Khoá luận tốt nghiệp: Vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:74

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tập trung nghiên cứu và làm rõ được những vấn đề chung về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng chống tham nhũng tại Việt Nam hiện nay; Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn trong đấu tranh phòng, chống tội phạm tham nhũng, chức vụ, tội phạm tham nhũng xâm phạm hoạt động tư pháp; tìm hiểu những vấn đề lý luận và quy định của pháp luật về vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khoá luận tốt nghiệp: Vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP TÊN ĐỀ TÀI KHÓA LUẬN VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Họ và tên tác giả: Nguyễn Thị Anh Phương Hệ đào tạo: Chính quy Khóa học: 2020-2024 Lớp: Thanh Tra B Mã sinh viên: 2005TTRB042 Hà Nội - 2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP TÊN ĐỀ TÀI KHÓA LUẬN VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Họ và tên tác giả: Nguyễn Thị Anh Phương Người hướng dẫn: Nguyễn Thị Hoàn Hệ đào tạo: Chính quy Khóa học: 2020-2024 Lớp: Thanh Tra B Mã sinh viên: 2005TTRB042 Hà Nội - 2024
LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp với đề tài: “Vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay” là kết quả nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Tất cả nội dung của khóa luận hoàn toàn được xây dựng và phát triển dựa trên những quan điểm của chính cá nhân, dưới sự hướng dẫn khoa học của Tiến sĩ Nguyễn Thị Hoàn. Các nội dung nghiên cứu trong khóa luận được trích dẫn nguồn rõ ràng, số liệu và kết quả trong đề tài này đảm bảo tính trung thực và tuân thủ các quy định về trích dẫn, chú thích tài liệu tham khảo. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. Hà Nội, ngày 07 tháng 3 năm 2024 SINH VIÊN THỰC HIỆN Nguyễn Thị Anh Phương
LỜI CẢM ƠN Em xin chân thành cảm ơn đến tất cả các lãnh đạo Học Viện Hành chính Quốc gia, lãnh đạo khoa và các thầy giáo, cô giáo trong trường đã hết lòng giúp đỡ và truyền đạt những kiến thức hữu ích cho em trong quá trình học tập. Đặc biệt em xin chân thành cảm ơn sự chỉ bảo, hướng dẫn của các thầy giáo, cô giáo trong khoa Nhà nước và pháp luật với sự tận tâm, nhiệt huyết trong giảng dạy đã giúp em tích luỹ được rất nhiều kiến thức bổ ích và kỹ năng sống. Lời đầu tiên cho em xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến giảng viên hướng dẫn - Tiến sĩ Nguyễn Thị Hoàn đã tận tình hướng dẫn và chỉnh sửa, góp ý cho em hoàn thiện khóa luận tốt nghiệp này. Em cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới toàn thể các cô, chú, anh, chị làm việc tại phòng lưu trữ của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã tận tâm giúp đỡ và tạo điều kiện cung cấp tài liệu tốt nhất để em hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Nguồn kiến thức thì vô hạn và thời gian thực hiện khóa luận còn hạn chế nên trong quá trình thực hiện sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, em xin chân thành cảm ơn và mong nhận được những đóng góp, ý kiến vô cùng quý báu của quý thầy cô. Em xin kính chúc quý thầy cô nhà trường, cùng toàn thể các cô, chú, anh chị tại phòng lưu trữ Viện kiểm sát nhân dân tối cao luôn mạnh khoẻ và đạt được nhiều thành công trong công việc. Em xin chân thành cảm ơn !
DANH MỤC VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa VKSND Viện kiểm sát nhân dân VKSNDTC Viện kiểm sát nhân dân tối cao VKSQS Viện kiểm sát quân sự KSV Kiểm sát viên CQĐT Cơ quan điều tra UBND Uỷ ban nhân dân PCTN Phòng chống tham nhũng TAND Toà án nhân dân BCĐTW Ban chỉ đạo Trung Ương THADS Thi hành án dân sự BTP Bộ tư pháp TT&TT Thông tin và Truyền thông
DANH MỤC SƠ ĐỒ STT Tên sơ đồ Trang 1 Sơ đồ 1.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Viện Kiểm sát nhân dân Việt 07 Nam 2 Sơ đồ 2.1. Sơ đồ so sánh số lượng vụ án hình sự khởi tố mới và án 39 tham nhũng, chức vụ của ngành kiểm sát nhân dân trong giai đoạn năm 2021-2023.
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài............................................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài........................................................................... 3 3. Mục đích nghiên cứu đề tài .............................................................................................. 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 4 5. Phương pháp tiến hành nghiên cứu ................................................................................ 4 6. Bố cục tổng quát của khóa luận. ..................................................................................... 5 PHẦN NỘI DUNG.................................................................................................................... 6 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG. ............................................ 6 1.1. Khái quát chung về Viện kiểm sát nhân dân. .............................................................. 6 1.2. Khái niệm, nội dung vai trò Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng. ............................................................................................................................................ 7 1.3. Thẩm quyền phòng, chống tội phạm tham nhũng của viện kiểm sát nhân dân. ........ 15 1.3.1. Thẩm quyền của cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao (cục 1) trong phòng, chống tham nhũng. ........................................................................................... 16 1.3.2 Thẩm quyền của vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án tham nhũng, chức vụ của Viện kiểm sát nhân dân tối cao (vụ 5). ..................................................... 17 1.3.3. Thẩm quyền của Vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án xâm phạm hoạt động tư pháp, tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát nhân dân tối cao (Vụ 6). .......................................................................................... 18 1.3.4. Thẩm quyền của phòng thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử phúc thẩm án kinh tế, tham nhũng và chức vụ (Viện kiểm sát nhân dân cấp cao). ....................... 18 1.3.5. Thẩm quyền của phòng thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử sơ thẩm án hình sự về kinh tế và tham nhũng, chức vụ (cấp tỉnh, huyện) .............. 19 1.3.6. Thẩm quyền của Thanh tra viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng. ........................................................................................................................... 20 1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng. ...................................................................................................................... 21 Kết luận chương 1............................................................................................................... 27 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG........................................................ 28 2.1. Thực trạng thực hiện vai trò của Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong phòng, chống tham nhũng. ...................................................................................................................... 28 2.1.1. Thực hiện quyền công tố và kiểm sát giải quyết các vụ án về tham nhũng của viện kiểm sát nhân dân tối cao. ............................................................................................ 28 2.1.2. Điều tra phòng, chống tham nhũng của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao. .......................................................................................................................... 29 2.1.3. Vai trò thông qua thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát nhân dân tối cao. .......................................................................................................................... 30 2.1.4. Phối hợp giữa Viện kiểm sát tối cao với các chủ thể khác có liên quan trong công tác phòng, chống tham nhũng. ...................................................................................... 35 2.2. Hạn chế và nguyên nhân của Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. ............................................................................................. 38 2.2.1. Hạn chế. .............................................................................................................. 38
2.2.2. Nguyên nhân ....................................................................................................... 44 Kết luận chương 2............................................................................................................... 46 CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY. ......................................................................................................................... 47 3.1. Quan điểm tăng cường vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng. ............................................................................................................................... 47 3.1.1. Hoàn thiện vai trò phòng, chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân phải gắn với chủ trương của Đảng và Nhà nước. ................................................................. 47 3.1.2. Hoàn thiện vai trò phòng, chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân phải kết hợp với vai trò tham mưu và phối hợp trong phòng chống tham nhũng. ..................... 47 3.1.3. Hoàn thiện vai trò phòng, chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân phải gắn với quyền phòng chống tham nhũng của công dân, xã hội và bộ máy nhà nước. . 49 3.1.4. Hoàn thiện cơ chế kiểm soát tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức. .............. 50 3.1.5. Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kịp thời phát hiện, đề xuất xử lý hành vi tham nhũng, tiêu cực của viện kiểm sát nhân dân. ........... 51 3.2. Giải pháp tăng cường vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở việt Nam hiện nay. .............................................................................................. 52 Kết luận chương 3............................................................................................................... 58 KẾT LUẬN ............................................................................................................................. 59
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cùng với sự phát triển của đất nước trong những năm qua, ngành kiểm sát là một trong những nội dung quan trọng được Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm gắn với mục tiêu “lấy dân làm gốc" xây dựng một “nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa" thực sự của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, tại Điều 14 Hiến pháp năm 2013 của nước ta quy định: “Ở nước Cộng Hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội và dân sự được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật”. Viện kiểm sát nhân dân là một trong bốn hệ thống cơ quan Nhà nước trong bộ máy Nhà nước ta, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm pháp luật thống nhất và đóng vai trò tích cực trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng và Nhà nước. Trong những năm vừa qua, Đảng và Nhà nước của chúng ta đã và đang tăng cường thực hiện cải cách tư pháp, trong đó bao gồm việc cải cách tổ chức và hoạt động của Viện Kiểm sát nhân dân, theo đó yêu cầu VKSND tập trung thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp của mình. Kể từ khi được thành lập năm 1960 đến nay, trải qua 64 năm hình thành và phát triển Viện kiểm sát nhân dân đã không ngừng hoàn thiện đóng vai trò là công cụ hữu hiệu giúp thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, cũng như đóng vai trò quan trọng trong công cuộc phòng, chống tham nhũng trong cả nước. Nhận thức được tầm quan trọng của ngành Kiểm sát nhân dân trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, nhà nước đã thể chế hóa trong hệ thống pháp luật như: Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014, Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm 2015, Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018... Đặc biệt quy định tại điều 83 của Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018 đã quy định: “Viện kiểm sát nhân dân tối cao có đơn vị chuyên trách về chống tham nhũng…”. Trong tình hình hiện nay, bên cạnh tình hình kinh tế - xã hội nước ta tiếp tục phát triển tích cực, nền kinh tế vẫn đang trên đà tăng trưởng cao lạm phát được duy trì dưới sự kiểm soát nghiêm ngặt, và chính sách xã hội tiếp tục được thực hiện một cách có hiệu quả và nhận sự quan tâm đặc biệt. Quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội được duy trì vững chắc. Công tác cải cách tư pháp và đấu tranh phòng chống tội phạm tiếp tục nhận được sự quan tâm mạnh mẽ từ Đảng và Nhà nước, và đã đạt được những kết 1
quả tích cực đáng kể. Quyền con người và quyền công dân ngày càng được nâng cao và bảo đảm một cách toàn diện. Đối với biện pháp phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực được các cơ quan, đơn vị triển khai thực hiện hiệu quả và đồng bộ; trong tổ chức, thực thi công vụ ngày càng hoàn thiện, và công khai, minh bạch; Các vấn đề tồn tại, hạn chế trong công tác PCTN, tiêu cực đã kịp thời được khắc phục, cải thiện. Các văn bản chỉ đạo cũng như các chỉ thị được ban hành đúng thời điểm và mang lại hiệu quả cao như ngày 27 tháng 6 năm 2023 vừa qua VKSND tối cao đã ban hành chỉ thị số 03/CT- VKSTC về tăng cường công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong ngành kiểm sát nhân dân nhằm đáp ứng yêu cầu của công tác PCTN, tiêu cực trong tình hình mới. Bên cạnh đó, tình hình tham nhũng tại Việt Nam vẫn còn có chiều hướng ra tăng về tính chất mức độ cũng như số lượng vụ án, không chỉ diễn biến phức tạp đối với tội phạm trong phạm vi thẩm quyền của các Cơ quan Công an hay cơ quan Quân đội nhân dân mà còn các tội phạm có tính chất đặc biệt như tội phạm tham nhũng, chức vụ xâm phạm lĩnh vực tư pháp thuộc thẩm quyền Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân dân. Trong bối cảnh hiện nay, với sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của trình độ khoa học và kỹ thuật, các cơ quan cần phải chủ động và kịp thời phát hiện cũng như xử lý các vụ việc một cách nhanh chóng. Hành vi và thủ đoạn của các đối tượng ngày càng trở nên tinh vi, đặc biệt là đối với các tội phạm có liên quan đến những người sở hữu chức vụ và quyền hạn trong ngành tư pháp.Vì vậy, việc phát hiện, khởi tố và điều tra các loại tội phạm liên quan đến việc xâm phạm hoạt động tư pháp và tội phạm tham nhũng, đặc biệt trong hoạt động tư pháp của Viện Kiểm sát nhân dân, đều đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức. Thực tiễn đó, đòi hỏi cần tiếp tục nghiên cứu về vai trò của Viện kiểm sát trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động cũng như nâng cao chất lượng và vai trò của Viện kiểm sát trong phòng chống tội phạm tham nhũng, đáp ứng với yêu cầu của cải cách tư pháp trên toàn quốc nói chung. Thông qua quá trình thực tập thực tiễn tại Viện kiểm sát nhân dân tối cao, tác giả đã khoanh vùng nghiên cứu và làm rõ thực tiễn vai trò của Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong phòng chống tham nhũng. Vì vậy học viên chọn đề tài: “Vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay.” 2
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng tại Việt Nam hiện nay là vấn đề đã được nhiều người quan tâm và nghiên cứu từ những góc độ, cấp độ khác nhau. Liên quan đến vấn đề này, cũng có rất nhiều bài viết liên quan đến vị trí, vai trò và chức năng cũng như kết quả của Viện kiểm sát nhân dân các cấp trong hoạt động phòng chống tham nhũng, tuy nhiên vẫn còn ít những nghiên cứu tổng thể chạm được đến về những khía cạnh hạn chế, khó khăn và nguyên nhân trong quá trình thực hiện vai trò phòng, chống tham nhũng của toàn ngành Kiểm sát nhân dân vì tính chất phức tạp và phạm vi rộng. Hiện nay, liên quan đến vấn đề này chúng ta có một số bài viết, luận văn như sau: Bài viết: “ Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng” của tác giả Tiến sĩ Nguyễn Huy Tiến ( Phó viện trưởng VKSND tối cao) [48]. Đây là bài viết đã làm rõ được vai trò của Viện kiểm sát nhân dân thông qua các phương diện và đã đưa ra những kết quả trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, và làm rõ được một số hạn chế trong thực hiện hoạt động này, tuy nhiên vì tính chất là bài viết chuyên ngành đăng trên tạp chí Đảng Cộng Sản nên một số hạn chế, vướng mắc trong thực hiện hoạt động PCTN còn chưa thực sự được phân tích cụ thể. Đề tài luận văn: “Vai trò của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam” [27] của tác giả Trần Long Hân. Trong đề tài này, tác giả đã làm rõ được những cơ sở lý luận cũng như thực trạng vai trò của Cơ quan điều tra VKSND tối cao trong phòng, chống tham nhũng từ đó đưa ra được các giải pháp hoàn thiện công tác điều tra tội phạm đặc thù này của VKSND tối cao. Đặc biệt tác phẩm của Nguyễn Phú Trọng (2023). “ Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh” [18], Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, đã đưa ra những quan điểm và định hướng góp phần quan trọng trong công tác phòng chống tham nhũng của nước ta giai đoạn hiện nay. Như vậy, có thể nói rằng, hiện nay có khá ít các đề tài nghiên cứu nào trực tiếp và đi sâu phân tích những hạn chế, khó khăn trong thực tiễn thực hiện vai trò phòng, chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân. Các đề tài nghiên cứu phần lớn tập chung vào các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và các kết quả thực hiện vai trò PCTN tuy nhiên vẫn chưa chạm được đến các khía cạch thực tiễn hoạt động trong thực hiện 3
Vai trò phòng, chống tham nhũng như hạn chế, nguyên nhân và các vấn đề vướng mắc liên quan. 3. Mục đích nghiên cứu đề tài - Khóa luận tập trung nghiên cứu và làm rõ được những vấn đề chung về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng chống tham nhũng tại Việt Nam hiện nay. - Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn trong đấu tranh phòng, chống tội phạm tham nhũng, chức vụ, tội phạm tham nhũng xâm phạm hoạt động tư pháp; tìm hiểu những vấn đề lý luận và quy định của pháp luật về vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. - Dựa trên những thực trạng hoạt động và kiến thức cơ bản qua thực tập thực tiễn tại phòng lưu trữ VKSND tối cao, khóa luận đề xuất phương hướng và những giải pháp nâng cao vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng: Khóa luận tập trung nghiên cứu việc thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng và vai trò phòng, chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân thông qua thực tiễn kiểm sát việc giải quyết các vụ án tham nhũng tại Viện kiểm sát nhân dân Tối cao theo luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 và Luật phòng chống tham nhũng năm 2018 và các văn bản luật có liên quan. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Do phạm vi tiếp cận vấn đề rộng, Khóa luận đã khoanh vùng và tập trung vào việc nghiên cứu, phân tích và đánh giá các vấn đề lý luận về pháp luật và thực trạng áp dụng các quy định của pháp luật và hoạt động liên quan đến vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng thông qua thực tiễn tại Viện kiểm sát nhân dân tối cao giai đoạn từ năm 2015-2023. 5. Phương pháp tiến hành nghiên cứu Khóa luận sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau : - Phương pháp nghiên cứu: Thông qua việc tham khảo, đọc hiểu các tài liệu, sách báo, thư viện trường, các trang mạng Internet. - Phương pháp quan sát : Thông qua quá trình làm việc, quan sát thực tế và tiếp cận tài liệu tại phòng Lưu trữ viện kiểm sát nhân dân tối cao. 4
- Phương pháp phân tích, so sánh, đánh giá, tổng hợp: Căn cứ vào các thông tin, tài liệu, số liệu, Khóa luận và các chỉ thị của Viện kiểm kiểm sát nhân dân tối cao cung cấp và cho phép tham khảo. 6. Bố cục tổng quát của khóa luận. Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo. Khóa luận gồm 3 chương: - Chương 1 : Cơ sở lý luận, pháp lý về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng. - Chương 2 : Thực trạng vai trò của Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong phòng, chống tham nhũng. - Chương 3 : Quan điểm và giải pháp tăng cường vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở việt nam hiện nay. 5
PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG. 1.1. Khái quát chung về Viện kiểm sát nhân dân. Trải qua 64 năm lịch sử hình thành và phát triển, Ngành kiểm sát nhân dân đã hình thành cùng với quá trình phát triển của Nhà nước và cách mạng Việt Nam. Ngày 15/07/1960, tại kỳ họp thứ nhất, Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (khóa II) đã phê duyệt Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân đầu tiên. Luật này đã được Hồ Chủ tịch ký Lệnh công bố ngày 26/7/1960, đóng vai trò quan trọng trong dấu mốc ra đời của VKSND. Có thể nói, việc xác định vị trí, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức, bộ máy và nguyên tắc tổ chức theo ngành dọc của VKSND là một bước tiến mới, đảm bảo pháp chế được thực hiện thống nhất trong lịch sử của nước ta. Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 đã quy định tại điều 2 rằng Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà. VKSND có trách nhiệm bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, góp phần đảm bảo thực thi pháp luật được chấp hành nghiêm túc và đúng đắn. Viện kiểm sát nhân dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức tại 4 cấp: Viện kiểm sát nhân dân tối cao; Viện kiểm sát nhân dân cấp cao (có 3 Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội, Đà Nẵng và thành phố Hồ Chí Minh); VKSND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (hiện có 63 VKSND cấp tỉnh) và VKSND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (hiện có 710 VKS cấp huyện tại 710 quận, huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh) và trong hệ thống VKSND có các VKS quân sự. Trong hệ thống ngành kiểm sát thì Viện kiểm sát nhân dân tối cao là cấp cao nhất trong hệ thống Viện kiểm sát nhân dân của Việt Nam, là cơ quan thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp trong phạm vi toàn quốc, làm cho pháp luật được tuân thủ và chấp hành nghiêm túc. Căn cứ Theo quy định của Luật tổ chức viện kiểm sát nhân dân năm 2014, theo đó VKSND được tổ chức theo mô hình như sau: 6
Sơ đồ 1.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Viện kiểm sát nhân dân Việt Nam 1.2. Khái niệm, nội dung vai trò Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng. 7
Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng là tổng thể các hoạt động, biện pháp trong nội bộ ngành Kiểm sát để hướng tới mục đích phòng, chống tội phạm và hành vi tham nhũng, góp phần thúc đẩy và hướng tới mục đích nền công vụ trong sạch, nền tư pháp nghiêm minh và bảo đảm lợi ích của nhân dân, của nhà nước không bị xâm phạm thông qua việc Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan nhà nước có chức năng kiểm sát việc tuân thủ pháp luật, đảm bảo rằng các cơ quan, tổ chức và cá nhân thực thi công bằng và đúng đắn các quy định của pháp luật. Trong lĩnh vực phòng chống tham nhũng, Viện kiểm sát nhân dân giữ vai trò quan trọng thông qua bốn phương diện: Thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp ngay từ khi tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm đến việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đối với các vụ án tham nhũng, chức vụ; điều tra các tội phạm về tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền theo quy định của pháp luật; qua thực hiện chức năng, nhiệm vụ; qua vai trò chủ động phối hợp với các cơ quan để tham mưu cho các cấp ủy lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan tiến hành tố tụng trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, kiến nghị với cấp có thẩm quyền đề ra các biện pháp khắc phục thiếu sót trong quản lý kinh tế, xã hội, phòng ngừa tội phạm tham nhũng. Vai trò của Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng một cách xuyên suốt, theo quy định trong Điều 3 và Điều 4 của Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014, VKSND có trách nhiệm thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp từ khi tiếp nhận nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án đối với các vụ án về tội phạm tham nhũng, chức vụ; và trực tiếp điều tra, truy tố tội phạm tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền theo quy định pháp luật. Bên cạnh đó còn thực hiện vai trò tham mưu, phối hợp các cấp, đưa ra các biện pháp khắc phục và phương hướng đảm bảo phòng ngừa tham nhũng, kết hợp với thực hiện hiệu quả các vai trò khác như: công tác thu hồi tài sản tham nhũng, Thanh tra, giải quyết khiếu nại,… Thứ nhất, Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát giải quyết các vụ án về tham nhũng. Vai trò này của Viện kiểm sát nhân dân đã được khẳng định rõ trong luật tổ chức VKSND năm 2014 với quy định tại Điều 2, theo đó Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ 8
nghĩa Việt Nam. Đồng thời, có nhiệm vụ bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm túc và thống nhất, thực hiện bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân. - Chức năng thực hành quyền công tố được thực hiện xuyên suốt trong các giai đoạn của tố tụng hình sự, từ khi khởi tố, điều tra, truy tố cho đến khi diễn ra các phiên toà. VKS thực hành quyền công tố nhằm đảm bảo rằng mọi hành vi phạm tội đều phải được điều tra và xử lý kịp thời, không bỏ lọt tội phạm, bảo đảm quyền con người và quyền công dân không bị hạn chế. Theo khoản 1 Điều 6 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 thì VKSND thực hiện chức năng thực hành quyền công tố bằng những công tác sau: Thực hành quyền công tố trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố; thực hành quyền công tố trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự; thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố tội phạm; thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự; điều tra một số loại tội phạm; thực hành quyền công tố trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự. Về thực hành quyền công tố trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Tại khoản 1 Điều 3 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 thì thực hành quyền công tố là hoạt động của Viện kiểm sát để thực hiện việc buộc tội của Nhà nước trong quá trình tố tụng hình sự đối với người phạm tội, được thực hiện ngay từ khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố cũng như suốt quá trình khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử vụ án hình sự . Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) trong việc kiểm sát giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm tham nhũng và kiến nghị khởi tố có ý nghĩa rất lớn và cần thiết cho hoạt động của Cơ quan điều tra. VKSND đảm bảo sự kiểm tra, giám sát đúng đắn các hoạt động điều tra, đồng thời thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trong giai đoạn tố tụng này. Qua đó các tin báo của tội phạm tham nhũng, chức vụ nói riêng và tội phạm nói chung được giải quyết đúng đắn ngay từ khi tiếp nhận, bảo đảm tất cả các tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đều được tiến hành tiếp nhận và kiểm tra xác minh xử lý một cách đúng đắn và kịp thời. Về thực hành quyền công tố trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự. Thông qua việc nâng cao trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, móc nối công tố với hoạt động điều tra, VKSND là chủ thể bảo đảm cho công tác đấu tranh 9
PCTN thật sự chất lượng và đạt hiệu quả cao. Với mục đích gắn công tố với hoạt động điều tra, Luật Tổ chức VKSND năm 2014 đã bổ sung thêm về quyền hạn khởi tố, quyền hạn điều tra của VKSND, cụ thể như sau: “Viện kiểm sát nhân dân có quyền khởi tố hoặc yêu cầu Cơ quan điều tra khởi tố vụ án Hình sự khi phát hiện hành vi của người có thẩm quyền trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong việc khởi tố, điều tra có dấu hiệu tội phạm” (khoản 9 Điều 14). Về thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố tội phạm. Viện kiểm sát nhân dân được xác định rõ là chủ thể duy nhất có quyền truy tố hoặc không truy tố bị can trước Tòa án ( khoản 7 Điều 16 Luật Tổ chức VKSND năm 2014). Truy tố bị can thuộc thẩm quyền riêng biệt của VKSND, phản ánh kết quả hoạt động điều tra của Cơ quan điều tra, nó có ý nghĩa quan trọng, vì việc truy tố sẽ quyết định đến sinh mệnh của một cá nhân. Tuy nhiên, cần nhận thức rằng không phải trong mọi trường hợp, Cơ quan điều tra và VKSND đều có thể đưa ra quyết định chính xác khi giải quyết vụ án. Điều này có thể xảy ra do một số vụ án phức tạp, các bằng chứng buộc tội không được thu thập đầy đủ và thời hạn thì hạn chế trong khi lượng công việc lớn, có thể dẫn đến việc đánh giá không khách quan nội dung của sự việc phạm tội. Điều này có thể dẫn đến tình trạng phê chuẩn khởi tố bị can nhưng không đủ chứng minh tội phạm. Ở trường hợp này, VKSND phải ra quyết định đình chỉ bị can và vụ án, hay quyết định không truy tố bị can. Trong thực tế, khi xử lý các vụ án hình sự có không ít VKSND các địa phương phải đưa ra quyết định không truy tố bị can. Theo đó vai trò của VKSND trong lĩnh vực này đảm bảo truy tố đúng pháp luật, không lộ lọt tội phạm. Về thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự. Trong công tác thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự, VKSND tiến hành quyền buộc tội đối với người phạm tội để Toà án căn cứ để phán quyết đúng quy định pháp luật. Tại Điều 18 Luật tổ chức VKSND năm 2014 đã quy định nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND khi thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự như sau: “Công bố cáo trạng hoặc quyết định truy tố theo thủ tục rút gọn, quyết định khác về việc buộc tội đối với bị cáo tại phiên tòa; xét hỏi, luận tội, tranh luận, phát biểu quan điểm về việc giải quyết vụ án tại phiên tòa; kháng nghị bản án, quyết định của Tòa án trong trường hợp phát hiện oan, sai, bỏ lọt tội phạm, người phạm tội; thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác trong việc buộc tội theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự”. 10
Trong quá trình này, đặc biệt là với các vụ án tham nhũng, việc thực hiện quyền công tố của Viện Kiểm sát nhân dân là giai đoạn cuối cùng và rất quan trọng. Nếu VKSND thực hiện chức năng buộc tội một cách hiệu quả, Sẽ đồng nghĩa với việc hỗ trợ mạnh mẽ cho quá trình xét xử. Từ việc thu thập và đánh giá chứng cứ để xác định tội danh và khung hình phạt truy tố, cũng như việc tiến hành thủ tục tố tụng một cách chặt chẽ, tất cả đều tạo nên nền móng vững chắc cho Tòa án nhân dân thực hiện hoạt động xét xử tội phạm nói chung và tội phạm tham nhũng nói riêng một cách hiệu quả. Kiểm sát hoạt động tư pháp là một hoạt động của VKSND thực hiện để các hành vi và quyết định của cơ quan, tổ chức và cá nhân trong hoạt động tư pháp đảm bảo được kiểm sát về tính hợp pháp, việc kiểm sát này được thực hiện ngay từ khi tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố cho đến quá trình giải quyết vụ án hình sự;… Việc thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của ngành kiểm sát nhân dân trong thực tiễn đã mang lại kết quả hiệu quả và đóng góp quan trọng vào việc xây dựng một nền tư pháp vững mạnh, liêm khiết. Thứ hai, thông qua hoạt động điều tra của Cơ quan điều tra VKSND tối cao, VKSND là công cụ hữu hiệu bảo vệ hoạt động tư pháp và trật tự pháp luật trong lĩnh vực tư pháp một cách đúng đắn, góp phần quan trọng trong đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung và tội phạm tham nhũng nói riêng. Điều 20 của Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 quy định về thẩm quyền của Cơ quan điều tra thuộc VKSND Tối cao và CQĐT thuộc VKS quân sự Trung ương, dựa trên đối tượng, nội dung và phạm vi của chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát nhân dân thì hai cơ quan này tiến hành điều tra tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp và tội phạm về tham nhũng, chức vụ xuất hiện trong lĩnh vực tư pháp theo quy định của pháp luật mà người phạm tội thuộc các CQĐT, Tòa án, VKSND, cơ quan Thi hành án, người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp. Từ đó có thể thấy, Luật tổ chức VKSND đã mở rộng phạm vi điều tra của CQĐT VKSND bao gồm các tội phạm liên quan đến lĩnh vực tư pháp. Việc này đã làm rõ và củng cố vị thế và vai trò của Cơ quan điều tra thuộc VKSND trong tổ chức cơ quan tư pháp. Thứ ba, vai trò phòng, chống tham nhũng thông qua thực hiện chức năng, nhiệm vụ của viện kiểm sát nhân dân. Về vai trò thông qua việc thu hồi tài sản tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân. 11
Một trong những yêu cầu quan trọng của Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018 là việc thu hồi tài sản tham nhũng, dẫn chiếu điều 91 của Luật này đã quy định theo đó VKSND tối cao là cơ quan trung ương có trách nhiệm trong việc hợp tác quốc tế để thu hồi tài sản liên quan đến tham nhũng trong tố tụng hình sự. Nhiệm vụ của Viện bao gồm tiếp nhận và xử lý yêu cầu tương trợ tư pháp hình sự từ các quốc gia nước ngoài liên quan đến việc thu hồi tài sản tham nhũng, cũng như đề xuất và yêu cầu sự hỗ trợ tư pháp hình sự từ các quốc gia nước ngoài để thu hồi tài sản tham nhũng liên quan đến Việt Nam. Trong quá trình xử lý các vụ án tham nhũng, đã có những vụ án nghiêm trọng liên quan đến các cán bộ cấp cao của Đảng và Nhà nước đã được khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử. Việc thu hồi tài sản tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân đã đóng góp một phần quan trọng vào việc giải quyết hậu quả của tội phạm tham nhũng. Tịch thu tài sản được xem là một cách thức hữu hiệu để giải quyết vấn đề tham nhũng bằng cách làm giảm hành vi của các đối tượng thực hiện hành vi phạm tội thông qua việc loại bỏ lợi ích từ các hành vi tham nhũng. Về công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Việc phổ biến, tuyên truyền và giáo dục về pháp luật góp phần là yếu tố quan trọng trong công tác giáo dục đạo đức và hệ tư tưởng của mỗi cá nhân. Hoạt động này được thực hiện dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và là nhiệm vụ của toàn bộ hệ cơ quan nhà nước. VKSND đóng vai trò là một trong các nhân tố nòng cốt, đóng góp vào việc đưa các định hướng và chủ trương của Đảng và Nhà nước vào cuộc sống. Quy định của Luật phổ biến giáo dục pháp luật năm 2012 đã được tiếp thu và lồng ghép tại Điều 39 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014 với quy định về phổ biến, giáo dục pháp luật góp phần phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật thì VKSND là cơ quan có trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ này. Theo đó, thời gian qua VKS đã nỗ lực thực hiện các quy định pháp luật cũng như hoàn thiện ngày càng tốt hơn hoạt động này với các hội thảo, tuyên truyền, thông qua các mặt báo của ngành. Về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong phòng, chống tham nhũng. Công tác thanh tra đã được ngành kiểm sát quy định rõ trong khoản 3 Điều 2 Quy 12