Khảo sát yếu tố nguy cơ gây hạ đường huyết trên bệnh nhân đái tháo đường tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tiền Giang

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 5 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT YẾU TỐ NGUY CƠ GÂY HẠ ĐƯỜNG HUYẾT  <br /> TRÊN BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG  <br /> TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH TIỀN GIANG <br /> Nguyễn Thị Ngọc Tiến, Tạ Văn Trầm <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt vấn đề: Tai biến hạ đường huyết (HĐH) không chỉ ảnh hưởng sức khỏe mà còn tăng chi phí điều trị, <br /> dẫn đến các tác động tiêu cực. <br /> Mục tiêu: Khảo sát các yếu tố nguy cơ gây HĐH trên bệnh nhân đái tháo đường (ĐTĐ) đang điều trị tại <br /> bệnh viện Đa khoa Tiền Giang. <br /> Phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang mô tả.  <br /> Kết  quả:  55,2%  phối  hợp  2  thuốc  ĐTĐ,  insulin  và  nhóm  Sulfonylurea  chiếm  tỉ  lệ  cao  (46,1%,  44,7%). <br /> Glimepiride có tỉ lệ HĐH cao nhất (25%). Tỷ lệ tương tác thuốc khá cao là 32,9% theo trang Drugs.com với <br /> 91,5% tương tác mức độ trung bình và 11,8% theo phần mềm Facts & Comparisons 4.0, với 100% tương tác <br /> mức độ 2. Cặp thuốc tương tác xuất hiện nhiều và gây nguy cơ HĐH cao là giữa Insulin và Aspirin. Có 8 yếu tố <br /> gây HĐH trong nhóm nghiên cứu là ăn ít, bỏ bữa, lấy sai liều thuốc, tăng liều thuốc, tiêu chảy, chích insulin sai <br /> giờ, uống rượu và do vận động thể lực quá mức.  <br /> Kết luận: Có nhiều yếu tố nguy cơ gây HĐH. <br /> Từ khóa: Yếu tố nguy cơ, hạ đường huyết, đái tháo đường. <br /> <br /> ABSTRACT  <br /> SURVEY RISK FACTORS OF HYPOGLYCEMIA IN DIABETIC PATIENT IN TIEN GIANG GENERAL <br /> HOSPITAL <br /> Nguyen Thi Ngoc Tien, Ta Van Tram  <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 5‐ 2014: 67 ‐ 74 <br /> Background:  Hypoglycemia is not only affects health but also increase the cost of treatment, leading to a <br /> negative impact. <br /> Objective:  Investigation of risk factors of hypoglycemia in diabetic patients is being treated in Tien Giang <br /> hospital <br /> Methods: Descriptive cross‐sectional study. <br /> Results: 55.2% coordination two diabetes medication, insulin and sulfonylurea groups accounted for a high <br /> proportion  (46.1%,  44.7%).  Glimepiride  has  the  highest  rate  of  hypoglycemia  (25%).  The  rate  of  drug‐drug <br /> interactions is quite high with 32.9% to 91.5% according to Drugs.com site interactive medium level and 11.8% <br /> under Facts & Comparisons 4.0 software, with 100% interactive level 2. Pair drug interactions appear more and <br /> higher risk of hypoglycemia is between insulin and aspirin. There are 8 factors of hypoglycemia in the team is <br /> eating less, skipping meals, taking wrong dose, dose increase, diarrhea, insulin wrong time, drinking and physical <br /> activity by excess. <br /> Conclusion: There are many risk factors of hypoglycemia <br /> Keywords: Risk factors, hypoglycemia, diabetes <br /> <br /> * Trường Cao đẳng Y tế Tiền Giang <br /> Tác giả liên lạc: PGS.TS Tạ Văn Trầm <br /> <br /> ** Sở Y tế Tiền Giang <br /> , ĐT: 0913 771 779 <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> , Email: tavantram@gmail.com <br /> <br /> 67<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 5 * 2014<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Bệnh  ĐTĐ  là  một  thách  thức  lớn  đối  với  y <br /> học cũng như cho cộng đồng do số lượng người <br /> mắc bệnh ngày càng tăng nhanh và những biến <br /> chứng nặng nề kèm theo.  Theo Liên đoàn ĐTĐ <br /> Thế giới (IDF: International Diabetes Federation) <br /> năm  2013,  thế  giới  hiện  có  khoảng  382  triệu <br /> người mắc bệnh ĐTĐ (8,3% dân số), đã tăng gấp <br /> 3 lần so với năm 2010 và dự kiến đến năm 2035 <br /> sẽ tăng lên 55% đạt đến số người mắc bệnh ĐTĐ <br /> là  592  triệu  người  (10,1%).  Gánh  nặng  do  bệnh <br /> ĐTĐ  gây  ra  ngày  một  tăng,  đặc  biệt  là  ở  các <br /> nước có thu nhập thấp và trung bình, cứ 4 trong <br /> 5 người mắc bệnh thì thuộc những quốc gia này <br /> và Việt Nam là một trong những nước đó(4). <br /> Tại Việt Nam, bệnh viện Nội tiết Trung ương <br /> đã  công  bố  tỉ  lệ  mắc  bệnh  ĐTĐ  tăng  gấp  2  lần <br /> trong 10 năm qua (năm 2002 là 2,7% đến 2012 là <br /> 5,78%). Đây là con số đáng báo động vì theo xu <br /> hướng chung tỉ lệ này cần phải mất 15 năm mới <br /> tăng gấp đôi(5).  ĐTĐ trong giới y học gọi là “kẻ <br /> giết người thầm lặng” do diễn tiến bệnh thường <br /> âm ỉ, chỉ được phát hiện khi xuất hiện các biến <br /> chứng  trên  thần  kinh,  tim  mạch  và  thị  giác.  Y <br /> học ngày nay đã tạo ra được nhiều nhóm thuốc <br /> điều  trị  mang  lại  hiệu  quả  đáng  khích  lệ.  Tuy <br /> nhiên, vẫn còn một số vấn đề đáng để chúng ta <br /> quan tâm, đặc biệt là tai biến HĐH với các triệu <br /> chứng run tay chân, vã mồ hôi, trầm trọng hơn <br /> là hôn mê hay tử vong. Theo nghiên cứu Accord, <br /> sự xuất hiện HĐH nặng là một trong những yếu <br /> tố dự báo mạnh nhất của tai biến tim mạch.  <br /> Như  vậy,  tai  biến  HĐH  không  chỉ  ảnh <br /> hưởng  sức  khỏe  mà  còn  tăng  chi  phí  điều  trị, <br /> tăng  gánh  nặng  cho  bệnh  nhân,  gia  đình,  tạo <br /> cảm giác căng thẳng. Từ đó dễ dẫn đến các tác <br /> động tiêu cực trong quản lý, điều trị ĐTĐ khiến <br /> bệnh  nhân  không  tuân  thủ  điều  trị  và  sự  miễn <br /> cưỡng tăng cường điều trị ở các nhân viên y tế. <br /> Nhằm  mục  đích  hỗ  trợ  cho  việc  điều  trị  bệnh <br /> ĐTĐ  đạt  hiệu  quả  cao,  an  toàn  và  hạn  chế  đến <br /> mức thấp nhất tai biến HĐH mà căn bệnh này có <br /> thể  gây  ra,  chúng  tôi  tiến  hành  nghiên  cứu  với <br /> đề  tài: “Khảo sát các yếu tố nguy cơ gây HĐH trên <br /> <br /> 68<br /> <br /> bệnh nhân ĐTĐ đang điều trị tại bệnh viện Đa khoa <br /> Tiền Giang”. <br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br />   ‐ Phân tích tình hình sử dụng thuốc và các <br /> tương  tác  thuốc  làm  tăng  khả  năng  xảy  ra  tình <br /> trạng HĐH. <br />   ‐  Xác  định  tỉ  lệ  các  yếu  tố  nguy  cơ  gây <br /> HĐH ở nhóm bệnh nhân ĐTĐ. <br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Dân số chọn mẫu <br /> Bệnh nhân ĐTĐ bị HĐH vào khoa Cấp cứu <br /> bệnh  viện  Đa  khoa  Trung  tâm  Tiền  Giang  từ <br /> ngày 20/8/2013 đến ngày 1/7/2014. <br />  <br /> <br />   Tiêu chuẩn chọn bệnh <br /> ‐  Bệnh  nhân  được  chẩn đoán ĐTĐ  theo  các <br /> tiêu chuẩn ADA 2013. <br /> ‐  Bệnh  nhân  ĐTĐ  đang  điều  trị  ngoại  trú <br /> bằng  thuốc  uống  đơn  thuần  hoặc  thuốc  chích <br /> đơn  thuần  hay  phối  hợp  cả  hai,  bị  tình  trạng <br /> HĐH phải nhập viện. <br /> ‐ Xét nghiệm máu với kết quả đường huyết <br /> lúc nhập viện nhỏ hơn 70mg/dl và có hay không <br /> có kèm theo triệu chứng HĐH. <br />   Tiêu chuẩn loại trừ <br /> Bệnh  nhân  HĐH  nhưng  không  mắc  bệnh <br /> ĐTĐ;  bệnh  nhân  ĐTĐ  không  dùng  thuốc  điều <br /> trị; bệnh nhân đang điều trị nội trú bị HĐH. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Nghiên cứu cắt ngang mô tả. <br /> <br /> Xử lý và phân tích số liệu <br /> Phần mềm SPSS 16.0. <br /> <br /> KẾT QUẢ <br /> Tình hình sử dụng thuốc <br /> Các loại thuốc điều trị <br /> Bảng 1‐ Tần suất sử dụng các loại thuốc <br /> Số loại thuốc<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> <br /> Số lượng<br /> 3<br /> 12<br /> 15<br /> 26<br /> 15<br /> <br /> Tỉ lệ (%)<br /> 3,9<br /> 15,8<br /> 19,7<br /> 34,2<br /> 19,7<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 5 * 2014 <br /> Số loại thuốc<br /> 7<br /> 8<br /> Tổng<br /> Trung vị [min,max]<br /> <br /> Số lượng<br /> Tỉ lệ (%)<br /> 4<br /> 5,3<br /> 1<br /> 1,3<br /> 76<br /> 100<br /> 5 [2,8] loại<br /> <br /> Tình hình điều trị bệnh ĐTĐ <br /> Bảng 2‐ Đặc điểm về điều trị ĐTĐ  <br /> Đặc điểm<br /> <br /> Số lượng Tỉ lệ (%)<br /> Không<br /> 7<br /> 9,2<br /> Điều trị liên tục<br /> Có<br /> 69<br /> 90,8<br /> Bác sĩ<br /> 63<br /> 82,9<br /> Thuốc ĐTĐ được chỉ định<br /> Tự ý mua<br /> 13<br /> 17,1<br /> Không<br /> 63<br /> 84,8<br /> Dùng thuốc nam<br /> Có<br /> 13<br /> 15,2<br /> Không<br /> 69<br /> 90,8<br /> Dùng thuốc cặp ĐTĐ<br /> Có<br /> 7<br /> 9,2<br /> Bệnh nhân<br /> 38<br /> 50,0<br /> Phân liều thuốc<br /> Người nhà<br /> 33<br /> 43,4<br /> NV y tế<br /> 5<br /> 6,6<br /> <br /> Thuốc điều trị ĐTĐ <br /> Bảng 3‐ Chế độ điều trị ĐTĐ <br /> Chế độ<br /> 1 thuốc<br /> Phối hợp 2 thuốc<br /> Phối hợp 3 thuốc<br /> Tổng<br /> Trung vị [Min,Max]<br /> <br /> Số lượng<br /> Tỉ lệ (%)<br /> 23<br /> 30,2<br /> 42<br /> 55,2<br /> 11<br /> 14,6<br /> 76<br /> 100<br /> 2[1,3]<br /> <br /> Bảng 4‐Phối hợp giữa các thuốc HĐH <br /> Thuốc sử dụng<br /> Gliclazid 30mg<br /> Gliclazid 80mg<br /> Glimepiride 4mg<br /> Metformin 500mg<br /> Insulin<br /> Metformin+Insulin<br /> Metformin+Pioglitazone<br /> Metformin+Gliclazid<br /> Metformin+Glimepiride<br /> Metformin+Acarbose<br /> Acarbose+Insulin<br /> Acarbose+Glimepiride<br /> Acarbose+Gliclazid<br /> Gliclazid+Insulin<br /> Gliclazid+Pioglitazone<br /> Insulin+Pioglitazone<br /> Gliclazid+Metformin+ Acarbose<br /> Glimepiride+Metformi+Acarbose<br /> Metformin+Acarbose+ Insulin<br /> Metformin+Pioglitazone +Insulin<br /> <br /> Số lượng<br /> 1<br /> 1<br /> 3<br /> 3<br /> 15<br /> 8<br /> 1<br /> 4<br /> 12<br /> 4<br /> 4<br /> 2<br /> 3<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 4<br /> 2<br /> 4<br /> 1<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 1,3<br /> 1,3<br /> 3,9<br /> 3,9<br /> 19,7<br /> 10,5<br /> 1,3<br /> 5,2<br /> 15,7<br /> 5,2<br /> 5,2<br /> 2,6<br /> 3,9<br /> 2,6<br /> 1,3<br /> 1,3<br /> 5,2<br /> 2,6<br /> 5,2<br /> 1,3<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Thuốc sử dụng<br /> Tổng<br /> <br /> Số lượng<br /> 76<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 100<br /> <br /> Bảng 5‐ Thuốc ĐTĐ được sử dụng và liều lượng <br /> Nhóm thuốc<br /> <br /> Số lượng Tỉ lệ %<br /> <br /> Insulin<br /> <br /> 35<br /> <br /> 46,1<br /> <br /> Sulfonylurea<br /> <br /> 34<br /> <br /> 44,7<br /> <br /> Gliclazid30mg<br /> Gliclazid80mg<br /> Glimepiride4mg<br /> Metformin500mg<br /> Pioglitazone30mg<br /> Acarbose50mg<br /> <br /> 10<br /> 5<br /> 19<br /> 41<br /> 4<br /> 21<br /> <br /> 13,1<br /> 6,6<br /> 25<br /> 53,9<br /> 5,3<br /> 27,6<br /> <br /> Viên, UI/kg/ngày<br /> Trung vị<br /> [min-max]<br /> 0,71 ± 0,2<br /> 2[1-2]<br /> 2[1-2]<br /> 1<br /> 2[1-3]<br /> 1<br /> 2[1-3]<br /> <br /> Tương tác thuốc <br /> Số tương tác trên một bệnh nhân <br /> Bảng 6‐ Số lượng tương tác thuốc <br /> Drugs.com<br /> Facts & Comparisons<br /> Số tương<br /> Số tương<br /> Tần số Tỉ lệ (%)<br /> Tần số Tỉ lệ (%)<br /> tác<br /> tác<br /> 1<br /> 16<br /> 64,0<br /> 1<br /> 8<br /> 88,9<br /> 2<br /> 5<br /> 20,0<br /> 3<br /> 2<br /> 8,0<br /> 2<br /> 1<br /> 11,1<br /> 4<br /> 2<br /> 8,0<br /> Tổng<br /> 25<br /> 100,0<br /> Tổng<br /> 9<br /> 100,0<br /> <br /> Tương tác thuốc theo từng mức độ <br /> Bảng 7‐ Cặp tương tác làm tăng tác dụng HĐH theo <br /> mức độ tương tác <br /> Drugs.com<br /> Facts & Comparisons<br /> Tỉ lệ Mức tương Tần<br /> Mức tương<br /> Tần số<br /> Tỉ lệ (%)<br /> (%)<br /> tác<br /> tác<br /> số<br /> Nhẹ<br /> 3<br /> 8,5<br /> Mức 2<br /> 10<br /> 100%<br /> Trung bình<br /> 32<br /> 91,5<br /> Tổng số<br /> Tổng số<br /> 35<br /> 100,0<br /> 10<br /> 100,0<br /> tương tác<br /> tương tác<br /> <br /> Bảng 8‐ Cặp tương tác thuốc làm tăng tác dụng <br /> HĐH ở mức độ nhẹ (theo Drugs.com) <br /> Phối hợp<br /> Glimepiride+Clopidogrel<br /> Tổng<br /> <br /> Tần số<br /> 3<br /> 3<br /> <br /> Tỉ lệ (%)<br /> 100<br /> 100,0<br /> <br /> Bảng 9‐ Các tương tác thuốc làm tăng tác dụng <br /> HĐH ở mức độ trung bình (theo Drugs.com) <br /> Phối hợp<br /> Insulin+Aspirin<br /> Insulin+Chẹn beta<br /> Insulin+ACEI<br /> Insulin+Fenofibrat<br /> SU+Aspirin<br /> <br /> Số lượng<br /> 7<br /> 4<br /> 3<br /> 3<br /> 1<br /> <br /> Tỉ lệ (%)<br /> 21,8<br /> 12,1<br /> 9,09<br /> 9,09<br /> 3,03<br /> <br /> 69<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 5 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> Phối hợp<br /> SU+Chẹn beta<br /> SU+ACEI<br /> SU+Fenofibrat<br /> SU+NSAID<br /> Metformin+Chẹn beta<br /> Metformin+ACEI<br /> Tổng<br /> <br /> Số lượng<br /> 3<br /> 2<br /> 3<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 32<br /> <br /> Tỉ lệ (%)<br /> 9,09<br /> 6,25<br /> 9,09<br /> 3,16<br /> 6,06<br /> 9,09<br /> 100,0<br /> <br /> Bảng 10‐ Các tương tác thuốc làm tăng tác dụng <br /> HĐH ở mức độ 2 (theo Facts & Comparisons) <br /> Phối hợp<br /> Insulin+Aspirin<br /> SU+Aspirin<br /> SU+ACEI<br /> Tổng<br /> <br /> Số lượng<br /> 7<br /> 1<br /> 2<br /> 10<br /> <br /> Tỉ lệ (%)<br /> 70<br /> 10<br /> 20<br /> 100,0<br /> <br /> Các yếu tố nguy cơ gây HĐH <br /> Bảng 11‐ Các yếu tố nguy cơ gây HĐH <br /> Yếu tố<br /> Bỏ bữa<br /> Ăn kém<br /> Vận động thể lực nặng trước HĐH<br /> Uống rượu<br /> Tăng liều thuốc<br /> Lấy sai liều<br /> Tiêu chảy<br /> Chích insulin sai giờ<br /> Nguyên nhân khác<br /> Tổng<br /> <br /> Số lượng Tỉ lệ (%)<br /> 14<br /> 18,4<br /> 24<br /> 31,5<br /> 2<br /> 2,6<br /> 4<br /> 5,3<br /> 9<br /> 11,8<br /> 10<br /> 13,2<br /> 6<br /> 7,8<br /> 5<br /> 6,6<br /> 2<br /> 2,8<br /> 76<br /> 100,0<br /> <br /> BÀN LUẬN <br /> Tình hình sử dụng thuốc <br /> Các loại thuốc điều trị <br /> Trung bình mỗi bệnh nhân được chỉ định 5 <br /> loại thuốc, ít nhất là 2 loại và nhiều nhất là 8 loại. <br /> Trường  hợp  bệnh  nhân  phải  dùng  5  loại  thuốc <br /> điều  trị  mỗi  ngày  là  chiếm  tỉ  lệ  cao  nhất  với <br /> 34,2%.  Nguyên  nhân  bệnh  nhân  phải  dùng <br /> nhiều loại thuốc vì đối tượng phần lớn là người <br /> cao  tuổi  nên  có  nhiều  bệnh  kèm  theo.  Bởi  vậy, <br /> nguy  cơ  bệnh  nhân  gặp  tương  tác  thuốc  trong <br /> đơn là khá cao. Vấn đề tương tác không những <br /> ảnh hưởng đến hiệu quả trị liệu mà còn có khả <br /> năng  gây  ra  nguy  cơ  HĐH  vì  tương  tác  thuốc <br /> làm tăng tác dụng HĐH của thuốc điều trị ĐTĐ. <br /> Vì thế, trong điều trị cho bệnh nhân ĐTĐ, nhất là <br /> đối với bệnh nhân có nhiều bệnh đi kèm, thì cần <br /> <br /> 70<br /> <br /> lưu ý nguy cơ HĐH do tương tác khi phối hợp <br /> nhiều thuốc. <br /> <br /> Tình hình điều trị ĐTĐ <br /> Sự tuân thủ điều trị: Bệnh nhân trong nghiên <br /> cứu có sự tuân thủ điều trị khá tốt với 90,8% có <br /> tham  gia  điều  trị  liên  tục.  Kết  quả  sự  tuân  thủ <br /> điều trị phù hợp với giá trị mức đường huyết lúc <br /> đói  trung  bình  và  HbA1c  trung  bình  được  đo <br /> gần lúc xảy ra HĐH nhất, lần lượt là 137,6 mg/dl <br /> và 7,1%. <br /> Chỉ  định  thuốc:  Phần  lớn  các  toa  thuốc  mà <br /> bệnh  nhân  sử  dụng  là  do  được  bác  sĩ  chỉ  định <br /> nhưng cũng có 17,1% trường hợp bệnh nhân tự <br /> ý  mua  theo  sự  giới  thiệu  của  người  quen  và <br /> 15,2%  bệnh  nhân  tự  dùng  thêm  các  loại  thuốc <br /> nam. Vì thuốc do bệnh nhân tự mua nên thường <br /> sẽ  không  đúng  với  tình  trạng  bệnh  và  có  khả <br /> năng  dùng  quá  liều  do  thiếu  chỉ  dẫn  về  liều <br /> lượng và cách dùng từ bác sĩ. Vì vậy những đối <br /> tượng  này  thường  có  nguy  cơ  HĐH  cao.  Điều <br /> này nên được giải thích cho bệnh nhân hiểu để <br /> bệnh nhân có tuân thủ điều trị tốt hơn. Bên cạnh <br /> đó  có  9,2% bệnh nhân tự  dùng  thêm  thuốc  cặp <br /> tiểu đường của Trung Quốc. Thuốc này có chứa <br /> Glibenclamid và thành phần bị cấm lưu hành là <br /> Phenformin.  Việc  sử  dụng  Phenformin  kéo  dài <br /> làm bệnh nhân có thể bị suy thận và hôn mê do <br /> nhiễm acid  lactic.  Đối  với những  bệnh  nhân đã <br /> bị  suy  thận,  việc  dùng  thuốc  sẽ  làm  cho  tình <br /> trạng suy thận xảy ra nặng hơn. Ngoài ra do việc <br /> tự  ý  dùng  thêm  thuốc  cặp  cùng  với  thuốc  điều <br /> trị chính nên không tránh khỏi tình trạng đường <br /> huyết  hạ  quá  mức. Điều này  sẽ  gây nguy hiểm <br /> cho bệnh nhân nên cần thiết có sự cảnh báo để <br /> bệnh nhân phòng tránh.  <br /> Phân  liều  thuốc  uống,  thuốc  tiêm:  Trong  việc <br /> phân  chia  liều  thuốc  mỗi  ngày,  phần  lớn  là  do <br /> bệnh  nhân  và  người  nhà  thực  hiện  với  tỉ  lệ  lần <br /> lượt  là  50%,  43,4%.  Vì  người  thực  hiện  thao  tác <br /> phân  liều  thuốc  ngoài  đối  tượng  sử  dụng  trực <br /> tiếp là bệnh nhân thì người nhà bệnh nhân cũng <br /> có  vai  trò  quyết  định  trong  việc  bệnh  nhân  sử <br /> dụng đúng  thuốc  và đúng  liều nên  việc  tư  vấn <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 5 * 2014 <br /> cần  thiết  áp  dụng  cho  cả  đối  tượng  người  nhà <br /> bệnh nhân. <br /> <br /> Các loại thuốc ĐTĐ sử dụng trong nhóm bệnh <br /> nhân <br /> Mỗi  ngày  bệnh  nhân  dùng  trung  bình  2 <br /> thuốc HĐH, ít nhất 1 loại và nhiều nhất là 3 loại. <br /> Trong  nhóm  bệnh  nhân  dùng  đơn  trị,  insulin <br /> được sử dụng nhiều nhất với tỉ lệ là 19,7%. Chế <br /> độ điều trị bệnh ĐTĐ thường gặp nhất là dạng <br /> phối hợp từ 2 thuốc trở lên với 69,8%. Trong đó, <br /> dạng phối hợp 2 thuốc nhiều hơn dạng phối hợp <br /> 3 thuốc với tỉ lệ lần lượt là 55,2% và 14,6%. Hai <br /> nhóm thuốc thường được dùng chung là nhóm <br /> Biguanid  và  nhóm  Sulfonylurea  với  tỉ  lệ  là <br /> 26,1%, trong đó kết hợp nhiều nhất 15,7% là giữa <br /> Metformin  và  Glimepiride.  Tỉ  lệ  có  phối  hợp <br /> thuốc thường cao bởi vì đa số bệnh nhân là bệnh <br /> ĐTĐ  typ  2  có  thời  gian  mắc  bệnh  lâu  năm  nên <br /> cần phải kết hợp thuốc để ổn định đường huyết. <br /> Trong  nhóm  bệnh  nhân  bị  HĐH,  thuốc  dạng <br /> uống  được  sử  dụng  nhiều  nhất  là  Metformin <br /> 53,9%,  kế  đến  là  Sulfonylurea  44,7%,  Acarbose <br /> 27,6%  và  ít  nhất  là  Pioglitazone  5,3%.  Tỉ  lệ  này <br /> cho thấy chế độ điều trị phù hợp với hướng dẫn <br /> điều trị ĐTĐ của IDF 2013. Ngoài ra khi xem xét <br /> số viên thuốc mỗi loại nhận thấy rằng liều lượng <br /> dùng  là  tương  đối  cao  vì  thường  đa  số  trường <br /> hợp  có  kết  hợp  từ  2  thuốc  trở  lên.  Có  44,7% <br /> trường  hợp  bệnh  nhân  bị  HĐH  do  dùng <br /> Sulfonylurea, chiếm tỉ lệ cao, là do Sulfonylurea <br /> vẫn kích thích tiết insulin từ tụy dù mức đường <br /> huyết đang hạ thấp, điều này càng làm suy giảm <br /> nặng  hơn  đáp  ứng  glucagon(1).  Trong  nhóm <br /> Sulfonylurea  thì  Glimepiride  là  thuốc  có  tỉ  lệ <br /> HĐH cao với 25% trường hợp, nguyên nhân có <br /> thể do thuốc có thời gian tác dụng kéo dài so với <br /> những  thuốc  khác  cùng  nhóm  nên  nguy  cơ <br /> HĐH xảy ra cao hơn. <br /> Tỉ  lệ  insulin  trong  dạng  đơn  chất  hay  phối <br /> hợp là 46,1%. Như vậy cứ 2 bệnh nhân thì sẽ có 1 <br /> người phải sử dụng insulin, vì dạng thuốc tiêm <br /> khó  phân  liều  nên  có  nguy  cơ  là  nhiều  bệnh <br /> nhân sẽ lấy sai liều dẫn đến HĐH. Liều insulin <br /> trung  bình  0,71  ±  0,2  UI/kg/ngày,  do  phần  lớn <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> trường hợp insulin được dùng chung với thuốc <br /> dạng  uống  nên  liều  trung  bình  của  insulin  là <br /> tương  đối  cao.  Trong  trường  hợp  bệnh  bệnh <br /> nhân có chế độ dinh dưỡng kém thì sẽ dễ xảy ra <br /> tình trạng HĐH hơn. <br /> Kết  quả  tỉ  lệ  HĐH  cao  do  insulin  tương  tự <br /> với  nghiên  cứu  của  tác  giả  Nguyễn  Bích <br /> Phượng(8)  là  37,5%  hay  tác  giả  Miller  tiến  hành <br /> trên1055 BN người Mỹ da đen bị ĐTĐ typ 2 thì tỉ <br /> lệ  là  30%(7).  Nguyên  nhân  HĐH  thường  gặp  ở <br /> bệnh  nhân  dùng  insulin  do  trong  cơ  thể  bệnh <br /> nhân  mất  đi  cơ  chế  bảo  vệ.  Khi  tụy  giảm  tiết <br /> insulin, insulin từ vị trí tiêm sẽ vào máu và nồng <br /> độ  trong  máu  không  chịu  ảnh  hưởng  của  các <br /> yếu  tố  điều  hòa  nội  sinh  trong  cơ  thể.  Do  đó <br /> insulin  trong  máu  sẽ  không  giảm  khi  đường <br /> huyết giảm và HĐH sẽ dễ xảy ra hơn. Như vậy, <br /> đối tượng bệnh nhân ĐTĐ typ 1, typ 2 có dùng <br /> insulin nên được chú ý hơn về nguy cơ HĐH. <br /> <br /> Tương tác thuốc <br /> Số tương tác trên một bệnh nhân:  Vì  phần  lớn <br /> bệnh  nhân  trong  nghiên  cứu  ngoài  mắc  bệnh <br /> ĐTĐ thì có kèm theo những bệnh khác như cao <br /> huyết áp, rối loạn lipid, bệnh tim mạch… nên có <br /> nhiều nguy cơ xảy ra tương tác giữa các thuốc. <br /> Trong  nghiên  cứu  này  chỉ  xét  đến  cặp  thuốc <br /> tương  tác  làm  tăng  tác  dụng  HĐH  của  thuốc <br /> ĐTĐ,  số  lượng  tương  tác  thuốc  trên  một  bệnh <br /> nhân càng cao thì nguy cơ HĐH trên bệnh nhân <br /> sẽ càng lớn.    <br />  Tỉ lệ tương tác thuốc làm tăng tác dụng HĐH: <br /> Theo trang Drugs.com, có 32,9% toa thuốc xảy ra <br /> tương  tác.  Trong  đó  tương  tác  mức  độ  trung <br /> bình  chiếm  tỉ  lệ  cao  nhất  là  91,5%.  Còn  theo <br /> trang Facts & Comparisons 4.0, tỉ lệ toa thuốc có <br /> xảy  ra  tương  tác  là  11,8%  và  100%  trường  hợp <br /> xảy ra ở mức 2‐ là mức tương tác làm nặng hơn <br /> tình  trạng  bệnh  nhân.  Tỉ  lệ  tương  tác  làm  tăng <br /> tác dụng của thuốc ĐTĐ trong phần mềm FC 4.0 <br /> xảy  ra  ít  hơn  so  với  kết  quả  của  trang  web <br /> Drugs.com.  Nguyên  nhân  số  lượng  cặp  thuốc <br /> giảm đi vì theo FC không xảy ra tương tác giữa <br /> nhóm chẹn Beta với Insulin, SU, Metformin, giữa <br /> nhóm  ACEI  với  Insulin,  Metformin, giữa nhóm <br /> <br /> 71<br /> <br />