Khóa luận tốt nghiệp: Hoạt động đầu tư mạo hiểm trên thế giới và một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam (2008)

Chia sẻ: Sdgsxf Sdgsxf | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

156
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp: Hoạt động đầu tư mạo hiểm trên thế giới và một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam nhằm khái quát chung về đầu tư mạo hiểm. Khái niệm, đặc điểm, bản chất và các yếu tố cấu thành đầu tư mạo hiểm, vai trò của nó đối với vấn đề kinh tế quốc dân. Hoạt động đầu tư mạo hiểm trên thế giới. Một số bài học kinh nghiệm và gợi ý chính sách để hoạt động đầu tư mạo hiểm ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp: Hoạt động đầu tư mạo hiểm trên thế giới và một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam (2008)

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI ------------- KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƢ MẠO HIỂM TRÊN THẾ GIỚI VÀ MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM Sinh viên thực hiện : Nguyễn Thạch Hoàn Lớp : Anh 9 Khoá : 43C – KT&KDQT Giáo viên hƣớng dẫn : ThS. Phạm Thị Mai Khanh ¬ Hà Nội – 06/2008
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ĐTMH: Đầu tƣ mạo hiểm R&D: Research and development – Nghiên cứu và phát triển ĐTNN: Đầu tƣ nƣớc ngoài KHCN: Khoa học công nghệ KCNC: Khu công nghệ cao CNC: Công nghệ cao CNTT: Công nghệ thông tin ROI: Return on investment – Suất sinh lời của vốn đầu tƣ LBI: Leverage buy in – Mua lại nhờ vốn vay IPO: Initial public offering – Phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng TTCK: Thị trƣờng chứng khoán CTCP: Công ty cổ phần TNHH: Trách nhiệm hữu hạn GDP: Tổng sản phẩm quốc nội OECD: Tổ chức hợp tác và phát triển quốc tế WB: Ngân hàng thế giới ¬
MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 CHƢƠNG MỘT: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ ĐẦU TƢ MẠO HIỂM ...... 3 I. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, BẢN CHẤT, VÀ CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH ĐTMH ........................................................................................ 3 1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, BẢN CHẤT CỦA ĐTMH ...................... 3 2. CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH ĐTMH ............................................... 8 2.1 VỐN MẠO HIỂM, VÀ QUỸ ĐTMH ............................................. 8 2.2 CHỦ THỂ THAM GIA HOẠT ĐỘNG ĐTMH ............................ 17 2.3. QUY TRÌNH ĐTMH.................................................................. 18 II. VAI TRÒ CỦA ĐTMH ĐỐI VỚI NỀN KINH TẾ QUỐC DÂN ... 23 1. ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP ĐTMH CÓ HAI VAI TRÒ CƠ BẢN: 23 2. ĐỐI VỚI THỊ TRƢỜNG TÀI CHÍNH NÓI CHUNG, VÀ THỊ TRƢỜNG CHỨNG KHOÁN NÓI RIÊNG...................................... 25 3. ĐỐI VỚI QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ ............................ 26 CHƢƠNG HAI: HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƢ MẠO HIỂM TRÊN THẾ GIỚI ..................................................................................................................... 29 I. QUÁ TRÌNH RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA HOẠT ĐỘNG ĐTMH TRÊN THẾ GIỚI ...................................................................... 29 1. SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN ............................................ 29 2. XU HƢỚNG HOẠT ĐỘNG ĐTMH TRÊN THẾ GIỚI ................... 35 II. HOẠT ĐỘNG ĐTMH TẠI MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI ........................................................................................................ 37 1. HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở MỸ .......................................................... 37 1.1. SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở MỸ ................................................................................................... 37 1.2 NHẬN XÉT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở MỸ. .............. 45 2. HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở TRUNG QUỐC ........................................ 49 2.1 KHÁI QUÁT SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở TRUNG QUỐC ........................................................... 49 ¬
2.2. NHẬN XÉT CHUNG .................................................................. 54 3. HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở ẤN ĐỘ ..................................................... 56 3.1 KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở ẤN ĐỘ ................................................. 56 3.2. NHẬN XÉT CHUNG ................................................................. 60 4. HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở SINGAPORE ........................................... 61 4.1. KHÁI QUÁT HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở SINGAPORE ................. 61 4.2 NHẬN XÉT VAI TRÒ CỦA CHÍNH PHỦ SINGAPORE ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG ĐTMH ................................................................. 64 CHƢƠNG BA: MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH ĐỂ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM ............ 68 I. THỰC TRẠNG VÀ TRIỂN VỌNG HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM ........................................................................................................ 68 1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN ĐTMH Ở VIỆT NAM...................................................................... 68 2. KHÁI QUÁT THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM ......................................................................................................... 69 2.1 GIAI ĐOẠN 1990-2002 .............................................................. 70 2.2. GIAI ĐOẠN TỪ NĂM 2002 ĐẾN NAY ...................................... 73 2.3 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƢ CỦA CÁC QUỸ ĐTMH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ................................................................ 75 3. THỜI CƠ VÀ THÁCH THỨC ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM ......................................................... 80 3.1 THỜI CƠ .................................................................................... 80 3.2 THÁCH THỨC ........................................................................... 81 II. MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH ĐỂ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM .................... 84 1. MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ĐỂ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM ......................................................... 84 1.1. CŨNG NHƢ CÁC HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƢ KHÁC, ĐTMH CHỈ CÓ THỂ PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CHÚNG ĐỐI VỚI NỀN ¬
KINH TẾ KHI ĐƢỢC ĐIỀU TIẾT THEO CƠ CHẾ THỊ TRƢỜNG. ................................................................................... 84 1.2. LĨNH VỰC MÀ CÁC QUỸ ĐTMH HƢỚNG ĐẾN TRONG GIAI ĐOẠN ĐẦU LÀ CÁC LĨNH VỰC CÔNG NGHỆ CAO ............... 85 1.3. KHU VỰC KINH TẾ TƢ NHÂN, LỚP DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ LÀ ĐỐI TƢỢNG CHÍNH CỦA CÁC QUỸ ĐTMH ............ 85 1.4. MÔ HÌNH TỔ CHỨC QUỸ ĐTMH ĐƢỢC COI LÀ PHÙ HỢP VỚI VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY LÀ MÔ HÌNH QUỸ - CÔNG TY CỔ PHẦN. ..................................................... 86 1.5. NHÀ NƢỚC ĐÓNG VAI TRÒ QUAN TRỌNG TRONG VIỆC TẠO ĐIỀU KIỆN THUẬN LỢI CHO SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA ĐTMH ......................................................... 87 1.6. PHÁT TRIỂN ĐTMH LÀ CẢ MỘT QUÁ TRÌNH, LIÊN QUAN ĐẾN NHIỀU LĨNH VỰC VÀ PHẢI PHÙ HỢP VỚI ĐIỀU KIỆN VÀ TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN KINH TẾ .................... 88 2. MỘT SỐ GỢI Ý CHÍNH SÁCH ĐỂ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG ĐTMH Ở VIỆT NAM...................................................................... 89 2.1. CÁC GIẢI PHÁP, CHÍNH SÁCH MANG TÍNH VĨ MÔ ............ 89 2.2. CÁC GIẢI PHÁP, CHÍNH SÁCH MANG TÍNH VI MÔ ............ 94 KẾT LUẬN ................................................................................................. 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ 100 PHỤ LỤC.................................................................................................. 102 ¬
LỜI MỞ ĐẦU Trên thế giới, khái niệm đầu tƣ mạo hiểm (ĐTMH) đã ra đời từ lâu, và hoạt động ĐTMH có những đóng góp không nhỏ cho sự phát triển kinh tế thế giới nói chung, và đối với các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế tƣ nhân của các quốc gia nói riêng. Ở các quốc gia phát triển nhƣ Mỹ, và một số quốc gia phát triển ở châu Âu nhƣ Anh, Pháp, Đức vốn đầu tƣ mạo hiểm có vai trò hết sức quan trọng đối với nền kinh tế. Mặc dù vốn ĐTMH chỉ chiếm một tỷ trọng rất nhỏ so với GDP của các nƣớc nhƣng đã đƣợc sử dụng một cách hiệu quả để tiến hành đầu tƣ vào các doanh nghiệp và đã tạo ra hàng triệu việc làm, góp phần làm giảm áp lực thất nghiệp cho nền kinh tế. Đồng thời hoạt động ĐTMH đã tạo ra một loạt các công ty mới, nhất là các công ty công nghệ cao, những công ty này đã có những kế hoạch phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) rất lớn và thành công. Điều này đã thúc đẩy thị trƣờng tài chính nói chung, và thị trƣờng chứng khoán (TTCK) nói riêng hoạt động có hiệu quả và năng động hơn. Đối với các quốc gia ở châu Á, ĐTMH tuy ra đời chƣa lâu nhƣng đang ngày càng đƣợc quan tâm hơn bởi các nhà đầu tƣ cũng nhƣ chính phủ các nƣớc. Các quốc gia trong khu vực nhƣ Trung Quốc, Ấn Độ, Singapore ... là những quốc gia đã thu hút một lƣợng lớn vốn ĐTMH của các nhà đầu tƣ trong và ngoài nƣớc. Đối với Việt Nam, hoạt động ĐTMH đã bƣớc đầu đƣợc hình thành với một số quỹ ĐTMH đã đi vào hoạt động. Trong bối cảnh Việt Nam gia nhập tổ chức thƣơng mại thế giới (WTO) để đứng vững trong sự cạnh tranh ngày càng gia tăng, bên cạnh việc duy trì sự ổn định và bền vững về chính trị, cần có một nền kinh tế phát triển với nhiều ngành công nghiệp mũi nhọn có hàm lƣợng khoa học kỹ thuật cao. Tuy nhiên, để phát triển các ngành này đòi hỏi một lƣợng vốn lớn do thời gian nghiên cứu và phát triển các sản phẩm kéo dài cũng nhƣ rủi ro thất bại cao nên việc xây dựng, hình thành và thúc đẩy hoạt động ĐTMH phát triển là cần thiết. Nhận thức đƣợc vấn đề này, tác giả đã chọn đề tài: “Hoạt động đầu tƣ mạo hiểm trên thế giới và một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam” làm Khóa luận tốt nghiệp cho mình. 1
Khóa luận nhằm nghiên cứu sự hình thành, phát triển hoạt động ĐTMH trên thế giới cũng nhƣ đặc điểm, vai trò của nó đối với nền kinh tế một số nƣớc trên thế giới từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm để áp dụng thành công và phù hợp với tình hình thực tế Việt Nam hiện nay. Khóa luận sử dụng phƣơng pháp phân tích và tổng hợp từ các số liệu trong nƣớc cũng nhƣ nƣớc ngoài kết hợp với phƣơng pháp thống kê. Các số liệu sử dụng trong khóa luận chủ yếu tổng hợp từ các nghiên cứu đã đƣợc thực hiện về các vấn đề liên quan mà không qua khảo sát và điều tra riêng. Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, khóa luận có bố cục gồm 3 chƣơng: Chƣơng Một: Khái quát chung về đầu tƣ mạo hiểm Chƣơng Hai: Hoạt động đầu tƣ mạo hiểm trên thế giới Chƣơng Ba: Một số bài học kinh nghiệm và gợi ý chính sách để phát triển hoạt động đầu tƣ mạo hiểm ở Việt Nam Trong đó, Chƣơng Một đề cập đến các vấn đề có tính chất tổng quan về đầu tƣ vốn mạo hiểm cũng nhƣ các kiến thức cơ bản về hoạt động của quỹ ĐTMH và vai trò của đầu tƣ vốn mạo hiểm đối với nền kinh tế. Chƣơng Hai sẽ đi sâu nghiên cứu và phân tích thực trạng hoạt động ĐTMH trên thế giới và một số quốc gia tiêu biểu, qua đó sẽ đƣa ra một số nhận xét về hoạt động ĐTMH trên thế giới. Và chƣơng Ba, sau khi nghiên cứu thực trạng ĐTMH tại Việt Nam trong thời gian qua cũng nhƣ các yếu tố tác động đến ĐTMH ở Việt Nam, tác giả rút ra một số bài học kinh nghiệm và gợi ý một số chính sách nhằm thúc đẩy hoạt động ĐTMH ở Việt Nam trong thời gian tới. Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới cô giáo - Thạc sĩ Phạm Thị Mai Khanh, Bộ môn Đầu tƣ nƣớc ngoài, Khoa Kinh tế và Kinh doanh quốc tế, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn Em tận tình trong suốt thời gian qua cũng nhƣ cô giáo chủ nhiệm và toàn thể các thầy - cô giáo trong trƣờng đại học Ngoại Thƣơng đã truyền đạt cho Em những kiến thức quí báu trong suốt thời gian học tập tại trƣờng. 2
CHƢƠNG MỘT KHÁI QUÁT CHUNG VỀ ĐẦU TƢ MẠO HIỂM I. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, BẢN CHẤT, VÀ CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH ĐTMH 1. Khái niệm, đặc điểm, bản chất của ĐTMH Đầu tƣ mạo hiểm đã xuất hiện từ lâu và không còn mới mẻ đối với nhiều ngƣời, nhƣng hiện nay trên thế giới vẫn chƣa có một định nghĩa thật chính xác ĐTMH là gì. Thêm vào đó vì ở các khu vực trên thế giới có đặc thù kinh doanh riêng biệt nên có khá nhiều cách hiểu khác nhau về ĐTMH. Xét về mặt ngữ nghĩa học: Trong tiếng Anh, vốn ĐTMH là “Venture capital”. Thuật ngữ venture có nghĩa tổng quát là một hành vi dám chấp nhận rủi ro, nơi có nguy cơ thất bại cao. Ngoài ra, trên thế giới “venture” còn đƣợc hiểu là một trong những loại hình đầu tƣ dƣới hình thức đầu tƣ trực tiếp. Tuy nhiên, sở dĩ chúng ta cần phải gọi tên loại hình đầu tƣ này là “đầu tƣ mạo hiểm” chủ yếu là để phân biệt với các hoạt động đầu tƣ thông thƣờng, và nhấn mạnh tới tính rủi ro cao hơn mà các nhà đầu tƣ phải chấp nhận khi tiến hành các dự án đầu tƣ mạo hiểm của mình. Xét về mặt kinh tế học: ĐTMH là một loại hình đầu tƣ trực tiếp, đây là một thuật ngữ chung để miêu tả việc đầu tƣ cho các dự án công nghệ hay khoa học đang trong tình trạng khát vốn. Trên thế giới, các nhà ĐTMH có khuynh hƣớng đầu tƣ vào các ngành kinh doanh đặc thù, doanh nghiệp đƣợc nhận nguồn vốn đầu tƣ này chủ yếu là các công ty vừa và nhỏ, mới thành lập hoặc trong giai đoạn khởi sự còn thiếu kinh nghiệm quản lý, có ý tƣởng hay kế hoạch kinh doanh tốt. Nhà đầu tƣ sẽ nhận đƣợc lợi nhuận hay cổ phần (thƣờng là cổ phần) khi công ty hoạt động kinh doanh tốt. Ngƣợc lại nếu công ty phá sản hay thất bại, nhà đầu tƣ sẽ bị mất phần vốn đã đầu tƣ vào công ty đó. Nhƣ đã trình bày ở trên, ĐTMH ở mỗi khu vực lại có cách hiểu khác nhau: 3
Tại Mỹ, theo hiệp hội ĐTMH Mỹ (NVCA - National venture capital association)1 ĐTMH là đầu tƣ vốn vào doanh nghiệp mới khởi nghiệp, doanh nghiệp trẻ, chƣa niêm yết trên TTCK, có khả năng tăng trƣởng nhanh, có tính sáng tạo và dựa vào công nghệ. Theo quan điểm này, hoạt động ĐTMH chủ yếu đầu tƣ vào các lĩnh vực có những ý tƣởng sáng tạo mới và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ cao2. Đây đƣợc coi là cách hiểu nghĩa hẹp và đƣợc nhiều ngƣời chấp nhận. Tại châu Âu: theo Ngân hàng Natwest - Anh Quốc thì ĐTMH là một hoạt động đƣợc quản lý bởi các cá nhân hay tổ chức đầu tƣ dài hạn với độ rủi ro tài chính cao cho những doanh nghiệp vừa và nhỏ, mới thành lập hoặc đã phát triển, chƣa niêm yết trên TTCK nhƣng có tiềm năng tăng trƣởng cao. Đây là cách hiểu chung của các nƣớc Châu Âu về ĐTMH và đƣợc coi là cách hiểu theo nghĩa rộng. Bởi vì, xét về giai đoạn đầu tƣ, ĐTMH không chỉ bao gồm các khoản đầu tƣ cho doanh nghiệp từ khi khởi đầu mà còn có cả khoản đầu tƣ vào doanh nghiệp đã tăng trƣởng rồi, và thậm chí cả khoản đầu tƣ mua lại công ty (MBOs, MBIs)3. Ngoài ra, ĐTMH có thể đầu tƣ vào tất cả các lĩnh vực, các ngành trong nền kinh tế. Ngay cả khi các lĩnh vực, các ngành đó không mang ý tƣởng sáng tạo, hay tiến hành áp dụng những công nghệ mới vào thực tiễn. Đây chính là hai điểm khác biệt cơ bản giữa định nghĩa ĐTMH theo kiểu Châu Âu và kiểu Mỹ. Tại châu Á: theo ngân hàng phát triển châu Á (ADB – Asia development bank) thuật ngữ ĐTMH đề cập đến việc đầu tƣ vốn cổ phần vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chƣa niêm yết trên TTCK, và ở một mức độ nào đó có sự tham gia quản lý của các nhà đầu tƣ đối với hoạt động của công ty. Nhƣ vậy, có thể tổng quát lại và đƣa ra một khái niệm chung về ĐTMH nhƣ sau: “ĐTMH là sự kết hợp giữa hoạt động đầu tƣ và hoạt động tài chính. Nó không 1 Hiệp hội ĐTMH Mỹ đại diện cho khoảng 480 công ty ĐTMH, và đầu tƣ cổ phần tƣ nhân. Có vai trò thúc đẩy hoạt động ĐTMH ở Mỹ, cung cấp các dữ liệu chính xác về ngành công nghiệp ĐTMH … 2 Lĩnh vực đƣợc coi là công nghệ cao trên thế giới bao gồm: Công nghệ thông tin, công nghệ y - sinh học, công nghệ vũ trụ, công nghệ nano, công nghệ năng lƣợng mới, công nghệ vật liệu mới. Tuy nhiên, theo quan điểm của một số nƣớc châu Á thì CNC còn bao gồm cả lĩnh vực tự động hoá. 3 MBOs: Management buy out - Mua laị từ đối tác bên ngoài MBIs: Management buy in - Mua lại trong nội bộ 4
chỉ bao gồm hoạt động đầu tƣ vào các lĩnh vực công nghệ cao mà còn bao gồm cả mọi hoạt động khác trong nền kinh tế. Dƣới góc độ đầu tƣ, ĐTMH là quá trình đƣa vốn vào lĩnh vực nghiên cứu phát triển công nghệ và sản phẩm tiềm ẩn nhiều rủi ro nhằm thúc đẩy nhanh chóng quá trình thƣơng mại hoá để có đƣợc lợi nhuận cao. Nếu thể hiện cả quá trình thì ĐTMH là một phƣơng thức đầu tƣ trong đó vốn đƣợc cung cấp vào công ty mới khởi nghiệp, chƣa niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán, công ty phải đối mặt với nhiều rủi ro, sau đó nuôi dƣỡng doanh nghiệp phát triển nhanh chóng. Sau vài năm, thông qua niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán, hợp nhất và chuyển nhƣợng cổ phần để thu đƣợc lợi nhuận lớn nếu công ty phát triển, hoặc sẽ mất hết nếu công ty thua lỗ. Từ cách hiểu tổng quát trên có thể thấy ĐTMH có bốn đặc điểm nhƣ sau: (1) ĐTMH thực chất là một dạng kinh doanh vốn. Các nhà ĐTMH (venture capitalists) cung cấp vốn chủ yếu cho các doanh nghiệp mới khởi sự, thƣờng là trong lĩnh vực công nghệ cao, có tính đổi mới mạnh mẽ, và có khả năng tăng trƣởng cao. Tỉ lệ thất bại của doanh nghiệp trong giai đoạn đầu rất cao, tới 80%-90%, do đó mức độ thành công khi đầu tƣ vào các doanh nghiệp có tỉ lệ tƣơng ứng là10%- 20%. Tất nhiên, mức độ mạo hiểm càng cao thì khi thành công sẽ mang lại lợi nhuận càng lớn cho nhà đầu tƣ. Do vậy, ĐTMH là một hoạt động mang tính rủi ro cao nhƣng hàm chứa tiềm năng siêu lợi nhuận trong đó. Khác với ngân hàng và các quỹ tƣơng hỗ, các nhà cung cấp vốn mạo hiểm không thu hồi vốn và lãi của công ty tiếp nhận vốn đầu tƣ mà thoát vốn bằng cách bán cổ phần họ nắm giữ trong công ty đầu tƣ khi công ty niêm yết trên TTCK, hoặc bán lại hay sáp nhập công ty. (2) ĐTMH là một khoản đầu tƣ lâu dài, mang tình chất chu kỳ, hay mang tính chất động. Tính chu kỳ của nó thể hiện ở chỗ các khoản đầu tƣ sẽ kết thúc trong khoảng thời gian nhất định (thƣờng từ 7 đến 10 năm). Vốn mạo hiểm thƣờng đƣợc quản lý bởi các quỹ đầu tƣ, và danh mục đầu tƣ của các quỹ bao gồm nhiều công ty trong khoảng thời gian dài với các giai đoạn đầu tƣ khác nhau thƣờng từ 3- 5, 5-7, hay 7-10 năm tuỳ vào từng trƣờng hợp cụ thể. Ví dụ nhƣ: Quỹ Mekong Enterprise Fund do công ty cổ phần Mekong Capital quản lý, thành lập tháng 4 năm 5
2002 với số vốn ban đầu là 16 triệu USD. Quỹ đã hoàn tất khoản đầu tƣ đầu tiên vào tháng 3/2003, và giải ngân hết số vốn vào cuối năm 2005 với 10 khoản đầu tƣ. Sau khi quỹ Mekong Enterprise Fund giải ngân hết, Mekong Capital tiếp tục thành lập hai quỹ nữa là Mekong Enterprise Fund II với quy mô 50 triệu USD vào tháng 6/2006, và quỹ VietNam Azalea Fund với quy mô 100 triệu USD vào tháng 6/2007. (3) Nhà cung cấp vốn ĐTMH không chỉ đơn thuần đổ vốn vào các doanh nghiệp mà còn tham gia vào việc quản lý công việc kinh doanh dựa trên kinh nghiệm, tri thức và mạng lƣới thông tin lâu năm của mình hỗ trợ các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh tốt hơn. Đặc biệt với các quỹ ĐTMH, các nhà quản lý quỹ có trình độ, kinh nghiệm lâu năm, cộng với uy tín, mối quan hệ và danh tiếng của họ trong những thƣơng vụ ĐTMH thành công thì khi họ đầu tƣ vào một doanh nghiệp có sự quản lý, tƣ vấn của họ thì thành công đến với các doanh nghiệp là rất khả quan. ĐTMH là quá trình làm tăng giá trị cả tài sản hữu hình, và tài sản vô hình của doanh nghiệp đƣợc đầu tƣ. Do đó yếu tố then chốt trong quá trình đầu tƣ chính là yếu tố con ngƣời - đội ngũ quản lý của doanh nghiệp. Theo một cuộc khảo sát ý kiến các nhà tƣ bản đầu tƣ ở 250 công ty ĐTMH Mỹ về những yếu tố quan trọng nhất ảnh hƣởng đến quyết định đầu tƣ của họ vào một doanh nghiệp, cho kết quả 5 yếu tố có ảnh hƣởng nhất đƣợc trình bày ở Bảng 1: Bảng 1: Xếp hạng các yếu tố ảnh hƣởng nhất đến quyết định ĐTMH Năm khảo sát 2000 1998 Các yếu tố Điểm Xếp hạng Điểm Xếp hạng Năng lực của đội ngũ quản lý 3.4 1 4.1 1 Tiềm năng tăng trƣởng của công ty 2.2 2 3.3 3 Suất sinh lời của vốn đầu tƣ ROI 2 3 3.5 2 Quy mô thị trƣờng 2 3 3.3 3 Sản phẩm, dịch vụ, công nghệ của công ty 1.2 5 3 5 Brian I.Hill & Dee Power - Inside secrets to Venture capital, 2001, trang 106. Kết quả cho thấy năng lực đội ngũ quản lý doanh nghiệp luôn đóng vai trò then chốt để các nhà ĐTMH quyết định có đầu tƣ hay không, yếu tố sản phẩm đóng vai trò thấp nhất trong năm yếu tố, và ba yếu tố còn lại đóng vai trò tƣơng đƣơng 6
nhau trong quyết đinh đầu tƣ. Do đó, có thể khẳng định rằng ngoài việc có một ý tƣởng kinh doanh khả thi, doanh nghiệp cần một đội ngũ quản lý có năng lực cao đủ khả năng thực hiện ý tƣởng và kế hoạch đã đề ra. Đồng thời với quá trình cấp vốn sẽ là việc đào tào đội ngũ đó, đây là một trong những đặc điểm nổi bật của loại hình ĐTMH. (4) Thu hút vốn ĐTMH không đơn thuần chỉ là thu hút vốn. Khi các doanh nghiệp nhận đƣợc vốn ĐTMH thì tên tuổi doanh nghiệp sẽ đƣợc biết đến nhờ danh tiếng của nhà ĐTMH, với sự chú ý của giới truyền thông và các giới quan tâm khác. Ít nhất họ sẽ tò mò xem tại sao công ty đó lại nhận đƣợc hàng triệu đôla. Đồng thời, doanh nghiêp cũng nhận đƣợc sự tin tƣởng của các đối tác kinh doanh vì đứng đằng sau doanh nghiệp là nhà ĐTMH có nguồn tài chính lớn mạnh. Nhƣ vậy, thực chất ĐTMH là một dạng kinh doanh vốn, trong đó ngƣời có vốn thông qua một ngƣời có kinh nghiệm quản lý đầu tƣ để tiến hành đầu tƣ vào các doanh nghiệp chƣa trƣởng thành và có khả năng sinh lợi cao. Tuy nhiên, xét về khả năng cung cấp vốn thì vốn ĐTMH chỉ là một hình thức cấp vốn mang tính chất bổ sung, bên cạnh những hình thức cấp vốn truyền thống khác nhƣ cấp vốn qua Ngân hàng, vốn từ ngân sách nhà nƣớc. Bảng 2: Sự khác biệt giữa ĐTMH và đầu tƣ từ vốn vay ngân hàng. Đầu tư từ Các tiêu chí so sánh ĐTMH vốn vay ngân hàng Thu lãi theo Mục tiêu Tối đa hoá tỷ suất thu hồi vốn lãi suất ngắn và dài Thời gian 3-10 năm hạn Qui định về thế chấp Không Có Có, và gắn liền với sự thành Quyền sở hữu của chủ đầu tư Không công hay thất bại của công ty Ba cách: Bán cổ phần trên thị Thu hồi vốn Cách thu hồi vốn trƣờng chứng khoán, bán cho bên vay thứ ba, bán cho chủ doanh nghiệp Dịch vụ gia tăng trong quá trình Cung cấp những dịch vụ nhƣ: lập Không có đầu tư kế hoạch tài chính và chiến lƣợc 7
kinh doanh; tuyển những vị trí quản lý chủ chốt; vay từ ngân hàng và các thể chế tài chính khác; tiếp cận với thị trƣờng mới và công nghệ mới; điều hành các hoạt động marketing và sản xuất kinh doanh; niêm yết công ty trên TTCK ... Nguồn: Sunil Mani and Anthony Bartzokas, 2002, tr.16 2. Các yếu tố cấu thành ĐTMH 2.1 Vốn mạo hiểm, và quỹ ĐTMH 2.1.1 Vốn mạo hiểm Khái niệm vốn mạo hiểm, theo một số tài liệu đƣợc dùng để chỉ các nguồn vốn chuyên dụng đƣợc quản lý một cách độc lập, tập trung đầu tƣ vào vốn cổ phần hoặc liên quan đến vốn cổ phần của các công ty tƣ nhân tăng trƣởng cao. Tuy nhiên, xét về bản chất, vốn mạo hiểm có thể hiểu một cách đơn giản là nguồn tài chính cung cấp cho các công ty tƣ nhân dƣới hình thức vốn cổ phần hoặc các khoản đầu tƣ gần giống nhƣ vốn cổ phần có thời gian tối thiểu là một vài năm. Đầu tƣ vốn mạo hiểm là sự vận động của vốn từ những ngƣời có tiền, sẵn sàng chấp nhận rủi ro, dù ở mức độ khá cao, để tìm kiếm lợi nhuận sang những ngƣời có ý tƣởng, cơ hội kinh doanh nhƣng không có khả năng tự biến ý tƣởng đó thành hiện thực. Nếu thiếu một trong hai yếu tố trên, luồng chu chuyển vốn này sẽ không xuất hiện và đó chính là những yếu tố cơ bản phân biệt vốn mạo hiểm với các nguồn vốn đầu tƣ thông thƣờng khác. Theo hiệp hội ĐTMH châu Âu (EVCA): vốn mạo hiểm là một phần trong các khoản đầu tƣ vốn cổ phần tƣ nhân, đƣợc đầu tƣ cho việc khởi động doanh nghiệp trong giai đoạn phát triển ban đầu, hoặc cho việc mở rộng hoạt động kinh doanh. Theo Ronald J.Gibson và Bernard Black4: vốn mạo hiểm là khoản đầu tƣ do những tổ chức chuyên môn hoá thực hiện tại những hãng tăng trƣởng cao, rủi ro cao 4 Journal of Applied Corporate Finance - Số 9, Mùa Đông 1999, tr 36 - 48 8
và thƣờng là có công nghệ cao đang cần vốn cổ phần để tài trợ cho phát triển sản phẩm hoặc tăng trƣởng. Theo Paul Gompers và Josh Lerner5: Vốn mạo hiểm là những bể vốn độc lập, đƣợc quản lý một cách chuyên nghiệp, dành cho một mục tiêu riêng biệt là thực hiện những khoản đầu tƣ vốn chủ sở hữu trong những công ty tăng trƣởng cao đƣợc tƣ nhân nắm giữ. Hiên nay, có hai cách hiểu về vốn mạo hiểm đƣợc sử dụng rộng rãi thể hiện qua định nghĩa rộng và định nghĩa hẹp về vốn ĐTMH. Định nghĩa rộng: Vốn mạo hiểm là nguồn tài chính cung cấp cho các công ty tƣ nhân dƣới hình thức vốn cổ phần hoặc các khoản đầu tƣ gần giống nhƣ vốn cổ phần có thời hạn trung bình (3-5 năm).Mục tiêu đầu tƣ là tìm kiếm đƣợc khoản thu nhập vốn cao hơn mức trung bình. Khoản thu này trở thành hiện thực sau khi khoản đầu tƣ đƣợc bán cho một nhà kinh doanh chứng khoán hoặc, nhƣ hiện tƣợng phổ biến hơn ở các nƣớc châu Á là bán cho công chúng. Bên cạnh việc cung cấp vốn, các chuyên gia quản lý vốn mạo hiểm còn tƣ vấn, ở cấp chiến lƣợc, hƣớng dẫn các công ty nhận vốn đầu tƣ bƣớc sang giai đoạn tăng trƣởng tiếp theo và chuẩn bị sẵn sàng để công ty đƣợc chuyển giao cho các cổ đông khác. Những tƣ vấn này là một đặc điểm quan trọng và đặc thù của vốn mạo hiểm. Đặc biệt, khi các nhà đầu tƣ có một vị trí trong hội đồng quản trị của công ty nhận vốn đầu tƣ, với các kinh nghiệm thu đƣợc từ các công ty khác, các chuyên gia quản lý vốn mạo hiểm có thể tác động tới sự phát triển của các công ty nhận vốn đầu tƣ. Các công ty quản lý vốn mạo hiểm khác nhau đặt ra các trọng tâm khác nhau về mức độ tham gia. Mức độ tham gia có thể là tối thiểu, thƣờng gắn liền với một số cổ phần nhỏ, hoặc tham gia công việc thƣờng nhật, nhƣ đóng vai trò Chủ tịch hội đồng quản trị, thƣờng gắn liền với việc nắm giữ đa số cổ phần. Thuật ngữ vốn mạo hiểm trong định nghĩa này có thể đƣợc sử dụng cùng nghĩa với thuật ngữ vốn cổ phần tƣ nhân (Private equity). Định nghĩa hẹp: Phần thu hẹp của định nghĩa rộng xác định vốn mạo hiểm là các khoản đầu tƣ vốn cổ phần tƣ nhân trung hạn vào các công ty nhận vốn chƣa trƣởng thành. Nói cách khác, công ty đƣợc đầu tƣ đang trong giai đoạn đầu của quá trình 5 Journal of Economics perspectives - Số 2, Mùa xuân 2001, tr 145 - 148 9
phát triển sản phẩm, phát triển năng lực sản xuất hoặc cung cấp dịch vụ. Vì các công ty đang trong giai đoạn này có xu hƣớng có lịch sử phát triển ngắn hơn và quy mô nhỏ hơn so với đa số các khoản đầu tƣ nêu trong định nghĩa rộng, nên rủi ro có xu hƣớng cao hơn. Và do vậy, các chuyên gia quản lý vốn mạo hiểm sẽ tìm kiếm các khoản thu nhập tiềm năng cao hơn. Sự khác biệt giữa hai định nghĩa này là mức độ trƣởng thành của các công ty nhận vốn đầu tƣ . Không có quy tắc rõ ràng nào (chẳng hạn một mức doanh số ấn định) để phân biệt hai loại công ty này. Thay vào đó, định nghĩa hẹp đƣợc xem là đúng ở giai đoạn đầu của một khoản đầu tƣ cổ phần tƣ nhân. Ở các thị trƣờng vốn cổ phần tƣ nhân đã hoạt động tốt nhƣ Mỹ và Anh, ngƣời cung cấp vốn có xu hƣớng tập trung vào đầu hoặc cuối quá trình phát triển của doanh nghiệp. Tuy vậy, vẫn có một số ngƣời cung cấp vốn sẵn sàng đầu tƣ trải dài cho đến khi doanh nghiệp trƣởng thành. Vốn mạo hiểm có thể đƣợc huy động theo nhiều cách khác nhau, trong đó phổ biến nhất là phát hành cổ phiếu. Tuỳ thuộc vào tình hình phát triển và những đặc thù của ngành công nghiệp đƣợc đầu tƣ mà có sự tham gia ở mức độ khác nhau của các nhà đầu tƣ. Cho tới nay, một phần đáng kể nguồn vốn mạo hiểm trên thế giới là xuất phát từ các quỹ hƣu trí, các ngân hàng và các doanh nghiệp bảo hiểm. Bên cạnh đó chính phủ ngày càng có những tác động tích cực vào thị trƣờng vốn ĐTMH thông qua việc cung cấp các khoản vay giá rẻ cho có công ty kinh doanh nhỏ để các công ty này đem cho các doanh nhân mà họ thấy xứng đáng vay lại hoặc góp vốn trực tiếp cho các quỹ ĐTMH (đƣợc tƣ nhân quản lý một cách chuyên nghiệp) với tƣ cách nhƣ là một cổ đông. Sự can thiệp của chính phủ sẽ có những tác động tích cực đến sự phát triển của thị trƣờng vốn ĐTMH và đến lƣợt nó thúc đẩy sự ra đời của các doanh nghiệp khởi sự. Cách thức huy động vốn tuỳ thuộc vào việc quỹ mạo hiểm đƣợc thành lập theo hình thức tổ chức pháp lý nào, thông thƣờng là phát hành cổ phiếu, trái phiếu, góp vốn liên doanh, vay vốn ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác, v.v... Quy mô vốn mạo hiểm tùy thuộc các quỹ. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm tổ chức của nhiều quỹ ở Mỹ và các nƣớc Tây Âu, một quỹ mạo hiểm trung bình chỉ đủ khả năng cung cấp vốn và tham gia quản lý danh mục đầu tƣ vào khoảng 15 – 20 10
doanh nghiệp với tổng mức vốn cấp trên một doanh nghiệp khoảng 2 – 3 triệu USD. Nhƣ vậy, tính trung bình quy mô vốn hoạt động của một quỹ mạo hiểm tại Mỹ và Tây Âu ƣớc tính khoảng 30 – 50 triệu USD. Quy mô của các quỹ mạo hiểm nhỏ chỉ khoảng 10 triệu USD hoặc ít hơn, cũng có một số rất ít quỹ có vốn lớn, lên đến hàng tỷ USD. Các quỹ mạo hiểm do nhà nƣớc thành lập thƣờng có số vốn rất lớn. Nhƣ vậy các nguồn tài trợ cho quỹ ĐTMH rất đa dạng. Tính đa dạng cũng nhƣ tỷ trọng của từng loại nguồn vốn của quỹ phụ thuộc vào sự phát triển của thị trƣờng tài chính, sự phát triển của các định chế tài chính, sự phát triển của các ngành công nghệ cao và sự quan tâm của nhà đầu tƣ tƣ nhân cũng nhƣ của chính phủ đối với hoạt động của quỹ ĐTMH ở từng quốc gia. 2.1.2 Khái quát chung về quỹ ĐTMH Khi nói đến ĐTMH, một khái niệm không thể không đƣợc đề cập đến đó là quỹ ĐTMH. Vậy quỹ ĐTMH là gì, những đặc điểm, các mô hình hoạt động của quỹ là nhƣ thế nào, và nó có vai trò gì đối với sự phát triển của ngành công nghiệp ĐTMH ở Việt Nam cũng nhƣ trên thế giới. a. Khái niệm quỹ ĐTMH Hiện nay, có nhiều cách định nghĩa quỹ ĐTMH khác nhau, nhƣng một trong những định nghĩa phổ biến nhất coi quỹ ĐTMH là một tập hợp vốn nằm dƣới sự quản lý chuyên nghiệp, đƣợc huy động vì mục đích duy nhất là thực hiện những khoản đầu tƣ vốn cổ phần trực tiếp, có quản lý một cách chủ động vào các công ty tƣ nhân tăng trƣởng nhanh và với một chiến lƣợc thoát vốn đã đƣợc xác định rõ ràng. Quỹ ĐTMH là một loại hình quỹ đầu tƣ có tính chuyên biệt hoá (specialised funds). Điều đó thể hiện ở việc nó chuyên cấp vốn theo phƣơng thức ĐTMH vào một số lĩnh vực có tốc độ tăng trƣởng nhanh và chủ yếu là các ngành công nghệ cao. Do đó, cũng có thể coi nó là một loại quỹ tăng trƣởng. Ngoài ra một số quỹ ĐTMH cũng chuyên biệt cả theo hƣớng đầu tƣ vào một địa bàn nào đó hoặc một quốc gia nào đó (country fund), có quỹ chuyên đầu tƣ vào một quỹ mạo hiểm khác nhằm chia nhỏ rủi ro, gọi là quỹ trung gian (fund of funds). Một khái niệm cần đƣợc nhắc tới để phân biệt với quỹ đầu tƣ mạo hiểm đó là quỹ đầu tƣ vốn cổ phần tƣ nhân. Ở châu Âu, hai khái niệm này hầu nhƣ không có 11
sự phân biệt rõ ràng, và đƣợc sử dụng thay thế cho nhau. Còn ở Mỹ, đây là hai khái niệm tƣơng đối độc lập và phân biệt với nhau. Quỹ cổ phần tƣ nhân bao gồm những quỹ mà vốn góp hình thành nên do quỹ đó đƣợc dành cho nhiều hoạt động khác nhau: ĐTMH, mua cổ phiếu giành quyền kiểm soát bằng cách sử dụng đòn bẩy, các vụ sáp nhập, đầu tƣ sử dụng nợ thứ cấp có quyền ƣu tiên thấp hơn nợ ngân hàng nhƣng lại cao hơn so với chứng khoán vốn cổ phần và thƣờng gắn kèm chứng quyền, đầu tƣ vào chứng khoán nợ mà tổ chức phát hành có nhiều nguy cơ bị mất khả năng thanh toán (chiến lƣợc đầu tƣ nhằm mua trái phiếu chiết khấu của một công ty bị cạn kiệt về mặt tài chính, sau đó chuyển các chứng khoán đang nắm giữ thành chứng khoán vốn cổ phần và chủ động tham gia vào quản lý công ty đó) và nhiều hoạt động hỗn hợp khác nhƣ cho thuê tài sản và mua nợ mạo hiểm (mua các khoản phải thu của những công ty non trẻ có độ rủi ro cao). Còn khái niệm quỹ ĐTMH chủ yếu đƣợc dành cho những quỹ đầu tƣ vào vốn cổ phần và những sản phẩm có liên quan đến vốn cổ phần trong các công ty định hƣớng tăng trƣởng. Về nguyên tắc, quỹ cổ phần tƣ nhân có thể đầu tƣ vào một công ty ở mọi giai đoạn nhƣ: hình thành ý tƣởng, khởi sự, mở rộng, mua lại hoặc sáp nhập, cứu vãn hoặc xoay chuyển tình thế, mua lại cổ phiếu đã niêm yết, v.v... Còn quỹ ĐTMH thƣờng tập trung vào các công ty ở giai đoan hình thành ý tƣởng, thành lập, khởi sự và mở rộng. Một loại hình quỹ đầu tƣ quen thuộc, và hoạt động rất mạnh ở Việt Nam trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của TTCK đó là quỹ đầu tƣ chứng khoán. Về mặt kinh tế học quỹ đầu tƣ chứng khoán là quỹ hình thành từ vốn góp của ngƣời đầu tƣ ủy thác cho công ty quản lý quỹ, và đầu tƣ tối thiểu 60% giá trị tài sản của quỹ vào chứng khoán. Bảng 3: So sánh quỹ đầu tƣ mạo hiểm và quỹ đầu tƣ chứng khoán Loại quỹ Quỹ đầu tƣ mạo hiểm Quỹ đầu tƣ chứng khoán Cơ cấu huy động vốn Kết thúc đóng Kết thúc đóng hoặc mở Đầu tƣ trực tiếp (vốn cổ Theo danh mục đầu tƣ (cổ Hình thức đầu tƣ phần – vốn góp). phiếu, trái phiếu đã niêm 12
yết) Các dự án, doanh nghiệp nhỏ, chƣa niêm yết, chủ Các doanh nghiệp đã phát Đối tƣợng đầu tƣ yếu trong lĩnh vực có hành chứng khoán ra công tiềm năng tăng trƣởng chúng nhanh nhƣ công nghệ cao Nhỏ, từ vài triệu đến vài Lớn hơn, từ vài chục đến Quy mô vốn trung bình chục triệu USD hàng trăm triệu USD b. Đặc điểm của quỹ ĐTMH: có 3 đặc điểm cơ bản sau:  Tính rủi ro của các khoản đầu tư cao: ĐTMH là một hoạt động có tính rủi ro rất cao do đối tƣợng đƣợc nhận vốn đầu tƣ của các quỹ ĐTMH chủ yếu là những công ty tƣ nhân mới thành lập hoặc hoạt động trong những lĩnh vực mới hình thành. Sự rủi ro xuất phát từ bốn yếu tố, cũng đồng thời là bốn đặc điểm của các công ty nhận đầu tƣ, đó là: Sự không chắc chắn, thông tin không cân xứng, tính chất của tài sản và các điều kiện trong thị trƣờng tài chính và thị trƣờng sản phẩm có liên quan. Các công ty đƣợc đầu tƣ thƣờng có số tài sản vô hình chiếm tỷ trọng lớn trong tổng giá trị tài sản, đó là những tài sản rất khó định giá và có thể không bán đƣợc trong trƣờng hợp hoạt động kinh doanh của công ty bị thất bại. Điều kiện thị trƣờng của các ngành đƣợc đầu tƣ cũng có tính biến động rất cao. Có những ngành mà sản phẩm mới còn ở trong giai đoạn nghiên cứu, thử nghiệm chứ chƣa đƣợc công chúng thừa nhận rộng rãi. Sự không chắc chắn về thành công của sản phẩm, về phản ứng của đối thủ cạnh tranh cũng nhƣ của khách hàng. Do đó, thành công của công ty nhận vốn đầu tƣ, và kéo theo đó là lợi nhuận mà nhà đầu tƣ kỳ vọng nhận đƣợc trong tƣơng lai, cũng có tính không chắc chắn rất cao.  Thời hạn của các khoản đầu tư: Các khoản đầu tƣ của các quỹ ĐTMH thƣờng là những khoản đầu tƣ trung đến dài hạn. Đối tƣợng nhận vốn đầu tƣ của các quỹ ĐTMH chủ yếu là các công ty cổ phần tƣ nhân, chƣa đƣợc niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán, thậm chí mới ở giai đoạn hình thành ý tƣởng. Để đi đến đƣợc cái đích cuối cùng của quỹ là thực hiện một chiến lƣợc thoát vốn hiệu quả, đem lại lợi nhuận cao nhất cho các nhà đầu tƣ vào quỹ từ khoản vốn bỏ ra ban đầu, các công 13
ty đó phải đạt đƣợc sự phát triển ở mức độ nhất định sao cho cổ phiếu của chúng trở nên có sức hấp dẫn. Điều này đòi hỏi một khoảng thời gian cần thiết cho sự tích luỹ mở rộng, có thể kéo dài một vài năm, hoặc đến bảy hay mƣời năm.  Người đầu tư: Do các khoản đầu tƣ mà quỹ ĐTMH thực hiện vừa có tính rủi ro cao vừa là những khoản đầu tƣ dài hạn nên không phải bất kỳ ai có một khoản tiền tiết kiệm trong tay cũng có thể tham gia vào các quỹ này nhƣ trong trƣờng hợp của quỹ tƣơng hỗ. Ngƣời đầu tƣ vào quỹ thƣờng là các định chế (nhà đầu tƣ có tổ chức) nhƣ các quỹ hƣu trí, quỹ bảo trợ của các trƣờng đại học, công ty bảo hiểm, công ty kinh doanh thông thƣờng hoặc một số ít những cá nhân giàu có. Đặc biệt, các nhà đầu tƣ có tổ chức là đối tƣợng có vai trò quan trọng do họ có số vốn lớn, có khả năng thực hiện sự đa dạng hoá và có thể chấp nhận đầu tƣ dài hạn. c. Các cách hình thành, mô hình và chức năng của các quỹ ĐTMH  Các cách hình thành: Có hai cách hình thành quỹ ĐTMH. - Thứ nhất, các công ty tự thành lập quỹ ĐTMH. Các công ty hay tập đoàn có tiềm lực tài chính lớn sẽ tự lập ra một quỹ ĐTMH hoặc cùng hợp tác góp vốn vào một quỹ, họ sẽ thuê hay tiến cử một ban quản lý quỹ chuyên nghiệp chịu trách nhiệm quản lý quỹ đó. Quỹ này có thể là quỹ chuyên biệt hóa hoặc quỹ mang tính chất mở rộng. Hiện nay, dạng quỹ này khá phổ biến trên thế giới đặc biệt là ở Mỹ có thể kể ra một số tập đoàn đã thành lập hình thức quỹ này nhƣa tập đoàn Intel, Microsoft, … - Thứ hai, các tổ chức đầu tƣ có thể tiến hành góp vốn vào các công ty quản lý vốn ĐTMH chuyên nghiệp (hình thức Limited partnership). Các công ty dạng này gọi vốn từ các nhà đầu tƣ nhỏ lẻ hay các tổ chức đầu tƣ để tiến hành đầu tƣ vào nhiều dự án có thời gian đầu tƣ vào mỗi dự án từ 3 – 7 năm. Và các công ty quản lý quỹ thƣờng lập các quỹ riêng biệt chuyên vào các ngành khác nhau với những mục tiêu đầu tƣ khác nhau, mỗi quỹ này thƣờng tồn tai từ 10 – 15 năm.  Các mô hình quỹ ĐTMH - Mô hình quỹ hợp danh hữu hạn (Limited partnership): Mô hình quỹ mạo hiểm phổ biến nhất hiện nay ở Mỹ và đƣợc nhiều nƣớc học tập là dạng tín thác đầu tƣ (Investment trust) dƣới hình thức hợp danh hữu hạn (Limited partnership) theo 14
luật Anh – Mỹ. Theo mô hình này, nguồn vốn ĐTMH đƣợc cấp chủ yếu bởi các nhà đầu tƣ thuộc mọi thành phần khác nhau, với tƣ cách là thành viên góp vốn trách nhiệm hữu hạn (limited partner) của quỹ. Số vốn này đƣợc giao cho một hoặc một vài thành viên quản lý đầu tƣ vốn (general partner) thực hiện các hoạt động đầu tƣ và phải chịu trách nhiệm vô hạn (hoàn toàn) bằng toàn bộ tài sản của mình. - Mô hình đơn vị tín thác (Trust unit): Quỹ ĐTMH dƣới hình thức đơn vị tín thác không có tƣ cách pháp nhân mà chỉ là một tổ hợp vốn dựa trên một điều lệ hoặc một hình thức pháp lí tƣơng đƣơng, đƣợc uỷ thác cho một tổ chức (công ty) quản lý danh mục đầu tƣ một cách chuyên nghiệp với một mức chi phí quản lý nhất định, theo chế định ngƣời nhận uỷ thác và đƣợc giám sát thừa nhận uỷ thác bởi một tổ chức. - Mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH): Theo kinh nghiệm tổ chức các quỹ mạo hiểm trên thế giới thì mô hình này ít xuất hiện và không phát triển nhiều. Do bản chất của các quỹ rất gần với tính chất xã hội hoá đầu tƣ, nghĩa là huy động vốn một cách rộng rãi để tập trung vào một bộ phận quản lý đầu tƣ chuyên nghiệp, bộ phận này với những kỹ năng nghiệp vụ và kinh nghiệm, sẽ quản lý đầu tƣ số vốn tốt hơn các nhà đầu tƣ trực tiếp thực hiện. Vì vậy, mô hình công ty TNHH không phát huy thật sự đƣợc những ƣu điểm đặc trƣng của quỹ đầu tƣ, cho dù số vốn của quỹ dƣới hình thức công ty TNHH có thể rất lớn. - Mô hình công ty cổ phần (CTCP): Mô hình quỹ dƣới hình thức CTCP có cấu trúc đơn giản nhƣ các CTCP thông thƣờng, các cổ đông đƣợc chia thành cổ đông sáng lập và cổ đông thông thƣờng. Các sáng lập viên thƣờng nắm một tỷ lệ cổ phần đáng kể để có đủ điều kiện tham gia hội đồng quản trị với tƣ cách thành viên và chịu trách nhiệm hữu hạn trong phần vốn góp cổ phần. Mô hình này cũng cho phép một quỹ mạo hiểm đƣợc hình thành cả dƣới dạng quỹ đóng (ngƣng góp cổ phần sau một thời hạn nhất định), và quỹ mở (đƣợc phép phát hành liên tục và rộng rãi cổ phần để tăng vốn, đồng thời sẵn sàng thu mua lại các cổ phiếu đã phát hành).  Chức năng của quỹ ĐTMH: - Chức năng tài chính của quỹ ĐTMH: 15