Khảo sát vi khuẩn gây nhiễm trùng tiểu được phân lập tại Trung tâm Chẩn đoán Y khoa Medic.

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT VI KHUẨN GÂY NHIỄM TRÙNG TIỂU ĐƯỢC PHÂN LẬP <br />  TẠI TRUNG TÂM CHẨN ĐOÁN Y KHOA MEDIC. <br /> Trương Quang Vinh*, Trần Bích Ngọc*, Nguyễn Thị Thanh Trúc* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mở đầu: Nhiễm trùng tiểu là nhiễm khuẩn đường tiểu, ở bàng quang và ở thận được đặc trưng bởi sự hiện <br /> diện một số lượng đáng kể vi khuẩn và bạch cầu trong nước tiểu. Nhiễm trùng tiểu có thể tái đi tái lại nhiều lần <br /> nếu không được điều trị hiệu quả. Mục tiêu nghiên cứu: xác định các tác nhân vi khuẩn gây nhiễm trùng tiểu và <br /> tính đề kháng kháng sinh của chúng. <br /> Phương pháp: mô tả cắt ngang. Thu thập mẫu nước tiểu cấy,định danh vi khuẩn và làm kháng sinh đồ của <br /> bệnh nhân đến khám tại trung tâm Medic và được bác sĩ chẩn đoán là nhiễm trùng tiểu (04/2011 ‐ 09/2011) <br /> Kết quả: Tỉ lệ cấy nước tiểu có vi khuẩn mọc là 41%; trong đó E. coli chiếm 42,4%, Klebsiella spp 18,7%, <br /> Staphylococcus  coagulase(‐)  15,9%,  β  hemolytic  streptococci  12,7%,  α  hemolytic  streptococci  5,3%,  S.  aureus <br /> 2,1%, P. aeruginosa 1,8%, và P. mirabilis 1,1%. Loại kháng sinh có tỉ lệ kháng cao nhất trong từng chủng vi <br /> khuẩn E. coli, Klebsiella spp kháng Amoxicillin (100%),Kháng nhiều với cephalosporin thế hệ 3. Staphylococcus <br /> coagulase(‐), β hemolytic streptococci, α hemolytic streptococci, S. aureus còn nhạy với những kháng sinh thông <br /> thường đang điều trị. <br /> Kết luận: Cần có chiến lược sử dụng kháng sinh thích hợp trong điều trị nhiễm trùng tiểu. <br /> Từ khóa: nhiễm trùng tiểu, đề kháng kháng sinh. <br /> <br /> ABTRACT <br /> EVALUATION OF BACTERIA CAUSING URINARY TRACT INFECTION CULTURED <br />  FROM MEDICAL DIAGNOSTIC CENTER MEDIC <br /> Truong Quang Vinh, Tran Bich Ngoc, Nguyen Thi Thanh Truc <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 4 ‐ 2013: 269 ‐ 274 <br /> Background:  Urinary  tract  infection  is  bacterial  infection  of  kidneys,  bladder  and  urinary  tract, <br /> characterized  by  large  amount  of  bacteria  and  leukocyte  in  urine,  which  can  recur  again  and  again  if  not <br /> diagnosed early and treated effectively. Purpose: to investigate bacterial agents in the urinary tract infections in <br /> adult and its antibiotic resistance. <br /> Method: descriptive and cross‐sectional method. Data of bacterial identification and of urine specimens <br /> of  patients  who  were  diagnosed  with  urine  tract  infection  in  MEDIC  from  April  2011  to  September  2011 <br /> were analyzed. <br />  Results: The positive rate of the culture of bacteria is 41%, including E. coli 42.4%, Klebsiella spp 18.7%, <br /> Staphylococcus  coagulase(‐)  15.9%,  β  hemolytic  streptococci  12.7%,  α  hemolytic  streptococci  5.3%,  S.  aureus <br /> 2.1%,  P.  aeruginosa 1.8%,  và  P.  mirabilis  1.1%.  The  highest  antibiotic  resistant  rate  of  bacteria  from <br /> urine samples  of  E.  coli,  Klebsiella  spp  against  Amoxicillin:  100%,  high  level  resistance  with  cephalosprin  3rd. <br /> Staphylococcus coagulase(‐), β hemolytic streptococci, α hemolytic streptococci, S. aureus are still sensitive with <br /> normal antibiotic. <br />  Conclusion: Must have research plan and monitor frequently the antibiotic resistance of bacteria. <br />  Key words: Urinary tract infection, antibiotic resistance. <br /> * Bộ môn xét nghiệm, Đại học Y Dược Tp Hồ Chí Minh <br /> Tác giả liên lạc: Trương Quang Vinh <br /> ĐT: 0918275050 <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Email: reventon_0505@yahoo.com.vn <br /> <br /> 269<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Nhiễm  trùng  tiểu  là  nhiễm  khuẩn  đường <br /> tiểu (viêm niệu quản), ở bàng quang (viêm bàng <br /> quang) và ở thận (viêm thận) được đặc trưng bởi <br /> sự hiện diện một số lượng đáng kể vi khuẩn và <br /> bạch cầu trong nước tiểu5,7), nhiễm trùng tiểu có <br /> thể  tái  diễn  nhiều  lần  nếu  không  được  chẩn <br /> đoán và điều trị hiệu quả1). Nhiễm trùng tiểu là <br /> một  trong  những  bệnh  lý  nhiễm  trùng  thường <br /> gặp với nhiều tác nhân gây nhiễm  khác  nhau7), <br /> tuy  nhiên  chưa  có  thống  kê  cụ  thể  về  tỉ  lệ  mắc <br /> của nhiễm trùng tiểu trong cả nước hay ở thành <br /> phố Hồ Chí Minh. <br /> Ở  nước  ta  việc  sử  dụng  kháng  sinh  trong <br /> cộng đồng rất bừa bãi, có thể mua được bất kỳ <br /> thuốc  nào  tại  các  quầy  thuốc  tây,  đây  là  một <br /> trong những nguyên nhân gây nên tình trạng đề <br /> kháng kháng sinh của nhiều chủng vi khuẩn gây <br /> bệnh6).  Ở  bệnh  nhân  nội  trú  tỉ  lệ  nhiễm  khuẩn <br /> kháng thuốc được nghiên cưú khá nhiều nhưng <br /> đối  với  bệnh  nhân  ngoại  trú  chưa  được  nghiên <br /> cứu. Đứng trước thực tế đó, chúng tôi tiến hành <br /> đề tài nghiên cứu “Khảo sát vi khuẩn gây nhiễm <br /> trùng  tiểu  được  phân  lập  tại  trung  tâm  chẩn <br /> đoán  y  khoa  Medic  từ  tháng  04/2011  đến <br /> 09/2011” nhằm mục đích <br /> Xác định tỉ lệ cấy nước tiểu có vi khuẩn mọc <br /> theo giới và tuổi.  <br /> Xác  định  tỉ  lệ  các  chủng  vi  khuẩn  phân  lập <br /> được theo giới và tuổi. <br /> Xác  định  tỉ  lệ  kháng  kháng  sinh  của  từng <br /> chủng vi khuẩn phân lập được. <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Bệnh nhân đến khám tại trung tâm Medic và <br /> được  bác  sĩ  chẩn  đoán  là  nhiễm  trùng  tiểu <br /> (04/2011 ‐ 09/2011). <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Thiết kế nghiên cứu <br /> Mô tả cắt ngang. <br /> Cỡ mẫu <br /> <br /> 270<br /> <br /> Theo  một  nghiên  cứu  tương  tự  trước  đó <br /> cũng tại trung tâm chẩn đoán y khoa Medic vào <br /> năm 2006 tỉ lệ số mẫu dương tính / tổng số mẫu <br /> là 41% như vậy ta tính được <br />  n  =  1.962  ×  p  × <br /> q / d2 = 371 với p = 0.41, d = 0.05 <br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu <br /> Bệnh nhân được bác  sĩ  chẩn  đoán  là  nhiễm <br /> trùng tiểu. <br /> Có  chỉ  định  cấy  vi  khuẩn  và  làm  kháng <br /> sinh đồ. <br /> Phân  lập  được  vi  khuẩn  gây  bệnh  với  số <br /> lượng ≥ 105 và thuần duy nhất một loại khúm. <br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ <br />  Bệnh  nhân  không  đồng  ý  tham  gia <br /> nghiên cứu <br /> Số lượng khúm khuẩn 100.000 CFU/ml. <br /> <br />  Biểu đồ 3: Tỉ lệ các vi khuẩn được phân lập từ các <br /> mẫu nghiên cứu <br /> Khi khảo sát các mẫu bệnh phẩm được đưa <br /> vào  nghiên  cứu  chúng  tôi  nhận  thấy  tác  nhân <br /> gây nhiễm trùng tiểu hàng đầu đối với phụ nữ ở <br /> mọi  độ  tuổi  chính  là  E. coli.  Đặc  biệt  ở  độ  tuổi <br /> trên  45  trở  đi  tỷ  lệ  mắc  E.coli  tăng  ở  phụ  nữ. <br /> Riêng đối với nam giới ở độ tuổi hoạt động tình <br /> dục  tỷ  lệ  nhiễm  Staphyloccus  coagulase  negative <br /> tăng, trong khi tỷ lệ mắc E.coli lại giảm. Kết quả <br /> phân  tích  mức  độ  đề  kháng  kháng  sinh  của  vi <br /> khuẩn E.coli với các kháng sinh có sẵn của trung <br /> tâm  chẩn  đoán  y  khoa  Medic  được  trình  bày  ở <br /> biểu đồ 4. <br /> <br />  <br /> Biểu đồ 1: Phân bố tỉ lệ nhiễm vi khuẩn theo giới và <br /> tuổi <br />  <br />  Biểu đồ 4: mức đề kháng kháng sinh của vi khuẩn <br /> E.coli và Klesiela spp <br /> <br />  <br /> Biểu đồ 2: số lượng khúm khuẩn trong 1ml <br /> (CFU/ml) <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br />  <br /> Biểu đồ 5: mức đề kháng kháng sinh của <br /> Staphylococcus coagulase (‐) và Staphylococus aureus <br /> <br /> 271<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> BÀN LUẬN <br /> Tuổi  <br /> <br />  <br />  <br /> Biểu đồ 6: mức đề kháng kháng sinh của β hemolytic <br /> Streptococci và α hemolytic Streptococci <br /> Trong  quá  trình  thực  hiện  nghiên  cứu, <br /> chúng tôi nhận thấy <br /> Trực khuẩn Gram âm đã kháng hầu hết với <br /> Amoxicillin  và  Ampicillin.  Đối  với  kháng  sinh <br /> kết  hợp  như  Agmentin  tỉ  lệ  kháng  lần  lượt  là <br /> E.coli: 36%, Klebsiella spp: 45%. <br /> Trực khuẩn Gram  âm  có  tỉ  lệ  đề  kháng  cao <br /> Cephalosporin thế hệ 1 và 2: Cephalexin kháng <br /> với tỉ lệ 66% ở E.coli và 79% ở Klebsiella spp, với <br /> Cefaclor  tỉ  lệ  đó  là  63%  và  77%,  còn  ở <br /> Cefuroxime  là  42%  và  30%.  Đối  với  nhóm <br /> Cephalosprin thế hệ thứ 3 như Cefoperazone là <br /> 44% và 28%, Ceftriaxone 43% và 34%. <br /> Đối  với  họ  Quinolones,  E.coli  kháng  với <br /> Ofloxacin  63%  trong  khi  tỉ  lệ  này  đối  với <br /> Klebsiella spp là 30%. <br /> Aminoglycoside  còn  khá  nhạy,  Tobramycin <br /> nhạy lần lượt với E.coli và Klebsiella spp với tỉ lệ <br /> 98% và 96%, tương tự như đối với Akamicin tỉ lệ <br /> là 98% và 94%. <br /> Imipenem nhạy với tỉ lệ 100% đối với E.coli <br /> và 99% đối với Klebsiella spp. <br /> Nitrofuratoin  còn  nhạy  với  tỉ  lệ  100%  với <br /> nhóm trực khuẩn Gram âm. <br /> Staphylococcus  coagulase  âm  còn  khá  nhạy <br /> với Nitrofuratoin (98%) và Vancomycin (96%). <br /> Đối  với  Streptococci  tiêu  huyết  β  nhóm  A <br /> không  có  trường  hợp  nào  kháng  với <br /> Amoxicillin,  Penicillin,  Agmentin,  Ampicillin, <br /> nhạy 100% với Vancomycin và Nitrofurantoin. <br /> <br /> 272<br /> <br /> Nhóm tuổi 18‐45 chiếm tỉ lệ nhiễm cao 50% <br /> do  đang  trong  độ  tuổi  hoạt  động  tình  dục  1). <br /> Nhóm  45  tuổi  E.coli  chiếm  74,2%  kế  đến  là <br /> Klebsiella spp 41,4%, β hemolytic streptococci 30,9% <br /> và Staphylococcus coagulase(‐) 29,5%. <br /> <br /> Giới <br /> Phân bố nữ/ nam là 2,45 (71% / 29%). Đây là <br /> sự phân bố không đồng đều nữ chiếm tỉ lệ cao <br /> hơn có thể là do niệu đạo của nữ ngắn làm cho <br /> vi khuẩn có thể xâm nhập bàng quang một cách <br /> nhanh  chóng.  Ngoài  ra,  niệu  đạo  của  phụ  nữ <br /> cũng  nằm  gần  nguồn  vi  khuẩn  từ  hậu  môn  và <br /> âm đạo.  <br /> <br /> Tỉ lệ cấy nước tiểu có vi khuẩn mọc <br /> Là 69%. Kết quả cao hơn nhiều so với nghiên <br /> cứu của Cao Minh Nga (25,4%)Error! Reference source not <br /> found.3). Điều này có thể do nghiên cứu của chúng <br /> tôi được tiến hành trên bệnh nhân đến khám tại <br /> trung  tâm  Medic  và  được  bác  sĩ  chẩn  đoán  là <br /> nhiễm  trùng  tiểu  không  phân  biệt  tuổi  và  giới <br /> nên tỉ lệ cấy có vi khuẩn mọc cao. <br /> <br /> Tỉ lệ từng vi khuẩn phân lập được <br /> Kết  quả  cấy  nước  tiểu  có  283  chủng  vi <br /> khuẩn,  trong  đó:  nhóm  vi  khuẩn  Gram  âm <br /> đường  ruột  chiếm  ưu  thế  với  tỉ  lệ  62,2% <br /> (176/283),  tiếp  đến  là  nhóm  vi  khuẩn  Gram <br /> dương  chiếm  36%  (102/283),  nhóm  vi  khuẩn <br /> Gram  âm  không  lên  men  với  tỉ  lệ  1,8%  (5/283). <br /> Dẫn  đầu  trong  các  tác  nhân  gây  nhiễm  khuẩn <br /> tiết  niệu  vẫn  là E. coli chiếm  42,4%,  tiếp  theo  là <br /> Klebsiella spp 18,7% đứng hàng thứ 2 và thứ 3 là <br /> Staphylococcus coagulase(‐) chiếm  15,9%  điều  này <br /> phù  hợp  với  nghiên  cứu  tương  tự9).  Nhưngđối <br /> với nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ em theo nghiên <br /> cứu của Cao Minh NgaError!  Reference  source <br /> not  found.)  thì  đứng  hàng  thứ  2  gây  nhiễm <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> khuẩn tiết niệu ở trẻ em là K. pneumonia (13,01%) <br /> kế đến là P. mirabilis (9,76%). <br /> Tỉ  lệ  cấy  nước  tiểu  có  vi  khuẩn  mọc  theo <br /> tuổi: nhóm tuổi 18‐45 là cao nhất 50%. <br /> <br /> Tỉ lệ cấy nước tiểu có vi khuẩn mọc theo giới <br /> Kết quả chúng tôi thu được tỉ lệ nữ và nam <br /> cấy nước tiểu có vi khuẩn mọc là 71% và 29%, sự <br /> khác  biệt  có  ý  nghĩa  thống  kê.  Điều  này  có  thể <br /> giải thích do cấu tạo đường tiểu của nữ ngắn, vị <br /> trí  giải  phẫu  (gần  hậu  môn  và  âm  đạo)  thuận <br /> tiện  cho  sự  nhiễm  trùng  ngược  dòng  nên  vi <br /> khuẩn dễ dàng xâm nhập6). <br /> <br /> Đề  kháng  kháng  sinh  của  từng  chủng  vi <br /> khuẩn phân lập được <br /> Nitrofurantoin  còn  nhạy  100%  với  trực <br /> khuẩn  Gram  âm  và  98%  với  Staphylococcus <br /> coagulase negative là những tác nhân chính gây ra <br /> nhiễm  trùng  tiểu.  trực  khuẩn  Gram  âm  đã <br /> kháng  nhiều  với  Cephalosprin  thế  hệ  3  như <br /> Cefoperazone  kháng  44%  với  E.coli  và  28%  với <br /> Klebsiella  spp,  Ceftriaxone  kháng  43%  với  E.coli <br /> và 34% với Klebsiella spp. <br /> <br /> KẾT LUẬN <br /> Kết  quả  cấy  nước  tiểu:  Tỉ  lệ  cấy  nước  tiểu <br /> dương tính là 69% trong đó E. coli chiếm 42,2%; <br /> Klebsiella  spp  18,7%;  Staphylococcus  coagulase(‐) <br /> 15,9%;  β  hemolytic  streptococci  12,7%;  α  hemolytic <br /> streptococci  5,3%;  Staphylococcus  aureus  2,1% <br /> Pseudomonas sp 1,8%; Proteus mirabilis 1,1%. <br /> Qua  khảo  sát  thấy  nhiễm  trùng  tiểu:  nữ <br /> nhiễm nhiều hơn nam. <br /> Sự  đề  kháng  kháng  kháng  sinh  của  các  vi <br /> khuẩn phân lập được. <br /> ‐ Nhận thấy đối với Trực khuẩn Gram (‐) & <br /> Tụ cầu thì hầu như đã kháng hoàn toàn đối với <br /> Am, Ax. <br /> ‐  Nhóm  vi  khuẩn  siêu  kháng  thuốc  E.  coli & <br /> Klebsiella  sp  rất  may  mắn  vẫn  còn  nhạy  tốt  với <br /> Fr,Co,Pb,Tb, Ak, NI,Tc và Im. <br /> ‐  Nhóm  β,  α  Hemolytic  streptococci  vẫn  còn <br /> nhạy tốt với Fr,Va,NI,Ac,Of,Nr. <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ‐  Staphylococcus  aureus  &  Staphylococcus  sp <br /> (Coagulase ‐) kháng thuốc vẫn còn nhạy với Va, <br /> NI, Dx,Te. <br /> <br /> HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI <br /> ‐ Số lượng mẫu còn ít, chưa có tính đại diện <br /> nhưng  phần  nào  phản  ánh  được  tình  hình  đề <br /> kháng  kháng  sinh  của  các  vi  khuẩn  hiện  nay, <br /> giúp các bác sĩ lâm sàng dễ dàng hơn trong việc <br /> định hướng kháng sinh điều trị kịp thời ban đầu <br /> trong khi chờ đợi kết quả cấy và kháng sinh đồ <br /> từ phòng xét nghiệm. <br /> ‐ Chưa xác định được các chủng tiết MRSA <br /> cũng  như  trực  khuẩn  tiết  ESBL  và <br /> carbapenemases. <br /> <br /> KIẾN NGHỊ <br /> Cần có  chiến  lược  sử  dụng  kháng  sinh  hợp <br /> lý để hạn chế nguy cơ kháng thuốc ngày một gia <br /> tăng. <br /> Đề tài cần làm thêm xác định các chủng tiết <br /> MRSA  cũng  như  trực  khuẩn  tiết  ESBL  và <br /> carbapenemases. <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO  <br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> 8.<br /> 9.<br /> <br /> Azzarone  G,  Liewehr  S,  OʹConnor  K.  Cystitis,  Colgan  R, <br /> Nicolle  LE,  McGlone  A,  Hooton  TM  (2007).  Asymptomatic <br /> bacteriuria in adults. Am Fam Physician, Vol 74(6):985‐90. <br /> Bernd  W.,  Heinz  G  (1996).  Susceptibility to Antibiotics: Species <br /> Incidence  and  Trends.  Antibiotics  in  Laboratory  Medicine; <br /> Williams and Wilkins; vol 4: 900‐1104. <br /> Cao Minh Nga (2008). Các vi khuẩn gây nhiểm khuẩn đường <br /> tiết  niệu  ở  người  trưởng  thành  và  sự  đề  kháng  kháng <br /> sinh. Hội nghị Y học dự phòng Việt Nam, tập XVI, số 2 (80): <br /> 30‐35. <br /> Conway  PH,  Cnaan  A,  Zaoutis  T,  Henry  BV,  Grundmeier <br /> RW,  Keren  R.  (2007).  Recurrent  urinary  tract  infections  in <br /> children:  risk  factors  and  association  with  prophylactic <br /> antimicrobials. JAMA, vol 298(2):179‐86. <br /> Hodson EM, Wheeler DM, Vimalchandra D, Smith GH, Craig <br /> JC.  (2007).  Interventions  for  primary  vesicoureteric  reflux. <br /> Cochrane Database Syst Rev, vol 3: 122 ‐126. <br /> Hội nghị tổng kết hoạt động theo dõi sự kháng thuốc của vi <br /> khuẩn  thường  gặp  tại  Việt  Nam  (ASTS)  năm  2004.  Hà  Nội, <br /> 1/2005. Trang: 223‐236. <br /> Hummers PE and Kochen MM (2002). Urinary tract infections <br /> in  adult  general  practice  patients. British  Journal  of  General <br /> Practice:752‐761. <br /> Faust  WC,  Pohl  HG.  (2007).  Role  of  prophylaxis  in <br /> vesicoureteral reflux. Curr Opin Urol, Vol 17(4):252‐6. <br /> Nguyễn Phong Vũ (2006). Khảo sát tình hình vi khuẩn kháng <br /> kháng sinh tại bệnh viện Điều Dưỡng‐Phục Hồi Chức Năng <br /> <br /> 273<br /> <br />