intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Làng xã thời Trần

Chia sẻ: Cothumenhmong Cothumenhmong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

37
lượt xem
1
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết giới thiệu khái quát làng xã Việt Nam thời Trần về cơ cấu tổ chức hành chính trực thuộc bộ máy xã quan và vai trò nhiệm vụ của xã quan; cùng một số chính sách của nhà nước Trần và vai trò của Trần Thủ Độ đối với làng xã.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Làng xã thời Trần

V'<br /> LANG XA THOI TRAM<br /> VtJ DUY M£N*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> L ang xa - ddn vi cd sd nen tang kinh<br /> te - xa hpi - vdn hda thdi Trfin da<br /> tQng dupe nghien cQu tnic tiep hofic gian<br /> 1. To chvic h a n h c h i n h lang xa<br /> Theo sach An Nam chi ciia Cao Hung<br /> TrUng (ddi Thanh) trong dd dfin Nam Viet<br /> tiep dudi nhieu gdc dp vfi vfin de lien quan<br /> ngog.i ky cho biet: KhUu Hda, ThQ sii nhfi<br /> khac nhau, chang han nhU: Lang xd trong<br /> DUdng bfit dfiu dem trong ngofii chau vfi<br /> cuoc khdng chie'n chd'ng qudn xdm iQdc<br /> huyen (b Giao Chau) chia ra: huyen gdm cd<br /> Mdng - Nguyin eiia Phung Vfin CUdng. My<br /> hUdng ldn, hUdng nho, xa ldn, xa nho.<br /> thudt lang xd thdi Trdn eua Chu Quang ChQ<br /> trong Ndng thdn Viet Nam trong lich sQ, Xfi nho tQ 10 den 30 hp.<br /> 1977, tap I; Chi' do qudn chu quy tdc ddi Xa ldn tQ 40 ddn 60 hp.<br /> Trdn cua Nguyin Hdng Phong, Tap chf<br /> Nghiin citu Lich sii, sd 4-1986; hoae Chi'do HUdng nho tQ 70 den 150 hp.<br /> ddt cdng lang xd, trong Chi' do rudng ddt d HUdng ldn tQ 160 den 540 hp.<br /> Viet Nam, tfip I ciia TrUdng HQu Quynh<br /> nfim 1982. Thdi dp - diin trang thdi Trdn Khoang nien hieu Trinh Nguyen (785-<br /> (thi'ky XIU- XIV) cua Nguyin Thi PhUdng 804) Dd hp Ifi Tripu XUdng bai bo vipe chia<br /> Chi, xufi't ban nam 2002... Nhin chung, hUdng nho hUdng Idn, chi gpi chung Ifi<br /> nhQng cdng trinh tren da dUa ra each nhin hUdng.<br /> nhdn khac nhau va eung cfip thdng tin hQu Den giQa nien hipu Hfim Thdng (860-<br /> fch giiip hieu biet nhieu hdn mat nay hay 870) Cao Bien chia dfit Ifim 159 hQdng<br /> mfit khac ve Ifing xfi thdi Trfin. thupc.<br /> GiQa nien hieu Khai Binh (907- 910)<br /> Tren cd sd dd cung nhQng tfii lieu thu<br /> Tiet dp xQ Khuc Hao gifinh dUdc quyen tQ<br /> dupc bfii viet nhfim gidi thieu khai quat<br /> ehu da ddi hUdng Ifim giap, cung vdi sdgiap<br /> Ifing xa Viet Nam thdi Tran ve cd cfiu td<br /> ed tQ trUde tfit ca la 314 giap.<br /> chQc hanh chfnh tnic thupc (bp may xa<br /> quan va vai trd nhiem vu cua xa quan); Khuc Hao chia dfit ra cac lp, phii, chau<br /> cung mpt sd chfnh sach cua nha nUde Trfin vfi xa cl cac xQ; dfit ra chanh Ipnh tnidng vfi<br /> vd vai trd eua Trfin Thu Dp ddi vdi lang xa. Ta lenh trUdng. Moi gifip dfit ra mpt Quan<br /> <br /> <br /> <br /> • TS. Vipn SQ hpc<br /> L ^ g xa thdri Tran 37<br /> <br /> giap va mpt Phd tri giap d l giQ vipe danh Ddn vi xa thudng bao gdm mdt sd thdn<br /> thue. (Ifing); trang hofic fip hdp thanh. Xa la ddn<br /> vi hdnh chfnh cfip ed sd trong he thdng cd<br /> Che dp giap dUde duy tri cho den thdi Ly<br /> quan hanh chfnh thdi Ly - Trfin. Cho den<br /> - Trfin. v a o nam 1292, nhfi Trfin cho ddi<br /> nay tU lieu ghi chdp ve bp may hdnh clifnh<br /> giap Ifim hUdng. TQ day giap hfiu nhU hofin<br /> cfip xa thdi Ly - Trfin ma chung ta ed dUde<br /> tofin dUde thay the Ifi hUdng.<br /> rfit it, ehinh sii ghi chdp rfi't sd lUdc, vi the<br /> Sudt trong thdi ky Ly den cudi the ky viec tim hieu ve td chQe bp may quan ly<br /> XIII- hUdng - giap, sau dd Ifi hUdng deu Ifing xa gfip khdng ft khd khdn.<br /> nfim trong hp thdng ddn vi hfinh chfnh tnic<br /> thupc huyen (vung ddng bfing), thupc chau Theo Dili Viet sQ ky todn thQ:<br /> (vung trung du, mien nui). Huypn, chdu "... thang 12 (nam 1242) chia nUde Ifim<br /> thupc lp. Nfim 1222, nhfi Ly chia ca nUdc 12 lp dfit chQc An phu hofic Trfin phii<br /> lam 24 Id. Sang thdi trfin, 20 nfim sau, nfim chanh phd 2 vien de cai tri. Cac xd, sach thi<br /> 1242 chia ca nude Ifim 12 lp, nhQng nfim dat chQe Dai, Tilu tU xa, tQ ngu phfim trd<br /> sau dd Ifi lp, phu. len la Dai tU xa, tQ lue phfim trd xud'ng Ifi<br /> Tilu tu xa, hoae ed ngUdi kiem 2, 3, 4 xa,<br /> HUdng - giap Ifi ddn vi cap dUdi chau,<br /> cung Xa chfnh (Xfi trUdng sau nfiy), Xfi sQ,<br /> huypn ddng thdi tren xa. Tdi lipu lich sQ<br /> x a giam, gpi la Xa quan.." (1).<br /> cho tha'y, thdi ky thupc Dudng mpt hUdng<br /> thUdng ldn hdn xa (hUdng nho gdm 2 den 3 Sau nay, sQ gia Phan Huy Chu khi khao<br /> xa, ldn 8 den 9 xa), tUdng dUdng vdi ddn vi ve quan chQc ddi Trfin eho biet them chQe<br /> tdng tQ thdi Mac ve sau ndy. NhQng tai lipu trach ciia Xa quan giQ viec Ifim hp tich,<br /> thdi Ly, Trfin eho thfiy ddn vi hQdng thQdng chQe vu cung xem Ifi quan trpng. Cac ddi<br /> chi gdm dia hat mpt xa. HUdng ldn cd t h i sau noi theo khdng ddi, trong ddi Quang<br /> gdm 2 xa - Trfin Khat Chan cl hUdng Cd Thai (Trfin Thudn Tdng 1388-1398), vao<br /> Mai (gdm hai xa Hodng Mai va TUdng Mai). thang 4 nam 1397 nhan vipe ddi ten mpt sd<br /> Trfin Qude Chan b hUdng Kiet Dae, mpt xa trfi'n b trong nUde mdi "bai bo chQe Dai Tilu<br /> thpc huypn Chf Linh, Hai DUdng, tham ehf tu xa, rieng chQc Dai toat Quan giap vfin<br /> hUdng nho gdm 1 lang (thdn). Che dp thdi d l nhQ cu" (2).<br /> Trfin hUdng fip la ndi ddng phu dp, dfit<br /> Trong Bia chiia HQng Phuc (3) cd bfii<br /> phan phong cua cfic vUdng hfiu; ed quyen<br /> minh vfi ldi tiia ve bia HUng Phue, thupc<br /> thu thue vd td chQe hUOng binh giup vua<br /> hUdng Yen Duyen (nay Ifi Ifing TrUdng Tan,<br /> khi dfit nude cd chien tranh. Trfin HUng<br /> xfi Quang Hung, huypn Quang XUdng, tinh<br /> Dao cl hUdng Van Kiep, Trfin Thii Dp cl<br /> Thanh Hda); bia diing vfio ngfiy tdt thang<br /> Qufic HUdng. Dudi hUdng, giap Ifi ddn vi xa<br /> 12 mua Ddng nfim Gidp Ty ddi vua Khai<br /> b ddng bfing, sdch hay dpng cl thUdng du,<br /> Thai (1324) (mdt 1) va bdi bia vi tQdng<br /> dQng dfiu Ifi Dpng chu, Tu trUdng thUdng<br /> cdng (hp Le) do hpi Vu thdn TrUdng Tdn<br /> giQ chQe Dpng chii. O nhQng ndi bien viin<br /> khfic lai ngfiy 8 thang 6 nfim Canh Than,<br /> Nhfi nUde Ly - Trfin cdn cho Ifip trai. DQng<br /> nien hipu Tu DQc thQ 13 (1859) (mat 2) cho<br /> dfiu la cac chii trai - la thii linh hoae eac<br /> biet:<br /> phy dao ngUdi dan tpc thilu sd cai quan<br /> vung dd. Hfi Khufit, Ha Bong Ifi chii trai ThUdng tudng Minh Tu (ngUdi ban thdn)<br /> Quy Hda (Tuyen Quang). thdi Trfin xUa la Le An, sinh eon la Dai<br /> 3S Rghlgn curu Ljch si!r. sg 4.2009<br /> <br /> Toat Le Bao TQ, Dai toat Le Bfing; da bo Xa quan ngofii vipe Ifip sd hd tich d Ifing<br /> tien cua xay diing chua Hung Phiic. Chua xa cdn cd nhi^m vu tii quan, tii vp - td chQe<br /> chUa xay xong thi Le Bfing mfit. Con cua nhan dan trong hUdng chien dfi'u ehdng<br /> dng bfi Ifi Dai toat Dai Lieu ban Le Manh gific nhu Le An cl hUdng Yen Duyen mfi bia<br /> ben eung anh Nguyen Dai toat ky ban Le da ghi. NgUdi cd tfi'm long trung cfin vfi tinh<br /> Nam t^, Dai toat ky ban Le Quang... Le thfin chien dfi'u ehdng gific Mdng - Nguyen<br /> Kha Loi cung vdi eon chau tiep tue xay qua cam nhU dng vfi nhan dan hUdng Yen<br /> diing ngdi chua vfi hofin thanh vao nfim Duyen da dUdc vua Trfin Thanh Tdn<br /> 1324. khuyen khich khen ngdi. Cac con chfiu cua<br /> dng ke tidp dUdc giQ chQc Dai toat Le bfio<br /> Trong bia cd chep sU kien khoang nien<br /> tii, Dai toat Dai lieu ban Le Manh, Dai toat<br /> hieu Thieu Bao (1278-1285): Canh quan<br /> ky ban Le Nam tii, Dai toat Le Quang. Dd<br /> cua Toa Dd tien xudng phfa Nam theo cd the coi Ifi dien le rieng cua trieu Trfin ddi<br /> dUdng biln, quan gific di tfit dUdng Co Khe vdi chQc Xfi quan. Che dp the tfip khdng ehi<br /> dfin vfio hUdng (Yen Duyen) Ong (Le edng) gifinh cho vUdng hfiu quy tpc mfi cdn md<br /> da doe sufi't mpi ngUdi trong hUdng ra rpng den chQe Xa quan b cac Ifing xa.<br /> phdng ngu cl ben Co But, danh nhau vdi Chfnh dieu dd cung dUdc Le Tfic ngQdi<br /> gific. Quan gific hi danh hfiu nhu khdng cdn dQdng thdi thQa nhfin. Chfnh sach dd da<br /> dUdng lui chay... Sau cd ke phan boi da d i n tao ra dUdc cd sd xa hpi dn dinh, vQng chfic,<br /> dUdng cho gific vfio triet pha thdn, gay tdn d l Ifim ke "sau r i , ben gdc" Ifim nen sQc<br /> hai ldn. manh tdng t h i cua trieu Trfin.<br /> Nhu vfiy tu Hpu tQ tfi'm bia tren eho bidt, Diin le Ifi thd, tfit nhien khong loai trQ<br /> ngofii chQc Xfi quan - Dai tU xa, Tilu tU xa, ngUdi ed edng vfin ed t h i dUde bd chQc Xa<br /> Xa chfnh, Xa sit, Xa giaitr cdn tdn tai chQc quan. TrUdng hdp Tilu tdt Trfin Lai dang<br /> Dai toat vfi Tieu toat (theo bia chua HUng cdm gao xfiu cho vua Trfin trong luc dang<br /> Phiic). Giao sU Phan Dai Doan eho rfing chay giac sang lp Hai Dong trong cudc<br /> Dai tofit, Tilu toat dan gian eon gpi la Dai khang chien Ifin thQ 2 (1284-1285); dUde<br /> loat, Tilu loat. ChQe Dai toat tQdng dUdng khen Ifi trung vfi ban cho tUdc ThUdng<br /> chQc Dai tU xa vd chQe Tilu toat la Tilu tU phfim, kiem chQc Tilu tU xa, xa HQu Trieu<br /> xa. Phai ehfing day Ifi each gpi khac ciia Mdn d Bach Dfing.<br /> dan gian ve chQc phfim b Ifing xa thude<br /> NhQng tai lieu lich svi cho thfiy Xa quan<br /> hfing Xa quan. Le Tfic khi viet An Nam chi<br /> trieu Trfin gdm Xa chfnh, Xa sii, Xa giam;<br /> iQdc eung ghi "chQe quan lang ddi ddi kd<br /> hofic Dai toat, Tilu toat, Dai tU xa, Tilu tU<br /> tiep.<br /> xa (nhipm vu eiia tQng chQe danh chUa ro),<br /> Quan giap (cd thUdng, trung, ha, ba bfic, deu do nhfi nUdc bd nhipm, cong nhfin. Xa<br /> la'y cac quan Dai lieu, Lang tudng lam chQe quan thupc ngach bfic quan lai ciia nhfi<br /> a'y). nude cung dUde hudng che dp lUdng bong<br /> theo quy chd ban hfinh nfim 1244 (rfi't tide<br /> Dai toat Ifi chQa bidt mQc lUdng cy t h i ciia hp?).<br /> Chu do Vipe xdt di thfing giang quan lai thdi k^<br /> dfiu nha Trfin diin ra sau 15 nfim; sau dd<br /> Tieu toat" (4).<br /> khoang each dU(?c n i t ngfin dfin, theo dfi td<br /> Limg xa thdi Tran 39<br /> <br /> chQe bd may nhfi nUdc quy cii hdn cua nhfi quan nhan, tap lUu hofing nam, gifi yeu,<br /> Trfin. ChUa bidt dUde thdi han ciia Xa quan ngUdi tfin tfit bfit cu, ngUdi bien ten trong<br /> dfii ngfin Ifi bao lau? sd phu, ngUdi phieu tan... Ai cd quan tude<br /> ma con chau tap am mdi dUdc ra lam quan.<br /> Duy Xa quan, neu Ifi ngUdi do trieu dinh<br /> NgUdi giau khoe manh ma khdng cd quan<br /> cii ve theo nhfin xdt ciia Ngd Thi Si se rat<br /> tude thi xung quan, ddi ddi ldm Ifnh.<br /> han che. Hp chi Ifi ngUdi thiic hfinh thu<br /> thue rupng, thue than b lang xfi. Cac mfit Vao thang 2 nam 1238, vua Tran sai<br /> khae lien quan den ddi sdiig eua ddn Idng Thdng qude Thai sU Trfin Thu Dp duyet<br /> nhu tp bd phai, kien cfio, nhung nhiiu rat dinh so' dinh phu Thanh Hda. Ngofii ra<br /> khd giai quyet. Neu Xa quan cd ndng liic trieu dinh sai Phung Ta Chu di duyet cae<br /> mfi thanh Hem thi dan Ifing dUde nhd; Xd fip cd tieng b phu Nghe An. Chi rieng phii<br /> quan tham bi va tU ldi ve hua vdi bpn Thanh Hda ldm trUde va lam ky sd dinh. Cd<br /> eUdng hao thi dan mfic hpa. Xfi quan Ifi ke t h i do trieu trUde (trieu Ly) viec quan ly<br /> hen kdm, vd tfch sii thi bpn cUdng hfio b hai phu Thanh Hoa, Nghe An cdn sd lUdc<br /> Ifing xa efing dUde dip tha sQc due khodt, long leo. Nen trieu dinh Trfin phai chinh<br /> hfim hai dan Ifinh... Cd le vi the che dp Xa ddn lai vd lam sd dinh can thdn. TQ dfiy lfiy<br /> quan khong t h i tiep tue duy tri, den ddi lam bai hpc, kinh nghiem quan ly cac vung<br /> Quang Thai (da neu) da phai trQ bo che dp khac trong nUdc.<br /> Xfi quan do nhfi nUde ap dfit. Xa trUdng sau<br /> Viec ldm sd hp khfiu b eac lp khae trong<br /> dd thay the Xa quan do dan bfiu, nhfi nUdc<br /> nUdc mai den nam 1242 mdi tien hanh.<br /> cdng nhfin; bfit dfiu thinh hfinh tQ thdi Le<br /> Trong dd quy dinh con trai ldn gpi Id Dai<br /> Thai Td (1428-1433).<br /> hofing nam, nho gpi Ifi Tieu hoang nam, 60<br /> Thong qua dpi ngu Xa quan the tdp de tudi gpi la lao, gia Ifim gpi la long lao.<br /> nhfi nUde quan ly cae Ifing xa; ddng thdi Viec lam hp khfiu sau dd vfin dUdc duy<br /> ban hfinh mpt sd chfnh sach quan trpng tri. Khoang 5 den 6 ndm nhfi nUde lai td<br /> nhfim tfing cUdng quan ly, thu phue Ifing xa chQc kiem tra hp khfiu. Viec Ifip sd hp khfiu<br /> trong sU nghipp xay dUng vfi bao vp vUdng dl nhfi nUde nfim dUde so' nhan dinh nhfim<br /> trieu Trfin. quan ly vd thu thud, tuyen Ifnh; nhfim duy<br /> 2. M9t so c h i n h s a c h c u a n h a nxidc tri bp may nhfi nUdc trieu Trfin. Diia vdo dd<br /> doi vdi Ifing x a nha Tran da thiic thi thanh cdng chfnh<br /> sach "Ngu binh U ndng" - mpt qudc sach<br /> LSp so d i n h dUa den binh cUdng, nUde manh vUdt qua<br /> Sau khi nhfi Trfin thiet lap dUde hai thd thaeh ac liet danh thfing de qudc Mdng<br /> nfim vfio thang 10- 1227 theo che dp nhfi Ly - Nguyen hung manh nhat the gidi luc bfiy<br /> dfi tien hfinh xdt dinh sd dinh b phii Thanh gid, bao tdn dUdc non sdng dfit Viet.<br /> Hda. Nhu vay, thdng qua vipe lap sd hp khau<br /> Hfing nfim vfio dfiu mua Xuan trieu dinh nha Tran da quan ly dUde nhan dinh vd kip<br /> sai Xa quan khai bao nhan khfiu gpi Ifi ddn thdi dua ra chi'nh sach hdp ly ddi vdi cae<br /> sd', Ifip thfinh sd dinh. Sau dd cQ theo sd mfi hang ngUdi trong xa hpi, nhfim tranh thii<br /> dinh. Trong dd ke khai rd cac hang tdn sQc dan. Tuy nhien, dl giQ eho cupe sdng<br /> thfit, quan vfin, quan vo, quan tuy tung, cua nhan dan dUde yen dn, nhfi Trfin da<br /> 40 Rghi6n cijru Lich sit. s6 4.2009<br /> <br /> thiie thi nhieu bien phap vfi ehinh sach tfch Quy dinh nfiy them mdt Ifin nQa md<br /> ciic. Sdm dinh lufit lenh dieu le trong nUdc dudng cho nhan dan cd the mua rupng cdng<br /> vao thang 2 nam 1226 vfi ban hfinh nhQng Ifim rupng tU. Quy dinh khdng han chd vipe<br /> quy dinh lien quan den rupng dfi't. mua ban rupng cdng, khien hao cUdng vfi<br /> dia chii vfi nhan dan cac Ifing xa efing c6<br /> Mot so c h i n h s a c h q u y d i n h lien<br /> quan den ruong dat. dip d l mua them rupng dfi't cdng, mcl rdng<br /> rupng dfi't tu.<br /> Mua Xuan, thang Gieng nfim Dinh Dau<br /> Mpt khi rupng dfi't dUdc md rdng, quy md<br /> (1237) nhfi vua xudng chieu quy dinh:<br /> san xufi't tfing len, tfi't tfing cUdng them kha<br /> "Phfim Ifim chuc thU, vfin khe neu Ifi gifiy<br /> nfing kinh te ciia n h a n dan cac Ifing xa.<br /> td ve rupng dat hoae vay mUdn thi ngUdi<br /> lam chQng in tay cl ba ddng trUdc, ngUdi Viec mua ban rupng dfi't thUdng diin ra<br /> ban in tay cl bdn ddng sau" (5). Sau ndy vfio dudi hai hinh thQc hofic mua dQt hay ban<br /> thang 3 nfim 1292 quy dinh bd sung them: doan. NhUng vfio thdi diem nhQng nfim<br /> "... pham vfin tu ban doan hay cfim dp mfi't mua ddi kdm nhU nfim Canh Dfin<br /> rupng dfi't phai lam hai ban gidng nhau, (1290) vfi nfim Tan Mao (1291) nhieu ngUdi<br /> moi ben cfim mpt ban" (6). phai ban con lam nd ty eho ngUdi khae. Gia<br /> mpt ngudi 1 quan tien, tham chi phai cfim<br /> Cac quy dinh dd tao cd sd phap ly tin cd rupng dfit d l cQu ddi. Sau nhQng tinh<br /> efiy, bao vp quyen ldi eiia ngUdi Ifim chuc hudng cfip bach dd neu vi§c mua ban rupng<br /> thu, dfic bipt ddi vdi vfin khe (ben mua ban) da't vfi no ty theo dinh lp se dfiy nhieu gia<br /> rupng da't hofic vay mUdn, deu phai tdn dinh vfio hofin canh efing khd khfin hdn vi<br /> trpng quy dinh mang tinh phap che dd. da cfim ed het rupng dfit khdng cdn ke sinh<br /> Dieu nay cung chQng to trUde dd tinh hinh nhai. Bdi vay, trieu dinh da ban chieu<br /> mua ban rupng dat da dien ra tU do md nhfim giai quyet tinh the cho dan vfio nfim<br /> nha nUde chUa kiem soat dUdc. Trong qua 1299, eho phdp "phfim ban rupng dfit vfi<br /> trinh mua bdn rupng dfi't khdng tranh khoi mua ngUdi Ifim nd deu dUdc chupc lai, ndu<br /> sii riii ro ddi vdi ngUdi mua, ke ban. Viec d l qua nfim nay thi khdng cho chupc nQa"<br /> dUa vfio quy dinh se dam bao quyen ldi cho (8).<br /> ca hai phfa. Vi lam vdn khe dung nhU quy<br /> Quy dinh nfiy nhfim ndi long sQc dan,<br /> dinh tren mdi hdp phap. Neu cd xay ra<br /> tao dieu kipn d l ngUdi dan co gfing khdi<br /> tranh chfip, kipn cao thi quan xii kipn mdi phuc lai cupe sdng binh thUdng sau nan ddi<br /> cd cdn cQ phap ly de phan xii; bao vp dQdc kinh hofing.<br /> quyen ldi hdp phdp cua ngUdi bi hai. Chfnh<br /> quy dinh mang tfnh phap che cho viec mua Trieu Trfin dfic bipt quan tam ddn ch^<br /> ban rupng dat da tao cd sd phap che cho dp sd hQu rupng dfi't, nhQng quy dinh trSn<br /> viec mua bfin rupng dfit; md dUdng cho che deu nhfim bao vp quyen Idi ciia ngUdi sd<br /> dp rupng da't tU ddi Trfin phat trien. HQu rupng dfi't. Thang 10 nfim Canh Thfin<br /> (1320), trieu dinh tiep tyc ban chi^u:<br /> Vdo thang 6 nfim Giap Dfin (1254) cho "phfim tranh nhau rupng dfit, kham x6t ra<br /> phdp "bfin rupng cdng moi mpt dien Ifi 5 khdng phai Ifi ciia minh mfi co tranh b^y<br /> quan tien (dUdng thdi gpi mfiu la dien) cho thi phai phan tpa, tinh so tien ve gia rupng<br /> nhan dan mua ldm eiia tU" (7). dfi't fiy, bfit phai bdi lai gfi'p doi. Ndu Ifim<br /> Lttig xa thdi T r ^ 41<br /> <br /> vfin khd gia mao thi chfit mdt ngdn tay ben xfim iQdc Mdng - Nguyen Ifin thQ nhfi't<br /> trai" (9). (1258). Chi xin neu ra d day ddng gdp eiia<br /> Trfin Thii Dp ddi vdi vipe xay dUng Ifing xa<br /> Quy dinh tren neu dUdc thUc hipn<br /> cd sd. Lfing xfi Ifi nen tang cua xa hpi qufin<br /> nghiem minh chfic chfin dfi gdp phfin ngfin<br /> chu. Lang xa cd vQng chfic thi nUdc - vUdng<br /> chfin t$ kiem tinh rupng dfit cua dia ehu,<br /> trieu mdi cd the tdn tai lau dfii.<br /> quan lai, bao v§ quyen sd hQu rupng dfit tU<br /> ciia ngUdi dan trong cac Ifing xa; md dUdng Khi Trfin Thai Tdng len ngdi ehUa dfiy 2<br /> eho san xufit ndng nghiep phfit trien. Ket nfim (1227), bfi'y gid mpi quyen hfinh deu<br /> qua thuc td^ cho thfi'y chd dp rupng tU thdi thupc ve tay Trfin Thii Dp. Ong da cho xdt<br /> Trfin phat triln, hdp vdi xu the lich sit. dinh sd dinh phii Thanh Hda. Myc dfch dl<br /> Bilu hi$n vfio cudi thd ky XTV khi nhfi nfim dupe cfic hang quan dan ciia phii<br /> Trfin suy mat, quyen hfinh tfip trung trong Thanh Hda, nit kinh nghiem dl Ifim sd<br /> tay Hd Quy Ly dfi cai each han dien vfio dinh eac phii lp khae trong nUdc. Nfim dupe<br /> nfim 1397. Da cd nhilu nghien cQu ve sd dinh quan trpng nhU the nfio doi vdi nhfi<br /> chinh sach nfiy. Han didn chu yeu nhfim nUdc da phan tfch d tren. Lfip sd dinh, sd hp<br /> vfio gidi quy toe Trfin. Ddi vdi nhfin dfin eac khfiu sau dd, dUde coi nhU mpt qudc sach<br /> Ifing xa moi ngudi sd hQu khdng qufi 10 eua nha nUde Tran.<br /> mfiu... Hp Hd da gifinh lai rupng dfi't mpt<br /> Den thang 2 nfim 1238, dfch than Thdng<br /> each bfit chfnh; dd Ifi mpt trong nhQng thfit<br /> qude Thai sU Trfin Thu Dp duypt dinh sd<br /> sach Idn nhfit, sdm nhfit dfin den thfi't bai<br /> dinh d phu Thanh Hda. Cd the do Ifin trUde<br /> nhanh ehdng cua hp Hd trUde lich sii.<br /> (1227) Ifim sd dinh d dd ehUa dUpc ky (ehUa<br /> NhUng Cling phai thfi'y rfing nhQng dat yeu cfiu dfit ra) do dd Ifin nfiy chfnh<br /> chfnh sach quy djnh tfch cUc ciia trieu Trfin Trfin Thii Dp tnic tiep xdt dinh Ifim ky sd<br /> vi rudng dfi't vfi lien quan den rupng dfit dinh d phii Thanh Hda; rut ra bdi hoc thUe<br /> dfin tren da gdp phfin dang k l trong vi$e te khi lap sd dinh d cfic ndi khae se tidn<br /> thuc hipn kd sach chidn lUdc "Sfiu r i ben hfinh sau dd.<br /> gdc" tao ra mpt hdp liic "Vua tdi ddng long, Trong qufi trinh Trfin Thii Dp kinh ly<br /> ca nUde gdp sQc" da danh tan quan Mdng - xdt dinh hp khfiu (ed le d vung ngoai vi<br /> Nguyen ba Ifin xam lUpc Dai Vipt; tao nen Kinh dd Thfing Long) chfnh s^ cd chdp mpt<br /> hfio khf Dong A hiln hach den mudn ddi. sii kipn kha diin hinh. "Thii Dp tQng duypt<br /> NhQng chien thfing vang dpi dd bfit ngudn dinh sd hp khfiu, qudc mfiu (Linh TQ qudc<br /> tQ vi$c xay dUng ed sd xa hpi Trfin vQng mfiu - vd Trfin Thii Dp) xin eho rieng mpt<br /> m^nh, tQ eO sd cac Ifing xa, trong dd ghi ngQdi dUde Ifim Cdu dUdng (chQc dich trong<br /> nhfin phfin ddng gdp quan trpng eiia Thdng xa - xUa coi viec tufin phdng giQ gin trdt tU<br /> qudc Thai sU Trfin Thu Dp. tri an; thdi Nguyin sau nfiy chuyen lo vipe<br /> dfing cai te l i cua lfing xfi). Thii Dp gfit dfiu<br /> 3. Dong gop cua Tran Thii Do doi vfi bien Ifi'y hp ten que quan eua ngUdi fiy.<br /> vdi Ikng xa Khi xdt duypt den xfi fi'y dng hoi ten fiy dau.<br /> Lich sii dfi ghi nhfin cdng lao ciia Trfin Ngudi fi'y mQng chay den. Thii dp ndi:<br /> NgUdi vi cd cdng chua xin cho dUpc Ifim<br /> Thii Dp md ra trieu Trfin vfi vipe xay dUng<br /> Cau dUdng, khdng vf nhU ngUdi Cfiu dUdng<br /> vUdng trieu Trfin vQng manh, cung vai trd<br /> khdc dUde, phai chfit mpt ngdn chfin dl<br /> eiia dng trong cupe khang chien ehdng quan<br /> 42 Rghito curu Ljch sit. s6 4.2009<br /> <br /> phan biet vdi ngUdi khae. NgUdi fiy keu van ludn dQng ra bao v§ quyen lOi ciia ngudi<br /> xin thdi (chQc Cau dUdng), hdi lau mdi tha dan, tQ chdi quydn Idi bfi't chinh cho rieng<br /> cho; tQ dfi'y khdng ai dam den nhfi thfim minh. Chinh vipe Ifim ciia Trfin Thii Dp da<br /> rieng nQa" (10). gdp phfin tao dUng dUdc niem tin gfin kdt<br /> Cau chuyen tren thi hipn tinh nghiem ngay trong hfing ngu quan lai, trong nhfin<br /> khfic, cdng tam ciia Trfin Thu Dp ngUdi Ifim dan vfi giQa dan vdi quan; tao nen sQc manh<br /> quan giQ trpng trfich luc bfi'y gid. Ong ludn vd dich ciia qudc gia Dai Vi^t thdi Trfin.<br /> <br /> <br /> CHU THtCH<br /> (1). Dai Viet sd ky todn thU (Toftn thu). Nxb. (4). Le Tfic. An Nam chi lUdc. Nxb. Thu|n<br /> Khoa hoc xa hpi, Hft Npi, 1972. Tftp II, tr 18. H6a. Trung tfim vftn h6a ngon ngQ Dong Tfiy, tr.<br /> (2). Dcxi Viet sd ky tiin biin. Nxb Khoa hpc xa 254.<br /> hOi, Hft Npi, 1997, tr 503.<br /> (5), (6). Todn thU, sdd, tr. 15, 75.<br /> (3). Xem PhCtng Vfin Cudng, Pham Vfin Kinh. Mot<br /> tdm bia ddi Trdn mdi diidc phdt hien. Tap chi Nghiin (7), (8). Todn thU, sdd, tr. 26, 87.<br /> cdu Lich sU, so 156 thang 5-6 nfim 1974, tr. 60- 69, 84. (9), (10). Todn thu, sdd, tr. 121, 36-37.<br /> <br /> <br /> <br /> QUAN HE THl/dNG MAI VIET NAM CHAU A ...<br /> (Tiep theo trang 31)<br /> <br /> CHU THICH<br /> (22), (23). Xem Kham Voraphet, sdd, tr. 605. (34). Din theo sO'li^u ciia Kham Voraphet, add,<br /> (24), (25). Xem Kham Voraphet, sdd, tr. 604. tr. 622.<br /> (26). C6 t h i chiing minh qua so lifu ciia Bang (35). Ministdre de I'lnformation, La mise en<br /> 91 trong Kham Voraphet, sdd, tr. 607. vcdeur de I'Indochine Francoise/ZNotes documentaires<br /> (27). Din theo Kham Voraphet, sdd, tr. 613. et 6tudes, N° 95, 26 Juillet 1945, p. 13.<br /> (28). Bien ban ghi cfic biic di^n gOli TheTng s
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2