Kiến thức, thái độ và các yếu tố liên quan của phụ nữ đã kết hôn với phương pháp cấy que ngừa thai dưới da tại Bệnh viện Từ Dũ

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN<br /> CỦA PHỤ NỮ ĐÃ KẾT HÔN VỚI PHƯƠNG PHÁP CẤY QUE NGỪA<br /> THAI DƯỚI DA TẠI BỆNH VIỆN TỪ DŨ<br /> Phan Thùy Linh*, Trần Thị Tuyết Nga**, Nguyễn Hữu Trung***<br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Biện pháp tránh thai (BPTT) bằng que cấy dưới da là một trong những BPTT hiện đại với<br /> nhiều ưu điểm. Tuy nhiên, nó cũng có những tác dụng ngoại ý khiến cho một số phụ nữ rút que sớm trước thời<br /> hạn đã được nêu lên ở một số nghiên cứu gần đây. Việc phải rút que cấy tránh thai sớm để chuyển sang một<br /> BPTT khác gây lãng phí thời gian và tài chính cho người sử dụng. Một trong những nguyên nhân đó là người<br /> phụ nữ không được cung cấp đầy đủ thông tin về BPTT mới này. Nghiên cứu này nhằm mục đích tìm hiểu kiến<br /> thức, thái độ và các yếu tố liên quan của phụ nữ đã kết hôn với phương pháp cấy que ngừa thai dưới da. Từ đó đề<br /> xuất những biện pháp giúp phụ nữ hiểu đúng và lựa chọn BPTT phù hợp.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Xác định tỷ lệ phụ nữ có kiến thức đúng, thái độ tích cực và các yếu tố liên quan đến<br /> kiến thức đúng và thái độ tích cực của phụ nữ về phương pháp cấy que dưới da tại Bệnh viện Từ Dũ.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả trên 196 phụ nữ đã kết hôn trong độ tuổi 18-49 tại<br /> phòng tư vấn khoa Kế Hoạch Hóa Gia Đình Bệnh viện Từ Dũ, được tiến hành từ tháng 04/2018 đến 05//2018.<br /> Đối tượng nghiên cứu được phỏng vấn theo bảng câu hỏi soạn sẵn nhằm thu thập các thông tin về đặc điểm xã<br /> hội, đặc điểm chu kỳ kinh, những hiểu biết về que cấy và thái độ về BPTT bằng que cấy dưới da.<br /> Kết quả: Tỷ lệ phụ nữ từng nghe về BPTT bằng que cấy dưới da là 71,9%. Phần lớn đối tượng nghiên cứu<br /> trả lời gần đúng hai câu hỏi về kiến thức. Tỷ lệ người có thái độ tích cực về BPTT bằng que cấy dưới da là 49,0%.<br /> Tỷ lệ người đồng ý tham gia chương trình truyền thông về BPTT bằng que cấy dưới da là 60,7%.<br /> Kết luận: Cần tư vấn kỹ các tác dụng phụ, cũng như thời gian có thể có thai lại sau khi cấy que cũng như<br /> lợi ích của BPTT.<br /> Từ khóa: kiến thức, thái độ, que cấy ngừa thai, dưới da, kiểm soát sinh, phụ nữ đã kết hôn, Bệnh viện Từ<br /> Dũ<br /> ABSTRACT<br /> KNOWLEDGE, ATTITUDE, PRACTICE AND UTILIZATION OF SUBDERMAL BIRTH CONTROL<br /> IMPLANTS AMONG MARRIED WOMEN IN TU DU HOSPITAL<br /> Phan Thuy Linh, Tran Thi Tuyet Nga, Nguyen Huu Trung<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 - No 2- 2019: 09-15<br /> Background: Implanon is a single-rod hormonal implant that contains etonogestrel, one of the modern<br /> contraceptive methods with certain pros. Unfortunately, this type of contraception has some side effects lead to<br /> early implanon removal. It has been raised in recent studies. Early implant removal cause time as well as money<br /> consuming of women. One of the main reasons is that the users get insufficient information about this kind of<br /> contraception. This study aimed to figured out how far the women comprehence the implanon. Hence, the study<br /> will provide evidence to help women choosing the appropriate contraceptive method.<br /> *Phòng Chỉ đạo tuyến, Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch<br /> **Khoa Y Tế Công Cộng, Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> ***Bộ môn Phụ sản, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: BS. Phan Thùy Linh ĐT: 0395819379 Email: phanlinh.yds@gmail.com<br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng 9<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019<br /> <br /> Objectives: In order to determine the percentage of women with correct knowledge, positive attitudes and<br /> the factors related to the correct knowledge and the positive attitude of women on sub- dermal birth control<br /> implant method at the Tu Du hospital.<br /> Method: This descriptive cross-sectional study was conducted at the Family Planning Department<br /> (FPD) of Tu Du Hospital. From April 2018 to May 2018, a sample of 196 married women of age 18-49<br /> years, who attended FPD center were included in the study. Data was collected through a questionnaire for<br /> information on social characteristics, cyclical characteristics, implant knowledge and attitude about sub-<br /> dermal birth control implant.<br /> Results: 71.9% of respondents heard about a method of contraception, Sub-dermal Birth Control Implant.<br /> The majority of respondents answered almost two questions about knowledge. The positive attitude towards this<br /> method is 49%. And 60.7% of participants in the media program on sub-dermal birth control implant method.<br /> Conclusion: The need to advise fully on the side effects of sub-dermal birth control implant, the time can be<br /> pregnant after implanting as well as its benefit.<br /> Keywords: knowledge, Attitude, Sub-dermal, Birth control, Implants, Married women, Tu Du hospital<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ có tác dụng ngừa thai trong vòng 24 giờ sau khi<br /> cấy và trở về khả năng có thai nhanh chóng và<br /> Việt Nam đứng thứ 14 trong số các quốc gia<br /> hoàn toàn; 94% rụng trứng trong vòng 3- 6 tuần<br /> đông dân nhất thế giới. Cùng với đó, Việt Nam<br /> sau rút que(1). Tránh thai giảm tỷ lệ thai ngoài tử<br /> còn là quốc gia đang phát triển nên gánh nặng<br /> cung, các biến chứng thai kỳ và bệnh viêm vùng<br /> của sự gia tăng dân số cũng là một trong những<br /> chậu hơn so với những phụ nữ sử dụng dụng cụ<br /> thách thức của Việt Nam ở thời điểm hiện tại. Vì<br /> tử cung bằng đồng. Bên cạnh đó, giống như các<br /> vậy, giải pháp cần thiết để giải quyết vấn đề này<br /> BPTT khác, nó cũng có một vài khuyết điểm như<br /> là thực hiện tốt các biện pháp tránh thai (BPTT)<br /> kinh nguyệt không đều có thể hạn chế giao hợp,<br /> và kế hoạch hóa gia đình. Theo tổ chức Y tế thế<br /> tình trạng vô kinh và thiểu kinh thường xảy ra(2).<br /> giới (WHO), Việt Nam là một trong năm nước có<br /> Chính những tác dụng phụ và ngoại ý này và sự<br /> tỷ lệ phá thai cao nhất thế giới và là nước có tỷ lệ<br /> hiểu biết chưa chính xác về phương pháp cấy<br /> phá thai cao nhất châu Á. Theo báo cáo của Vụ<br /> que ngừa thai dưới da mà tỷ lệ phải rút que sớm<br /> Sức khỏe Bà mẹ- Trẻ em, Bộ Y Tế, tại Việt Nam,<br /> trước thời hạn (hai năm) là 51,04%, trong đó có<br /> ước tính mỗi năm cả nước có khoảng 250.000 -<br /> 32,6% tỷ lệ rút que sớm không do tác dụng phụ<br /> 300.000 ca phá thai được báo cáo chính thức(4).<br /> và 32,5% phụ nữ muốn đổi sang BPTT khác.<br /> Mặc dù ở Việt Nam, phá thai là hợp pháp nhưng<br /> Theo như nghiên cứu của bác sỹ Cao Hữu Thịnh<br /> việc phá thai không an toàn vẫn diễn ra và đóng<br /> có chỉ ra rằng sự chưa tin tưởng về BPTT mới,<br /> góp 11,5% tỷ lệ tử vong mẹ năm 2000- 2001(4). Do<br /> việc xuất hiện nhiều tác dụng phụ đã khiến<br /> đó, việc tăng cường tư vấn ngừa thai sau phá<br /> người sử dụng cảm thấy không thuận tiện,<br /> thai và thúc đẩy các BPTT tác dụng kéo dài là<br /> không an tâm nên muốn đổi sang BPTT khác.<br /> điều cần thiết để giảm bớt số ca phá thai.<br /> Do đó, việc phải rút que cấy dưới da sớm trước<br /> Tránh thai bằng que cấy dưới da là một<br /> hạn để chuyển qua một BPTT khác sẽ gây lãng<br /> trong những biện pháp tránh thai chỉ chứa<br /> phí thời gian và tài chính cho người sử dụng(1).<br /> progestin. Giống như các BPTT chỉ chứa<br /> Vì vậy, đề tài này thực hiện với mục tiêu:<br /> progestin, nó được đánh giá cao không chỉ vì có<br /> Xác định tỷ lệ PN trong độ tuổi sinh đẻ có<br /> tính dung nạp tốt, tránh được các tác dụng phụ<br /> kiến thức đúng và thái độ tích cực với que cấy<br /> của etstrogen mà còn hiệu quả và an toàn, có thể<br /> ngừa thai?<br /> dùng ở trên phụ nữ cho con bú, phụ nữ bị tăng<br /> huyết áp hay đái tháo đường. Cấy que dưới da Xác định mối liên quan giữa điểm kiến thức<br /> <br /> <br /> <br /> 10 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> đúng với thái độ tích cực của PN đã kết hôn với tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất là 55,1%. Số phụ nữ học<br /> BPTT bằng que cấy dưới da. từ cấp hai trở lên chiếm 93,9% và chỉ có 6,1%<br /> Kết quả thu được từ nghiên cứu sẽ hữu ích phụ nữ chưa học tới cấp hai. Kết quả cho thấy,<br /> cho việc cải thiện trong công tác tư vấn và cung phần lớn phụ nữ được nghiên cứu là đang sống<br /> cấp về kiến thức về BPTT bằng que cấy, tìm ra chung với chồng, và 6,6% phụ nữ đang trong<br /> những yếu tố liên quan để tránh lãng phí thời tình trạng ly thân/ly dị/góa. Tỷ lệ các đối tượng<br /> gian và tài chính cho người sử dụng. làm nghề buôn bán, công nhân, công nhân viên<br /> chức và nội trợ chiếm tỷ lệ xấp xỉ nhau. Tổng thu<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU<br /> nhập gia đình trong một tháng của các đối tượng<br /> Theo một nghiên cứu tại Pakistan, tỷ lệ nghiên cứu thường dao động trong mức 11-20<br /> người phụ nữ trong độ tuổi sinh sản 18-49 tuổi triệu (VNĐ), số người có mức thu nhập hai vợ<br /> có kiến thức đúng về cấy que dưới da là 14,2%; chồng cao trên 20 triệu chiếm gần ¼ đối tượng<br /> tỷ lệ người có thái độ tích cực về que cấy dưới da<br /> nghiên cứu. Hơn một nửa đối tượng nghiên cứu<br /> là 85%(3). Từ công thức tính cỡ mẫu ước lượng mang thai từ ba lần trở lên. Trong đó tỷ lệ phá<br /> một tỷ lệ, với p=0,142 ta tính được cỡ mẫu của thai ít nhất một lần chiếm tỷ lệ khá cao 66,8%.<br /> nghiên cứu là: 188 PN; với p=0,85 ta tính được cỡ<br /> Trong 196 phụ nữ đã tham gia nghiên cứu, có 55<br /> mẫu của nghiên cứu là: 196 PN. PN chưa từng nghe về BPTT bằng que cấy dưới<br /> Từ đó, nghiên cứu cắt ngang mô tả được da và chỉ có 141 PN (71,9%) đã từng nghe về<br /> thực hiện trên 196 PN đến khám tại khoa Kế BPTT bằng que cấy.<br /> hoạch hóa gia đình, BV Từ Dũ, từ tháng 4/2018<br /> Tỷ lệ người có kiến thức đúng về que cấy<br /> đến tháng 5/2018(1). Tiêu chí chọn vào: PN trong<br /> Trong 141 phụ nữ đã từng nghe về BPTT<br /> độ tuổi sinh và có ý định ngừa thai; có thể nghe<br /> bằng que cấy dưới da, tỷ lệ người có kiến thức<br /> và hiểu tiếng việt. Tiêu chí lọai ra: những PN có<br /> đúng về sự thay đổi đặc điểm kinh nguyệt<br /> thai lưu, thai bệnh lý tại thời điểm khảo sát.<br /> chiếm tỷ lệ cao nhất là 74,5%. Số người có kiến<br /> Công cụ thu thập số liệu là bộ câu hỏi cấu trúc<br /> thức chưa đúng về thời gian có thai lại sau khi<br /> gồm bốn phần: A/ Thông tin nền của đối tượng<br /> rút que cấy dưới da còn khá cao chiếm 91,5%.<br /> gồm: tuổi, tình trạng hôn nhân, nghề nghiệp,<br /> trình độ học vấn, thu nhập, con nhỏ dưới 24 Bảng 1: Tỷ lệ điểm kiến thức của PN về các nội dung<br /> tháng, nuôi con bằng sữa mẹ; B/ Đặc điểm chu kì liên quan đến BPTT bằng cấy que dưới da (n=141)<br /> Điểm kiến thức Tần số Tỷ lệ(%)<br /> kinh: thời gian hành kinh, đau bụng kinh; C/ * **<br /> 1,7 ± 1,2 0-4<br /> Tiền căn sản khoa: số lần mang thai, phá thai, 0 24 17,0<br /> tiền sử sử dụng BPTT; D/ Kiến thức và thái độ 1 38 27,0<br /> của đối tượng về que cấy dưới da. Số liệu sau 2 35 24,8<br /> 3 37 26,2<br /> khi thu thập được nhập liệu bằng phần mềm 4 7 5,0<br /> Epidata 3.1 và xử lý số liệu bằng phần mềm 5 0 0<br /> Stata 13.0. Các thống kê mô tả sử dụng tần suất Trung bình ± độ lệch chuẩn<br /> *<br /> <br /> và tỷ lệ phần trăm. Kiểm định chi bình phương ** Giá trị thấp nhất, giá trị cao nhất<br /> và kiểm định chính xác Fisher được dùng để xét Phần lớn số người biết về phương pháp cấy<br /> mối liên quan giữa kiến thức, thái độ về việc sử que ngừa thai dưới da chỉ trả lời đúng gần hai<br /> dụng que cấy, với các đặc tính của đối tượng. câu hỏi về kiến thức. Cụ thể, có 5 câu hỏi về kiến<br /> KẾT QUẢ thức: kiến thức về thời gian tác dụng ngừa thai,<br /> Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu kiến thức về sự thay đổi đặc điểm kinh nguyệt<br /> Tuổi trung bình của đối tượng nghiên cứu là sau khi cấy, kiến thức các tác dụng phụ sau khi<br /> 31,8 ± 6,3; trong đó, tỷ lệ ở nhóm tuổi từ 26-35 cấy que, kiến thức về khả năng có thai lại sau khi<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng 11<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019<br /> <br /> rút que cấy, kiến thức về lợi ích của phương Có hơn 60% đối tượng được nghiên cứu<br /> pháp cấy que. Điểm kiến thức tương ứng với số đồng ý tham gia chương trình truyền thông về<br /> câu hỏi kiến thức trả lời đúng. Như vậy, số BPTT bằng cấy que dưới da. Có khoảng 50% số<br /> người có kiến thức đúng về phương pháp ngừa người tham gia nghiên cứu đồng ý sẽ giới thiệu<br /> thai dưới da còn hạn chế. lợi ích về cấy que dưới da cho bạn bè. Chỉ có<br /> Tỷ lệ người có thái độ tích cực về que cấy tránh 36,2% số người được hỏi thì đồng ý lựa chọn<br /> thai (N=196) biện pháp tránh thai cấy que dưới da khi cần<br /> Có 129 người đồng ý BPTT bằng cấy que thiết. Còn lại 63,8% thì trả lời không biết hoặc<br /> dưới da là một BPTT lâu dài, trong đó có bảy không (Bảng 3).<br /> người (3,6%) không đồng ý về điều này. Số Bảng 3: Thái độ tham gia chương trình truyền thông<br /> nguời đồng ý cho rằng cấy que dưới da là một về phương pháp ngừa thai và giới thiệu lợi ích của<br /> BPTT an toàn và hiệu quả là gần tương đương cấy que dưới da cho bạn bè và thái độ lựa chọn cấy<br /> nhau với tỷ lệ lần lượt là 52,6% và 57,1%. Tỷ lệ que dưới da tránh thai khi cần thiết (N=196)<br /> người có thái độ tích cực và chưa tích cực về Thái độ Tần số Tỷ lệ(%)<br /> <br /> BPTT dưới da là xấp xỉ gần bằng nhau với tỷ lệ Tham gia chương trình truyền thông về phương pháp ngừa<br /> thai bằng cấy que dưới da<br /> lần lượt là 49,0% và 51,0% (Bảng 2). Tích cực 119 60,7<br /> Bảng 2: Tỷ lệ người có thái độ tích cực về que cấy Chưa tích cực 77 39,3<br /> tránh thai (N=196) Giới thiệu lợi ích của cấy que dưới da cho bạn bè<br /> Thái độ Tần số Tỷ lệ(%) Tích cực 95 48.5<br /> Về việc sử dụng cấy que tránh thai là một BPTT lâu dài Chưa tích cực 101 51,5<br /> Đồng ý 129 65,8 Lựa chọn biện pháp cấy que dưới da tránh thai khi cần thiết<br /> Không chắc chắn/không biết 67 34,2 Tích cực 71 36,2<br /> Chưa tích cực 125 63,8<br /> Không đồng ý 7 3,6<br /> Về việc cấy que dưới da là một phương pháp ngừa thai an Kiểm định chính xác Fisher<br /> toàn Trong 125 đối tượng có thái độ chưa tích cực<br /> Đồng ý 103 52,6 với việc lựa chọn BPTT bằng que cấy dưới da khi<br /> Không chắc chắn/không biết 87 44,4<br /> cần thiết, có những nguyên nhân chính sau:<br /> Không đồng ý 6 3,0<br /> thiếu thông tin về BPTT này (59,2%), không thích<br /> Về việc cấy que dưới da là một phương pháp ngừa thai<br /> hiệu quả (21,6%), đắt tiền (16%) … Trong đó, chỉ có 5,6%<br /> Đồng ý 112 57,1 người có thái độ không tích cực về BPTT này là<br /> Không chắc chắn/không biết 80 40,8 do tác dụng ngoại ý nhiều. Có sự khác biệt có ý<br /> Không đồng ý 4 2,1 nghĩa thống kê về điểm kiến thức với thái độ lựa<br /> Về phương pháp ngừa thai bằng que cấy dưới da chọn BPTT khi cần thiết, những người có điểm<br /> Tích cực 96 49,0 kiến thức đúng càng nhiều thì thái độ càng tăng,<br /> Chưa tích cực 100 51,0<br /> với p