Kỹ thuật cơ khí - Đục chặt , cắt cưa , dũa gọt

Chia sẻ: Hi Car Car | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

221
lượt xem 106
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đục thợ nguội thường dùng có 3 loại : đục rộng , đục hẹp , đục rãnh dầu .Bộ phận cắt của đục rộng thì dẹp bằng , lưỡi cắt có hơi hình vòng cung, thường dùng để đục cắt bavia

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật cơ khí - Đục chặt , cắt cưa , dũa gọt

Ch ¬ng iii: ®ôc chÆt, c a c¾t, dòa gät 3. 1. §ôc cã nh÷ng gãc c¾t nμo ? C«ng dông cña nã ra sao ? Gãc c¾t chñ yÕu cña ®ôc cã gãc tr íc , gãc sau vμ gãc nªm (h×nh 3-1) Gãc tr íc lμ gãc kÑp gi÷a mÆt tr íc l ìi ®ôc víi mÆt c¬ b¶n, khi gãc tr íc línth× biÕn d¹ng c¾t cña kim loai gia c«ng nhá, ¾t nhanh nhÑ. Gãc sau la gãc kÑp gi÷ mÆt sau cña ®ôcvíi mÆt c¾t nã ¶nh h ëng ®Õn sù ma s¸t gi÷a mÆt sau ®ôc víi mÆt ®É gia c«ng, cμng chñ yÕu h¬n lμ ¶nh h ëng chiÒu s©u c¾tcña ®ôc. Cho nªn khi mμi ®ôc vμ sö dông ph¶i b¶o ®¶m trÞ sè hîp lý cña gãc sau. Gãc sau qu¸ lín sÏ khiÕn ®ôc H×nh 3-1. ¨nvμo qu¸ s©u, ®ôc khã kh¨n, gãc sau qu¸ nhá, ®ôc cã thÓ tr ît trªn bÒ mÆt chi tiÕt, kh«ng ¨n vμo kim lo¹i, th«ng th êng gãc s©u lÊy 50 80 . Gãc nªm lμ gãc kÑp gi÷a mÆttr íc ®ôc víi mÆt sau ®ôc. Khi ®ôc nghiªngmét gãc nhÊt ®Þnh víi chi tiÕt th×, gãc nªm cμng nhá gãc tr íc cu¶®ôc cμng lín, ®ôc cμng s©u, nh ng c êng®é cμng gi¶m, gãc nªm cμng lín, c êng ®é cña ®ôc tuy t¨ng nh ng lùc c¾t khi®ôc sÏ lín. Khi ®ôc vËt liÖu cøng ( thÐp, gang) th× nªn chän gãc nªm t ¬ng ®èi lín, th êng lÊy 60 0 70 0 , khi ®ôc vËt liÖu mÒm (®ång, nh«m, th êng lÊy 35 0 60 0 ). 3. 2. §ôc th êng dïng cã nh÷ng lo¹i nμo ? T¸c dông mçi lo¹i ? §ôc thî nguéi th êng dïng cã 3 lo¹i : ®ôc réng (®ôc dÑt), ®ôc hÑp (®ôc nhän),®ôc r·nh dÇu (b¶ng 3-1). Bé phËn c¾t cña ®ôc réng th× dÑp b»ng,l ìi c¾t h¬i cã h×nh vßng cung, th êng dïng ®Ó ®ôc c¾t bavia, lç rãt trªn bÒ mÆt ph«i, chÆt c¾t vËt liÖu.l âi c¾t ®ôc hÑp t ¬ng ®èi ng¾n, thÝch hîp víi ®ôc r·nhvμ ®ôc c¾t vËt liÖu tÊm theo ® êng cong. L ìi c¾t cña ®uc r·nh dÇu nhên trªn bÒ mÆt chuyÓn ®éng t ¬ng ®èivíi nhau. http://www.ebook.edu.vn 79
B¶ng 3-1: ph©n lo¹i vμ t¸c dông cña ®ôc. 3. 3. §ôc th êng ® îc chÕ t¹o b»ng lo¹i vËt liÖu nμo ? xö lý nhiÖt ra sao ? Tªn H×nh d¸ng T¸c dông L ìi ®ôc §Çu ®ôc §ôc réng §ôc mÆt ph¼ng, ®ôc (®ôc dÑt) Th©n ®ôc bá bavia chi tiÕt ®óc, ® ph©n chia tÊm kim lo¹i máng hoÆc chÆt ®øt vËt liÖu cay ® êng kinh nhá. §ôc hÑp (®ôc nhän) §ôc r·nh hoÆc chia c¾t vËt liÖu tÊm theo ® êng cong. §ôc r·nh dÇu §ôc r·nh dÇu nhên. http://www.ebook.edu.vn 80
§ôc th êng rÌn b»ng thÐp c«ng cô cacbon (T 7 A) ®Ó n©ng cao ®é cøng vμ tÝnh chÞu mμi cña ®ôc, bé phËn c¾t gät nã ph¶i t«i. Ph ¬ng ph¸p t«i lμ, sau khi ra nhiÖt mét ®o¹n kho¶ng 20mm ë ®o¹n tr íc ®ôc (bé phËn c¾t gät) lªn tíi 750 0 780 0 (cã mμu ®á sÉm), nhanh chãng nhóng phÇn c¾t gät vμo n íc ®Ó lμm nguéi nhanh, ®ång thêi di chuyÓn ®ôc theo chiÒu ngang, lîi dông sãng trªn mÆt n íc do di chuyÓn ®ôc g©y nªn lμm cho phÇn t«i cøng vμ phÇn kh«ng t«i cøng cña ®ôc cã ranh giíi ngay ng¾n nh»m tr¸nh x¶y ra nøt g·y khi ®ôc. Cïng víi sù h¹ nhiÖt, khi phÇn trªn mÆt n íc cña ®ôc ®· kh«i phôc mμu s¾c b×nh th êng th× lÊy ra khái n íc, lîi dông phÇn nhiÖt con l¹i cña phÇn trªn ®ôc, tiÕn hμnh ram ®èi víi phÇn ®· t«i, nh»m n©ng cao ®é dai cña nã, nhiÖt ®é ram cã thÓ ph¸n ®o¸n qua sù biÕn ®æi mμu s¾c cña mμng oxy ho¸kim lo¹i trªn chi tiÕt t«i.Th«ng th êng, mμu s¾c khi míi lÊy ra khái n íc lμ mμu tr¾ng, sau ®ã dÇn dÇn chuyÓn thμnh mμu vμng, cuèicïng tõ mμu vμng biÕn thμnh mμu xanh, khi chuyÓn thμnh mμu vμng, nhóng toμn bé ®ôc vμo trong n íc lμm nguéi hoμn toμn gä lμ “t«i vμng”, khi cã mμu xanh, nhónh toμn bé ®ôc vμo trong n íc, gäi lμ “t«i xanh”.§ôc t«i vμng cã ®é cøng cao nh ng ®é dai kÐm; ®ôc t«i xanh tuy cã ®é dai tèt nh ng ®é cøng kh«ng ®ñ. §ôc sö dông ë ®iÒu kiÖn chung th êng t«i xanh vμng, ®é cøng vμ ®é dai ®Òu võa ph¶i, tÝnh n¨ng t ¬ng ®èi tèt. H×nh 3-2 : Mμi ®ôc trªn m¸y mμi. 3. 4. H·y nãi ph ¬ng ph¸p mμi ®ôc ? Nãi chung, th êng mμi ®ôc trªn m¸y mμi, ph ¬ng ph¸p cÇm ®ôc nh h×nh 3-2 thÓ hiÖn. PhÇn cÇn mai cña ®ôc ph¶i cao h¬n t©m b¸nh mμi®Ó phßng ngõa b¸nh mμi quay tèc ®é cao kÐo ®ôc vμo d íi gi¸ b¸ng mμi g©y tai n¹n. PhÇn mμi cña ®ôc chñ yÕu lμ mÆt tr íc, mÆt sau vμ mÆt bªn khi mμi, ®ôc ph¶i di chuyÓn song song trÝa ph¶i toμn bé chiÒu réng cña ®¸ mμi. Nh vËy, võa cã thÓ b¶o ®¶m bÒ mÆt mμi b»ng ph¼ng lai cã thÓ lμm cho ®¸ mμi mßn ®Òu. Ngoμi ra, trong qu¸ tr×nh mμi cßn ph¶i th êng xuyªn nhóng n íc lμm m¸t phßng ngõa bé phËn c¾t gät qu¸ nãng lμm cho mÒm. http://www.ebook.edu.vn 81
3. 5. Lμm thÕ nμo ®Ó l¾p c¸n bóa ? Khi sö dông nªn cÇm bóa nh thÕ nμo ? Bóa tay gåm hai bé phËn : bóa vμ c¸n gç. Qui c¸ch bóa tay biÓu thÞ b»ng träng l îng cña bóa, vÝ dô 0,5 b¶ng,1 b¶ng, 1,5 b¶ng v.v.. Ngμy nay dïng tiªu chuÈn quèc tÕ 0,25kg; 0,5kg; 1kg ®Ó biÓu thÞ. Bóa chÕ t¹o thÐp c«ng cô c¸cbon T7, qua xö lý t«i. C¸n gç lμm b»ng gç t ¬ng ®èi cøng dai nh gç ®μm h ¬ng. §é dμi c¸n bóa tïy theo bóa lín hay nhá mμ quyÕt ®Þnh. Th«ng th êng bóa nÆng 0,5kg th× chiÒu dμi c¸n bóa cã thÓ dμi thÝch hîp. §Ó phßng ngõa khi sö dông, bóa tuét, khi l¾p c¸n bóa vμo lç bóa H×nh 3-2: §ãng chªm vμo ®Çu cÇn ph¶i ®ãng chªm nh h×nh 3-3. trªn c¸n bóa. Cã hai c¸ch cÇm bóa khi sö dông lμ cÇm chÆt vμ cÇm láng. Ph ¬ng ph¸p cÇm chÆt lμ n¨m ngãn tay ph¶i n¾m chÆt c¸n bóa (nh h×nh 3-4) ngãn tay c¸i kÑp vμo ngãn trá, h¬n gi÷a ngãn c¸i vμ ngãn trá nh»m ®óng h íng bóa, ®u«i c¸n bóa d ra 15-30mm. Trong qu¸ tr×nh ®¸nh bóa, 5 ngãn tay lu«n lu«n n¾m chÆt. §Ó gi¶m sù mÖt mái, trong khi ®¸nh cã thÓ ¸p dông ph ¬ng ph¸p n¾m láng nh h×nh 3-5. YÕu lÜnh c¬ b¶n lμ ngãn tay c¸i vμ ngãn trá lu«n lu«n n¾m chÆt c¸n bóa, khi ®¸nh, ngãn gi÷a, ngãn ®eo nhÉn vμ ngãn ót lÇn l ît n¾m chÆt c¸n bóa, khi vung lªn trªn th× lÇn l ît th¶ láng ngãn ót, ngãn ®eo nhÉn vμ ngãn gi÷a. C¸ch n¾m nμy cã thÓ gi¶m mÖt mái mμ khi ®· sö dông thμnh th¹o cßn H×nh 3-5 : C¸ch cÇm láng. cã thÓ t¨ng lùc ®¸nh. 3. 6. Khi ®ôc, vung bóa nh thÕ nμo, n¾m ®ôc nh thÕ nμo? Ph ¬ng ph¸p vung bóa chia ra lμm ba lo¹i: vung tay, vung khuûu vμ vung c¸nh tay nh h×nh 3-6 thÓ hiÖn. Trong ®ã, h×nh (a) lμ vung b»ng bμn tay, chØ vËn ®éng cæ tay, lùc ®¸nh bóa H×nh 3-4 : C¸ch cÇm chÆt. t ¬ng ®èi nhá, th êng dïng khi b¾t ®Çu ®ôc hoÆt s¾p kÕt thóc ®ôc hay khi ®ôc n¹o r·nh dÇu. H×nh (b) lμ vung khuûu tay, tay vμ khuûu tay hiÖp ®ång ®éng t¸c, lùc ®¸nh t ¬ng ®èi lín. Ph ¬ng ph¸p vung bóa nμy øng dông t ¬ng ®èi réng r·i.H×nh (c) lμ vung c¸nh tay; tay; khuûu tay vμ c¸nh tay cïng thùc hiÖn ®éng t¸c, lùc ®¸nh lín nhÊt, sö dông vμo tr êng hîp ®ôc m¹nh. http://www.ebook.edu.vn 82
(a) Vung tay (b) Vung khuûu tay (c) Vung canh tay H×nh 3-6 : Ph ¬ng ph¸p vung bóa. CÇm ®ôc chñ yÕu sö dông ngãn gi÷a, ngãn nhÉn vμ ngãn ót tay tr¸i, ngãn c¸i vμ ngãn trá khÐp l¹i tù nhiªn, phÇn ®Çu cña ®ôc d«i ra vμ ngoμi kho¶ng 20mm nh h×nh 3-7 thÓ hiÖn. Kh«ng nªn n¨m ®ôc qu¸ chÆt nh»m tr¸nh khi ®ôc tay chÞu chÊn ®éng qu¸ lín. Khi ®ôc, c¼ng tay cÇm ®ôc ph¶i ®Ó b»ng tù nhiªn ®ôc ph¶i gi÷ gãc nghiªng chÝnh x¸c, tøc gãc sau b»ng 50 80. 3. 7. Lμm sao b¶o ®¶m chÊt l îng ®ôc? §Ó ®¶m b¶o chÊt l îng chi tiÕt gia c«ng, khi ®ôc dïng ªt« kÑp chÆt chi tiÕt, vËt liÖu t ¬ng ®èi mÒm hoÆc bÒ mÆt linh kiÖn ®é chÝnh x¸c gia c«ng ®· gia c«ng t ¬ng ®èi cao th× ph¶i dïng ngμm bÞt ®ång, ®ång thêi l u ý ®é lín nhá cña lùc kÑp vμ lùc ®¸nh, phßng ngõa lμm háng bÒ mÆt linh kiÖn. Khi ®ôc cè g¾ng b¾t ®Çu ®ôc ë chç chuyÓn gãc mÆt c¹nh chi tiÕt, v× r»ng n¬i nμy chiÒu dμi tiÕp xóc gi÷a dao c¾t víi chi tiÕt nhá, lùc c¶n lín, dÔ ®ôc vμo chi tiÕt, cã thÓ ®iÒu khiÓn l îng ¨n vμo t ¬ng ®èi chÝnh x¸c. Ngoμi ra, khi ®ôc cßn ph¶i chó ý giíi h¹n kÝch th íc, tr¸nh ®ôc ®i qu¸ nhiÒu khiÕn ph¶i bá chi tiÕt. Khi ®ôc ®Õn c¸ch kho¶ng 10mm ®Çu tËn cïng cña chi tiÕt, cÇn quay ®Çu ®ôc ng îc chiÒu kim lo¹i cßn l¹i, ®ÆcbiÖt lμ vËt liÖu gißn nh ®ång ®en, gang th× cμng ph¶i nh vËy. NÕu kh«ng, phÇn kim lo¹i ë tËn ®Çu dÔ nøt mÎ. NÕu chi tiÕt ®ôc xong lμ bÒ mÆt cuèi cïng th× líp ®ôc ph¶i máng mét chót nh»m ®¶m H×nh 3-7 : Ph ¬ng ph¸p n¾m ®ôc. b¶o bÒ mÆt ®ôc tr¬n tru b»ng ph¼ng. 3. 8. Lμm thÕ nμo ®ôc mÆt ph¼ng lín, r·nh chèt, r·nh dÇu vμ vËt liÖu tÊm? http://www.ebook.edu.vn 83
Khi ®ôc mÆt ph¼ng t ¬ng ®èi lín trªn chi tiÕt gia c«ng, tr íc tiªn nªn dïng ®ôc hÑp ®ôc thμnh nhiÒu r·nh song song trªn chi tiÕt, sau ®ã míi dïng ®ôc réng ®Ó b¹t phÇn nh« lªn gi÷a c¸c r·nh. Nh vËy t ¬ng ®èi tiÕt kiÖm søc - khi ®ôc r·nh chèt, tr íc tiªn ph¶i lÊy dÊu trªn chi tiÕt, sau ®ã ®cô theo ® êng dÊu. NÕu ®ôc r·nh chèt b»ng trªn trôc th× tr íc tiªn ph¶i khoan lç hai ®Çu r·nh (®¸y lç ph¶i ph¼ng, ® êng kÝnh lç b»ng chiÒu réng r·nh). Sau ®ã, c¨n cø vμo ®é réng cña r·nh chèt chän ®ôc thÝch hîp, khi ®ôc, dïng lùc nhÑ, l îng ¨n ®ôc Ýt - khi ®ôc r·nh dÇu, tr íc tiªn ph¶i vÏ ® êng h×nh d¹ng r·nh dÇu trªn chi tiÕt, råi dïng ®ôc r·nh dÇu ®ôc thμnh r·nh n«ng, nhÌ nhÑ theo ® êng kÎ, sau cïng dïng ®ôc r·nh dÇu cã ®é réng phï hîp víi ®é réng r·nh dÇu h×nh dao phï hîp víi yªu cÇu mÆt c¾t r·nh dÇu ®Ó ®ôc r·nh. Khi ®ôc r·nh dÇu trªn mÆt cong, gãc nghiªng cña ®ôc cÇn ph¶i thay ®æi theo mÆt cong, b¶o ®¶m gãc sau kh«ng thay ®æi trong qu¸ tr×nh ®ôc, nh vËy míi cã thÓ ®ôc ® îc r·nh dÇu tr¬n bãng, ®é n«ng s©u ®Òu nhau. Sau khi ®ôc xong r·nh cÇn söa tr¬n mÐp r·nh. Khi ®ôc c¾t vËt liÖu tÊm, ph¶i kÑp chÆt vËt liÖu lªn ªt«, phßng ngõa láng lÎo khi ®ôc. Khi ®ôc, dïng ®ôc réng ®Æt nghiªng víi tÊm vËt liÖu (kho¶ng 450) ®ôc tõ ph¶i qua tr¸i men theo miÖng ªt« (h×nh 3-9). Khi ®ôc nghiªng chØ cã mét bé phËn l ìi ®ôc réng tiÕp xóc víi vËt liÖu, lùc c¶n nhá, ®Ó c¾t ®øt, mÆt c¾t t ¬ng ®èi b»ng ph¼ng. Khi ®ôc c¾t trªn ®e hoÆc tÊm ph¼ng, ®ôc ph¶i ®Ó vu«ng gãc víi chi tiÕt ph¶i ®Öm thÐp phÝa d íi vËt liÖu tÊm ®Ó tr¸nh háng miÖng ®ôc, nh h×nh 3-10 thÓ hiÖn. Khi ®ôc ph«i cã h×nh d¹ng phøc t¹p trªn tÊm máng, tr íc tiªn cÇn khoan nhiÒu lç nhá theo ® êng bao, sau ®ã dïng ®ôc ®ôc tõng b íc nh h×nh 3-11 thÓ hiÖn. H×nh 3-8 : §ôc mËt ph¼ng lín. H×nh 3-9 : §ôc vËt liÖu tÊm trªn £t« http://www.ebook.edu.vn 84
§ôc §ôc hÑp réng H×nh 3-10 : §ôc ®øt vËt liÖu H×nh 3-11 : §ôc h×nh phøc t¹p. tÊm kÝch th íc lín. 3. 9. Khi ®ôc cÇn chó ý nh÷ng ®iÒu an toμn nμo ? Nh÷ng ®iÒu an toμn cÇn chó ý khi ®ôc, chñ yÕu gåm 4 ®iÓm d íi ®©y: 1. §Ó phßng ngõa bóa bay ra g©y th ¬ng tÝch, khi ph¸t hiÖn c¸n bóa bÞ láng hoÆc háng th× ph¶i lËp tøc tra l¹i cho ch¾c ch¾n hoÆc thay c¸n. Ngoμi ra, ng êi thao t¸c kh«ng ® îc ®eo g¨ng tay, c¸n bóa kh«ng dÝnh dÇu mì. PhÇn cuèi ®ôc bÞ x¬ x íc râ cÇn ph¶i mμi tr¬n ®Ó tr¸nh vì g©y th ¬ng tÝch. 2. §Ó tr¸nh phoi bay g©y th ¬ng tÝch, kh«ng ® îc ®ôc h íng vÒ phÝa ng êi vμ cÇn ¸p dông biÖn ph¸p an toμn thÝch hîp, tèt nhÊt ng êi ®ôc cÇn ®eo kÝnh b¶o vÖ. H×nh 3-12a . C¸ch l¾p ®ôc. 3. §Ó phßng ngõa ®ôc tr ît theo bÒ mÆt ®ôc, cÇn th êng xuyªn gi÷ ®ôc s¾c, vμ chó ý gi÷ gãc sau hîp lý. 3. 10. § êng c a cña l ìi c a lμ gØ? T¸c dông cña nã ra sao? Toμn bé r¨ng trªn l ìi c a so le nhau tr¸i ph¶i theo qui luËt nhÊt ®Þnh vμ t¹o thμnh h×nh d¹ng nhÊt ®Þnh, gäi lμ m¹ch c a. § êng c a ph©n ra d¹ng giao xen vμ d¹ng lμn sãng. T¸c dông cña ® êng c a la lμm cho chiÒu réng mÐp c a lín h¬n ®é réng l ìi c a ®Ó khi c a, l ìi c a kh«ng bÞ kÑp chÆt, nh»m gi¶m lùc ma s¸t gi÷a l ìi c a víi mÐp c a, l¹i cã lîi cho viÖc tho¸t mïn c a. http://www.ebook.edu.vn 85
3. 11. Chän l ìi c a nh thÕ nμo? Khi l¾p l ìi c a cÇn chó ý? Khi vËt liÖu cÇn c a mÒm hoÆc chi tiÕt cÇn c a t ¬ng ®èi dμy, mïn c a cña mçi hμnh tr×nh l ìi c a c a ra t ¬ng ®èi nhiÒu, ®ßi hái l ìi c a ph¶i cã kh«ng gian ch a mïn c a t ¬ng ®èi lín. Do ®ã, nªn chän l ìi c a r¨ng lín, khi c a vËt liÖu cøng, do r¨ng c a khã ¨n vμo, l îng mïn c a Ýt, do ®ã nªn chän l ìi c a r¨ng nhá. Ngoμi ra, chän l ìi c a r¨ng nhá cßn cã thÓ cïng lóc t¨ng sè r¨ng c a lμm viÖc, nhê thÕ n©ng cao tèc ®é c a. Khi c a vËt liÖu tÊm còng nªn chän l ìi c a r¨ng nhá nh»m t¨ng sè r¨ng lμm viÖc cïng lóc, gi¶m phô t¶i cña mçi r¨ng c a, phßng ngõa g·y c a Khi l¾p l ìi c a, cÇn chó ý mÊy ®iÓm sau: ph¶i lμm sao chiÒu nhän r¨ng h íng vÒ phÝa tr íc, nÕu kh«ng khã c a ® îc b×nh th êng; ®é c¨ng chïng cña l ìi c a trong qu¸ tr×nh c a; l ìi c a ph¶i l¾p ngay ng¾n, nÕu xiªn lÖch ph¶i l¾p l¹i. 3. 12. Lμm thÕ nμo c a vËt liÖu èng vμ tÊm máng? Khi c a èng kim lo¹i, ph¶i dïng ªt« kÑp chÆt èng. §Ó phßng ngõa kÑp bÑp èng, cã thÓ ®Öm 2 miÕng gç cã r·nh ch÷ V hai bªn mÐp miÖng ªt«. Khi c a kh«ng ® îc c a ®øt mét l ît theo mét chiÒu, mμ nªn c a theo chiÒu kh¸c nhau b»ng c¸ch chuyÓn èng nhiÒu lÇn, mçi lÇn chØ c a ®Õn mÐp thμnh trong c a èng, nh h×nh 3-12 thÓ hiÖn. Cø thÕ c a tõng b íc cho ®Õn khi c a ®øt èng, khi chuyÓn ®æi h íng ph¶i lμm sao miÖng ®· c a chuyÓn theo chiÒu ®Èy tiÕn cña l ìi c a. H×nh 3-12 : Ph ¬ng ph¸p c a èng. Ph ¬ng ph¸p c a vËt liÖu tÊm máng nh h×nh 3-13 thÓ hiÖn, cã thÓ ®Æt tÊm máng vμo gi÷a hai tÊm gç råi dïng ªt« kÑp chÆt. Nh võa cã thÓ t¨ng ®é c¨ng cña vËt liÖu tÊm võa cã thÓ phßng ngõa tÊm máng trùc tiÕp lät vμo r·nh r¨ng c a, ¶nh h ëng c a c¾t. http://www.ebook.edu.vn 86
H×nh 3-13 : Ph ¬ng ph¸p c a vËt liÖu tÊm máng. 3. 13. Lμm thÕ nμo c a ®øt chi tiÕt gia c«ng t ¬ng ®èi dμy ? C a c¾t chi tiÕt gia c«ng t ¬ng ®èi dμy, do h¹n chÕ bëi chiÒu cao cña vßm Ph«i c a, kh«ng thÓ c a ®øt mét lÇn, lóc ®ã cã thÓ chuyÓn chi tiÕt gia c«ng 180 0 råi c a mÆt ®ãi diÖn. NÕu ®é dμy cña chi L ìi tiÕt v ît qu¸ 2 lÇn chiÒu cao vßm c a c a th× kh«ng thÓ c a ®øt ® îc b»ng c a tay. Nh ng ®èi víi chi tiÕt gia c«ng t ¬ng ®èi dμy mμ ng¾n, miÖng c a cach mÆt ®Çu t ¬ng ®èi gÇn th× co thÓ c¨n cø vμo ph ¬ng ph¸p nh h×nh 3-14 thÓ H×nh 3-14 : C a c¾t mÐp c a s©u. hiÖn, vÆn l ìi c a 90 0 , l¾p ngang lªn khung c a ®Ó sö dông. 3. 14. B¾t ®Çu c a nh thÕ nμo ? Cã hai h×nh thøc b¾t ®Çu c a : b¾t ®Çu xa, b¾t ®Çu gÇn, nh h×nh 3-15 thÓ hiÖn. B¾t ®Çu xa lμ b¾t ®Çu c a ë ®Çu xa ng êi thao t¸c cña chi tiÕt gia c«ng (h×nh 3a) l ìi c a tõ tõ c¾t vμo vËt liÖu, Ýt bÞ kÑt chÆt. B¾t ®Çu c a gÇn lμ b¾t ®Çu c a ë ®Çu gÇn ng êi thao t¸c c a chi tiÕt gia c«ng (b).Ph ¬ng ph¸p nμy nÕu kÜ thuËt kh«ng tèt th× l ìi c a dÔ bÞ c¹nh cña chi tiÕt gia c«ng lμm kÑt chÆt hoÆc r¨ng c a bÞ mÎ.BÊt kÓ ¸p dông ph ¬ng ph¸p b¾t ®Çu c a nμo, gãc b¾t ®Çu c a ®Òu kh«ng ® îc v ît qu¸ 15 0 , gãc b¾t ®Çu c a qu¸ lín th× l ìi c a dÔ bÞ kÑt hoÆt g·y.Nh ng gãc b¾t ®Çu c a còng kh«ng ® îc qu¸ nhá , nÕu kh«ng r¨ng c a khã ¨n ® îc vμo chi tiÕt, cßn cã thÓ khiÕn l ìi c a tr ît trªn bÒ mÆt chi tiÕt, g©y x¬ x íc bÒ mÆt. §Ó vÞ trÝ b¾t ®Çu c a ® îc chÝnh x¸c, c a æn ®Þnh, khi b¾t ®Çu c a cã thÓ dïng ngãn c¸i tay tr¸i chÆn l ìi c a, lùc Ðp http://www.ebook.edu.vn 87 H×nh 3-15 : Ph ¬ng ph¸p b¾t ®Çu c a.
khi b¾t ®Çu c a ph¶i nhá, kho¶ng c¸ch ®Èy ®i ®Èy l¹i ng¾n. 3. 15. X¸c ®Þnh tèc ®é, lùc ®Ì c a nh thÕ nμo ? Tèc ®é c a, th«ng th êng mçi phót ®Èy ®u kÐo l¹i 20 60 lÇn lμ v μ, khi c a vËt liÖu mÒm cã thÓ nhanh h¬n, c a vËt liÖu cøng nªn chËm h¬n. NÕu tèc ®é qu¸ thÊp, hiÖu xuÊt kh«ng cao tèc ®é qu¸ cao th× l ìi c a chãng cïn, v× thÕ còng dÉn tíi gi¶mhiÖu xuÊt c a. Lùc ®Ì c a chñ yÕu ph¶i c¨n cø vμo ®é cøng cña vËt liÖu mμ quyÕt ®Þnh. Lùc ®Ì ®èi víi vËt liÖu cøng ph¶i l¬n mét chót, nÕu kh«ng r¨ng c a kh«ng ¨n ® îc vμo chi tiÕt, sÏ x¶y ra hiÖn t îng tr ît, khiÕn l ì c a bÞ cïn; lùc ®Ì c a vËt liÖu mÒm cÇn nhá h¬n, nÕu kh«ng sÏ lμm r¨ng c a ¨n qu¸ s©u, sinh ra hiªn t îng “c¾n chÆt ” - khi ®Èy c a vÒ phÝa tr íc c©n t¨ng lùc ®Ì, khi kÐo vÒ, kh«ng nh÷ng kh«ng cÇn ®Ì mμ cßn nªn h¬i n©ng c a lªn ®Ó gi¶m mßn l ìi c a. 3.16. Cã nh÷ng c¸ch g× phßng ngõa h háng vμ mßn nhanh l ìi c a? cÇn chó ý c¸c ®iÒu an toan nμo ? Ph ¬ng ph¸p phßng ngõa h háng vμ gi¶m mßn háng l ìi c a chñ yÕu cã mÊy ®iÓm sau ®©y: 1. CÇn chän ph ¬ng ph¸p g¸ cÆp chi tiÕt tháa ®¸ng, kÑp ph¶i ch¾c ch¾n, phßng ngõa do chi tiÕt bÞ láng g©y g·y l ìi c a. 2. Khi l¾p l ìi c a kh«ng nªn l¾p qu¸ chÆt hoÆc qu¸ láng. Qu¸ láng sÏ g©y nªn hiÖn t îng c a lÖch, cßn cã thÓ do l ìi c a bÞ cong dÉn tíi g·y; nÕu qu¸ chÆt, chØ mét nghiªng lÖch nhá còng cã thÓ dÉn tíi g·y l âi c a. 3. Khi x¶y ra c a lÖch cÇn më c a l¹i ë vÞ trÝ míi, ®õng miªn c ìng söa ch÷a miÖng l ìi c a cò, nÕu kh«ng dÔ g·y l ìi c a. 4. Trong khi c a, l ìi c a bÞ g·y gi÷a chõng hoÆc do c a bÞ mßn ®ßi hái thay l ìi c a míi, th êng do l ìi c a míi h¬i dμy h¬n l ìi c a cò nªn kh«ng cho ® îc vμo r·nh c a. Lóc ®ã nªn b¾t ®Çu më c a l¹i ë vÞ trÝ míi hoÆc nhÑ nhμng c a réng m¹ch c a cò. AnÕu miÔn c ìng Ên l ìi c a míi vμo sÏ dÔ g·y l ìi c a. 5. X¶y ra hiÖn t îng mÎ r¨ng c ath× ph¶i lËp tøc mμi 2-3 r¨ng c¹nh r¨ng mÎ ë trªn ®¸ mμi thμnh h×nh cung trßn, ®ång thêi lÊy r¨ng bÞ mÎ ®ang kÑt trong kÎ c a ra. 6. Khi c a vËt liÖu thÐp, nªn cho Ýt dÇu nhên vμo l ìi c a vμ m¹ch c a ®Ó lμm m¸t vμ lμm tr¬n, gi¶m mßn l ìi c a. 7. §Ó ®¶m b¶o thao t¸c an toμn, cÇn lÊy tay ®ì phÇn s¾p bÞ c a ®øt cña chi tiÕt gia c«ng, nh»m tr¸nh r¬i xuèng ®Ì ph¶i ch©n. Ngoμi ra lùc ®Ì khi c a kh«ng nªn qu¸ lín, ®é c¨ng chïng l ìi c ©phØ thÝch hîp nh»m tr¸nh khi l ìi c a g·y, b¾n ra g©y bÞ th ¬ng. 3. 17. Dòa chia ra mÊy lo¹i ? T¸c dông mçi lo¹i ? http://www.ebook.edu.vn 88
Dòa chia ra ba lo¹i : dòa phæ th«ng, dòa ®Æc chñng vμ dòa chØnh h×nh (dòa thËp cÈm ). C¨n cø vμo h×nh d¸ng mÆt c¾t, dòa phæ th«ng l¹i chia ra 5 lo¹i : Dòa b¨ng, dòa vu«ng dòa ba c¹nh, dòa b¸n nguyÖt vμ dòa trßn, nh h×nh 3-16 thÓ hiÖn. Trong ®ã, dòa b»ng dïng ®Ó dòa mÆt ph¨ng, mÆt trßn ngoμi, mÆt cung låi; dòa vu«ng dïng ®Ó dòa lç vu«ng, lç ch nhËt vμ mÆt ph¼ng hÑp; dòa ba c¹nh dïng ®Ó dòa gãc trong, lç tam H×nh 3-16 : H×nh d¸ng mÆt c¾t dòa phæ th«ng. gi¸c vμ mÆt ph¼ng; dòa trßn dïng ®Ó dòa lç trßn, mÆt cong lâm vμ mÆt cong « van cã b¸n kÝnh t ¬ng ®èi nhá, dòa b¸n nguyÖt dïng ®Ó dòa mÆt cong lâmvμ mÆt ph¼ng. Dòa ®Æc chñng dïng ®Ó dòa bÒ mÆt ®Æc biÖt cña chi tiÕt, cã hai lo¹i th¼ng vμ cong nh h×nh 3-17 thÓ hiÖn. Dòa chØnh h×nh (dòa thËp cÈm) thÝch hîp víi chØnh söa c¸c bé phËn nhá cña chi tiÕt, nã gåm nhiÒu lo¹i dòa cã h×nh d¸ng mÆt c¾t kh¸c nhau hîp H×nh 3-17 : H×nh d¸ng mÆt c¾t dòa ®Æc chñng thμnh bé, nh h×nh 3-18 thÓ hiÖn. . . H×nh 3-18a : Dòa chØnh h×nh (dòa thËp cÈm). http://www.ebook.edu.vn 89
3.18. Sö dông vμ b¶o qu¶n dòa nh thÕ nμo ? §Ó kÐo dμi thêi gian sö dông cña dòa,cÇn sö dông vμ b¶o qu¶n ®óng dòa. C¸c ®iÓm cÇn chó ý nh sau : 1. Kh«ng ® îc dòa mÆt cøng, líp oxy hãa vμ bÒ mÆt t«i cøng cuÈ ph«i ®Ó tr¸nh mßn nhanh, mÊt kh¶ n¨ng dòa. Hinh 3-18b. B¶o d ìng dòa. 2. Nªn sö dông mét mÆt tr íc, sau khi cïn míi dïng mÆt kh¸c. 3. Kh«ng ®Ó dÝnh ít hoÆc dÇu mì nÕu kh«ng sÏ g©y rØ hoÆc tr¬n tr ît khi dòa . 4. Trong qu¸ tr×nh sö dông, ®Æc biÖt lμ khi dïng xong, tr íc khi ®emm c¾t, cÇn dïng chæi sîi ®ång ®¸nh thuËn chiÒu r¨ng dòa kÞp thêi lo¹i bá bét phoi s¾t b¸m trong r¨ng dòa. 5. C¸ch xÕp ®Æt ®Ó dòa ph¶i hîp lý, kh«ng nªn chÊt chång lªn nhau ®Ó tranh lμm háng r¨ng dòa. 6. L ìi dòa kh«ng ® îc lμm dông cô kÎ ®Ëp cμng kh«ng ® îc dïng ®Ó n¹y bÈy c¸c vËt kh¸c, dÔ g©y g·y dòa. 7. Khi sö dông dòa con kh«ng ® îc dïng lùc qu¸ lín tr¸nh g©y g·y dòa. 3. 19.Ph ong ph¸p dòa thuËn chiÒu, dòa ®an xen vμ dòa ®Èy ® îc sö dông trong tr êng hîp nμo ? Ph ¬ng ph¸p dòa chi tiÕt theo cïng mét chiÒu gäi lμ dòa thuËn chiÒu (nh h×nh 3- 19), sau khi dòa cã vÕt dòa thuËn th¼ng, t ¬ng ®èi ngay ng¾n, mü quan, thÝch hîp vøi dòa mÆt ph¼ng kh«ng lín vμ dòa sau cïng ®Ó t¹o v©n. Ph ¬ng ph¸p dòa ®an xen lμ tiÕn hμnh dòa chi tiÕt gia c«ng tõ hai h íng ®an chÐo nhau (h×nh 3-20), ph ¬ng ph¸p dòa nμy cã thÓ c¨n cø vμo vÕt dòa ®Ó ph¸n ®o¸n tinh h×nh b»ng ph¼ng cña mÆt ® îc dòa, th«ng th êng dïng ®Ó dòa mÆt ph¼ng tr íc khi dòa b»ng.Ph ¬ng ph¸p dòa ®Èy lμ hai tay cÇm ngang dòa, ngãn tay c¸i ®Æt gÇn chi tiÕt gia c«ng, lùc hai tay ®Òu nhau, ®¶y ®i ®Èy l¹i trªn bÒ mÆt chi tiÕt (h×nh 3-21). Ph ¬ng ph¸p dòa nμy thÝch hîp dòa mÆt ph¼ng dμi hÑp hoÆc ®¸nh bãng bÒ mÆt chi tiÕt. http://www.ebook.edu.vn 90
H×nh 3- 19. Ph ¬ng ph¸p dòa thuËn chiÒu. H×nh 3-20 : Ph ¬ng ph¸t dòa chÐo . 3. 20. Lμm thÕ nμo dòa mÆt ph¼ng, mÆt cong vμ khèi gãc vu«ng ? §Ó dòa cho toμn bé mÆt ph¼ng ® îc ®Òu ®Æn b»ng ph¼ng, trong qu¸ tr×nh dòa mÆt ph¼ng, ph¶i dòa theo chiÒu nhÊt ®Þnh, vμ tõng mét m¶ng mÆt ph¼ng nμy di chuyÓn song song ®Õn m¶ng mÆt ph¼ng kh¸c, sù di chuyÓn ®ã cña dòa cÇn tiÕn hμnh trong lÇn dòa vÒ, kho¶ng c¸ch di chuyÓn ngang mçi lÇn lμ 5 10mm hoÆc h¬i nhá h¬n chiªiï réng cña dòa. Khi dòa gÇn tíi kÝch th íc yªu cÇu, cÇn ¸p dông ph ¬ng ph¸p dòa chÐo nhau ®Ó ®¶m b¶o dòa m¨t phngwr chÝnh x¸c, sau cïng cã thÓ ¸p dông ph ¬ng ph¸p dòa ®Èy ®Ó chØnh sñ¨ n©ng cao ®é tr¬n bãng bbÒ mÆt cÇn dòa. http://www.ebook.edu.vn 91
Dua mÆt cong trßn th ßng tiÕn hμnh theo hai giai ®o¹n. Giai ®o¹n gia c«ng th« cã thÓ dòa thμnh h×nh ®a gi¸c gÇn cong trßn, lóc nμy cã thÓ ¸p dông dòa ngang ®Ó ®¹t ® îc hiÖu suÊt dòa t ong ®èi cao. Giai ®o¹n gia c«ng tinh, dòa ph¶i ®Ó thuËn theo mÆt cung trßn, cïng lóc hμnh thμnh hai lo¹i chuyÓn ®éng (hinh 3-22), tøc võa chuyÓn ®éng tiÕn lªn vμ chuyÓn ®éng quanh t©m cung trßn chi tiÕt gia c«ng. Khi gia ®éng tay ph¶i Ên c¸n dòa xuèng, tay tr¸i n©ng mòi dòa lªn. Nh vËy mÆt cong dòa ra t ¬ng ®èi nh½n bãng kh«ng cã gãc c¹nh. a). MÆt cong låi. b). MÆt cong lâm. 22a. Dòa mÆt cung trßn. Gäi lμ khèi gãc vu«ng lμ ®Ó chØ chi tiÕt gia c«ng mμ h×nh d¹ng mÆt c¾t do 4 mÆt ph¼ng t¹o nªn cã d¹ng h×nh vu«ng hoÆc h×nh ch÷ nhËt. Tr íc khi dòa vu«ng cÇn lÊy dÊu trªn ph«i, råi c¨n cø vμo ® êng kÎ dòa mÆt chuÈn, tiÕp ®Õn dòa mÆt ®èi diÖn, hai mÆt ph¨ng song song nhau (dïng th íc cÆp ®Ó do) kÝch th íc ph¶i chÝnh x¸c, tiÕp ®ã dòa mÆt thø 3 sao cho nã vu«ng gãc víi mÆt chuÈn vμ song víi m¹t thø 3, ®ång thêi ph¶i b¶o ®¶m ®é chÝnh x¸c cña kÝch th íc. NÕu ph«i s¬ chÕ lμ thanh trßn th× chiÒu dμi c¹nh a cña h×nh vu«ng quan hÖ v¬id ® êng kÝnh d cña vËt liÖu trßn nh sau : http://www.ebook.edu.vn 92
a = 0,707d; d = 1,414a. H×nh 3- 22b. Dòa khèi gãc vu«ng. 3. 21. Dòa lç trßn vμ r·nh nh thÕ nμo ? Khi dòa lç trßn, dòa ph¶i cïng lóc hoμn thμnh 3 lo¹i chuyÓn ®éng (nh h×nh 3-23), tøc vËn ®éng tiÕn ®éng, chuyÓn ®äng sang ttr¸i vμ chuyÓn ®éng xoay quanh ® êng trôc cña dòa.chØ cã khi phèi hîp mét c¸ch hîp lý, tháa ®¸ng 3 lo¹i chuyÓn ®éng ®ã míi cã thÓ dòa tèt ® îc lç trßn. Khi dòa r·nh, tr íc tiªn kÎ ® êng theo h×nh d¸ng kÝch th íc qui ®Þnh trªn b¶n vÏ vμ khoan lç ë bé phËn r·nh, sau ®ã ra c«ng th« ®¸y r·nh b»ng ph ¬ng ph¸p c a hoÆc ®ôc. TiÕp ®ã dïng dòa nhá h¬n r·nh ®Ó dòa mÆt chuÈn, råi c¨n cø vμo mÆt chuÈn ®Ó dòa c¸c mÆt liªn qua kh¸c. NÕu chç chuyÓn gãc yªu cÇu s¹ch ch©n th× tr íc tiªn dïng dòa cã c¹nh an toμn (tøc chØ phÝa kh«ng cã r¨ng dòa, cã thÓ mμi ra b»ng ®¸ mμi) hoÆc dòa 3 c¹nh nhá ®Ó dòa ch©n. (a) (b) (c) H×nh 3-23 : Dòa mÆt cung trßn trong. http://www.ebook.edu.vn 93
3. 22. Dòa phèi l¾p lμ g× ? Lμm thÕ nμo dòa then phèi l¾p ? Gäi dòa phèi l¾p tøc lμ dïng ph ¬ng ph¸p dòa lμm cho mÆt phèi l¾p cña hai chi tiÕt l¾p r¸p víi nhau ®¹t ® îc yªu cÇu quy ®Þnh. §èi víi dòa phèi l¾p then cã thÓ tiÕn hμnh theo c¸c b íc d íi ®©y. 1. .Dòa bá x¬ x íc cña r·nh then truc vμ r·nh then b¸nh r¨ng råi ®o ®é réng r·nh. NÕu ®é réng r·nh kh«ng b¨ng nhau ph¶i dòa söa l¹i cho b¨ng nhau. 2. Dùa vμo kÝch th íc ®é réng r·nh then ®Ó dòa hai mÆt c¹nh.Do hai mÆt c¹nhc a r·nh then lμ mÆt lμm viÖc chñ yÕu,cho nªn khi dñ©phi b¶o ®¶m ®é song song nhau va vuoong gãc víi mÆt ®¸y r·nh then, sau khi dòa hai m¹t c¹nh ph¶i ®¹t ® îc yªu cÇu phèi hîp víi r·nh then trôc. 3. Dòa söa ®é dμi cña thencho phï hîp víi yªu cÇu. Dòa hai ®Çu then thμnh d¹ng nöa trßng theo quy ®Þnh, sau ®ã dòa bá so x íc, chiÒu dμi cña then ph¶i ng¾n h¬n chiÒu dμi cña r·nh then trôc,gay biÕn d¹ng trôc. 4. §ãng then vμo trong r·nh then trôc sau ®ã thö ph«i l¾p víi r·nh then b¸nh r¨ng. NÕu then phèi l¾p qu¸ chÆt víi r·nh th× cÇn th¸o b¸nh r¨ng ra, dòa bít bé phËn do ma s¸t gi÷a hai mÆt c¹nh cña then víi r·nh then b¸nh r¨ng. 5. Gi · ®Ønh r·nh then b¸nh víi then ph¶i cã khe hë 0.3-0.4mm. 2.3.Dòa lç vu«ng phèi l¾p nh thÕ nμo? ë ®©y lÊy lç l¾p dao trªn c¶n l¾p dao trßn lμm vÝ dô ®Ó nãi vÒ ph ¬ng ph¸p dòa lå vu«ng phèi l¾p.Nh hinh 3-24 thÓ hiÖn, tr íc tiªn c¨n cø vμo yªu cÇu, kÎ ® êng gia c«ng lç vu«ng lªn cÇn dao, sau ®ã dùa vμo ® êng ®Ó ®ét lç mÉu. Sau ®ã khoan lç bªn trong ® êng dÊu gia c«ng lç vu«ng (® ßng kÝnh mòi khoan ph¶i nhá h¬n kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c c¹nh ®èi cña lç vu«ng 1-2mm)tiÕp ®ã dông lç vu«ng tiÕn hμnh dòa th« lç theo ® êng dÊu thμnh h×nh vu«ng c¹nh, nh ng kh«ng dòa ®Õn kÝch th íc. Sau cïng tiÕn hμnh dòa tinh theo thø tùgia c«ng 4 mÆt. C¸c b íc nh sau: tr íc tiªn dòa mÆt ph¼ng mét yªu cÇu mÆt ph¼ng ph¶i th¼ng ph¼ng c¶ hai chiÒu ®øng lÉn chiÒu ngang, c¶ hai c¹nh ®Òu ®¹t tíi ® êng kÝch th íc ®· lÊy dÊu, dïng th íc cÆp du tiªu®o x=(d- a)/2. TiÕp ®ã dòa mÆt ph¨ng 2, lÊy mÆt ph¼ng 1 lμm chuÈn, dïng th íc cÆp ®o kÝch th íc, ph¶i lμm cho mÆt ph¨ng 2 song song víi mÆt ph¼ng 1, råi dïng ®Çu dao sÏ l¾p vμo lç ®Ó thö, chØ cÇn hai gãc cña ®Çu dao cã thÓ Ên vμo ® îc 2 mÐp lç t ¬ng ®èi chÆt lμ ® îc. Sau ®ã dòa mÆt ph¼ng 3, yªu cÇu vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng 1 vμ dòa tíi ® êng dòa dÊu kÝch thøoc. Cuèi cïng dòa mÆt ph¼ng 4, dïng th íc cÆp ®o b¶o ®¶m song song víi mÆt ph¼ng 3 råi dïng ®Çu dao ®Ó thö. Sau khi dòa xong 4 mÆt, dïng H×nh 3-24 : Dòa lç vu«ng phèi l¾p. http://www.ebook.edu.vn 94
dòa thËp cÈm chØnh söa 4gãc cho s¹ch. Sau ®ã tiÕn hμnh söa tinh ®èi víi lç vu«ng. Ph ong ph¸p söa tinh lμ, b«i mét Ýt bét phÊn mμu ®á lªn 4 mÆt lç, ®ót ®Çu vμo trong lç vu«ng (do sù phèi l¾p gi a ®Çu dao víi lç t ¬ng ®èi chÆt, cã thÓ dïng bóa gâ nhÑ) sau ®ã rót ®Çu dao ra, dòa bá phÇn do cä x¸t gi÷a thμnh lç víi ®Çu dao trë nªn kh«ng mμu. Cø thÕ söa ®i söa l¹i cho ®Õn khi ®Çu dao cã thÓ ®Èy ®ót vμo lç vu«ng mét c¸ch nhÑ nhμng mμ kh«ng cã khe hë râ rÖt lμ ® îc. 3. 24. Dòa tÊm d ìng låi nh thÕ nμo ? Tr íc khi dòa, cÇn lÊy dÊu theo yªu cÇu, sau ®ã ra liÖu. NÕu gãc ®é mÆt xiªn trtªn tÊm d ìng låi kh«ng tiÖn sö dông bé ®o gãc ®Ó ®o, th× tr íc tiªn h·y lμm mét d ìng bæ trî. D ìng h×nh thang nh h×nh 3-25 thÓ hiÖn lμ lo¹i d ìng låi t ¬ng ®èi diÓn h×nh. Ph ¬ng ph¸p ra c«ng lμ, tr íc tiªn dòa mÆt tiªu chuÈn, sau ®ã dòa 2 mÆt vai, sao cho chóng n»m trªn cïng mÆt ph¼ng, ®ång thêi song song víi mÆt chuÈn. Khi dòa cã thÓ ®o kiÓm tra b»ng th íc cÆp hoÆc ®ång hå so ®Ó b¶o ®¶m 2 mÆt vai song song víi mÆt chuÈn khi dòa mÆt tr¸i, dïng d ìng bæ trî ®Ó kiÓm nghiÖm. §Ó phßng ngõa khi ®Æt d ìng chÝnh vμ d ìng phô kh«ng n»m trªn cïng mÆt ph¼ng, cã thÓ ®Æt chóng lªn mÆt kÝnh, ®Ó quan s¸t khe hë ¸ng s¸ng, chç phèi h îp ¸nh s¸ng ph¶i hÑp vμ ®Òu. PhÇn gèc cña d ìng chÝnh sauy khi lÊy ®Êu nªn khoan lç nhá hoÆc dïng l ìi c a c a thμnh r·nh nhá ®Ó b¶o ®¶m khi ®o, mÆt ®o cña d ìng víi mÆt ® îc ®o cña chi tiÕt, cã thÓ tiÕp xóc tèt víi nhau.ph ¬ng ph¸p dòa mÆt xiªn bªn ph¶i c¬ b¶n gièng nh trªn, nh ng ®ång thêi ph¶i dïng th íc cÆp hoÆc pame ®o kÝch th íc ®Çu lín h×nh thang khi ®ã, cã thÓ dïng hai khèi trô trßn tiªu chuÈn thõ¬ng dïng chèt trô trßn ® êng kÝnh b»ng nhau, ®é lín thÝch hîp (th êng dïng chèt trô trßn) ®Ó tiÕn hμnh ®o gian tiÕp, nh h×nh 3-26 thÓ hiÖn. Quan hÖ gi · kÝch thø¬c L víi kÝch th íc ®Çu lín h×nh thang l ® ßng kÝnh trô trßn d lμ : 1 L=l + d 1 ctg 2 http://www.ebook.edu.vn 95
. H×nh 3-25 : TÊm d ìng låi H×nh 3-26 : §o d ìng h×nh thang vμ tÊm d ìng phô Sau cïng, dòa mÆt ®Ønh h×nh thang, lóc nμy cÇn chó ý b¶o ®¶m kÝch th íc ®é cao vμ ®é song song gi÷a mÆt ®Ønh víi mÆt chuÈn. 3. 25. Chän tèc ®é dòa vμ d l îng dòa nh thÕ nμo ? §é nh¸m cña chi tiÕt dòa gia c«ng ra sao ? Tèc ®é dòa th«ng th êng lμ mèi phót 30-60 lÇn, kjhi r¨ng dòa t ¬ng ®èi lín, tèc ®é nªn thÊp; r¨ng dòa nhá, nªn cao h¬n. Tèc ®é dòa qu¸ cao, ng êi thao t¸c dÔ mÖt, chãng mßn r¨ng dòa. Dòa gät lμ dao ®éng thÕ lùc, nªn d l îng dòa kh«ng nªn qu¸ lín th«ng th êng ë d íi 0,5-1mm. CÇn c¨n cø vμo ®é lín mÆt gia c«ng cña chi tiÕt vμ cÊp chÝnh x¸c cña ph«i ®Ó x¸c ®Þnh d l îng nh khi l¾p chèt (then), do kÝch th íc cña chèt t ¬ng ®èi nhá mμ ph«i then ®Òu qua gia c«ng, cho nªn d l îng chiÒu réng, cña then tõ kho¶ng 0,2mmlμ võa. Ph¹m vi ®é nh¸m cña dòa gät t ¬ng ®èi réng, th«ng th êng dòa th« ®¹t ®é nh¸m Rz Rz 200 Rz50 ( 1 3); dòa võa cã thÓ ®¹t 6,3 1,6 ( 4 6); dòa mÞn cã thÓ ®¹t 1,6 0,8 ( 6 7); dòa dÇu cã thÓ ®¹t 0,8 0,2 ( 7 9). 3. 26. MÆt tr¬n cña dòa cã t¸c dông g× ? T¹i sao mÆt lμm viÖc cña dòa co d¹ng cong låi ? MÆt bªn kh«ng c¾t r¨ng cña dòa gäi lμ mÆt tr¬n. T¸c dông cña mÆt tr¬n lμ, ®Ó khi dòa mÆt gãc vu«ng trong, cã thÓ tùa mÆt tr¬n vμo mÆt gãc vu«ng ®Ó dòa mÆt kia mμ kh«ng lμm háng mÆt tùa. MÆt lμm viÖc cña dòa cã d¹ng cong låi cã thÓ lμm cho mÆt dòa chi tiÕt cã xu h íng dòa thμnh lâm xuèng, ®ã lμ v×, ë møc ®é nhÊt ®Þnh, do lùc dòa hai tay phèi hîp kh«ng ®Òu nhip cã thÓ lμm cho bÒ mÆt gia c«ng cã hiÖn t îng låi gi÷a, mËt dòa cong låi cã thÓ lμm cho bÒ mÆt gia c«ng t ¬ng ®èi b»ng ph¼ng. Ngoμi ra, mÆt lμm viÖc cña dòa cã d¹ng cong låi, cßn cã thÓ kÐo dμi tuæi thä sö dông. 3.27. T¹i gãc ® êng chÆt r¨ng mÆt ®¸y cña lo¹i dòa hai ® êng chÆt r¨ng,kh«ng b»ng nhau ? Lo¹i dòa mμ ® êng r¨ng ® îc s¾p xÕp theo hai h íng gäi lμ dòa hai ® êng chÆt r¨ng. Khi chÕ t¹o, tr íc tiªn chÆt r¨ng ®¸y t ¬ng ®èi n«ng,nã t¹o thμnh víi ® êng t©m cña dòa thμnh gãc 45 0 ; sau ®ã, chÆt r¨ng mÆt t ¬ng ®èi s©u, nã t¹o thμnh víi ® êng t©m cña dòa thμnh gãc 65 0 . Do gãc ®é cña hai ® êng chÆt r¨ng kh«ng nh nhau, r¨ng gi÷a do sù giao c¾t cña chóng t¹o nªn, ® îc s¾p xÕp so le nhau trªn chiÒu däc, nhê http://www.ebook.edu.vn 96
vËy, tr¸nh ® îc sù chång trïng nhau vÕt dòa tr íc sau, lμm cho bÒ mÆt dòa ra t ¬ng ®èi tr¬n bãng. NÕu gãc r¨ng ®¸y nh nhau bÒ mÆt dòa ra sÏ ®Ó l¹i nh÷ng vÕt song song theo chiÒu däc. 3. 28. Nguyªn nh©n chñ yÕu dòa ra phÕ phÈm lμ g× ? Nguyªn nh©n dòa ra phÕ phÈm cã nhiÒu,®a d¹ng. Víi nh÷ng chi tiÕt gia c«ng bÞ biÕn d¹ng hoÆc h háng khi gÆp, nguyªn nh©n chñ yÕu lμ, ë gi÷a miÖng ªt« vμ chi tiÕt kh«ng cã vËt ®Öm lãt lμm bÒ mÆt bÞ bãp lâm; hoÆc lùc kÑp qu¸ chÆt ®èi víi nh÷ng chi tiÕt rçng ruét lμm cho nã bi bÑp ho¨c biÕn d¹ng ®èi víi chi tiÕt chÞu lùc kÐm; hoÆc bÞ biÕn d¹ng trong qu¸ tr×nh dòa do lùc kÑp kh«ng tháa ®¸ng ®èi víi chi tiÕt to mμ máng. NÕu chñ yÕu lμ khi dòa lùc hai tay kh«ng ®Òu, dòa bÞ quay ®¶o, ®o¹n trø¬c vμ ®o¹n gÇn ng êi thao t¸c bÞ dòa thÊp h¬n. NÕu kÝch th íc chi tiÕt kh«ng hîp c¸ch th× nhiÒu kh¶ n¨ng lμ do lÊy dÊu kh«ng chuÈn hoÆc dòa qu¸ kÝch th íc c©n thiÕt.NÕu ®é nh¸m bÒ mÆt kh«ng ®¹t tiªu chuÈn th× nguyªn nh©n chñ yÕu lμ chän dòa th« hay mÞn kh«ng tháa ®¸ng, hoÆc kh«ng kÞp thêi lÊy ®i phoi dòa trong qu¸ tr×nh gia c«ng, Lμm háng bÒ mÆt kh«ng gia c«ng, nguyªn nh©n chñ yÕu lμ ¸p dông biÖn ph¸p b¶o vÖ kh«ng tháa ®¸ng, hoÆc kh«ng sö dông bÒ mÆt kh«ng cã r¨ng c a dòa. H×nh 3- 27 .C¸c d¹ng sai háng. 3. 29. §Ó b¶o ®¶m an toμn khi dòa, chó ý nh÷ng ®iÓm g× ? §Ó b¶o ®¶m an toμn khi dòa, cÇn chó ý kh«ng sö dông dòa kh«ng cã c¸n hoÆc c¸n dòa bÞ háng, ®Ò phßng tay bÞ th ¬ng; còng kh«ng ®ùîc dïng miÖng th«i ph«i dòa bay vμo m¾t. Ngoμi ra kh«ng ®Ó cho dòa va ®¹p vμo chi tiÕt gia c«ng, ®Ó phßng dòa v¨ng r¬i chóng ng êi. Khi ®Æt dòa kh«ng nªn ®Ó cho dòa thß ra bμn lμm viÖc ®Ó tr¸nh ®ông ph¶i ng êi. Trong qu¸ tr×nh dòa, kh«ng ® îc lÊy tay xoa sê bª mÆt, ®Ò phßng dòa bÞ tr ît trªn bÒ mÆt tr¬n. http://www.ebook.edu.vn 97