Khóa luận tốt nghiệp đại học: Xây dựng quy trình sử dụng phương pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:78

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp đại học "Xây dựng quy trình sử dụng phương pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng quy trình sử dụng phương pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3; Xây dựng quy trình sử dụng phương pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp đại học: Xây dựng quy trình sử dụng phương pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3

TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON ---------- LÂM THỊ XINH XÂY DỰNG QUY TRÌNH SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP LÀM MẪU TRONG DẠY HỌC PHẦN THỦ CÔNG MÔN NGHẸ THUẬT LỚP 2, 3 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CAO ĐẲNG Quảng Nam, tháng 5 năm 2017
TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CAO ĐẲNG Tên đề tài: XÂY DỰNG QUY TRÌNH SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP LÀM MẪU TRONG DẠY HỌC PHẦN THỦ CÔNG MÔN NGHỆ THUẬT LỚP 2, 3 Sinh viên thực hiện LÂM THỊ XINH MSSV: 4114011277 CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC KHÓA: 2014– 2017 Cán bộ hƣớng dẫn K.S NGUYỄN THỊ THÖY LOAN MSCB: 101 Quảng Nam, tháng 5 năm 2017
LỜI CẢM ƠN ! Bất kì một công việc nào, sự thành công có đƣợc không chỉ do chính năng lực của bản thân mà luôn luôn có sự giúp đỡ của những ngƣời xung quanh. Và đối với em cũng thế, để hoàn thành đƣợc bài khóa luận này nếu không có sự giúp đỡ của nhiều thành viên, tập thể thì em không thể nào có đƣợc bài khóa luận nhƣ hôm nay. Chính vì thế, lời đầu tiên em xin bài tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo Nguyễn Thị Thúy Loan - Khoa Tiểu học - Mầm Non - Ngƣời đã tận tình giúp đỡ, chỉ bảo và hƣớng dẫn em rất nhiều trong quá trình làm bài khóa luận. Em xin chân thành cảm ơn: Cô DươngThị Thu Thảo, cô Vũ Thị Hồng Phúc…đã có những chỉ bảo, những lời nhận xét để em có đƣợc hƣớng đi thích hợp. Em xin chân thành cảm ơn cô Lâm Thị Mỹ Duyên và tập thể lớp 3/3, cô Kiều Thị Kim Phƣợng cùng tập thể lớp 2/4 cùng tập thể các lớp em đã tổ chức điều tra thực nghiệm tại trƣờng tiểu học Nguyễn Hiền đã giúp em có thêm tƣ liệu hoàn thiện bài khóa luận và quá trình thực nghiệm diễn ra một cách suôn sẽ, thành công. Cuối cùng, xin cảm ơn những ngƣời thân yêu nhất, những bạn sinh viên thân thiết đã động viên, khích lệ em trong quá trình hoàn thành bài khóa luận này. Tam Kỳ, ngày 23 tháng 4 năm 2017 Sinh viên
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Từ đầy đủ 1 NXB Nhà xuất bản 2 ĐC Đối chứng 3 PPDH Phƣơng pháp dạy học 4 SGK Sách giáo khoa 5 PPLM Phƣơng pháp làm mẫu 6 TN Thực nghiệm 7 ĐHSP Đại học sƣ phạm 8 PP Phƣơng pháp 9 HS Học sinh 10 BGD & ĐT Bộ giáo dục và đào tạo 11 STT Số thứ tự 12 GV Giáo viên
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SỐ LIỆU STT Tên bảng Trang Bảng 1.1 Việc lựa chọn và sử dụng các PPDH trong học phần 17 thủ công Biểu đồ 1.1 Việc lựa chọn và sử dụng các PPDH trong học phần 18 thủ công Bảng 1.2 Nhận thức của GV về PPLM 19 Bảng 1.3 Thực trạng nhận thức về mục đích sử dụng quy trình 19 PPLM Bảng 1.4 Mức độ sử dụng quy trình PPLM của GV 20 Biểu đồ 1.2 Mức độ sử dụng quy trình PPLM của GV 20 Bảng 1.5 Nhận định của GV về ƣu điểm và những khó khăn 21 của PPLM trong quá trình sử dụng Bảng 1.6 Kết quả thực hành của học sinh giữa lớp thực nghiệm 42 và lớp đối chứng – sử dụng quy trình PPLM ( khối lớp 2 ) Bảng 1.7 Kết quả thực hành của học sinh giữa lớp thực nghiệm 43 và lớp đối chứng – quy trình sử dụng PPLM ( khối lớp 3 ) Biểu đồ 1.3 Kết quả về khả năng thực hành của lớp thực nghiệm 43 2/4 và lớp đối chứng 2/3 – quy trình sử dụng PPLM Biểu đồ 1.4 Kết quả về khả năng thực hành của lớp thực nghiệm 44 3/3 và lớp đối chứng 3/2 – quy trình sử dụng PPLM Bảng 1.8 Mức độ hứng thú của HS trong tiết học 44
MỤC LỤC Phần 1. MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 2 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu .................................................................. 2 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu .................................................................................... 2 3.2. Khách thể nghiên cứu .................................................................................... 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 2 5. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................. 3 5.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lí luận .................................................................... 3 5.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn ......................................................... 3 5.2.1. Phƣơng pháp quan sát................................................................................. 3 5.2.2. Phƣơng pháp phỏng vấn ............................................................................. 3 5.2.3. Phƣơng pháp điều tra , khảo sát .................................................................. 3 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................ 3 7. Đóng góp của đề tài .......................................................................................... 4 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 4 9. Cấu trúc của đề tài ............................................................................................ 4 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG QUY TRÌNH SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP LÀM MẪU TRONG DẠY HỌC PHẦN THỦ CÔNG MÔN NGHỆ THUẬT LỚP 2, 3 ...................................... 5 1.1. Cơ sở lý luận của việc xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 ......................................... 5 1.1.1. Khái quát về phƣơng pháp làm mẫu ........................................................... 5 1.1.1.1 Khái niệm phƣơng pháp làm mẫu ............................................................. 5 1.1.1.2. Những ƣu điểm và hạn chế của phƣơng pháp làm mẫu ........................... 5 1.1.1.3. Phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3........................................................................................................................ 5 1.1.1.4. Một số lƣu ý của phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 ....................................................................................... 6
1.1.1.5. Vai trò, tầm quan trọng của việc sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 .................................................. 6 1.1.2. Sử dụng phƣơng pháp làm mẫu kết hợp với các phƣơng pháp dạy học khác trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3................................. 8 1.1.2.1. Sử dụng phƣơng pháp làm mẫu kết hợp với phƣơng pháp giải quyết vấn đề trong dạy học thủ công .................................................................................... 8 1.1.2.2. Sử dụng phƣơng pháp làm mẫu kết hợp với phƣơng pháp giải thích minh họa trong dạy học thủ công .................................................................................. 9 1.1.3. Đặc điểm học sinh lớp 2, 3 ......................................................................... 9 1.2. Cơ sở thực tiễn của việc xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 ....................................... 11 1.2.1. Khái quát về phần thủ công trong môn Nghệ thuật lớp 2, 3 .................... 11 1.2.1.1. Mục tiêu và nội dung chƣơng trình phần thủ công lớp 2, 3 ................... 11 1.2.1.2. Đặc điểm chƣơng trình phần thủ công trong môn Nghệ thuật lớp 2, 3 .. 14 1.2.2. Giới thiệu vài nét về trƣờng tiểu học Nguyễn Hiền ............................. 14 1.2.3. Khảo sát thực trạng của việc vận dụng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 ............................... 15 1.2.3.1. Mục đích khảo sát.................................................................................. 15 1.2.3.2. Đối tƣợng khảo sát ................................................................................ 15 1.2.3.3. Nội dung khảo sát .................................................................................. 16 1.2.3.4. Phƣơng pháp khảo sát............................................................................ 16 1.2.3.5. Kết quả khảo sát .................................................................................... 17 Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................... 22 2.1. Các nguyên tắc xây dựng quy trình làm mẫu............................................... 23 2.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, tính toàn vẹn, tính cụ thể .................. 23 2.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả............................................................ 23 2.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn, tính khả thi ....................................... 23 2.1.4. Nguyên tắc thống nhất vai trò tích cực của học sinh và vai trò chủ đạo của giáo viên ............................................................................................................. 24
2.2. Quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công phân môn Nghệ thuật lớp 2,3 ...................................................................................... 25 2.3. Yêu cầu khi sử dụng quy trình dạy học theo phƣơng pháp làm mẫu ........... 30 2.4. Xây dựng kế hoạch bài dạy áp dụng quy trình làm mẫu trong dạy học phần thủ công phân môn nghệ thuật lớp 2, 3............................................................... 31 Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................... 39 Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM........................................................ 40 3.1. Mô tả thực nghiệm ...................................................................................... 40 3.1.1. Mục đích thực nghiệm .............................................................................. 40 3.1.2. Đối tƣợng thực nghiệm ............................................................................. 40 3.1.3. Nội dung thực nghiệm .............................................................................. 40 3.2. Tổ chức thực nghiệm ................................................................................... 41 3.3. Tiến hành thực nghiệm ................................................................................ 41 3.4. Kết quả thực nghiệm ................................................................................... 42 3.4.1. Phƣơng pháp đánh giá kết quả thực nghiệm ............................................. 42 3.4.2. Xử lí và phân tích kết quả thực nghiệm .................................................... 42 Tiểu kết chƣơng 3............................................................................................... 46 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................... 47 1. Kết luận ....................................................................................................... 47 2. Kiến nghị ........................................................................................................ 47 2.1. Đối với nhà trƣờng ...................................................................................... 47 2.2. Đối với giáo viên ......................................................................................... 48 2.3. Đối với học sinh .......................................................................................... 48 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................ 49
Phần 1. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trƣớc sự phát triển mạnh mẽ của xã hội, Đảng và nhà nƣớc ta đã đặt ra những nhiệm vụ cụ thể của thời kì mới. Trong đó, chỉ rõ con ngƣời là trung tâm của sự phát triển nhanh và bền vững. Để thực hiện mục tiêu trên thì công tác Giáo dục - Đào tạo là quốc sách hàng đầu, đƣợc xem là động lực quan trọng để thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc. Quan trọng nhất là giáo dục tiểu học, vì đây là cấp học nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, là cấp học đặt nền móng cho sự phát triển toàn diện nhân cách con ngƣời Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Luật giáo dục của nƣớc ta số 38/205/QH11, chƣơng II, điều 28 có nhấn mạnh: “Phƣơng pháp dạy học phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dƣỡng phƣơng pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Vì vậy, việc lựa chọn vận dụng linh hoạt các phƣơng pháp dạy học vào quá trình giảng dạy ở trƣờng tiểu học sẽ là thao tác quan trọng để nâng cao hiệu quả học tập của học sinh. Cùng với phân môn khác, Thủ công là một trong 3 phân môn của môn Nghệ thuật, là một trong những môn bắt buộc ở tiểu học. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển toàn diện con ngƣời. Mục tiêu của học phần là giúp học sinh lĩnh hội hệ thống kiến thức, kỹ năng thực hành thủ công, giúp cho các em có thể tham gia vào quá trình làm ra các sản phẩm đơn giản đến phức tạp. Từ vật liệu giấy màu và các dụng cụ học tập nhƣ kéo, thƣớc ..vv.. đồng thời rèn luyện cho học sinh đôi bàn tay khéo léo, đôi mắt tinh thƣờng, khả năng quan sát tinh tế, cần thiết về thủ công (gấp, xé, dán, đan nan, khâu, thêu…) và bƣớc đầu rèn một số kĩ năng đơn giản cho học sinh. Nhƣ vậy xuất phát từ mục tiêu trên, cho nên phần thủ công lớp 2, 3 có thể vận dụng nhiều phƣơng pháp dạy học nhƣ: phƣơng pháp thực hành, phƣơng pháp trực quan, phƣơng pháp làm mẫu và luyện tập. Trong đó phƣơng pháp làm mẫu là một trong những phƣơng pháp 1
cần thiết đối với học phần thủ công trong môn Nghệ thuật lớp 2, 3. Qua quá trình bắt chƣớc giáo viên làm mẫu, học sinh hình thành biểu tƣợng, tiếp thu đƣợc các động tác, luyện tập thực hành tạo ra sản phẩm cụ thể ngay trong tiết học. Trên thực tế, trong quá trình dạy học phần Thủ công tại trƣờng Tiểu học Nguyễn Hiền TP Tam Kỳ, việc vận dụng PPLM còn gặp nhiều hạn chế. Phần lớn giáo viên chƣa phân biệt đƣợc tầm quan trọng của phƣơng pháp làm mẫu, chƣa nắm đƣợc các khâu của quá trình làm ra sản phẩm. Giáo viên chƣa chú trọng vào các thao tác khó cần làm, sử dụng giảng giải quá nhiều, chƣa gây hứng thú học tập cho học sinh. Cho nên giờ học diễn ra lộn xộn, học sinh tự luyện tập thực hành khó khăn, sản phẩm làm ra chƣa đạt kết quả có khi chƣa hoàn thành sản phẩm. Từ thực tế nêu trên, ta thấy trong dạy học phần thủ công môn Nghệ lớp 2, 3 việc vận dụng phƣơng pháp làm mẫu chƣa hợp lý, mang tính tự phát. Chính vì lý do trên tôi chọn đề tài:" Xây dựng quy trình sử dụng phương pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 " làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu lý luận và thực tiễn của việc xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3. Từ đó, xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu góp phần nâng cao hiệu quả dạy học phần thủ công. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu - Quy trình làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3. 3.2. Khách thể nghiên cứu - Qúa trình dạy học vận dụng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu của giáo viên trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tìm hiểu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3. 2
- Xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3. - Thực nghiệm sƣ phạm. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lí luận - Nghiên cứu các văn bản, các chỉ thị, các tài liệu có liên quan đến vấn đề nghiên cứu để làm luận cứ cho việc xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3. 5.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 5.2.1. Phƣơng pháp quan sát - Quan sát các tiết thủ công lớp 2, 3 để tìm hiểu phƣơng pháp giảng dạy của giáo viên cũng nhƣ tìm hiểu việc vận dụng quy trình làm mẫu. 5.2.2. Phƣơng pháp phỏng vấn - Phỏng vấn giáo viên và học sinh để tìm hiểu về nhận thức ở học sinh cũng nhƣ cách thức vận dụng quy trình làm mẫu của giáo viên trong quá trình dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3. 5.2.3. Phƣơng pháp điều tra , khảo sát - Sử dụng phiếu điều tra, điều tra giáo viên và học sinh về vấn đề vận dụng quy trình làm mẫu trong dạy học phần thủ công cũng nhƣ hứng thú học tập của học sinh khi đƣợc giáo viên thực hành làm mẫu, nhằm có những biện pháp khắc phục sửa đổi kịp thời giúp quá trình thực nghiệm trở nên hoàn hảo hơn. 5.2.4. Phƣơng pháp thực nghiệm - Soạn giáo án thực nghiệm, tiến hành giảng dạy tiết học có sử dụng quy trình làm mẫu đối với lớp thực nghiệm và dạy bình thƣờng đối với lớp đối chứng, nhằm xác định hiệu quả của tiết học. 5.2.5. Phƣơng pháp thống kê toán học - Qua tiết dạy thực nghiệm, tiến hành xử lí số liệu, thống kê toán học 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Ở Việt Nam đã có các đề tài nghiên cứu nhƣ: Sáng kiến kinh nghiệm “ Áp dụng phƣơng pháp dạy học mới vào dạy học Thủ công lớp 1 theo hƣớng linh 3
hoạt lựa chọn nội dung, phƣơng pháp và hình thức dạy học” (Dƣơng Hoàng Anh), “Một vài biện pháp để giúp giáo viên dạy tốt phần Thủ công trong môn Nghệ thuật lớp 1”, “Một vài biện pháp để dạy tốt phân môn Thủ công lớp 3” (Nguyễn Thị Thùy Dƣơng). Tuy nhiên các đề tài chỉ nghiên cứu trong một số phƣơng pháp, hoặc một vài phƣơng pháp mà chƣa đi sâu vào Phƣơng pháp làm mẫu và cũng chƣa có đề tài nào vận dụng quy trình làm mẫu vào dạy học phần Thủ công lớp 2, 3. Với đề tài xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 chƣa có tác giả nào thực hiện. Cho nên đề tài nghiên cứu trên đây sẽ là cơ sở nền tảng cho vấn đề mà tôi đang nghiên cứu. 7. Đóng góp của đề tài - Về lý luận: Góp phần hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3. - Về thực tiễn: Đánh giá đƣợc thực trạng của việc xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 ở trƣờng Tiểu học Nguyễn Hiền, thành phố Tam Kỳ. Đề xuất quy trình làm mẫu một cách tối ƣu nhất trong dạy học thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3. 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Giới hạn nghiên cứu: xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu - Phạm vi nghiên cứu: phần thủ công trong môn Nghệ thuật lớp 2, 3 tại trƣờng Tiểu học Nguyễn Hiền, thành phố Tam Kỳ. 9. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phần phụ lục; nội dung khóa luận bao gồm: 3 chƣơng. Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 Chƣơng 2: Xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm 4
Phần 2: NỘI DUNG Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG QUY TRÌNH SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP LÀM MẪU TRONG DẠY HỌC PHẦN THỦ CÔNG MÔN NGHỆ THUẬT LỚP 2, 3 1.1. Cơ sở lý luận của việc xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 1.1.1. Khái quát về phƣơng pháp làm mẫu 1.1.1.1 Khái niệm phƣơng pháp làm mẫu - Phƣơng pháp làm mẫu là phƣơng pháp dạy học trong đó giáo viên biểu diễn các thao tác kĩ thuật kết hợp với giải thích nhằm giúp học sinh hiểu rõ trình tự và cách thực hiện từng thao tác kĩ thuật để làm ra sản phẩm hoặc tác động lên đối tƣợng lao động. 1.1.1.2. Những ƣu điểm và hạn chế của phƣơng pháp làm mẫu  Ưu điểm: Có tính trực quan cao và đảm bảo mối liên hệ giữa lý thuyết và thực tiễn, phát huy đƣợc những thế mạnh của phƣơng pháp trực quan. Đảm bảo đƣợc mối liên hệ giữa lý luận và thực tiễn, giữa học với hành. Giáo viên làm mẫu tốt sẽ tạo đƣợc niềm tin và hứng thú học tập cho học sinh. [6, tr.274]  Nhược điểm: Tốn nhiều thời gian vì phải chuẩn bị đủ điều kiện thực hiện. Giáo viên phải tập dƣợc trƣớc để làm mẫu đƣợc chính xác và đúng thời lƣợng của bài học. 1.1.1.3. Phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 Làm mẫu là sự biểu diễn hành động kĩ thuật kết hợp với giải thích do giáo viên thực hiện, nhằm giúp học sinh hiểu rõ trình tự và cách thực hiện các thao tác kĩ thuật để làm ra sản phẩm đáp ứng đúng mục tiêu đề ra. Phƣơng pháp này bắt buộc phải sử dụng trong giờ học Thủ công. [6, tr.274] Để đảm bảo cho việc làm mẫu tốt, mang lại hiệu quả cho học sinh giáo viên cần thực hiện các yêu cầu sau: + Chuẩn bị sẵn các vật phẩm làm mẫu nhƣ: công cụ, nguyên liệu. Chọn vị trí làm mẫu phù hợp với yêu cầu quan sát. 5
+ Làm mẫu với tốc độ chậm để học sinh theo dõi, nắm đƣợc các thao tác và ghi nhớ trình tự của chúng. Lặp lại các thao tác mới và khó hoặc những chuyển tiếp phức tạp, kết hợp với giảng giải chặt chẽ. Sau đó làm mẫu tóm tắt các trình tự công việc với tốc độ bình thƣờng để học ghi nhớ các bƣớc thực hiện (có thể làm mẫu 2-3 lần), vì các em không có sách giáo khoa. + Giáo viên cần thao tác mẫu kết hợp sử dụng tranh quy trình để huy động đƣợc sự làm việc tích cực của học sinh và giúp các em ghi nhớ các thao tác một cách dễ dàng, nhanh chóng hơn. + Cần đánh giá kết quả làm mẫu để xác định mức độ nắm vững trình tự công việc của học sinh bằng cách yêu cầu 1-2 học sinh lên làm thử, những học sinh khác quan sát nhận xét. Nếu học sinh còn lúng túng giáo viên có thể làm mẫu lại cho học sinh nắm kĩ hơn, thao tác đƣợc dễ dàng hơn. 1.1.1.4. Một số lƣu ý của phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 - Khi thực hiện làm mẫu đòi hỏi GV phải xác định đƣợc mục đích, có kế hoạch, có trọng tâm và theo một trình tự nhất định. Phƣơng pháp làm mẫu có tính trực quan, nhằm đảm bảo mối liên hệ giữa lý thuyết và thực tiễn, vì vậy khi sử dụng PPLM trong giờ học thủ công đòi hỏi GV phải có năng lực chuyên môn, tính sƣ phạm cao. Nắm chắc quy trình công việc, chuẩn bị phƣơng tiện chu đáo và đặc biệt là biết vận dụng kết hợp nhuần nhuyển chính xác giữa làm mẫu và giải thích để HS dễ hiểu, dễ thực hiện tạo ra sản phẩm đúng và đẹp. - Mục đích của PPLM không chỉ là giúp HS thực hành làm ra sản phẩm đúng quy trình mà bên cạnh đó tạo đƣợc niềm vui, yêu thích bộ môn từ đó HS hứng thú, đầu tƣ và giữ gìn sản phẩm mình làm ra. 1.1.1.5. Vai trò, tầm quan trọng của việc sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 Việc làm mẫu của giáo viên là rất cần thiết, hơn nữa rất phù hợp với đặc điểm nhận thức của học sinh và đặc thù của môn học, tạo điều kiện hình thành khái niệm ban đầu, giới thiệu sản phẩm và các bƣớc tiến hành, giúp các em thu nhận các bƣớc dễ dàng khi các em bỡ ngỡ trƣớc lƣợng kiến thức khoa học rộng 6
lớn. Qua làm mẫu hƣớng dẫn gợi ý, giảng giải cho học sinh sẽ có nền tảng ban đầu, giúp học sinh hình dung rõ từng động tác riêng lẻ của lao động thủ công và nhận thức trình tự các động tác ấy, nhằm tạo cho học sinh khả năng lao động đã chỉ dẫn và tin tƣởng vào sự đúng đắn của nó, đồng thời làm cho các em hoạt động học tập, tích cực chủ động. Để hoạt động thực hành đạt hiệu quả giáo viên cần làm mẫu.  Sử dụng phương pháp làm mẫu để hình thành kĩ năng sử dụng dụng cụ cho học sinh Dụng cụ thực hành của HS đƣợc hình thành từ việc cung cấp phƣơng tiện trực quan, cụ thể qua việc làm mẫu của GV. Khi HS nhận biết đƣợc hình dạng, chức năng của từng mẫu vật, GV có thể giảng giải kết hợp với làm mẫu chậm theo một quy trình cụ thể để HS theo dõi. VD: Cách sử dụng dụng cụ kéo cắt giấy bìa GV: Kéo là một dụng cụ thƣờng xuyên dùng để cắt giấy, GV lƣu ý với HS khi sử dụng dụng cụ kéo để cắt chúng ta phải đồng thời biết kết hợp gữa hai động tác đó là cắt và ngắm điều khiển động tác. - Khi cắt đƣờng thẳng: Chú ý cắt theo đƣờng nét đứt theo mặt sau của tờ giấy, không cắt lẹm ra ngoài, cắt và ngắm điều khiển động tác cho phù hợp. - Khi cắt đƣờng tròn: Muốn cắt đƣợc cung tròn ta phải mở lƣỡi kéo hẹp, cắt lát ngắn đồng thời tay phải cầm kéo, tay trái cầm vật liệu đỡ cầm giấy lƣợn uốn cong theo chiều ngƣợc với lƣỡi kéo. Hai thao tác này phải phối hợp với nhau một cách khéo léo. - Khi cắt đƣờng gấp khúc: Chú ý chỗ hai đƣờng gấp khúc gặp nhau không đƣợc cắt lẽm đƣờng cắt này sang đƣờng cắt khác, muốn vậy thì khi cắt phải ƣớc lƣợng mũi kéo cho chuẩn xác đúng vào chỗ hai mũi kéo gặp nhau. Khi cắt đến chỗ gấp nối phải cắt chậm. Nhƣ vậy từ chỗ GV làm mẫu và hƣớng dẫn, học sinh bắt chƣớc thực hành thao tác, trở thành kỹ năng đó chính là sử dụng dụng cụ kỹ thuật. Khi thành kỹ năng, HS có thể sử dụng kéo bất kỳ lúc nào, cắt đƣờng thẳng, đƣờng tròn hay đƣờng gấp khúc mà không cần đƣờng vạch mẫu. 7
 Sử dụng phương pháp làm mẫu để giúp học sinh nắm được cấu tạo của các vật thể Cấu tạo của vật phẩm thủ công chính là các bộ phận của vật phẩm và mối quan hệ giữa các bộ phận đó. - Mỗi vật phẩm có chức năng, cấu tạo khác nhau, song bằng phƣơng pháp trực quan, sử dụng hình thật, kết hợp với tranh quy trình và qua thao tác vừa làm mẫu vừa giải thích của GV, sẽ giúp học sinh nắm đƣợc cấu tạo của từng vật phẩm. Học sinh sẽ thông hiểu các bộ phận của vật phẩm và sự gắn bó chặt chẽ giữa các bộ phận đó. Từ đó, học sinh có thể tự phân tích, nhận xét và rút ra kết luận cần thiết dẫn đến hiệu quả giờ học đƣợc nâng cao. - Nhƣ vậy việc sử dụng PPLM giúp học sinh nắm đƣợc cấu tạo của vật phẩm. Lưu ý: Khi GV tiến hành làm mẫu cần tiến hành giải thích hành động, thao tác một cách tỉ mỹ, đặt ra hệ thống câu hỏi dẫn dắt, gợi ý để phát huy tƣ duy sáng tạo, tích cực hứng thú của học sinh. Từ đó học sinh không chỉ nắm đƣợc cấu tạo vật phẩm mà các em còn hiểu đƣợc bản chất, công dụng của nó, và có thể vận dụng vào thực hành một cách linh hoạt.  Sử dụng phương pháp làm mẫu để giúp học sinh nắm được quy trình làm ra sản phẩm 1.1.2. Sử dụng phƣơng pháp làm mẫu kết hợp với các phƣơng pháp dạy học khác trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 Việc phối hợp nhiều phƣơng pháp dạy học khác nhau trong dạy học sẽ giúp cho ngƣời giáo viên vừa phát huy đƣợc mặt mạnh vừa khắc phục đƣợc hạn chế của mỗi phƣơng pháp dạy học, giúp cho giờ học diễn ra một cách nhẹ nhàng, sôi nổi và hiệu quả. Nhìn vào thực tế dạy học cho thấy, hiện nay trong dạy học phần thủ công ở tiểu học giáo viên thƣờng kết hợp các phƣơng pháp dạy học nhƣ sau.[9, tr.36] 1.1.2.1. Sử dụng phƣơng pháp làm mẫu kết hợp với phƣơng pháp giải quyết vấn đề trong dạy học thủ công Kết hợp phƣơng pháp dạy học giải quyết vấn đề và làm mẫu trong dạy học thủ công ở tiểu học là quá trình trong đó giáo viên dùng tình huống có vấn đề để 8
kích thích nhu cầu và hứng thú học tập của học sinh. Tổ chức, điều khiển cho học sinh dựa vào vật mẫu, dựa vào vốn kiến thức và kĩ năng đã có hoạt động chủ động, tích cực và tự giác để tìm kiếm giải pháp hay quy trình, kĩ thuật cần thiết. Và để giúp học sinh có đƣợc kết luận vững chắc và chính xác về giải pháp hay quy trình thủ công, giáo viên làm mẫu để học sinh quan sát, so sánh tự rút ra kết luận. Nhƣ vậy, với việc kết hợp phƣơng pháp dạy học giải quyết vấn đề và làm mẫu, hoạt động học tập của học sinh không diễn ra một cách thụ động, gƣợng ép nhƣ trƣớc đây mà học sinh hoàn toàn bị lôi cuốn vào hoạt động học một cách hứng thú, chủ động và tích cực. [10, tr.37] 1.1.2.2. Sử dụng phƣơng pháp làm mẫu kết hợp với phƣơng pháp giải thích minh họa trong dạy học thủ công Thủ công ở tiểu học giáo viên thƣờng sử dụng kết hợp phƣơng pháp làm mẫu với các phƣơng pháp giải thích, phƣơng pháp minh họa, để cung cấp các kiến thức kĩ năng kỹ thuật cho học sinh. Mặc dù môn thủ công ở tiểu học chỉ cung cấp cho các em những kiến thức và kĩ năng kỹ thuật hết sức cơ bản, đơn giản, xong với yêu cầu của tính chính xác, khoa học của học phần thủ công thì giáo viên cần phải làm mẫu kết hợp với giải thích minh họa để học sinh quan sát, tìm hiểu ghi nhớ hình thành kiến thức và kỹ năng. Nhƣ vậy việc kết hợp phƣơng pháp làm mẫu với phƣơng pháp giải thích minh họa giúp học sinh tiếp thu kiến thức và hình thành kĩ năng một cách nhanh chóng dễ dàng và vững chắc. Xuyên suốt quá trình dạy học thủ công ở tiểu học hiện nay, để giúp học sinh tiếp thu kiến thức và hình thành kĩ năng kỹ thuật nhƣ cắt, dán, làm đồ chơi, giáo viên cần làm mẫu kết hợp với giải thích và minh họa. [10,t.37] 1.1.3. Đặc điểm học sinh lớp 2, 3 HS ở giai đoạn này là một thực thể hồn nhiên, tiềm năng về khả năng phát triển, các em đang hoàn thiện về cơ thể và đang phát triển về tâm hồn. Là HS nên việc học tập, quan sát và tích lũy kiến thức trở thành một hoạt động cơ bản của trẻ, và một loạt các yêu cầu mà các em phải thực hiện, nên những đặc điểm tâm lý của trẻ dần có sự thích ứng. 9
Tri giác của HS lớp 2, 3 còn mang tính chất đại thể, ít đi sâu vào chi tiết mang tính không chủ động, do đó các em phân biệt một số đối tƣợng chƣa chính xác, dễ mắc sai lầm, có khi còn lẫn lộn. Ví dụ:Trong quá trình học sinh thực hành thủ công, nhìn vào sách học sinh khó phân biệt đƣợc các quy ƣớc và ký hiệu trong gấp hình. Tri giác của các em thƣờng gắn với hành động, với thực tiễn các em thƣờng gặp trong cuộc sống. Những sự vật, sự việc, những dấu hiệu, đặc điểm đƣợc các em tri giác phải cho các em có cảm xúc. Vì vậy, qua việc xây dựng quy trình sử dụng PPLM trong dạy học thủ công, GV giúp HS phát triển tri giác. Ở lứa tuổi này, sự chú ý của các em thì chú ý có chủ định còn yếu, khả năng điều chỉnh chú ý một cách có ý chí chƣa mạnh. Sự chú ý của các em đòi hỏi có động cơ thúc đẩy. Chú ý không chủ định đƣợc phát triển, biểu hiện rõ khi GV sử dụng đồ dùng dạy học đẹp, mới lạ, ít gặp và gợi cho các em cảm xúc tích cực, hoặc qua việc giảng dạy làm mẫu của GV có mang lại hiệu quả hay không ? có mang lại sự chú ý đối với HS hay không? Do đó, cũng cần phải cân nhắc, việc sử dụng đồ dùng dạy học nhƣ tranh ảnh, tranh quy trình, hình vẽ, vật mẫu, vật thật hay quá trình dạy học của GV là điều kiện quan trọng để tổ chức sự chú ý. Qua quá trình dạy học, GV phải giúp các em rèn luyện thƣờng xuyên sự chú ý có chủ định, rèn luyện ý chí. Trí nhớ trực quan hình tƣợng phát triển hơn trí nhớ từ ngữ logic. Các em HS lớp 2, 3 chƣa biết tổ chức việc ghi nhớ có ý nghĩa, chƣa biết sử dụng sơ đồ logic và dựa vào các điểm để ghi nhớ. Các em ghi nhớ hiệu quả khi các em học tập tích cực, và việc ghi nhớ này đƣợc giữ lại khi các em nghĩ những thông tin đó là quan trọng và nhớ đƣợc lâu khi các em vừa đƣợc học kết hợp với thực hành bằng hành động. GV có nhiệm vụ gây cho các em tâm thế để ghi nhớ, hƣớng dẫn các em thủ thuật ghi nhớ, GV tiến hành quy trình làm mẫu kết hợp với giảng giải minh họa giúp các em ghi nhớ đƣợc tốt hơn. Tưởng tượng là một trong những quá trình nhận thức quan trọng, tƣởng tƣợng của các em phát triển không đầy đủ thì dẫn đến các em gặp khó khăn trong hành động, tƣởng tƣợng của các em đã phong phú hơn so với HS đầu cấp tuy nhiên nó vẫn còn tản mạn và ít có tổ chức. [11, tr.23] 10
1.2. Cơ sở thực tiễn của việc xây dựng quy trình sử dụng phƣơng pháp làm mẫu trong dạy học phần thủ công môn Nghệ thuật lớp 2, 3 1.2.1. Khái quát về phần thủ công trong môn Nghệ thuật lớp 2, 3 1.2.1.1. Mục tiêu và nội dung chƣơng trình phần thủ công lớp 2, 3  Mục tiêu Mục tiêu, nhiệm vụ chủ yếu của phần thủ công là rèn luyện và thực hành kĩ năng kĩ thuật đơn giản cho học sinh.  Đối với lớp 2 Cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản về gấp, cắt, dán hình và làm đồ chơi. Phát triển kĩ năng đơn giản nhƣ cắt, gấp, dán giấy và sử dụng dụng cụ học tập thông thƣờng nhƣ bút chì, thƣớc kẻ, kéo, rèn luyện sự khéo léo của đôi bàn tay. Hình thành thói quen lao động theo quy trình, làm việc có kế hoạch, ngăn nắp, trật tự, an toàn, vệ sinh. Giáo dục học sinh yêu thích lao động thủ công. [7, tr.53]  Đối với lớp 3 Tiếp tục cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản, cần thiết về gấp, cắt, dán hình và làm đồ chơi; đồng thời nâng cao kiến thức về thủ công trên cơ sở cung cấp một số kiến thức về cắt, dán chữ và đan nan bằng giấy bìa. Phát triển các kĩ năng đơn giản về gấp, cắt, dán giấy, đan nan và kĩ năng sử dụng dụng cụ học tập thông thƣờng nhƣ bút chì, thƣớc kẻ, kéo thủ công; rèn luyện tính kiên trì, sự khéo léo của đôi tay và phát triển khả năng sáng tạo cho học sinh. Hình thành thói quen lao động theo quy trình, làm việc có kế hoạch, ngăn nắp, trật tự, vệ sinh, an toàn. Giáo dục học sinh yêu thích lao động và biết quý sản phẩm lao động. [8, tr.57]  Nội dung chƣơng trình phần thủ công lớp 2, 3  Cấu trúc nội dung chƣơng trình Thủ công là một trong 3 phân môn của môn Nghệ thuật Chương trình thủ công lớp 2 được chia làm 3 chương: + Chƣơng 1: Kỹ thuật gấp hình 11
+ Chƣơng 2: Phối hợp gấp cắt dán hình + Chƣơng 3: Làm đồ chơi Chương trình thủ công lớp 3 được cấu trúc thành 4 chương: + Chƣơng 1: Phối hợp gấp cắt dán hình + Chƣơng 2: Cắt dán chữ cái đơn giản + Chƣơng 3: Đan nan + Chƣơng 4: Làm đồ chơi Mỗi tuần học 1 tiết thủ công, mỗi bài học 2 tiết  Nội dung chƣơng trình THỦ CÔNG Tuần Lớp 2 Lớp 3 1 Gấp tên lửa Gấp tàu thủy hai ống khói 2 Gấp tên lửa Gấp tàu thủy hai ống khói 3 Gấp máy bay phản lực Gấp con ếch 4 Gấp máy bay phản lực Gấp con ếch 5 Gấp máy bay đuôi rời Gấp, cắt, dán ngôi sao năm cánh và lá cờ đỏ sao vàng 6 Gấp máy bay đuôi rời Gấp, cắt, dán ngôi sao năm cánh và cờ đỏ sao vàng 7 Gấp thuyền phẳng đáy không mui Gấp, cắt, dán bông hoa 8 Gấp thuyền phẳng đáy không mui Gấp, cắt, dán bông hoa 9 Gấp thuyền phẳng đáy có mui Ôn tập chƣơng I: Phối hợp gấp, cắt, dán hình 10 Gấp thuyền phẳng đáy có mui Ôn tập chƣơng I: Phối hợp gấp, cắt, dán hình 11 Ôn tập chƣơng I: Kĩ thuật gấp hình Cắt, dán chữ I,T 12 Ôn tập chƣơng I: Kĩ thuật gấp hình Cắt, dán chữ I,T 13 Gấp, cắt, dán hình tròn Cắt, dán chữ H,U 14 Gấp, cắt, dán hình tròn Cắt, dán chữ H,U 15 Gấp, cắt, dán biển báo giao thông chỉ lối đi Cắt dán chữ V thuận chiều và biển báo cấm xe đi ngƣợc chiều 12