Kiến thức, thái độ và hành vi tự chăm sóc bàn chân của người bệnh đái tháo đường týp 2 khám và điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ VÀ HÀNH VI TỰ CHĂM SÓC BÀN CHÂN<br /> CỦA NGƯỜI BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÝP 2 KHÁM VÀ ĐIỀU TRỊ<br /> TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY<br /> Nguyễn Thị Bích Đào*, Vũ Thị Là**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nhằm đánh giá kiến thức, thái độ, hành vi tự chăm sóc bàn chân của người bệnh đái tháo đường<br /> (ĐTĐ) týp 2 và các yếu tố ảnh hưởng.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang có phân tích.Thu thập số liệu bằng phỏng vấn trực<br /> tiếp 106 người bệnh ĐTĐ đến khám và điều trị tại bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 2 - 4 năm 2011, thông qua bộ<br /> câu hỏi có sẵn.<br /> Kết quả: Kiến thức, thái độ và hành vi tự chăm sóc bàn chân của người bệnh ở mức trung bình, với điểm<br /> trung bình lần lượt là: 5,6 ± 1,9; 6,5 ± 1,8; 5,3 ± 1,7 (thang điểm 10): 41,5% người bệnh có kiến thức đúng,<br /> 45,3% có thái độ đúng và 29,4% người bệnh có hành vi đúng. Các thiếu hụt kiến thức, thái độ, và hành vi của<br /> người bệnh trong nghiên cứu tồn tại chủ yếu ở: kiểm tra chân hàng ngày, đi bộ chân trần, kiểm tra bên trong<br /> giầy, ngâm chân vào nước nóng, và khám chân định kỳ. Các yếu tố giới, nhận hướng dẫn chăm sóc chân và có<br /> tổn thương bàn chân có ảnh hưởng tới kiến thức, thái độ và hành vi của bệnh nhân. Ngoài ra người bệnh có kiến<br /> thức đúng, thái độ đúng thì có hành vi tự chăm sóc đúng, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê.<br /> Kết luận: Nghiên cứu cho thấy cần phải nâng cao khả năng tự chăm sóc bàn chân thông qua việc nâng cao<br /> kiến thức và thái độ cho người bệnh ĐTĐ và giáo dục sức khoẻ là một trong những biện pháp quan trọng để<br /> nâng cao khả năng tự chăm sóc của người bệnh.<br /> Từ khoá: Đái tháo đường týp 2, kiến thức, thái độ, hành vi, tự chăm sóc bàn chân.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> INVESTIGATION OF KNOWLEDGE, ATTITUDE AND BEHAVIOR CONCERNING FOOT SELF-CARE<br /> IN PATIENTS WITH TYPE 2 DIABETES AT CHO RAY HOSPITAL<br /> Nguyen Thị Bich Dao, Vu Thi La<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 2 - 2012: 59 - 68<br /> Objective: To identify knowledge, attitude and behavior concerning foot self-care of patients with type 2<br /> diabetes.<br /> Methods: The research design was descriptive analytical. The subjects were 106 patients with type 2 diabetes<br /> who receiving examination and treatment at the hospital. Data were collected through direct interview, using a<br /> questionnaire.<br /> Results: Patients who had correct knowledge accounted for 41.5%. Self-care knowledge deficits were found<br /> regarding the following foot self-care behaviors: inspecting feet daily; going barefoot; inspecting the inside of<br /> footwear; soaking feet in hot water; treatment of abnormalities in the foot; and periodic foot exams. The basic<br /> conditioning factors of gender, receiving information to guide foot care and having injury to the foot were<br /> <br /> * Khoa nội tiết BV Chợ Rẫy ** Trường ĐH Điều dưỡng Nam Định<br /> Tác giả liên lạc: Ths.ĐD. Vũ Thị Là,<br /> ĐT: 0948582128 Email: vula_ynd@yahoo.com.vn<br /> <br /> 60<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> significantly associated with correct knowledge. In addition, 45.3% of subjects had positive attitude about foot selfcare while 26.4% subject had correct behavior for foot self-care. It was found that correct knowledge and positive<br /> attitude were significantly associated with correct behavior<br /> Conclusions: This study showed that it is very important to improve foot self-care through improving the<br /> foot self-care knowledge and attitude of patient. Health education about foot self-care is necessary to assist patient<br /> to strengthen self-care agency<br /> Keywords: Diabetes, knowledge, attitude, behavior, foot self-care.<br /> chi của người bệnh ĐTĐ có thể giảm từ 49% đến<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> 85% nếu có những biện pháp phòng ngừa đúng,<br /> ĐTĐ là một bệnh phổ biến hiện nay trên thế<br /> giáo dục cho người bệnh biết cách tự chăm sóc(4).<br /> giới cũng như ở Việt nam. Theo Liên đoàn ĐTĐ<br /> Bởi vậy người nghiên cứu muốn đánh giá<br /> quốc tế (IDF) ước tính trên thế giới có hơn 250<br /> kiến thức, thái độ và hành vi tự chăm sóc bàn<br /> triệu người mắc bệnh ĐTĐ. Con số này sẽ tiếp<br /> chân của bệnh nhân ĐTĐ týp 2. Từ đó người<br /> tục tăng nếu không có sự can thiệp kịp thời(9).<br /> nghiên cứu sẽ đưa ra những kiến nghị xây dựng<br /> Bệnh ĐTĐ có rất nhiều biến chứng nghiêm<br /> một chương trình giáo dục sức khỏe về cách<br /> trọng, biến chứng ở bàn chân là một biến chứng<br /> chăm sóc bàn chân ĐTĐ để nâng cao kiến thức,<br /> thường xảy ra. Khoảng 15% bệnh nhân ĐTĐ sẽ<br /> thái độ và hành vi của người bệnh và giảm<br /> có những tổn thương, loét ở chân trong khoảng<br /> những biến chứng đáng tiếc về bàn chân cho<br /> thời gian họ mắc bệnh(9). Tỷ lệ bệnh nhân ĐTĐ<br /> người bệnh ĐTĐ týp 2.<br /> bị cắt đoạn chi cao gấp 17 – 40 lần so với bệnh<br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> nhân không bị ĐTĐ(6,9). Theo IDF, trung bình cứ<br /> 30 giây trên thế giới có 1 bệnh nhân ĐTĐ bị cắt<br /> Xác định các yếu tố liên quan đến kiến thức,<br /> cụt chi (34). Tại Việt Nam, nghiên cứu của Bùi<br /> thái độ, hành vi tự chăm sóc bàn chân của người<br /> Thị Khánh Thuận ở bệnh viện 115 thành phố Hồ<br /> bệnh ĐTĐ týp 2 khám và điều trị tại bệnh viện<br /> Chí Minh có đến 21% người bệnh ĐTĐ týp 2 có<br /> Chợ rẫy.<br /> biến chứng về bàn chân(11). Tại khoa Nội tiết<br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> bệnh viện Chợ Rẫy người bệnh ĐTĐ nằm viện<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> vì loét/nhiễm trùng bàn chân chiếm 25 – 35%<br /> trong tổng số bệnh nhân điều trị nội trú(5).<br /> Mô tả cắt ngang có phân tích<br /> Điều trị cho những biến chứng bàn chân<br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> nghiêm trọng của bệnh nhân ĐTĐ rất tốn kém.<br /> Bệnh nhân trên 18 tuổi được chẩn đoán là<br /> Bởi vậy đó là 1 gánh nặng cho hệ thống chăm<br /> ĐTĐ týp 2 theo tiêu chuẩn chẩn đoán và phân<br /> sóc sức khỏe và nguồn lực của hệ thống chăm<br /> loại của ADA 2009 đến khám và điều trị tại bệnh<br /> sóc sức khỏe(8). Theo hiệp hội ĐTĐ Mỹ, tại Mỹ<br /> viện Chợ Rẫy trong khoảng thời gian từ 2/2010<br /> chi phí điều trị cho một vết loét ở chân là 8000<br /> đến tháng 4/2010.<br /> đô la Mỹ, vết loét có nhiễm trùng là 17000 đô la<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Mỹ, cho 1 trường hợp bị đoạn chi là 45000 đô la<br /> + Bệnh nhân nặng (hôn mê, bệnh nhân đang<br /> Mỹ(2). Đặc biệt khi có biến chứng ở bàn chân<br /> trong<br /> tình trạng cấp cứu).<br /> bệnh nhân sẽ gặp khó khăn trong việc tập luyện<br /> điều đó ảnh hưởng rất nhiều đến quá trình điều<br /> + Bệnh nhân câm điếc, bệnh nhân không<br /> trị bệnh của bệnh nhân ĐTĐ.<br /> minh mẫn về tinh thần.<br /> Trong khi đó những biến chứng ở chân của<br /> + Bệnh nhân đã bị cắt cụt cả 2 chân.<br /> bệnh nhân ĐTĐ có thể hạn chế, phòng ngừa nếu<br /> + Bệnh nhân từ chối tham gia phỏng vấn<br /> được chăm sóc thích hợp(1,3). Nguy cơ bị đoạn<br /> hoặc đã phỏng vấn trước đó.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> 61<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> - Chọn mẫu thuận tiện.<br /> <br /> Phương pháp thu thập dữ liệu<br /> Dữ kiện được thu thập bằng phương pháp<br /> phỏng vấn trực tiếp người bệnh với bộ câu hỏi<br /> trong khoảng thời gian 20 phút.Cấu trúc bộ câu<br /> hỏi gồm 4 phần:<br /> - Phần 1: Bao gồm 17 câu hỏi để đánh giá<br /> đặc tính dân số mẫu như các thông tin về<br /> tuổi, giới, nơi cư trú, trình độ văn hóa, nghề<br /> nghiệp, thời gian mắc bệnh, tình trạng gia<br /> đình, và các nguồn thông tin giáo dục sức<br /> khỏe bệnh nhân nhận được.<br /> - Phần 2: Gồm 20 câu hỏi để đánh giá kiến<br /> thức của người bệnh về cách chăm sóc bàn chân<br /> bệnh ĐTĐ týp 2.<br /> - Phần 3: Gồm 10 câu hỏi để đánh giá thái độ<br /> của bệnh nhân ĐTĐ týp 2 trong việc chăm sóc<br /> bàn chân họ.<br /> - Phần 4: Gồm 21 câu hỏi để đánh giá về<br /> hành vi tự chăm sóc bàn chân của bệnh nhân<br /> ĐTĐ týp 2.<br /> Bộ câu hỏi được xây dựng dựa trên các tài<br /> liệu hướng dẫn chăm sóc bàn chân của ADA<br /> năm 2008, IDF năm 2008.<br /> Đánh giá mức độ kiến thức, thái độ và hành<br /> vi tự chăm sóc bàn chân của người bệnh<br /> Mức độ<br /> Kiến<br /> Kém: 10 năm chiếm 27,4%. Khoảng<br /> thời gian mắc bệnh từ 5 – 10 năm chiếm 25,5%.<br /> <br /> thôn chiếm 59% mẫu nghiên cứu, ở thành<br /> <br /> Các mối liên hệ<br /> <br /> phố- thị xã chiếm 41%.<br /> <br /> Mối liên hệ giữa các đặc điểm nhân chủng học,<br /> xã hội học với kiến thức chăm sóc bàn chân<br /> của bệnh nhân ĐTĐ týp 2<br /> Bảng 7: Mô tả phân tích đơn biến các yếu tố ảnh<br /> hưởng tới kiến thức chăm sóc chân<br /> <br /> Đặc điểm về trình độ học vấn<br /> Bảng 4. Phân loại trình độ học vấn<br /> Học vấn<br /> Không biết chữ<br /> Tiểu học – THCS<br /> Phổ thông trung học<br /> Trên trung cấp<br /> Tổng<br /> <br /> Tần suất<br /> 14<br /> 61<br /> 11<br /> 20<br /> 106<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 13,2<br /> 57,5<br /> 10,4<br /> 18,9<br /> 100,0<br /> <br /> Nhận xét: Trình độ học vấn của bệnh nhân<br /> trong mẫu nghiên cứu là tương đối thấp. Tỉ lệ<br /> <br /> Thông tin<br /> Nội trú<br /> Điều<br /> trị<br /> Ngoại trú<br /> Tuổi<br /> <br /> bệnh nhân có trình độ tiểu học và trung học<br /> cơ sở cao nhất chiếm (57,5%), tiếp đến là trình<br /> độ từ trung cấp trở lên chiếm (18,9%), bệnh<br /> nhân không biết chữ chiếm tỷ lệ khá cao<br /> (13,2%), bệnh nhân có trình độ phổ thông<br /> trung học chiếm 10,4% mẫu nghiên cứu.<br /> <br /> Nghề nghiệp<br /> Bảng 5: Nghề nghiệp của người bệnh<br /> Nghề nghiệp<br /> Lao động chân tay<br /> <br /> Tần suất<br /> 33<br /> <br /> Tỉ lệ (%)<br /> 31,1<br /> <br /> Giới<br /> <br /> Mức độ kiến thức<br /> Không đúng Đúng<br /> (n = 62)<br /> (n=44)<br /> 30 (48,4) 27(61,4)<br /> 32(51,6)<br /> <br /> 70<br /> Nam<br /> <br /> 2(3,2)<br /> 9(14,5)<br /> 18(29,0)<br /> 18(29,0)<br /> 15(24,2)<br /> 14(22,6)<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 48(77,4)<br /> <br /> 4. Nơi Thành phố<br /> cư trú Nông thôn<br /> <br /> 24(38,7)<br /> 38(61,3)<br /> <br /> 5. Trình độ học vấn<br /> Không biết đọc<br /> 11(17,7)<br /> biết viết<br /> Cấp I – II<br /> 40(64,5)<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> P<br /> <br /> OR<br /> (95%<br /> KTC)<br /> <br /> 0,59<br /> 0,187 (0,2717 (38,6)<br /> 1,29)<br /> 4(9,1)<br /> 4(9,1)<br /> 0,84<br /> 17(38,6) 0,316 (0,591,18)<br /> 11(25)<br /> 8(18,2)<br /> 22(50)<br /> 0,29<br /> 0,004* (0,1322(50)<br /> 0,68)<br /> 19(43,2)<br /> 0,83<br /> 25(56,8) 0,644 (0,381,82)<br /> 0,002* 2,09<br /> (1,323 (6,8)<br /> 3,30)<br /> 21(47,7)<br /> <br /> 63<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Mức độ kiến thức<br /> Không đúng Đúng<br /> (n = 62)<br /> (n=44)<br /> Cấp III<br /> 5(8,1)<br /> 6(13,6)<br /> Trên trung cấp<br /> 6(9,7)<br /> 14(31,8)<br /> 6. Nghề nghiệp<br /> Thông tin<br /> <br /> P<br /> <br /> OR<br /> (95%<br /> KTC)<br /> <br /> Lao động chân<br /> 21(33,9) 12(27,3)<br /> tay<br /> 1,15<br /> 0,37 (0,85Lao động trí óc<br /> 5(8,1)<br /> 4(9,1)<br /> 1,56)<br /> Kinh doanh buôn 13(21,0)<br /> 7(15,9)<br /> bán<br /> Già, hưu trí<br /> 23(37,1) 21(47,7)<br /> 7. Thời gian mắc bệnh<br /> 0,79<br /> < 5 năm<br /> 27(43,5) 23(52,3)<br /> 0,316 (0,495 – 10 năm<br /> 16(25,8)<br /> 11(25)<br /> 1,26)<br /> > 10 năm<br /> 19(30,6) 10(22,7)<br /> 8. Biến chứng và các bệnh kèm theo<br /> 0,79<br /> Có<br /> 40(64,5) 26(59,1) 0,57 (0,361,76)<br /> Không<br /> 22(35,5) 18(40,9)<br /> 9. Tiền căn ĐTĐ<br /> 2,39<br /> Có<br /> 16(25,8) 20(45,5) 0,037* (1,055,45)<br /> Không<br /> 46(74,2) 24(54,5)<br /> 10. Tình trạng gia đình<br /> Sống 1 mình<br /> 5(8,1)<br /> Với gia đình<br /> 56(90,3)<br /> Khác<br /> 1(1,6)<br /> 11. Nhận hướng dẫn về CSBC<br /> Có<br /> 12(19,4)<br /> Không<br /> 50(80,6)<br /> 12. Tổn thương bàn chân<br /> Có<br /> 29(46,8)<br /> Không<br /> 33(53,2)<br /> <br /> Mối liên hệ giữa các đặc điểm nhân chủng học,<br /> xã hội học với thái độ chăm sóc bàn châncủa<br /> bệnh nhân ĐTĐ týp 2.<br /> Bảng 9: Mô tả phân tích đơn biến các yếu tố ảnh<br /> hưởng tới thái độ chăm sóc chân<br /> Thông tin<br /> <br /> 2,61<br /> 1(2,3)<br /> 0,246 (0,5142(95,5)<br /> 13,1)<br /> 1(2,3)<br /> 32(72,7)<br /> 12(27,3)<br /> <br /> 11,11<br />