÖp vô nhËp xuÊt. 2. Vai trß vµ yªu cÇu qu¶n lý hµng tån kho trong doanh nghiÖp 2.1 Vai trß cña kÕ to¸n hµng tån kho Khi nÒn kinh tÕ n−íc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng víi sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ th× sè l−îng c¸ doanh nghiÖp ngµy cµng nhiÒu vµ quy m« ngµy cµng lín. C¸c doanh nghiÖp ®Òu ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh tÕ, mµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ: tù trang tr¶i chi phÝ vµ cã lîi nhuËn, tù chñ vÒ tµi chÝnh, nghiÖp vô, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kinh tÕ ho¹t ®éng kinh doanh, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ thùc hiÖn nghÜa vô víi Nhµ n−íc vµ tu©n thñ c¸c chÕ ®é, thÓ lÖ vÒ qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh cña Nhµ n−íc víi sù chØ ®¹o vµ kiÓm tra cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña Nhµ n−íc. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp ph¶i ph¸t huy tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ kh¶ n¨ng qu¶n trÞ kinh doanh, qu¶n lý tµi s¶n. Trong c¬ chÕ qu¶n lý kÕ to¸n tµi chÝnh hiÖn nay, vai trß cña kÕ to¸n ngµy cµng ®−îc coi träng bëi ®ã lµ c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh ë c¸c doanh nghiÖp. Trong c¸c doanh nghiÖp hµng tån kho lµ bé phËn tµi s¶n quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. V× vËy th«ng tin vÒ hµng tån kho vµ t×nh h×nh nhËp xuÊt vËt t− hµng ho¸ lµ th«ng tin quan träng mµ ng−êi qu¶n lý cÇn quan t©m. C¨n cø vµo b¸o c¸o kÕ to¸n hµng tån kho mµ ng−êi qu¶n lý cã thÓ ®−a ra quyÕt ®Þnh kinh tÕ h÷u hiÖu h¬n nh− c¸c quyÕt ®Þnh vÒ s¶n xuÊt, dù tr÷ vµ b¸n ra víi sè l−îng lµ bao nhiªu... §Æc biÖt sè liÖu hµng tån kho cßn ¶nh h−ëng ®Õn th«ng tin tr×nh bµy trªn b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸ch kÕ to¸n hµng tån kho ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý hµng tån kho vÒ mÆt sè l−îng, gi¸ trÞ, chñng lo¹i ®−îc chi tiÕt theo tõng ®Þa ®iÓm, thêi gian, kh«ng gian nhÊt ®Þnh, gióp cho viÖc qu¶n lý tµi s¶n cña doanh nghiÖp chÆt chÏ.
§Æc biÖt, kÕ to¸n hµng tån kho cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vÒ trÞ gi¸ vèn hµng tiªu thô ®Ó gióp cho viÖc tÝnh to¸n kÕt qu¶ kinh doanh vµ tõ ®ã nhµ qu¶n lý cã s¸ch l−îc s¶n xuÊt, kinh doanh phï hîp. 2.2. Yªu cÇu qu¶n lý hµng tån kho XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hµng tån kho, luËn v¨n ®Ò cËp tíi c¸c yªu cÇu chñ yÕu vÒ qu¶n lý hµng tån kho trong doanh nghiÖp ®ã lµ: hµng tån kho ph¶i ®−îc theo dâi tõng kh©u, tõng kho, tõng n¬i sö dông, tõng ng−êi phô tr¸ch vËt chÊt, ph¶i theo dâi n¾m b¾t th«ng tin ®Ó cã ®−îc nh÷ng th«ng tin kÞp thêi ®iÒu hµnh, tr¸nh t×nh tr¹ng khan hiÕm hµng tån kho hoÆc ø ®äng hµng tån kho ¶nh h−ëng tíi hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp, cÇn ph¶i theo dâi qu¶n lý ®èi víi tõng lo¹i hµng tån kho c¶ vÒ sè l−îng vµ gi¸ trÞ, viÖc qu¶n lý hµng tån kho ph¶i th−êng xuyªn ®¶m b¶o ®−îc quan hÖ ®èi chiÕu phï hîp gi÷a gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt, cÇn cã nh÷ng c¶nh c¸o kÞp thêi khi cã c¸c dÊu hiÖu b¸o ®éng trong nh÷ng tr−êng hîp ®èi víi tõng lo¹i hµng tån kho v−ît qu¸ ®Þnh møc tèi ®a vµ tèi thiÓu ®Ó cã nh÷ng ®iÒu chØnh vÒ hµng tån kho cho hîp lý, gãp phÇn ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh hiÖu qu¶ cao. 3. NhiÖm vô cña kÕ to¸n hµng tån kho trong doanh nghiÖp §Ó cung cÊp ®Çy ®ñ, kÞp thêi vµ chÝnh x¸c th«ng tin cho c«ng t¸c qu¶n lý hµng tån kho trong c¸c doanh nghiÖp, kÕ to¸n hµng tån kho ph¶i thùc hiÖn ®−îc c¸c nhiÖm vô chñ yÕu sau: - Ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c vÒ thñ tôc chøng tõ nhËp xuÊt vËt t−, hµng ho¸, ghi chÐp, ph¶n ¸nh trung thùc, ®Çy ®ñ, kÞp thêi t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng tån kho, trªn c¬ së ®ã ng¨n ngõa vµ ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng hµnh vi tham «, thiÕu tr¸ch nhiÖm lµm tæn h¹i ®Õn tµi s¶n cña doanh nghiÖp. - Tæ chøc hîp lý kÕ to¸n chi tiÕt hµng tån kho, kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a h¹ch to¸n nghiÖp vô ë n¬i b¶o qu¶n vËt t−, hµng ho¸ víi kÕ to¸n chi tiÕt vËt t−, hµng ho¸ ë phßng kÕ to¸n. - X¸c ®Þnh ®óng ®¾n gi¸ gèc cña hµng tån kho ®Ó lµm c¬ së x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. - KÕ to¸n ph¶i cïng víi c¸c bé phËn kh¸c trong ®¬n vÞ thùc hiÖn nghiªm tóc chÕ ®é kiÓm kª ®Þnh kú víi hµng tån kho nh»m ®¶m b¶o sù phï hîp gi÷a sè liÖu trªn sæ s¸ch kÕ to¸n víi sè vËt t−, hµng ho¸ thù tÕ trong kho II. Ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hμng tån kho Theo chuÈn mùc 02 - hµng tån kho ®−îc tÝnh theo gi¸ gèc. Gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm: chi phÝ mua, chi phÝ chÕ biÕn vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c ph¸t sinh ®Ó cã ®−îc hµng tån kho ë ®Þa ®iÓm vµ tr¹ng th¸i hiÖn t¹i. Tr−êng hîp gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc thÊp h¬n gi¸ gèc th× ph¶i tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. Gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn lµ gi¸ b¸n −íc tÝnh cña hµng tån kho trong kú s¶n xuÊt, kinh doanh b×nh th−êng trõ (-) chi phÝ −íc tÝnh ®Ó hoµn thµnh s¶n phÈm vµ chi phÝ −íc tÝnh cÇn thiÕt cho viÖc tiªu thô chóng. 1. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ nhËp hµng tån kho Gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm: chi phÝ mua, chi phÝ chÕ biÕn vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c ph¸t sinh ®Ó cã ®−îc hµng tån kho ë ®Þa ®iÓm vµ tr¹ng th¸i hiÖn t¹i. 1.1. Chi phÝ mua Chi phÝ mua cña hµng tån kho bao gåm gi¸ mua, c¸c lo¹i thuÕ kh«ng ®−îc hoµn l¹i, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc xÕp, b¶o qu¶n trong qu¸ tr×nh mua hµng vµ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc mua hµng tån kho. C¸c kho¶n chiÕt khÊu th−¬ng m¹i vµ gi¶m gi¸ hµng mua do hµng mua kh«ng ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt ®−îc trõ (-) khái chi phÝ mua.
§èi víi doanh nghiÖp nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ, gi¸ trÞ vËt t− hµng ho¸ mua vµo dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chÞu thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ ®−îc ph¶n ¸nh theo gi¸ mua ch−a thuÕ. §èi víi doanh nghiÖp nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc hµng ho¸ dÞch vô kh«ng thuéc ®èi t−îng chÞu thuÕ GTGT hoÆc dïng cho ho¹t ®éng sù nghiÖp phóc lîi, dù ¸n, gi¸ trÞ vËt t− hµng ho¸ mua vµo ®−îc ph¶n ¸nh theo tæng gi¸ thanh to¸n (bao gåm c¶ thuÕ GTGT ®Çu vµo). 1.2. Chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho: Bao gåm nh÷ng chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn s¶n phÈm s¶n xuÊt nh− chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ nguyªn vËt liÖu thµnh thµnh phÈm. Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th−êng kh«ng thay ®æi theo sè l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt nh− chi phÝ khÊu hao, chi phÝ b¶o d−ìng m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ x−ëng... vµ chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh ë c¸c ph©n x−ëng s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm ®−îc dùa trªn c«ng suÊt b×nh th−êng cña m¸y mãc s¶n xuÊt. C«ng suÊt b×nh th−êng lµ sè l−îng s¶n phÈm ®¹t ®−îc ë møc trung b×nh trong c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh th−êng. - Tr−êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra cao h¬n c«ng suÊt b×nh th−êng th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ®−îc ph©n bæ cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh. - Tr−êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra thÊp h¬n c«ng suÊt b×nh th−êng th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ®−îc ph©n bæ cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo c«ng suÊt b×nh th−êng. Kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ph©n bæ ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. Chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th−êng thay ®æi trùc tiÕp hoÆc gÇn nh− trùc tiÕp theo sè l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt nh− chi phÝ nguyªn vËt liÖu gi¸n tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng gi¸n tiÕp. Chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi ®−îc ph©n hÕt vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh. Tr−êng hîp mét quy tr×nh s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm trong cïng mét kho¶ng thêi gian mµ chi phÝ chÕ biÕn cña mçi lo¹i s¶n phÈm kh«ng ®−îc ph¶n ¸nh mét c¸ch t¸ch biÖt, th× chi phÝ chÕ biÕn ®−îc ph©n bæ cho c¸c lo¹i s¶n phÈm theo tiªu thøc phï hîp vµ nhÊt qu¸n gi÷a c¸c kú kÕ to¸n. Tr−êng hîp cã s¶n phÈm phô th× gi¸ trÞ s¶n phÈm phô ®−îc tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc vµ gi¸ trÞ nµy ®−îc trõ (-) khái chi phÝ chÕ biÕn ®· tËp chung cho s¶n phÈm chÝnh. 2. Ph−¬ng ph¸p tÝnh trÞ gi¸ xuÊt hµng tån kho TÝnh gi¸ hµng tån kho lµ dïng th−íc ®o gi¸ trÞ ®Ó biÓu hiÖn hµng tån kho nh»m ph¶n ¸nh, cung cÊp c¸c th«ng tin tæng hîp cÇn thiÕt vÒ hµng tån kho tõ ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc hiÖu qu¶ cña hµng tån kho. Hµng tån kho trong c¸c doanh nghiÖp t¨ng tõ nhiÒu nguån gèc kh¸c nhau víi c¸c ®¬n gi¸ kh¸c nhau, v× vËy doanh nghiÖp cÇn lùa chän ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thùc tÕ hµng xuÊt kho. ViÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p nµo tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña hµng tån kho, yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµo ®ßi hái theo nguyªn t¾c nhÊt qu¸n. Theo chuÈn mùc 02 -hµng tån kho, viÖc tÝnh gi¸ trÞ thùc tÕ hµng xuÊt kho cã thÓ ¸p dông mét trong c¸c ph−¬ng ph¸p sau: 2.1. Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ ®Ých danh Theo ph−¬ng ph¸p nµy khi xuÊt kho vËt t−, hµng ho¸ c¨n cø vµo sè l−îng xuÊt kho thuéc l« nµo vµ ®¬n gi¸ thùc tÕ cña l« ®ã ®Ó tÝnh trÞ gi¸ vèn thùc tÕ cña vËt t−, hµng ho¸ xuÊt kho. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp cã Ýt lo¹i mÆt hµng hoÆc mÆt hµng æn ®Þnh vµ nhËn diÖn ®−îc. 2.2. Ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn Theo ph−¬ng ph¸p nµy gi¸ trÞ cña tõng lo¹i hµng tån kho ®−îc tÝnh theo gi¸ trÞ trung b×nh cña tõng lo¹i hµng tån kho t−¬ng tù ®Çu kú vµ gi¸ trÞ tõng lo¹i hµng tån kho ®−îc mua hoÆc s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ trÞ trung b×nh cã thÓ ®−îc tÝnh theo thêi kú hoÆc vµo mçi khi nhËp mét l« hµng vÒ, phô thuéc vµo t×nh h×nh cña doanh nghiÖp.
TrÞ gi¸ thùc tÕ xuÊt kho cña vËt t−, hµng ho¸ ®−îc c¨n cø vµo sè l−îng vËt t−, hµng ho¸ xuÊt kho vµ ®¬n gi¸ b×nh qu©n gia quyÒn, theo c«ng thøc: TrÞ gi¸ vèn thùc tÕ vËt t−, TrÞ gi¸ vèn thùc tÕ vËt t−, + §¬n gi¸ b×nh hµng ho¸ tån ®Çu kú hµng ho¸ nhËp trong kú = qu©n gia quyÒn Sè l−îng vËt t−, hµng ho¸ Sè l−îng vËt t−, hµng ho¸ + tån kho ®Çu kú nhËp kho trong kú TrÞ gi¸ vèn thùc tÕ vËt t−, hµng Sè l−îng vËt t−, hµng ho¸ §¬n gi¸ b×nh = x ho¸ xuÊt kho (tån kho) xuÊt kho (tån kho) qu©n gia quyÒn §¬n gi¸ b×nh qu©n th−êng ®−îc tÝnh cho tõng vËt t−, hµng ho¸. §¬n gi¸ b×nh qu©n cã thÓ x¸c ®Þnh cho c¶ kú ®−îc gäi lµ ®¬n gi¸ b×nh qu©n c¶ kú hay ®¬n gi¸ b×nh qu©n cè ®Þnh. Theo c¸ch nµy, khèi l−îng tÝnh to¸n gi¶m nh−ng chØ tÝnh ®−îc trÞ gi¸ vèn thùc tÕ cña vËt t−, hµng ho¸ vµo thêi ®iÓm cuèi kú nªn kh«ng thÓ cung cÊp th«ng tin kÞp thêi. §¬n gi¸ b×nh qu©n cã thÓ x¸c ®Þnh sau mçi lÇn nhËp ®−îc gäi lµ ®¬n gi¸ b×nh qu©n di ®éng, theo c¸ch tÝnh nµy x¸c ®Þnh ®−îc trÞ gi¸ vèn thùc tÕ vËt t−, hµng ho¸ hµng ngµy cung cÊp th«ng tin ®−îc kÞp thêi. Tuy nhiªn, khèi l−îng c«ng viÖc sÏ nhiÒu lªn nªn ph−¬ng ph¸p nµy rÊt thÝch hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp lµm kÕ to¸n m¸y. 2.3. Ph−¬ng ph¸p nhËp tr−íc, xuÊt tr−íc Ph−¬ng ph¸p nµy ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®−îc mua tr−íc hoÆc s¶n xuÊt tr−íc th× ®−îc tÝnh tr−íc, vµ hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ hµng tån kho ®−îc mua hoÆc s¶n xuÊt gÇn thêi ®iÓm cuèi kú. Theo ph−¬ng ph¸p nµy th×a gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®−îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®−îc tÝnh theo gi¸ cña hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm cuèi kú hoÆc gÇn cuèi kú cßn tån kho. 2.4. Ph−¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tr−íc Ph−¬ng ph¸p nµy ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®−îc mua sau hoÆc s¶n xuÊt sau th× ®−îc xuÊt tr−íc, vµ hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ hµng tån kho ®−îc mua hoÆc s¶n xuÊt tr−íc ®ã. Theo ph−¬ng ph¸p nµy th× gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®−îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµnh nhËp sau hoÆc gÇn sau cïng, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®−îc tÝnh theo gi¸ cña hµng nhËp kho ®Çu kú cßn tån kho. III. H¹ch to¸n chi tiÕt hμng tån kho H¹ch to¸n chi tiÕt hµng tån kho lµ viÖc h¹ch to¸n kÕt hîp gi÷a thñ kho vµ phßng kÕ to¸n trªn cïng c¬ së c¸c chøng tõ nhËp, xuÊt kho, lo¹i, nhãm hµng tån kho vÒ sè l−îng vµ gi¸ trÞ. C¸c doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc hÖ thèng chøng tõ, më c¸c sæ kÕ to¸n chi tiÕt vµ vËn dông ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt hµng tån kho phï hîp ®Ó gãp phÇn t¨ng c−êng qu¶n lý hµng tån kho. 1. Tæ chøc chøng tõ kÕ to¸n hµng tån kho Tæ chøc chøng tõ kÕ to¸n hµng tån kho lµ qu¸ tr×nh tæ chøc viÖc lËp, ghi chÐp chøng tõ, kiÓm tra, lu©n chuyÓn chøng tõ b¶o qu¶n sö dông l¹i chøng tõ vµ l−u tr÷ tÊt c¶ chøng tõ kÕ to¸n liªn quan tíi hµng tån kho trong doanh nghiÖp nh»m ph¶n ¸nh vµ gi¸m ®èc c¸c th«ng tin vÒ hµng tån kho trong doanh nghiÖp nh»m ph¶n ¸nh vµ gi¸m ®èc c¸c th«ng tin vÒ hµng tån kho phôc vô cho viÖc l·nh ®¹o nghiÖp vô, ghi sæ kÕ to¸n vµ tæng hîp sè liÖu kÕ to¸n. Trªn c¬ së yªu cÇu chung vÒ tæ chøc chøng tõ kÕ to¸n, dùa vµo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ yªu cÇu qu¶n lý cô thÓ, mçi doanh nghiÖp cÇn tæ chøc chøng tõ kÕ to¸n cho phï hîp, cung cÊp th«ng tin kÞp thêi vµ hiÖu qu¶ cho qu¸ tr×nh qu¶n lý. Theo quyÕt ®Þnh sè 15/2006/Q§-BTC chøng tõ vÒ kÕ to¸n hµng tån kho bao gåm: - PhiÕu nhËp kho (mÉu sè 01-VT) - PhiÕu xuÊt kho (mÉu sè 02-VT) - Biªn b¶n kiÓm nghiÖm vËt t−, c«ng cô, s¶n phÈm, hµng ho¸ (mÉu sè 03-VT) - PhiÕu b¸o vËt t− cßn l¹i cuèi kú (mÉu sè 04-VT) - B¶ng kª mua hµng (mÉu sè 06-VT) - Biªn b¶n kiÓm kª vËt t−, c«ng cô, s¶n phÈm hµng ho¸ (mÉu sè 05-VT) - B¶ng ph©n bæ nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô dông cô (mÉu sè 07-VT)
2. H¹ch to¸n chi tiÕt hµng tån kho 2.1. Ph−¬ng ph¸p ghi thÎ song song - T¹i kho: Thñ kho dïng “thÎ kho” ®Ó ghi chÐp hµng ngµy t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån kho cña tõng thø vËt t−, hµng ho¸ theo chØ tiªu sè l−îng. ThÎ kho do phßng kÕ to¸n më vµ ®−îc më cho tõng thø vËt t−, hµng ho¸. Sau khi ghi nh÷ng chØ tiªu ë phÇn trªn, kÕ to¸n giao cho thñ kho gi÷. - T¹i phßng kÕ to¸n: KÕ to¸n sö dông sæ kÕ to¸n chi tiÕt ®Ó ghi chÐp hµng ngµy t×nh h×nh nhËp -xuÊt cho tõng vËt t−, hµng ho¸ theo chØ tiªu sè l−îng vµ gi¸ trÞ cña tõng thø vËt t−, hµng ho¸. Cuèi th¸ng, thñ kho vµ kÕ to¸n tiÕn hµnh ®èi chiÕu sè liÖu gi÷a thÎ kho vµ sæ chi tiÕt. MÆt kh¸ch c¨n cø vµo sæ chi tiÕt kÕ to¸n lËp b¶ng kª tæng hîp nhËp- xuÊt - tån ®Ó ®èi chiÕu víi kÕ to¸n tæng hîp. Ph−¬ng ph¸p nµy chØ phï hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp cã Ýt chñng lo¹i vËt t−, hµng ho¸, khèi l−îng c¸c nghiÖp vô nhËp, xuÊt Ýt diÔn ra kh«ng th−êng xuyªn. ThÎ kho Chøng tõ nhËp Chøng tõ xuÊt Sæ kÕ to¸n chi tiÕt B¶ng kª tæng hîp NhËp – XuÊt – Tån Ghi ngµy th¸ng Ghi chó: Ghi cuèi th¸ng §èi chiÕu sè liÖu 2.2. Ph−¬ng ph¸p ghi sæ sè d− Theo ph−¬ng ph¸p nµy thñ kho chØ ghi chÐp phÇn sè l−îng cßn kÕ to¸n chØ ghi chÐp phÇn gi¸ trÞ. - T¹i kho: Thñ kho vÉn më thÎ kho vµ ghi chÐp nh− ph−¬ng ph¸p thÎ song song. Cuèi th¸ng thñ kho ph¶i ghi chuyÓn sè tån kho trªn thÎ kho vµo sæ sè d− ë cét sè l−îng. - T¹i phßng kÕ to¸n: KÕ to¸n sö dông b¶ng luü kÕ nhËp, luü kÕ xuÊt ®Ó ghi chÐp ®Þnh kú hoÆc hµng ngµy theo chØ tiªu gi¸ trÞ. Cuèi th¸ng lËp b¶ng tæng nhËp - xuÊt - tån. Khi nhËp ®−îc sæ sè d− do thñ kho göi ®Õn kÕ to¸n ph¶i tÝnh vµ ghi vµo cét sè tiÒn trªn sæ sè d−. Cuèi th¸ng kÕ to¸n ®èi chiÕu gi÷a sæ sè d− vµ b¶ng tæng hîp nhËp - xuÊt - tån. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc ¸p dông trong c¸c ®¬n vÞ cã chñng lo¹i vËt t−, hµng ho¸, tr×nh ®é chuyªn m«n c¸n bé kÕ to¸n v÷ng vµng vµ ®· x©y dùng ®−îc hÖ thèng danh ®iÓm vËt t−, hµng ho¸. S¬ ®å kÕ to¸n chi tiÕt hµng tån kho theo ph−¬ng ph¸p sæ sè d− ThÎ kho Chøng tõ nhËp 37 Chøng tõ xuÊt Sæ sè d−
Ghi chó: Ghi ngµy th¸ng Ghi cuèi th¸ng §èichiÕu sè liÖu 2.3. Ph−¬ng ph¸p ®èi chiÕu lu©n chuyÓn - T¹i kho thñ kho sö dông “thÎ kho” ®Ó ghi chÐp gièng nh− ph−¬ng ph¸p ghi thÎ song song. - T¹i phßng kÕ to¸n: KÕ to¸n sö dông “sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn” ®Ó ghi chÐp theo chØ tiªu sè l−îng vµ gi¸ trÞ cho tõng lo¹i vËt t−, hµng ho¸ theo tõng th¸ng. Cuèi th¸ng, sè liÖu trªn sæ ®èi chiÕu víi sæ kÕ to¸n tæng hîp. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc ¸p dông thÝch hîp víi c¸c doanh nghiÖp cã chñng lo¹i vËt liÖu Ýt, kh«ng nhiÒu nghiÖp vô nhËp - xuÊt - tån vËt t−, hµng ho¸, kh«ng bè trÝ riªng nh©n viªn kÕ to¸n chi tiÕt vËt t−, hµng ho¸, do v©y kh«ng cã ®iÒu kiÖn ghi chÐp theo dâi t×nh h×nh nhËp, xuÊt hµng ngµy. S¬ ®å kÕ to¸n chi tiÕt hµng tån kho theo ph−¬ng ph¸p ®èi chiÕu lu©n chuyÓn PhiÕu nhËp B¶ng kª nhËp ThÎ kho Sæ ®èi chiÕu lu©n B¶ng tæng hîp chuyÓn N-X-T PhiÕu xuÊt B¶ng kª xuÊt KÕ to¸n tæng hîp Ghi chó: Ghi ngµy th¸ng Ghi cuèi th¸ng §èi chiÕu sè liÖu V. KÕ to¸n tæng hîp hμng tån kho trong doanh nghiÖp 1. KÕ to¸n tæng hîp hµng tån kho theo ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn 1.1. Tµi kho¶n sö dông §Ó h¹ch to¸n hµng tån kho kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n: - TK 151: Hµng ®ang ®i ®−êng - TK 152: Nguyªn vËt liÖu - TK 153: C«ng cô dông cô - TK 154: Chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh dë dang - TK 155: Thµnh phÈm
- TK 157: Hµng göi b¸n - TK 632: Gi¸ vèn hµng b¸n TK 151 “Hµng mua ®ang ®i ®−êng”: Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸, vËt t− mua vµo ®· x¸c ®Þnh lµ hµng mua nh−ng ch−a ®−îc nhËp kho. KÕt cÊu vµ néi dung ph¶n ¸nh cña TK 151 “Hµng mua ®ang ®i ®−êng”. Bªn nî: TrÞ gi¸ hµng ho¸, vËt t− ®ang ®i ®−êng Bªn cã: TrÞ gi¸ hµng ho¸, vËt t− ®ang ®i ®−êng vÒ nhËp kho hoÆc chuyÓn b¸n th¼ng... Sè d− bªn nî: TrÞ gi¸ hµng ho¸, vËt t− ®ang ®i ®−êng cuèi kú TK 152 “Nguyªn vËt liÖu”: Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu cña doanh nghiÖp. KÕt cÊu vµ néi dung ph¶n ¸nh cña TK 152 “Nguyªn vËt liÖu”: Bªn nî: • TrÞ gi¸ mua cña nguyªn vËt liÖu nhËp kho trong kú • Chi phÝ thu mua nguªn vËt liÖu nhËp kho. • TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu thuª ngoµi gia c«ng, chÕ biÕn • TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu sö dông kh«ng hÕt nhËp kho • TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu ph¸t hiÖn thõa trong mua vµ kiÓm kª Bªn cã: • TrÞ gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt liÖu xuÊt kho trong kú • C¸c kho¶n gi¶m gi¸ hµng mua, chiÕt khÊu th−¬ng m¹i • TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu thiÕu, h− háng, mÊt phÈm chÊt trong kho Sè d− bªn nî: • TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu tån kho cuèi kú 1.2. Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån theo ph−¬ng ph¸p KKTX T¹i c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng tån kho bao gåm: Nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông cô, s¶n phÈm dë dang, thµnh phÈm. Dßng l−u chuyÓn chi phÝ t¹i doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã thÓ biÓu hiÖn qua s¬ ®å sau: Nguyªn vËt liÖu Lao ®éng S¶n phÈm Thµnh phÈm Gi¸ vèn hµng dë dang b¸n Chi phÝ s¶n xuÊt chung a. KÕ to¸n nguyªn vËt liÖu KÕ to¸n tæng hîp c¸c tr−êng hîp t¨ng NVL: Tr−êng hîp nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ: NÕu hµng vµ ho¸ ®¬n cïng vÒ: Nî TK 152: Gi¸ mua kh«ng cã thuÕ GTGT cña NVL nhËp kho Nî TK 621, 627, 641, 642: gi¸ mua kh«ng cã thuÕ cña NVL mua ®−a vµo sö dông ngay kh«ng qua nhËp kho
Nî TK 133: ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®−îc khÊu trõ. Cã TK 111, 112, 141, 311: Tæng gi¸ thanh to¸n (NÕu tr¶ tiÒn ngay) Cã TK 331: Tæng gi¸ thanh to¸n (nÕu mua chÞu) NÕu trong th¸ng hµng vÒ nhËp kho nh−ng cuèi th¸ng vÉn ch−a nhËn ®−îc ho¸ ®¬n kÕ to¸n ghi gÝa trÞ NVL nhËp kho theo gi¸ t¹m tÝnh. Nî TK 152: Nguyªn liÖu, vËt liÖu Cã TK 331: Ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n Khi nhËn ®−îc ho¸ ®¬n sÏ tiÕn hµnh ®iÒu chØnh gÝa t¹m tÝnh theo gi¸ ghi trªn ho¸ ®¬n (nÕu cã sù chªnh lÖch): + NÕu gi¸ ghi trªn ho¸ ®¬n lín h¬n gi¸ t¹m tÝnh th× kÕ to¸n ghi bæ sung sè chªnh lÖch Nî TK 152 : Nguyªn liÖu, vËt liÖu Cã TK 331: Ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n +NÕu gi¸ ghi trªn ho¸ ®¬n < gi¸ t¹m tÝnh th× kÕ to¸n ®iÒu chØnh gi¶m b»ng bót to¸n ®¶o: Nî TK331: Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n Cã TK 152: Nguyªn liÖu, vËt liÖu §ång t hêi ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®−îc khÊu trõ: Nî133: ThuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ Cã TK 331: Ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n NÕu trong th¸ng nhËn ®−îc ho¸ ®¬n nh−ng cuèi th¸ng hµng vÉn ch−a vÒ nhËp kho, ghi : Nî TK 151: Gi¸ mua kh«ng cã thuÕ GTGT Nî TK 133: ThuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ Cã TK 111, 112, 141, 331: Tæng gi¸ thanh to¸n Khi hµng ®ang ®i ®−êng vÒ nhËp kho hoÆc ®−a th¼ng vµo sö dông kh«ng qua nhËp kho, ghi: Nî TK 152, 621, 627, 641, 642 ... Cã TK 151: Hµng mua ®ang ®i ®−êng C¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn mua NVL , kÕ to¸n ghi: Nî TK 152, 151, 621, 622, 627, 641, 642 Nî TK 133 (nÕu cã) Cã TK 111, 112, 331, 333 (3333) Khi thanh to¸n cho ng−êi b¸n nÕu cã ph¸t sinh gi¶m gi¸ hoÆc tr¶ l¹i hµng mua do hµng mua kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng, qui c¸ch ghi trong hîp ®ång, kÕ to¸n ghi. Nî TK 331: Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n Cã 152, 621, 627, 641, 642: Sè gi¶m gi¸ tÝnh, gi¸ mua cña hµng tr¶ l¹i Cã TK 133: ThuÕ GTGT cña kho¶n gi¶m gi¸, hµng tr¶ l¹i Khi thanh to¸n nÕu cã ph¸t sinh chiÕt khÊu tÝn dông ®−îc h−ëng : Nî TK 331: Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n Cã TK 515: Sè chiÕt khÊu tÝn dông ®−îc h−ëng Cã TK 133: Sè thuÕ GTGT t−¬ng øng. Tr−êng hîp DN kh«ng thuéc ®èi t−îng nép thuÕ GTGT hoÆc nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp: Trong tr−êng hîp nµy ®¬n vÞ kh«ng ®−îc khÊu trõ sè thuÕ GTGT ®Çu vµo, gi¸ nhËp kho nguyªn vËt liÖu bao gåm c¶ thuÕ GTGT ®Çu vµo, cô thÓ: NÕu mua NVL ®−a vÒ nhËp kho hoÆc ®−a ngay vµo sö dông kÕ to¸n ghi: Nî TK 152 (nÕu nhËp kho) Nî TK 621, 627, 641, 642 (nÕu sö dông ngay) Cã TK 111, 112, 141, 311 (nÕu tr¶ tiÒn ngay)
Cã TK 331 (nÕu mua chÞu) NÕu ph¸t sinh hµng mua ®ang ®i ®−êng, cuèi th¸ng kÕ to¸n ghi: Nî TK 151 Hµng mua ®ang ®i ®−êng Cã TK 111, 112, 311, 331 NÕu ph¸t sinh hµng nhËp kho theo gi¸ t¹m tÝnh, kÕ to¸n ghi Nî TK 152 Nguyªn liÖu, vËt liÖu Cã TK 331 Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n Khi nhËn ®−îc ho¸ ®¬n: cã sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ t¹m tÝnh víi gi¸ ghi trªn ho¸ ®¬n: + NÕu gi¸ ho¸ ®¬n > gi¸ t¹m tÝnh kÕ to¸n ghi bæ xung sè chªnh lÖch: Nî TK 152 Nguyªn liÖu, vËt liÖu Cã TK 331 Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n + NÕu gi¸ ho¸ ®¬n < gi¸ t¹m tÝnh kÕ to¸n ®iÒu chØnh gi¶m sè chªnh lÖch b»ng bót to¸n: Nî TK 331 Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n Cã TK 152 Nguyªn liÖu, vËt liÖu C¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh mua NVL, kÕ to¸n ghi : Nî TK 152, 621, 627, 641, 642 Cã TK 111,112,331 Khi thanh to¸n cho ng−êi b¸n nÕu ph¸t sinh gi¶m gi¸, tr¶ l¹i hµng mua, kÕ to¸n ghi: Nî TK 331 Cã TK 152, 621, 627, 641, 642: Cã TK 111, 112, 311: Sè tiÒn thùc tÕ tr¶ Khi thanh to¸n nÕu cã ph¸t sinh chiÕt khÊu ®−îc h−ëng, kÕ to¸n ghi: Nî TK 331 - Tæng gi¸ thanh to¸n Cã TK 515: Sè chiÕt khÊu tÝn dông ®−îc h−ëng Cã TK 111, 112 Sè tiÒn thùc tÕ tr¶ T¨ng do ®−îc Nhµ n−íc, cÊp trªn cÊp, nhËn vèn gãp liÖn doanh, kÕ to¸n ghi: Nî TK 152 Nguyªn liÖu, vËt liÖu Cã TK 411 Nguån vèn kinh doanh T¨ng do nhËp kho nguyªn vËt liÖu tù chÕ hoÆc thuª ngoµi gia c«ng, kÕ to¸n ghi: Nî TK 152 Nguyªn liÖu, vËt liÖu Cã TK 154 (Chi tiÕt tù gia c«ng chÕ biÕn) Cã TK 154 (Chi tiÕt thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn) T¨ng do ph¸t hiÖn thõa khi kiÓm kª Nî TK 152: Nguyªn liÖu, vËt liÖu Cã TK 338 (3381) TS thõa chê gi¶i quyÕt - Khi xö lý sÏ tuú thuéc vµo nguyªn nh©n, ghi: Nî TK 338 (3381) TS thõa chê gi¶i quyÕt Cã TK 711, ... T¨ng do ®¸nh gi¸ l¹i theo quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn: Nî TK 152: Sè chªnh lÖch t¨ng Cã TK 411: Sè chªnh lÖch t¨ng NhËp kho phÕ liÖu thu håi Nî TK 152 Cã TK 711 b. KÕ to¸n tæng hîp c¸c tr−êng hîp gi¶m NVL XuÊt kho nguyªn vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh, c¨n cø gi¸ thùc tÕ xuÊt kho, ghi: Nî TK 621: NÕu dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm Nî TK 627 (6272) NÕu dïng cho c«ng t¸c qu¶n lý chung ë bé phËn SX Nî TK 641 (6412) NÕu dïng phôc vô cho ho¹t ®éng b¸n hµng. Nî TK 642 (6422) NÕu dïng cho qu¶n lý chung toµn DN Nî TK 241 (2412, 2413) NÕu dïng cho XDCB, söa ch÷a TSC§.
Cã TK 152 Nguyªn liÖu, vËt liÖu XuÊt kho nguyªn vËt liÖu ®Ó tù chÕ biÕn hoÆc thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn, ghi: Nî TK 154 (chi tiÕt Gia c«ng) Cã TK 152 Nguyªn liÖu, vËt liÖu Khi đầu tư vào công ty liên kết dưới hình thức góp vốn bằng NVL, vật tư căn cứ vào giá trị đánh giá lại NVL, vật tư được thoả thuận giữa nhà đầu tư và công ty liên kết, ghi: Nợ TK 223 - Đầu tư vào công ty liên kết Nợ TK 811 -Nếu giá đánh giá lại < giá trị ghi sổ của NVL Có TK 152 - Giá trị ghi sổ của NVL Có TK 711 -Nếu giá đánh giá lại < giá trị ghi sổ NVL Khi góp vốn vào cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát bằng NVL, vật tư, ghi: • Trường hợp giá trị ghi sổ > giá đánh giá lại của các bên trong liên doanh Nợ TK 222 - Vốn góp liên doanh (Theo giá đánh giá lại); Nợ TK 811 (Số chênh lệch giá trị ghi sổ lớn hơn giá đánh giá lại); Có TK 152 (Giá trị ghi sổ kế toán); • Trường hợp giá trị ghi sổ < giá đánh giá lại của các bên trong liên doanh Nợ TK 222 - Vốn góp liên doanh (Theo giá đánh giá lại); Có TK 152 (Giá trị ghi sổ kế toán); Có TK 711 -Số chênh lệch tương ứng lợi ích bên góp vốn Có TK 3387 Số chênh lệch tương ứng với lợi ích góp vốn vào cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát Khi cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát bán số vật tư cho bên thứ ba độc lập, bên góp vốn liên doanh kết chuyển số chênh lệch tương ứng với lợi ích góp vốn vào thu nhập khác trong kỳ, ghi: Nợ TK 3387 -Doanh thu chưa thực hiện Có TK 711- Thu nhập khác Ph¸t hiÖn thiÕu NVL khi kiÓm kª nÕu ch−a râ nguyªn nh©n, ghi: Nî TK 138 (1381) Tµi s¶n thiÕu chê xö lý Cã TK 152 Nguyªn liÖu, vËt liÖu - Khi cã quyÕt ®Þnh xö lý, tuú nguyªn nh©n thiÕu ®Ó ghi: NÕu thiÕu trong ®Þnh møc ®−îc tÝnh vµo chi phÝ qu¶n lý DN, ghi: Nî TK 642 Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp Cã TK 138 (1381) NÕu thiÕu ngoµi ®Þnh møc, ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm vËt chÊt ph¶i bæi th−êng, ghi: Nî TK 111: Sè båi th−êng vËt chÊt ®· thu Nî TK 138 (1388) Sè båi th−êng vËt chÊt ph¶i thu Cã TK 138 (1381) Tr−êng hîp x¸c ®Þnh ngay nguyªn nh©n thiÕu th× kh«ng ph¶i ghi qua TK 138 (1381) mµ tuú tõng nguyªn nh©n ®Ó ghi nh− phÇn xö lý ë trªn. b. KÕ to¸n c«ng cô dông cô KÕ to¸n tæng hîp c¸c tr−êng hîp t¨ng c«ng cô, dông cô T¨ng c«ng cô, dông cô do mua ngoµi NÕu ®¬n vÞ nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ th× khi mua c«ng cô, dông cô vÒ nhËp kho c¨n cø vµo ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng kÕ to¸n ghi: Nî TK 153 - C«ng cô, dông cô Nî TK 133 - ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo Cã TK 111, 112, 141, 331, 311
NÕu ®¬n vÞ nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp khi mua c«ng cô, dông cô vÒ nhËp kho c¨n cø vµo ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng kÕ to¸n ghi: Nî TK 153 - C«ng cô, dông cô Cã TK 111, 112, 141, 331, 311 Khi ph¸t sinh c¸c kho¶n chi phÝ mua c«ng cô, dông cô vÒ nhËp kho kÕ to¸n ghi Nî TK 153 - C«ng cô, dông cô Nî TK 133 - ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo Cã TK 111, 112, 141, 331, 311 NÕu doanh nghiÖp tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, kho¶n gi¶m gi¸ mua c«ng cô, dông cô , trÞ gi¸ c«ng cô, dông cô tr¶ l¹i cho ng−êi b¸n, kÕ to¸n ghi: Nî TK 331, 111, 112 Cã TK 153 - C«ng cô, dông cô Cã TK 133 - ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo NÕu DN tÝnh thuÕ GTGT theo PP trùc tiÕp kho¶n gi¶m gi¸ mua, tr¶ l¹i c«ng cô, dông cô, ghi: Nî TK 331, 111, 112 Cã TK 153 - C«ng cô, dông cô NÕu ph¸t sinh kho¶n chiÕt khÊu do thanh to¸n tr−íc thêi h¹n quy ®Þnh, kÕ to¸n ghi: Nî TK 331 -Sè tiÒn ph¶i tr¶ ng−êi b¸n Cã TK 515 - Kho¶n chiÕt khÊu thanh to¸n Cã TK 111, 112 -Sè tiÒn thùc tÕ thanh to¸n Tr−êng hîp mua CCDC chuyÓn th¼ng xuèng bé phËn sö dông kh«ng nhËp kho: + §èi víi c«ng cô, dông cô ph©n bæ mét lÇn kÕ to¸n ghi: Nî TK 641 - Chi phÝ b¸n hµng Nî TK 642 - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp Cã TK 111, 112, 141, 331, ... NÕu doanh nghiÖp thuéc ®èi t−îng tÝnh thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ th× c«ng cô, dông cô mua chuyÓn th¼ng xuèng bé phËn sö dông, c¨n cø vµo ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng, ghi: Nî TK 641, 642 Nî TK 133 - ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo Cã TK 111, 112, 141, 331, + §èi víi c«ng cô, dông cô ph©n bæ 2 hoÆc nhiÒu lÇn kÕ to¸n ghi: Nî TK 1421, 242 Cã TK 111, 112, 141, 331, ... NÕu doanh nghiÖp thuéc ®èi t−îng tÝnh thuÕ GTGT ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, ghi: Nî TK 1421, 242 : Gi¸ trÞ thùc tÕ CCDC Nî TK 133 - ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo Cã TK 111, 112, 141, 331, ... T¨ng c«ng cô, dông cô do tù chÕ hoÆc thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn, C¨n cø vµo gi¸ thùc tÕ nhËp kho kÕ to¸n ghi: Nî TK 153 - C«ng cô, dông cô Cã TK 154 - (Chi tiÕt tù gia c«ng hoÆc thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn ). T¨ng do nhËn vèn gãp liªn doanh , ®−îc cÊp ph¸t, kÕ to¸n ghi : Nî TK 153 - C«ng cô, dông cô Cã TK 411 - Nguån vèn kinh doanh KÕ to¸n tæng hîp c¸c tr−êng hîp gi¶m c«ng cô, dông cô C«ng cô, dông cô trong c¸c doanh nghiÖp dïng chñ yÕu phôc vô cho nhu cÇu kinh doanh vµ qu¶n lý doanh nghiÖp, ®Ó gãp vèn liªn doanh víi ®¬n vÞ kh¸c, nh−îng b¸n l¹i vµ mét sè nhu cÇu kh¸c. C¸c nghiÖp vô xuÊt kho c«ng cô, dông cô còng ph¶i ®−îc lËp chøng tõ ®Çy ®ñ ®óng quy ®Þnh. Trªn c¬ së c¸c chøng tõ xuÊt kho, kÕ to¸n tiÕn hµnh ph©n lo¹i theo c¸c ®èi t−îng sö dông vµ tÝnh ra gi¸ trÞ thùc tÕ xuÊt kho ®Ó ghi chÐp ph¶n ¸nh trªn c¸c tµi kho¶n, sæ kÕ to¸n tæng hîp. Cuèi th¸ng còng ph¶i tæng hîp sè liÖu ®Ó ®èi chiÕu, kiÓm tra víi sè liÖu kÕ to¸n chi tiÕt.
Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô xuÊt kho c«ng cô, dông cô kÕ to¸n sö dông nhiÒu tµi kho¶n kh¸c nhau nh− tµi kho¶n 153, 241, 623, 627, 641, 642, 142 (1421).... C¨n cø vµo c¸c chøng tõ xuÊt kho c«ng cô, dông cô kÕ to¸n tËp hîp, ph©n lo¹i theo ®èi t−îng sö dông, tÝnh gi¸ thùc tÕ xuÊt dïng ph¶n ¸nh vµo c¸c tµi kho¶n liªn quan. Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt còng nh− gi¸ trÞ vµ thêi gian sö dông cña c«ng cô, dông cô vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c kÕ to¸n mµ viÖc tÝnh to¸n, ph©n bæ gi¸ thùc tÕ c«ng cô, dông cô xuÊt dïng vaß c¸c ®èi t−îng sö dông cã thÓ thùc hiÖn mét hoÆc nhiÒu lÇn. a. Ph−¬ng ph¸p ph©n bæ1 lÇn (ph©n bæ ngay 100% gi¸ trÞ). Khi xuÊt dïng c«ng cô, dông cô kÕ to¸n c¨n cø vµo c¸c phiÕu xuÊt kho tÝnh ngay 1 lÇn ( toµn bé gi¸ trÞ c«ng cô, dông cô ) vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú, kÕ to¸n ghi: Nî TK 641 (6413 ), 642 ( 6423) Cã TK 153 - C«ng cô, dông cô b. Ph−¬ng ph¸p ph©n bæ nhiÒu lÇn (ph©n bæ nhiÒu kú): C¨n cø vµo gi¸ thùc tÕ xuÊt dïng ph©n bæ dÇn vµo chi phÝ SXKD tõng kú h¹ch to¸n. Khi xuÊt dïng, c¨n cø vµo gi¸ trÞ thùc tÕ ghi: Nî TK 1421, 242 Cã TK 153 - C«ng cô, dông cô §ång thêi ph©n bæ ngay 50% gi¸ trÞ c«ng cô dông cô vµo chi phÝ thuéc bé phËn sö dông, ghi: Nî TK 641 (6413 ), 642 ( 6423) Cã TK 1421, 242 Khi bé phËn sö dông b¸o háng sÏ ph©n bæ nèt phÇn gi¸ trÞ cßn l¹i, kÕ to¸n ghi: Nî TK 152 - Nguyªn liÖu, vËt liÖu ( 1528 ) Nî TK 138 - Ph¶i thu kh¸c ( 1388 ) Nî TK 641 (6413 ), 642 ( 6423) Cã TK 1421, 242 Tr−êng hîp doanh nghiÖp ph©n bæ nhiÒu lÇn, khi xuÊt c«ng cô, dông cô ra sö dông c¨n cø vµo gi¸ trÞ thùc tÕ cña c«ng cô, dông cô kÕ to¸n ghi: Nî TK 1421, 242 Cã TK 153 - C«ng cô, dông cô (1531, 1532, 1533 ) C¨n cø vµo sè ph©n bæ dÇn vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh tõng kú, kÕ to¸n ghi: Nî TK 641 (6413 ), 642 ( 6423) Cã TK 1421, 242 Khi b¸o háng c«ng cô, dông cô nÕu cã phÕ liÖu thu håi, båi th−êng vËt chÊt th× gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi vµ kho¶n båi th−êng vËt chÊt ®−îc tÝnh trõ vµo sè ph©n bæ cña cuèi kú. c. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang trong s¶n xuÊt Cuèi kú, kÕ to¸n kÕt chuyÓn hoÆc ph©n bæ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung theo tõng ®èi t−îng, theo s¬ ®å sau: S¬ ®å h¹ch to¸n CPSX theo ph−¬ng ph¸p KKTX TK 154 TK 111,152,138 TK 621 D− §K: xxx C¸c kho¶n gi¶m trõ chi phÝ KÕt chuyÓn chi phÝ NVL trùc tiÕp 622 155 44 KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng NhËp kho
VÒ nguyªn t¾c h¹ch to¸n ®èi víi TK 621, TK 622, TK 627 th× chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp v−ît trªn møc b×nh th−êng vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh thÊp h¬n møc c«ng suÊt chuÈn th× kh«ng ®−îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm mµ ph¶i tÝnh vµo gi¸ vèn hµng b¸n trong kú.
d. KÕ to¸n thµnh phÈm S¬ ®å kÕ to¸n thµnh phÈm theo ph−¬ng ph¸p KKTX TK 155 TK 632 TK 154 XuÊt b¸n, trao ®æi, biÕu tÆng NhËp kho tõ sx, thuª sö dông néi bé ngoµi gia c«ng hoµn thµnh 632 157 Thµnh phÈm ®· xuÊt b¸n XuÊt göi b¸n ®¹i lý, hoÆc göi bÞ tr¶ l¹i nhËp kho hµng cho bªn mua theo hîp ®ång 222 222 XuÊt thµnh phÈm gãp vèn Thu h«i vèn gãp liªn doanh liªn doanh vµo c¬ së kinh doanh Tõ c¬ së kinh doanh ®ång kiÓm ®ång tiÒn kiÓm so¸t so¸t b¼ng thµnh phÈm nhËp kho 1381 3381 Thµnh phÈm ph¸t hiÖn thiÕu Thµnh phÈm ph¸t hiÖn tõ Khi kiÓm kª khi kiÓm kª chê xö lý 2. KÕ to¸n tæng hîp hµng tån kho theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú Gi¸ trÞ hµng tån Gi¸ trÞ hµng Tæng gi¸ trÞ hµng tån Gi¸ trÞ hµng tån kho xuÊt trong = tån kho tån ®Çu + kho t¨ng thªm trong - kho tån cuèi kú kú kú kú 2.1. Tµi kho¶n sö dông Tµi kho¶n 611 “Mua hµng”: Ph¶n ¸nh t×nh h×nh t¨ng, gi¶m cña hµng tån kho theo gi¸ thùc tÕ. Bªn Nî: + Ph¶n ¸nh gi¸ thùc tÕ hµng tån ®Çu kú ®−îc kÕt chuyÓn sang + Ph¶n ¸nh gi¸ thùc tÕ hµng t¨ng thªm trong kú Bªn Cã: + Ph¶n ¸nh gi¸ thùc tÕ cña hµng xuÊt dïng, xuÊt b¸n... trong kú + KÕt chuyÓn gi¸ thùc tÕ hµng tån cuèi kú + TK 6111 “Mua nguyªn vËt liÖu” + TK 6112 “Mua hµng ho¸”
TK 611 kh«ng cã sè d− cuèi kú - Tµi kho¶n 631 “Gi¸ thµnh s¶n xuÊt” dïng ®Ó tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Bªn Nî: + Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú + C¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú liªn quan tíi chÕ t¹o s¶n phÈm Bªn Cã: + C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt + KÕt chuyÓn gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú + Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh TK 631 cuèi kú kh«ng cã sè d− Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n, kÕ to¸n cßn sö dông mét sè tµi kho¶n kh¸c liªn quan nh−: 111, 112, 133, 31, 621 ... 2.2. H¹ch to¸n hµng tån kho theo ph−¬ng ph¸p KK§K trong c¸c doanh nghiÖp a. H¹ch to¸n vËt liÖu, c«ng cô dông cô + §Çu kú, kÕ to¸n kÕt chuyÓn gi¸ trÞ hµng tån kho tõ c¸c tµi kho¶n 151, 152, 153 sµng TK 6111 (chi tiÕt cho tõng lo¹i hµng tån kho). Nî TK 6111 (6111) Cã TK 151 Cã TK 152 Cã TK 153 + Trong kú kÕ to¸n c¨n cø c¸c ho¸ ®¬n, chøng tõ mua hµng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ thùc tÕ vËt liÖu, dông cô mua vµo: Nî TK 6111 (6111): TrÞ gi¸ hµng mua vµ chi phÝ thu mua Nî TK 133 (1331): ThuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ (nÕu cã) Cã TK 111, 112, 331...: Tæng gi¸ thanh to¸n NÕu ph¸t sinh c¸c kho¶n gi¶m gi¸ hµng mua hay hµng mua tr¶ l¹i do hµng mua kh«ng ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt, kÕ to¸n ghi: Nî TK 111, 112, 331... Cã TK 133 (1331): ThuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ t−¬ng øng Cã TK 611 (6111): Gi¸ thùc tÕ thanh to¸n + Cuèi kú, c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª vËt liÖu, dông cô tån kho, kÕ to¸n kÕt chuyÓn gi¸ trÞ vËt liÖu, dông cô tån cuèi kú vÒ c¸c tµi kho¶n 151, 152, 153. Nî TK 151 Nî TK 152 Nî TK 153 Cã TK 611 (6111) Gi¸ trÞ vËt liÖu, dông cô xuÊt dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy tæng ph¸t sinh bªn Nî TK 6111 trõ ®i sè ph¸t sinh Cã TK 6111 råi ph©n bæ cho c¸c ®èi t−îng sö dông (theo môc ®Ých sö dông hay tû lÖ ®Þnh møc).
Nî TK 621, 627, 641, 642,... Cã TK 611 (6111) b. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang trong s¶n xuÊt Theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú viÖc tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh phÈm ®−îc thùc hiÖn trªn tµi kho¶n 631 “gi¸ thµnh s¶n xuÊt”. + §Çu kú, kÕ to¸n kÕt chuyÓn gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang tõ tµi kho¶n 154 vÒ TK 631: Nî TK 631 Cã TK 154 + Cuèi kú, c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®−îc kÕt chuyÓn vÒ TK 631: Nî TK 631 Cã TK 621, 622, 627 C¨n cø kÕt qu¶ kiÓm kª ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang, kÕt chuyÓn vÒ TK 54: Nî TK 154 Cã TK 631 C¨n cø vµo b¶ng tÝnh gi¸ thµnh, ph¶n ¸nh tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú: Nî TK 632 Cã TK 631 c. H¹ch to¸n thµnh phÈm + §Çu kú, kÕ to¸n kÕt chuyÓn gi¸ vèn hµng ch−a tiªu thô vÒ TK 632 Nî TK 632 Cã TK 155, 157 + Trong kú, c¨n cø c¸c chøng tõ ph¶n ¸nh nhËp, xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm, dÞch vô, ghi: - Ph¶n ¸nh gi¸ vèn hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i: Nî TK 631 Cã TK 632 - Ph¶n ¸nh tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô ®· hoµn thµnh nhËp kho trong kú, göi b¸n hay tiªu thô trùc tiÕp: Nî TK 632 Cã TK 631 + Cuèi kú, c¨n cø kÕt qu¶ kiÓm kª hµng tån kho ch−a tiªu thô, kÕ to¸n tiÕn hµnh kÕt chuyÓn gi¸ trÞ s¶n phÈm, dÞch vô ch−a tiªu thô cuèi kú Nî TK 155 TK 157 Cã TK 632 §ång thêi x¸c ®Þnh vµ kÕt chuyÓn gi¸ vèn hµng b¸n ®· x¸c ®Þnh lµ tiªu thô trong kú theo c«ng thøc: Gi¸ vèn hµng Gi¸ vèn hµng Tæng gi¸ thµnh s¶n Gi¸ vèn hµng tiªu thô trong = ch−a tiªu thô + phÈm, dÞch vô s¶n xuÊt - ch−a tiªu thô kú ®Çu kú trong kú cuèi kú TK 911