Khóa luận tốt nghiệp đại học: Dạy học phân hóa cho học sinh lớp 3 thông qua nội dung các yếu tố hình học

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:117

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp đại học "Dạy học phân hóa cho học sinh lớp 3 thông qua nội dung các yếu tố hình học" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lí luận và thực tiễn của một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học; Một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học; Thực nghiệm sư phạm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp đại học: Dạy học phân hóa cho học sinh lớp 3 thông qua nội dung các yếu tố hình học

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC - MẦM NON ---------- NGUYỄN THỊ SANG DẠY HỌC PHÂN HÓA CHO HỌC SINH LỚP 3 THÔNG QUA NỘI DUNG CÁC YẾU TỐ HÌNH HỌC KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Quảng Nam, tháng 05 năm 2017
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC - MẦM NON ---------- KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP Tên đề tài: DẠY HỌC PHÂN HÓA CHO HỌC SINH LỚP 3 THÔNG QUA NỘI DUNG CÁC YẾU TỐ HÌNH HỌC Sinh viên thực hiện NGUYỄN THỊ SANG MSSV: 2113010542 CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC KHOÁ: 2013 – 2017 Cán bộ hướng dẫn Th.S: NGUYỄN THỊ THU THỦY MSCB: 1238 Quảng Nam, tháng 05 năm 2017
LỜI CẢM ƠN Bất kì công việc nào, sự thành công có được không chỉ do năng lực của chính bản thân mình mà luôn có sự quan tâm, giúp đỡ của những người xung quanh. Và tôi cũng vậy, trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành khóa luận của mình, tôi đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô giáo trường Đại học Quảng Nam cũng như các thầy cô giáo trường Tiểu học Kim Đồng, thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thạc sĩ Nguyễn Thị Thu Thủy, giảng viên chính khoa Tiểu học – Mầm non, người cô đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ tận tình trong suốt quá trình tôi thực hiện và hoàn thành khóa luận này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban giám hiệu nhà trường, các thầy cô giáo trong khoa Tiểu học – Mầm non, trường Đại học Quảng Nam đã nhiệt tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong suốt 4 năm học tại trường và có những góp ý đáng quý để tôi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp của mình. Tôi xin gởi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban giám hiệu nhà trường, các thầy cô giáo cũng như học sinh trường Tiểu học Kim Đồng đã giúp đỡ và hợp tác cùng tôi trong suốt quá trình điều tra, khảo sát và thực nghiệm đề tài này. Cuối cùng tôi xin gởi lời cảm ơn chân thành tới tập thể lớp Đại học Tiểu học K13 01 cũng như gia đình và bạn bè đã động viên, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua. Mặc dù đã cố gắng và nỗ lực hết mình nhưng với khả năng còn hạn chế nên không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Vì vậy, những lời nhận xét, góp ý của thầy cô và các bạn chính là điều kiện để khóa luận được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tam Kỳ, tháng 4, năm 2017 Sinh viên thực hiện Nguyễn Thị Sang
DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Nội dung Trang 1 Bảng 1: Nội dung các yếu tố hình học trong sách giáo 21 khoa Toán lớp 3. 2 Biểu đồ 1: Nhận thức về tầm quan trọng của nội dung các 23 yếu tố hình học lớp 3. 3 Bảng 2: Lựa chọn khái niệm dạy học phân hóa đối tượng 24 học sinh theo trình độ nhận thức. 4 Bảng 3: Lựa chọn tư tưởng chủ đạo trong dạy học phân 24 hóa. 5 Bảng 4:Lựa chọn vai trò của dạy học phân hóa. 25 6 Biểu đồ 2: Lựa chọn về sự cần thiết của dạy học phân hóa. 26 7 Bảng 5: Lựa chọn ưu điểm của dạy học phân hóa. 26 8 Bảng 6 : Lựa chọn hạn chế của dạy học phân hóa. 27 9 Biểu đồ 3: Lựa chọn mức độ tiếp cận với dạy học phân 27 hóa. 10 Biểu đồ 4: Lựa chọn mức độ áp dụng dạy học phân hóa 28 đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. 11 Bảng 7: Lựa chọn biện pháp dạy học phân hóa đối tượng 29 học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. 12 Bảng 8: Lựa chọn căn cứ để phân loại đối tượng học sinh 30 theo trình độ nhận thức. 13 Bảng 9: Lựa chọn những lưu ý khi thiết kế kế hoạch bài 30 dạy phân hóa đối tượng học sinh theo trình độ nhận thức. 14 Biểu đồ 5: Lựa chọn những mức độ bài tập mà giáo viên 31 phân chia khi thiết kế bài tập phân hóa đối tượng học sinh theo trình độ nhận thức. 15 Bảng 10: Lựa chọn những kĩ thuật dạy học tích cực có thể 32 sử dụng khi dạy học phân hoá đối tượng học sinh theo
trình độ nhận thức. 16 Bảng 11: Lựa chọn những thuận lợi khi dạy học phân hóa 32 đối tượng học sinh theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. 17 Bảng 12: Lựa chọn những khó khăn khi dạy học phân hóa 33 đối tượng học sinh theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. 18 Biểu đồ 6: Cảm nhận khi học nội dung các yếu tố hình 34 học. 19 Biểu đồ 7: Lựa chọn mức độ yêu thích nội dung các yếu 35 tố hình học. 20 Biểu đồ 8: Cảm nhận về những bài tập giáo viên sử dụng 35 khi dạy học nội dung các yếu tố hình học. 21 Bảng 13: Lựa chọn hình thức mà giáo viên giao bài tập 36 cho học sinh. 22 Bảng 14: Lựa chọn sự khác nhau trong nhiệm vụ học tập 36 mà giáo viên giao cho học sinh. 23 Biểu đồ 9: Lựa chọn sự phân chia nhóm học tập. 37 24 Bảng 15: Lựa chọn căn cứ để giáo viên nắm bắt trình độ 38 nhận thức của học sinh. 25 Biểu đồ 10: Cảm nhận khi được giao nhiệm vụ học tập và 38 bài tập phù hợp với bản thân. 26 Biểu đồ 11: Cảm nhận của bản thân khi giáo viên dạy học 39 phân hóa đối tượng học sinh theo trình độ nhận thức. 27 Bảng 16: So sánh mức độ hoàn thành nhiệm vụ tiết học 78 của học sinh 2 lớp. 28 Biểu đồ 12: So sánh mức độ hoàn thành nhiệm vụ tiết học 78 của học sinh 2 lớp. 29 Bảng 17: So sánh mức độ hứng thú của trong tiết học của 79 học sinh 2 lớp.
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................... 2 3.1. Đối tượng nghiên cứu...................................................................................... 2 3.2. Khách thể nghiên cứu...................................................................................... 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 3 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận ..................................................................... 3 5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn ....................................................... 3 5.2.1. Phương pháp điều tra ................................................................................... 3 5.2.2. Phương pháp quan sát .................................................................................. 3 5.2.3. Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia ............................................................. 3 5.2.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ............................................................. 4 5.2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động ............................................ 4 5.3. Phương pháp thống kê toán học ...................................................................... 4 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................. 4 7. Đóng góp của đề tài............................................................................................ 6 7.1. Về lí luận ......................................................................................................... 6 7.2. Về thực tiễn ..................................................................................................... 6 8. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 6 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài ............................................................................. 6 PHẦN NỘI DUNG ............................................................................................... 7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC PHÂN HÓA ĐỐI TƯỢNG HỌC SINH LỚP 3 THEO TRÌNH ĐỘ NHẬN THỨC THÔNG QUA NỘI DUNG CÁC YẾU TỐ HÌNH HỌC ........... 7 1.1. Cơ sở lí luận của một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học ....................... 7 1.1.1. Một số khái niệm liên quan .......................................................................... 7
1.1.2. Một số vấn đề liên quan đến dạy học phân hóa ........................................... 9 1.1.3. Đặc điểm tâm lí của học sinh giai đoạn lớp 1, 2, 3 .................................... 18 1.2. Cơ sở thực tiễn của việc dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 thông qua nội dung các yếu tố hình học ......................................................................... 20 1.2.1. Một số vấn đề về nội dung dạy học các yếu tố hình học lớp 3 .................. 20 1.2.2. Thực trạng của việc dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố về hình học .................................... 21 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................... 41 CHƯƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC PHÂN HÓA ĐỐI TƯỢNG HỌC SINH LỚP 3 THEO TRÌNH ĐỘ NHẬN THỨC THÔNG QUA ........ 42 NỘI DUNG CÁC YẾU TỐ HÌNH HỌC .......................................................... 42 2.1. Những căn cứ khi đề xuất biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học ............... 42 2.1.1. Căn cứ vào mục tiêu dạy học các yếu tố hình học lớp 3 ............................ 42 2.1.2. Căn cứ vào nội dung dạy học các yếu tố hình học lớp 3 ........................... 42 2.1.3. Căn cứ vào đặc điểm tâm lí của học sinh giai đoạn lớp 1, 2, 3.................. 43 2.1.4. Căn cứ vào thực trạng dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 thông qua nội dung các yếu tố hình học ......................................................................... 43 2.2. Một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học .............................................. 44 2.2.1. Phân loại đối tượng học sinh theo trình độ nhận thức ............................... 44 2.2.2. Thiết kế kế hoạch bài dạy phân hóa đối tượng học sinh theo trình độ nhận thức ....................................................................................................................... 45 2.2.3. Thiết kế bài tập phân hóa phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh ... 58 2.2.4. Sử dụng những kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học phân hóa đối tượng học sinh theo trình độ nhận thức................................................................ 70 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................... 74 CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .................................................... 75 3.1. Mô tả thực nghiệm ........................................................................................ 75 3.1.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................... 75
3.1.2. Đối tượng thực nghiệm .............................................................................. 75 3.1.3. Nội dung thực nghiệm ................................................................................ 75 3.2. Tổ chức thực nghiệm..................................................................................... 76 3.3. Tiến hành thực nghiệm.................................................................................. 76 3.4. Kết quả thực nghiệm ..................................................................................... 77 3.4.1. Phương pháp đánh giá kết quả thực nghiệm .............................................. 77 3.4.2. Xử lí số liệu kết quả thực nghiệm .............................................................. 77 3.4.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm ................................................................... 80 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................... 81 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................... 82 1. Kết luận chung ................................................................................................ 82 2. Khuyến nghị ..................................................................................................... 83 2.1. Đối với ngành giáo dục ................................................................................. 83 2.2. Đối với trường Tiểu học ................................................................................ 84 2.3. Đối với giáo viên ........................................................................................... 84 2.4. Đối với gia đình............................................................................................. 84 2.5. Đối với học sinh ............................................................................................ 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 85 PHỤ LỤC ............................................................................................................(1)
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục là quốc sách hàng đầu. Phải coi đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển, tạo điều kiện cho giáo dục đi trước phục vụ đắc lực cho sự phát triển kinh tế và xã hội. Nghị quyết TW 2 khóa VIII xác định “Muốn tiến hành công nghiệp hóa – hiện đại hóa phải phát triển mạnh giáo dục và đào tạo, phát huy nguồn lực con người – yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững. Bởi vậy, giáo dục là quốc sách hàng đầu. Nhà nước và xã hội phát triển giáo dục nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài”. “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện có đạo đức tốt, có tri thức, sức khỏe, thẫm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành, bồi dưỡng nhân cách và phẩm chất năng lực của công dân đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Và giáo dục Tiểu học là một trong những bậc học cơ bản góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục đó. Mục tiêu quá trình dạy học ở Tiểu học là nhằm cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản, toàn thể về tự nhiên và xã hội. Nhằm giúp cho học sinh từng bước hình thành về nhân cách, từ đó hình thành cho học sinh những phương pháp ban đầu, các kiến thức, kĩ năng cần thiết về hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn thông qua thực hiện các môn theo định hướng và yêu cầu của giáo dục. Cùng với các môn học khác thì Toán là một trong những môn đóng vai trò vô cùng quan trọng trong chương trình ở Tiểu học. Nó cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản về số học, các yếu tố hình học, đại lượng và đo đại lượng, giải toán có lời văn. Bên cạnh đó, khả năng giáo dục của môn Toán còn rất phong phú. Nó giúp cho học sinh phát triển trí thông minh, khả năng tư duy độc lập, khả năng suy luận logic, trau dồi trí nhớ, giải quyết vấn đề có căn cứ khoa học, chính xác. Yêu cầu đó rất cần thiết cho mỗi người, nó góp phần giáo dục ý chí, đức tính kiên trì, chịu khó, cần cù, siêng năng trong học tập. Trong bốn mạch kiến thức cơ bản của môn Toán lớp 3 thì các yếu tố hình học đóng vai trò vô cùng quan trọng. Đây chính là cơ hội để học sinh phát triển năng lực trí tuệ của mình. Nội dung trên hướng đến việc hình thành cho học sinh 1
những biểu tượng hình học mới như: góc vuông, góc không vuông; tâm, bán kính, đường kính hình tròn và công thức tính chu vi, diện tích hình vuông, hình chữ nhật. Bên cạnh đó còn rèn cho học sinh kĩ năng vẽ hình: vẽ góc vuông bằng thước thẳng và êke, vẽ đường tròn bằng compa… cũng như phát triển năng lực tư duy (trí tưởng tượng trong không gian, phân tích, tổng hợp…) cho học sinh. Mỗi học sinh sẽ có một năng lực riêng. Vậy làm thế nào để học sinh yếu, kém không cảm thấy áp lực, căng thẳng trong giờ học và học sinh khá, giỏi lại hứng thú, phát huy hết năng lực của mình? Việc dạy học phân hóa sẽ thực hiện được điều đó. Dạy học phân hóa không những giúp cho tất cả học sinh đều tích cực trong học tập, đạt được chuẩn kiến thức, kĩ năng của bài học mà còn phát triển năng lực học tập của từng học sinh, góp phần bồi dưỡng học sinh khá, giỏi và phụ đạo học sinh yếu, kém. Để thực hiện được những mục tiêu đó cần phải có những biện pháp phân hóa cụ thể và phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả trong dạy học hiện nay. Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài để nghiên cứu là: “Dạy học phân hóa cho học sinh lớp 3 thông qua nội dung các yếu tố hình học”. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học nhằm giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách tốt nhất, phát triển năng lực trí tuệ của mình và góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả trong dạy học. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. 3.2. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy và học nội dung các yếu tố hình học lớp 3. 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng cơ sở lí luận liên quan đến đề tài nghiên cứu như: một số khái niệm liên quan: biện pháp, phân hóa, dạy học phân hóa, một số vấn đề liên quan đến dạy học phân hóa: khái niệm, tư tưởng chủ đạo, vai trò, hình thức,… - Nghiên cứu thực tiễn liên quan đến đề tài nghiên cứu như: mục tiêu, nội dung dạy học các yếu tố hình học lớp 3, thực trạng dạy học phân hóa trong nội dung các yếu tố hình học lớp 3. - Tìm hiểu thực trạng dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học tại trường thực tập sư phạm. - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá mức độ khả thi, hiệu quả của những biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận Tham khảo tài liệu, sách báo từ đó phân tích, tổng hợp những nội dung liên quan để xây dựng cơ sở lí luận và thực tiễn phù hợp. 5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 5.2.1. Phương pháp điều tra Xây dựng phiếu điều tra cho học sinh và giáo viên lớp 3 gồm những câu hỏi về việc dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. 5.2.2. Phương pháp quan sát Quan sát những tiết dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. 5.2.3. Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia Tham khảo ý kiến của các thầy cô trong khoa Tiểu học – Mầm non và các thầy cô giáo tại trường Tiểu học thực nghiệm sư phạm. 3
5.2.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Thực nghiệm sư phạm tại trường Tiểu học để nghiên cứu về việc dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. 5.2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Sử dụng phiếu giao bài tập cho học sinh. 5.3. Phương pháp thống kê toán học Trong quá trình thực nghiệm sư phạm, chúng tôi tập trung nghiên cứu những vấn đề thực tiễn liên quan đến đề tài từ đó thống kê những số liệu thu thập được để hoàn thành đề tài nghiên cứu. 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Trên thế giới, từ thế kỉ XV đã xuất hiện nhiều nhà giáo dục có tư tưởng tiến bộ đã chú ý đến dạy học hướng vào khả năng của từng cá nhân học sinh. Tiêu biểu như: J.J.Rutsxo quan tâm đến sự phát triển tự nhiên của mỗi con người. Theo ông phải lôi cuốn học sinh vào quá trình học tập làm cho họ tích cực, tự lực tìm tòi, khám phá, tìm lấy tri thức. A.Distesvec chú trọng đến sự phát triển cá biệt của từng học sinh và cần dựa vào đặc điểm tâm lí của trẻ. J.Dewey cho rằng giáo dục và dạy học là sự phát triển tiềm năng và năng lực vốn có của học sinh. Carol Amm Tomlinson cho rằng trẻ em rất khác nhau về mọi phương diện, họ có nền văn hóa và khả năng khác nhau. Vì vậy, người thầy phải tìm kiếm những con đường, những phương pháp thích hợp đối với họ. Ở Liên Xô đã công bố hơn 200 công trình nghiên cứu về những đặc điểm cá biệt của trẻ em và phương pháp tiếp cận cá biệt hoạt động nhận thức của học sinh. Các tác giả: I.E.Unt, V.I.Zagvia Zinxki, L.P.Knus, M.N.Nicolaeva có cùng quan điểm với E.X.Rabunski. Họ đưa ra hệ thống để phân loại học sinh. Trong đó, nhấn mạnh đến kĩ năng làm việc độc lập và trình độ nhận thức của học sinh là những tiêu chí cơ bản để giúp giáo viên dạy học theo hướng cá biệt hóa. 4
Hiện nay, trong nền giáo dục Việt Nam, phương pháp dạy học phân hóa là một quan điểm dạy học mới được nhiều nhà giáo dục cũng như giáo viên quan tâm nghiên cứu. Điển hình như: Các tác giả như: Hà Thế Ngữ, Nguyễn Ngọc Quang, Đặng Vũ Hoạt… đã đề cập đến biện pháp khơi dậy và phát huy tính cá biệt của mỗi học sinh. Phạm Viết Phượng đã khẳng định: “Dạy học cá biệt hóa cần chú ý đến từng học sinh, giao cho họ những nhiệm vụ, tác động đến họ theo những đặc điểm cá biệt, theo trình độ họ đang có”. Tác giả Nguyễn Hữu Châu đã đề cập đến dạy học phân hóa trong cuốn “Những vấn đề cơ bản về chương trình và quá trình dạy học”. Tiến sĩ Nguyễn Hữu Thiên – Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội có bài viết “Các giải pháp chỉ đạo thực hiện dạy học phân hóa đối tượng học sinh trong trường Tiểu học” đăng trên báo Dạy và học ngày nay. Bên cạnh đó còn có những khóa luận tốt nghiệp nghiên cứu về việc dạy học phân hóa như: “Vận dụng phương pháp dạy học phân hóa trong dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3” của tác giả Nguyễn Thị Thúy Ngân, Khoa Giáo dục Tiểu học, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. “Vận dụng phương pháp dạy học phân hóa trong dạy học phần phân số ở toán lớp 4” của tác giả Ngô Thị Soài, Khoa Giáo dục Tiểu học, trường Đại học Sư Phạm Hà Nội 2. Đề tài tập trung nghiên cứu cơ sở lí luận, thực tiễn có liên quan đến việc dạy học phân hóa trong phần phân số lớp 4. Từ đó, đề xuất quy trình dạy học phân hóa, thiết kế kế hoạch bài dạy và thực nghiệm sư phạm để đánh giá. Như vậy, cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách cụ thể một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học lớp 3. 5
7. Đóng góp của đề tài 7.1. Về lí luận Góp phần làm rõ và hệ thống hóa một số vấn đề liên quan đến việc dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. 7.2. Về thực tiễn - Nghiên cứu thực trạng dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. Từ đó, đề xuất một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. - Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính hiệu quả và khả thi của những biện pháp đã đề xuất. 8. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu Đề tài này chúng tôi chỉ đi sâu vào nghiên cứu một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 thông qua nội dung các yếu tố hình học tại trường Tiểu học Kim Đồng, thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài Ngoài trang viết tắt, mục lục, phần mở đầu, phần kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo và phần phụ lục, nội dung khóa luận bao gồm: Phần nội dung nghiên cứu như sau: - Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. - Chương 2: Một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học. - Chương 3: Thực nghiệm sư phạm. 6
NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC PHÂN HÓA ĐỐI TƯỢNG HỌC SINH LỚP 3 THEO TRÌNH ĐỘ NHẬN THỨC THÔNG QUA NỘI DUNG CÁC YẾU TỐ HÌNH HỌC 1.1. Cơ sở lí luận của một số biện pháp dạy học phân hóa đối tượng học sinh lớp 3 theo trình độ nhận thức thông qua nội dung các yếu tố hình học 1.1.1. Một số khái niệm liên quan 1.1.1.1. Biện pháp Biện pháp là cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể hoặc là cách thức tổ chức khắc phục những hiện tượng tiêu cực hoặc theo chiều hướng tiêu cực [12]. 1.1.1.2. Phân hóa Phân hóa là chia ra thành nhiều bộ phận khác nhau [12]. Có nhiều tiêu chí để chia là: chia theo lứa tuổi, chia theo giới tính, chia theo dân tộc, chia theo địa bàn cư trú,… Ở đây, chúng tôi chỉ giới hạn chia theo trình độ nhận thức của học sinh dựa vào 3 tiêu chí sau: - Kết quả học tập: Kết quả học tập của học sinh trong các môn học ở các giai đoạn học tập được gọi là thành tích học tập. Thành tích học tập của học sinh thể hiện trình độ nhận thức, tính sáng tạo, sự cố gắng vươn lên của học sinh. Dựa vào thang điểm của các môn học, giáo viên dễ dàng xác định được trình độ nhận thức và kĩ năng thực hành của học sinh. - Tính tích cực độc lập nhận thức: Tính tích cực độc lập nhận thức theo nghĩa rộng là khả năng tự học bao gồm năng lực, động cơ và thái độ học tập. Tính độc lập của học sinh được hình thành trong quá trình học tập. - Hứng thú học tập: là sự say mê học tập, sự ham thích môn học, có ý thức và nhu cầu muốn chiếm lĩnh tri thức, kĩ năng, kĩ xảo. Có nhiều mức độ thể hiện hứng thú học tập. Tuy nhiên bằng quan sát học sinh trong các giờ lên lớp, trong khi tự học, trong các hoạt động ngoại khóa, bằng cách điều tra, phỏng vấn học sinh,… ta có thể xác định được tính chất và mức độ của nó. 7
1.1.1.3. Dạy học phân hóa Hiện nay, việc dạy học trong nhà trường hướng tới các đối tượng học sinh rất đa dạng với sự khác nhau về năng lực, sở thích, nguyện vọng, điều kiện học tập,…Do vậy dạy học theo một chương trình giống nhau với cách thức tổ chức dạy học như nhau cho mọi đối tượng học sinh là không phù hợp với yêu cầu phát triển của từng người học. Trong dạy học cần phải xuất phát từ tình hình thực tế học sinh, dựa vào đặc điểm phát triển tâm lí, dựa vào vốn hiểu biết của các em, dựa vào mặt mạnh, mặt yếu của các em mà tìm cách dạy thích hợp. Từ đó, dạy học phân hóa phải tính đến trình độ phát triển khác nhau, đến đặc điểm tâm lí khác nhau của mỗi học sinh, làm cho mọi học sinh có thể phát triển tối đa và tối ưu khả năng của mình cũng như đảm bảo mục tiêu dạy học. Nói về dạy học phân hóa thì có một số quan điểm sau: Theo GS.TSKH Nguyễn Bá Kim: Dạy học phân hóa xuất phát từ sự biện chứng thống nhất và phân hóa, từ yêu cầu đảm bảo thực hiện tốt tất cả mục đích dạy học, đồng thời khuyến khích phát triển tối đa và tối ưu những khả năng của từng cá nhân [7, tr.256]. Dạy học phân hóa là cách thức dạy học đòi hỏi phải tổ chức, tiến hành các hoạt động dạy học dựa trên những khác biệt của người học về năng lực, nhu cầu nhận thức, các điều kiện học tập nhằm tạo ra những kết quả học tập và sự phát triển tốt nhất cho từng người học, đảm bảo công bằng trong giáo dục, tức là đảm bào quyền bình đẳng về cơ hội học tập cho người học [8]. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, theo chúng tôi, dạy học phân hóa đối tượng học sinh theo trình độ nhận thức là một quan điểm dạy học, trong đó giáo viên tổ chức dạy học dựa trên sự khác nhau về trình độ nhận thức giữa các học sinh nhằm tạo điều kiện phát triển tốt nhất cho người học cũng như đảm bảo đạt được mục tiêu dạy học đặt ra. 8
1.1.2. Một số vấn đề liên quan đến dạy học phân hóa 1.1.2.1. Tư tưởng chủ đạo trong dạy học phân hóa Theo GS.TSKH Nguyễn Bá Kim, tư tưởng chủ đạo trong dạy học phân hóa là: Việc kết hợp giữa giáo dục diện “đại trà” với giáo dục diện “mũi nhọn”, giữa phổ cập với nâng cao trong dạy học Toán ở các trường phổ thông cần được tiến hành theo các tư tưởng chủ đạo sau: 1.1.2.1.1. Lấy trình độ phát triển chung của học sinh trong lớp làm nền tảng Trong việc dạy học Toán phải biết lấy trình độ phát triển chung và điều kiện chung của lớp làm nền tảng, phải hướng vào những yêu cầu thật cơ bản. Người giáo viên phải biết lựa chọn nội dung và phương pháp dạy học phù hợp với trình độ và điều kiện chung của cả lớp. Mỗi học sinh bình thường điều có khả năng học được, nắm được chương trình phổ thông. Nhưng giữa học sinh này với học sinh khác lại có sự khác biệt về đặc điểm tâm lí cá nhân, khiến cho học sinh này có khả năng, sở trường, hứng thú nhiều hơn về một mặt nào đó và học sinh lại có khả năng, sở trường, hứng thú nhiều hơn về mặt khác trong quá trình học tập. Do đó, ngoài việc làm cho mọi học sinh đều đạt được yêu cầu của chương trình và phát triển toàn diện, mặt khác cần phát huy khả năng, sở trường, hứng thú, năng khiếu của từng em. Tuy nhiên việc phát huy năng khiếu, việc “nâng cao” phải dựa trên cơ sở làm tốt việc chung, việc “phổ cập” và việc phát triển toàn diện của bản thân em có năng khiếu. Như vậy, trước hết người giáo viên phải biết lựa chọn nội dung và phương pháp dạy học phù hợp với trình độ và điều kiện chung của cả lớp. Trên cơ sở đó xây dựng các nội dung và phương pháp có sự phân hóa cho các đối tượng học sinh khác nhau. 1.1.2.1.2. Sử dụng những biện pháp phân hóa đưa diện học sinh yếu kém lên trình độ trên trung bình Giáo viên cần có những biện pháp làm sao đưa những học sinh yếu kém đạt được những tiền đề cần thiết để có thể hòa nhập vào học tập đồng loạt theo trình độ chung của cả lớp. 9
Đối tượng học sinh yếu kém trong một lớp học thống nhất là đối tượng chưa thực sự nắm và hiểu được những kiến thức cơ bản của chương trình, có kết quả học của bộ môn thường xuyên dưới trung bình. Giáo viên phải phát hiện ra những học sinh yếu kém để trong quá trình giảng dạy có biện pháp phù hợp, cố gắng để đưa những học sinh đó đạt được những tiền đề cần thiết để có thể hòa vào học tập đồng loạt theo trình độ chung. Ví dụ 1.1: Bài tập dành cho nhóm học sinh yếu kém là những bài tập mang tính trực quan, ít đòi hỏi tư duy cùng với những câu hỏi gợi ý và có sự hỗ trợ, dẫn dắt của giáo viên. 1.1.2.1.3. Cần có những nội dung bổ sung và biện pháp phân hóa giúp học sinh khá, giỏi đạt được những yêu cầu nâng cao trên cơ sở đã đạt được những yêu cầu cơ bản Trong cùng một giờ dạy giáo viên có thể bổ sung những kiến thức nâng cao cho diện học sinh khá, giỏi sau khi đã hoàn thành xong những yêu cầu cơ bản của giờ học. Phân hóa nội tại hay còn gọi là phân hóa trong: tức là dùng những biện pháp phân hóa thích hợp trong một lớp học thống nhất cùng với một kế hoạch học tập, chương trình và sách giáo khoa. Ở đây, chúng tôi thực hiện đề tài theo hướng phân hóa này. Phân hóa tổ chức hay còn gọi là phân hóa ngoài: tức là hình thành những nhóm ngoại khóa, giáo trình tự chọn…. [7, tr.256 - 257] Như vậy, tư tưởng chủ đạo của dạy học phân hóa không phải là sự phân biệt đối xử trong dạy học một cách thuần túy mà là sự phân biệt đi sâu vào cá thể hóa, đối tượng hóa, coi trọng năng lực của học sinh để tổ chức các hoạt động, thiết kế nội dung dạy học phù hợp với từng đối tượng học sinh trên cơ sở đạt được yêu cầu về trình độ chung và trình độ riêng. 1.1.2.2. Vai trò của dạy học phân hóa Việc dạy học phân hóa sẽ giúp cho tất cả học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập. Từ đó đạt được chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ cần thiết đồng 10