Luận án Phó Tiến sĩ Khoa học Kinh tế: Vấn đề hoàn thiện hệ thống kế toán Việt Nam

Chia sẻ: Anh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:207

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án gồm 3 chương với các nội dung: khái niệm về kế toán và lịch sử phát triển của kế toán; hiện trạng hệ thống kế toán ở doanh nghiệp Việt Nam; phương hướng và biện pháp hoàn thiện hệ thống kế toán ở các doanh nghiệp Việt Nam trong điều kiện nền kinh tế thị trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Phó Tiến sĩ Khoa học Kinh tế: Vấn đề hoàn thiện hệ thống kế toán Việt Nam

; I . , -~d ,.., , K ~ , TRUONG 9}:\1 HOC KINH TE THANH PHO HO CHI MI,NH _ooo_ '... NGUYENVI~T "E• Tt16HG KE TOfitl VIET • tlfiM CHUYEN NGANH: KE TOAN, TAl vv vA PHAN TICH HO~ T DONG KINH TE ------. _. ..... .. : Ma sfi: 5.02.11 A oJ# _, AI' N ,./ LU~N AN PHO TIEN SI KHOA HOC KINH TE Ngu'oi Huang D~n Khoa H9c: PG~PT& Khoa hQc kinh t6 UNC rlru Trltdng D~i hQc Kinh t6 TP. H6 Chi Minh Thanh phO' H6 Chi Minh - 1995
MUCLUC • • ' ~ ,,... LOI Mu DAU ............................................................................................................ ! -" K K ? '.A , I. TIN"H CAP THIET CUA BE TAI ................................................................. 1 ""' Tifrl II. BOI yNG VA' PH~M " C -aU ............................................. 2 VI NGHIEN TTTT' III. PnuONG ~ PBAP " NGHIEN C-aU .............................................................. 2 ~ IV. Ml)C BICH " C-a·U ...................................................................... 2 NGHIEN CHlJdNG 1 ,. - ~ ,.., , " ? , _, ? _, ,. KHAI NII;:M VE KE TOAN VA LICH SO' PHAT TRIEN CUA KE TOAN .... 3 , A ~ ,< -' I. KHAI NIJ;
2. Nhung ttu diem cua ht$ tho'ng ke' toan d cac doanh nghit$p VN ...... 31 J/ '~~'.A ? A~ ,K-' II. NHU(JC DIEM VA VAN BE TON TAl CUA He THONG KE TOAN d cAc DOANH NGH$P V$T NAM ..................... :.......................... ... 3? 1. Nhuqc diem cua ht$ tho'ng ke'toan d cac doanh nghit$p Vit$t Nam ..................................................................................................... 32 2. Nhung vffn de tC>n t~i cua ht$ tho'ng ke' toan d cac doanh nghit$p Vit$tNam ............................................................................................. 33 CHU'dNG 3 , - - NAM TRONG E>IEU - PHU'dNG HU'ONG vA au;:N PHAP HOAN THISN HS THONG KE TOAN ~ ~ _, a CAC DOANH NGHI~P VI~T KI~N NEN KINH TE TH! TRUONG .................................. ~ ................................................................. 47 ;/ ' TTT-f TTT-f' ? A" I. QUAN DIEM VA PnuONG nuONG CAl TIEN ...................................... .47 yr{"'-f A Jl -' ' ' II. NnuNG B~N PHAP Cl) THE: .......................................... :.................... 50 .,.. ph'ap quan 1' 1. B lt;n y Vl- mo" ................................................................ . 50 ? a. Xay dl!flg lutJ.t kl todn- Nguyen tile va chudn ml!c kt todn Vi~t Nam: ......................................................................... 50 b. Xay dl!flg cdc lutJ.t khdc ........................................................ 73 2. Bi¢n phap quan ly vi mo :............................................................... 75 a. Xay dl!flg h~ thflng kt todn iJ cdc doanh nghi~p Vi~t Nam .... 75 b. Xay dl!flg h~ thong kt todn qudn trj va kiim todn n9i b9 ...... 129 ,..,. A I{E'f LUJ).N ............................................................................................................... 138
1 ' ? ....... LOIMOBAU , A' K ? 'A ' I. TINH CAP THIET CUA BE TAl Vi~t Nam da, dang vase ddi moi, tie"p tt,Ic ddi moi nhi~u hdn nfi'a n~n kinh te", ddi moi vi~c t6 chuc va quan ly n~n kinh te" bao cffp chuy~n sang n~n kinh te" thi tnfong voi nhi~u thanh ph'an kinh te", vi~c t6 chuc mo r()ng quan h~ qu6c te" v~ ngo~i giao va thu'dng m~i cang ngay cang phat tri~n, srf. giao htu qu6c te' v~ m9i linh vrf.c d'an d'an di vao cthig c6 va phat tri~n. Til' nhii'ng quan h~ qu6c te" d6 Vi~t Nam phai trf. mlnh dung len voi srf. giup do cua be b~n kh~p nam chau d~ hoa mlnh vao c()ng d'Ong the" gioi tie"p thu va phat tri~n van minh nhan lo~i d~ du'a dan t()c Vi~t Nam di de"n hung cu'ong, dan giau nu'oc m~nh. Trong srf. d6i moi kinh te" phai c6 srf. ddi moi nhung cong C\} dung qmin ly n~n kinh te" d6. Ke" toan la m()t cong C\} quan ly nen tfft ye"u phai ddi mm. cong C\1 nay- d6i moi h~ th6ng ke' toan. H~ th6ng ke' toan Vi~t Nam hi~n nay dang ap d\}ng cho cac doanh nghi~p s~n xufft kinh doanh qu6c doanh va ngoai qu6c doanh co nhi~u u'u di~m nhu'ng ben c~nh do cling co nhi~u khuye't di€m va t'On t~i. H~ th6ng ke' toan Vi~t Nam so voi h~ th6ng ke' toan qu6c te' co nhi~u khac bi~t tren nhung nguyen. t~c va chugn mrf.c kS toan cling nhu cac phudng phap h~ch toan, h~ th6ng ke' toan Vi~t Nam du'QC xay dlf.ng tU n~n kinh te" CO ke" ho~ch, bao cffp Va khep kin sau do du'QC sii'a ddi khi n~n kinh te" chuy~n Sang kinh te" thj tru'ong, Slf. SUa ddi nay CO tfnh chffp va khong d'Ong b(} Va cling khong dap ung du'QC Slf. ffiO fQng cua n~n kinh te" d'Ong thoi cling khong quan ly tU n~n kinh te" vi mo de"n vi mo, m()t each co hi~u qua d~ bao v~ nhung tai san va giup s6 li~u cho vi~c giai quye"t kiP thoi, nhanh chong ho~t d()ng san xufft kinh doanh theo di~u ki~n cua n~n kinh te" thi tru'ong, do v~y h~ th6ng ke' toan Vi~t Nam din phai sii'a ddi b6 sung them m()t s6 vffn d~. Chung t6i xin d~ xufft phu'dng hu'ong va bi~n phap chu ye"u d~ thrf.c hi~n sii'a ddi do quad~ tai : "Va'n d'e ho~n thi~n h~ th6ng ke' toan Vi~t Nam" Do ph~m vi cua d~ tai qua r()ng, nen trong lu~n an nay chid~ c~p de'n m()t s6 cac phu'dng phap ke' toan trong doanh nghi~p, nhu' chung tU ban d'au, s6 sach ke' toan, h~ th6ng tai khoan ke" toan va bao cao ke" toan ph~m hoan thi~n hdn nua d~ giup cho Nha nu'oc va doanh nghi~p su dl;lng cong C\} nay d~t du'QC nhung hi~u qua to IOn trong vi~c quan ly n~n ktnh te" va ___/
2 qmin ly doanh nghi
3 CHu'ONG 1 . siJ . VE KE TOAN vA LICH KHAI NIEM , "? ? "" , PHAT TRIEN CUA KE TOAN I. KHAI NI:tM VE KE TOAN Cac vj qwin ly trong m9t doanh nghi~p hay m9t cd quan Chinh phu cling din phai co nhung tin tUc v'e tlnh tr:;tng Uti chinh cua doanh nghi~p hay cd quan cua mlnh. Cac vi qmln ly cling mu6n bie't du'QC s6 thau vao trong ky la tU dau va da chi ra cho nhung khoan nao, con l:;ti bao nhieu, IOi hay IlL .. nhu the' cac thong tin tai chinh nay d dau rna co ? cau tra IOi la d cac s6 sach ke' toan do doanh nghi~p hay cd quan Chinh phu thl;l'c hi~n ghi chep. Cac s6 sach ke' toan nay phai cung d(p d'ay du cac du ki~n c'an thie't v'e tlnh tr:;tng tai chinh cua doanh nghi~p. Vl the' chung taco th~ noi la mvc dich din ban nhfft cua ke' toan la cung cffp tin tUc v'e tai chinh cua m9t t6 chuc cho nhung ngu'ai phiii lam quye't djnh. Mu6n cung cffp nhu!'!g s6 lit%!1 d~ ngu'ai quan lyra quye't djnh nhu' v~y thl ngu'ai lam ke' toan phiii ghi chep l~i cac ho:;tt d9ng san xufft kinh doanh cua doanh nghi~p nhu' vi~c mua hang, ban hang mua v~t li~u, du'a v~t li~u vao san xufft, tra lu'dng, trich bao hi~m xa hc?i.. .. , do la nhung nghi~p vv kinh te' phat sinh trong doanh nghi~p, cac nghi~p Vl,l nay du'QC ghi vao s6 kS toan, nhu'ng phai du'QC sa:p XSp theo tUng lo:;ti nghi~p Vl,l kinh tS. Nhu' V~Y CO nghia }a cac nghi~p Vl,l lien quan de'n vi~c mua nguyen v~t li~u, mua hang h6a ... phat sinh theo thu t1;l' thai gian du'
4 Tu d6 chung ta c6 th~ djnh nghia ke' tmin la rn9t khoa h9c lien quan dSn vi~c ghi nh~n, x.Sp lo~i, toin tilt Va ghii thich cac nghi~p Vl,l tai chinh cua rn9t td chile h'au ban Uinh d~o c6 th~ din eli vao d6 rna ra quye't djnh. Cfing c6 nhi'eu tac gia da d'e c~p de'n djnh nghia cua ke' toan du'oi nhi'eu khia c~nh khac nhau k~ ca nhung tac gia . trong nu'oc va ngoai nu'oc, chung ta l'an lu'
5 • Theo doi va ghi chep bAng each dung. ddn vi ti~n tt% nhung bie'n chuy€n cac gia tq co tac dvng thay ddi bang tlnh h1nh tren. • Thie't l~p bang tlnh h1nh sau cung cua xi nghit%p. Theo cac dinh nghia khac th1: - "Ke' toan la toan khO'i kie'n thuc lien ht% de'n vit%c thu th~p, ghi chep, tom lu'QC va bao cao cac nghit%p V\1 cua ffiQt td chuc" - "Ke' toan Ia m
6 trong nhung hol;lt d{)ng CUa mQt ca nhan dung rieng bi~t, mon khoa h9c nay thanh mon ke" to an tu' gia II • - Theo ong E. Demur dinh nghia Mon ke" toan la ta't ca nhung s6 sach, 11 s6 cai va m9i s6 khac, cac s6 ghi, cac. s6 dung de ghi cac tai khoan de d~ kiem soat va di~u khien nhung doanh nghi~p thlidng ml;li, san xua't hay nong nghi~p II • - IlK€ toan la m()t ky thu~t ghi chep quy cfi duoi hlnh thuc nhii'ng tai khoan, nhung sv giao dich cua XI nghi~p .thlidng m~i, ky ngh~ hay nong nghi~p tinh theo_ tfi gia ti~n t~ VOi m\}C dich }a bie"t dliQC bfft CU mQt h!c nao, tlnh tr~ng Uti san cua XI nghi~p va ke"t qua cuO'i cling cua cong vi~c khai thac trong xi nghi~p II. Tu cac dinh nghia tren, chung ta c6 the ghi chep nhung ye"u tO' c'an thie"t cua ke" tmin: - Ke" toan la sv ghi chep cac nghi~p V\} kinh te" phat sinh qua cac tai khoan cua ke' toan. - Ghi chep tren cac chung t:U, tai li~u va s6 sach ke" toan. - Ghi chep v'e nhung tlnh trl;lng thay d6i cua cac sv giao diet, qTiur. h~ voi nhau. - Ghi chep, phan tkh nhung anh huang cua sv thay d6i dO'i voi tai san cua doanh nghi~p. Vi~c cho ke" toan Ia m()t khoa h9c gBm c6 nhung lu~t 1~ ro r~t c6 gia tri trong thoi gian va khong gian Ia m()t diem dang de chung ta suy g~m. N6i de"n khoa h9c la n6i de"n m()t sv ki~n dua m()t ke"t qua duy nha't b~ng nhung con tinh ro r~t. Trong qua trlnh ghi chep nhung hol;lt d()ng kinh te" phat sinh ke" toan c6 the sti' dvng nhi'eu tai khoan, va ghi chep b~ng nhi'eu each khac nhau, thl nguoi lam ke' toan c6 the ch9n m()t each ghi chep nao d6 tO't nha't, c6 19i nha't mi~n sao khong vi phl;lm de"n phap lu~t va ky thu~t ghi s6. Qua. nhi'eu dinh nghia nhu v~y chung ta tha'y m6i tac gia da cO' giing trlnh bay nhung dinh nghia theo quan ni~m cua mlnh nhling khong mau thu~n voi cac tac gia khac va c6 the t6m ll;li dinh nghia ke" toan theo tUng giai dol;ln nhu' sau:
7 - Thai ky khoa hQC ke" toan con phoi thai, ngu'ai ta quan ni
8 T6m l~i theo tOi c6 thS djnh nghia "ke" tm1n la m9t khoa hc !i;2. :1 qnan de"n vi~c ghi nh~n, xe"p lo~i, tom ta:t va giai thich cac nghi~p V\} Uti chinh cua m9t t6 chuc h'au Ban giam d6c c6 thS din cu vao d6 rna lam ra quye"t djnh". ? , ,R ? "' , II. LJCH SUPHAT TRIEN CUA KE TOAN Tu khi hlnh thanh xa h9i loai ngu'oi, con ngu'oi luon luon mu6n phat triSn va t'On t~i, h da s6ng va lam vi~c ch6ng chi ·voi bao sf/ cay nghi~t cua gioi tV nhien. E>S danh gia du
9 Tu 2, 3 ngan nam tntoc cong nguyen, da c6 nhfi'ng d~o dan lu~t va lu~t thu'dng m~i, nhii'ng tai li~u ke" toan va nhfi'ng tai khmin da tha"y ghi chep m9t each tho sd. d Ai c~p du'oi thoi Pharaon, da tha"y di tich nhii'ng srf ghi chep ke" toan v'e nong nghi~p va thu'ong tha"y nhung tai li~u ke" toan hanh chinh v'e va"n d'e thau gop thue" o dja phudng ciing nhu o cac cd quan Trung Vdng. d Ai c~p, duoi thoi chie"m dong cua dan La Ma, tU nam 332 tntoc cong nguyen de"n nam 642 cua cd d6c ky nguyen, nhii'ng phu'dng phap v'e ke" toan du'QC phat triSn va nghi~p V\} ngan hang bllt d'au hinh tha~ul. Tr~ng thoi ky nay ho~t d()ng cua Mie"u thu' g'an nhu' Ia m~ch s6ng cua dan chung. Mie"u thu' thu'ong la nhung trung tam d~o giao van h6a, nhu'ng d'an da nho o slf di l~i dong due cua dan chung tro thanh ndi d6i chac huon ban hay nhii'ng nha ngan hang d~c bi~t, cho vay ti'en. Ngoai ra, khach th~p phu'dng con dem nhung IS v~t cling vaocac Mie"u thu, c6 khi bAng hi~n v~t, c6 khi bAng ti'en, nen cac vien qmin ly·Mie"u thu c'an phai ghi chep s6 ti'en va hi~n v~t nh~n du
10 da thffy phat h~mh, slf lien l~c b~t d'au n6i tU Mie'u nay tdi Mie'u nQ, tU thi trffn nay voi thi trffn .nQ. Sau slf svp d6 cua cua Rome vao nam 476, thai Thu'
11 - Sv d~i di~n thudng mc,ti duoi hlnh thuc nhung khS u'oc uy nhi~m, an hoa h'Ong v.v ... cac thu'dng gia ho~t d()ng trung gian trong cac ch
1'"' 1/. . ghio su' v'e tmin va da so~n thao ra m
13 ly nhung slf giao dich thu'dng m~i, san xua't tr'ong tr()t... nhu'ng vao the ky 19 ngu'oi ta lo l~ng cho vi
14 Nam 1961 Chinh phu l~i ban hanh diSu 1
15 dl;lng kinh phi cua Nha mtoc, cua doan th~ (gQi chung la ddn vi) phiii cha'p hanh che' d() ke' tm1n th6'ng ke quy djnh trong phep l~nh nay". "Xi nghi~p c6 v6n d'au t:u' nu'oc ngoai thljc hi~n· che' d() ke' tmin th6'ng ke theo nhfi'ng nguyen ta:c va tieu chuffn qu6c te' ph6 bie'n du9c B() tai chinh va T6ng C\lC Th6'ng ke nu'oc C()ng boa Xa h()i Chu nghia Vi~t Nam thua nh~n va chju sf! ki~m tra cua cd quan tai chinh va th6'ng ke Vi~t Nam". Qua hai mudi nam thrfc hi~n che' d() ke' toan da phat huy bh.: ci;mg tot trong vi~c qmin ly kinh te' Uti chinh o cac ddn vj kinh te' va vi~c ki~m tra, ki~m soat cua Nha nu'oc d6'i voi cac thanh ph'an kinh te' nhu'ng che' d() ke' toan ban hanh tU nam 1970 da b()c 19 nhi'eu nhu'9c di~m va tru'oc slj d6i moi cd che' quan ly kinh te' Nha nu'oc l~i ban hanh che' d() ke' toan moi drfa tren cd so nhii'ng kinh nghi~m d~ due ke't rut ra qua hdn 30 nam t6 chuc va thrfc hi~n cong tac ke' toan. H~ th6'ng ke' tmin moi nay du'9c ban hanh nam 1989. H~ th6'ng ke' toan nay cling con nhi'eu thie'u sot so voi sf! phat tri~n cua n'en kinh te' thj tru'ong nen vao thang 12 nam 1994 h~ th6'ng ke' toan moi l~i ra doi va chi ap dl;lng thu cho m()t s6' doanh ·nghi~p, tren cd so ap dl;lng thu nay sua d6i di'eu chinh d~ chinh thuc h6a ban hanh ap dl;lng cho mQi doanh nghi~p. III. KE TOAN TAl CHINH VA KE TOAN QUAN TRJ Ke' toan tai chinh Ia vi~c tinh toan ghi chep s6'1i~u ke' toan til chung til g6'c vao s6 ke' toan va t6ng h9p s6 li~u tren bao cao tai chinh nhii'ng cong vi~c o m()t doanh nghi~p da lam, qua d6 cho nhfi'ng ngu'oi ben trong va ben ngoai doanh nghi~p tha'y du'
16 d'au tu'... chung ta hay xem bang (1) sau v'e nhfi'ng ngu'oi sll' dt;mg thong tin tai chinh ke" tmin. BANG 1: NHffNG NG~OI sa DUNG NHffNG THONG TIN TAl CHiNH KE JOAN * Thong tin TChinh-KTm1n cda D.Nghi~p * * * *Quoc K' teK' va' quae K' A' DQI Vl quan di~m, quy'en lqi va kha nang anh hu'ong de"n cac ke"t qua di'eu hanh cua nhung ngu'oi ben trong va ben ngoai khac .nhau nen cac bao cao ke" toan cfing du'qc so~n thao khac nhau. Cac chu v6n, chu n
17 - S6 Hii trong ky la bao nhieu ? - S6 ti'en Hli tu'dng ung voi v6n d'au tu' Ia bao nhieu ? - s6 tai san hi~n huu co du dS thanh tm1n n9 khong ? - s6 thue' phai tra da duqc tinh dung chua ? - T~i sao s6 ti'en quy I~i giam xu6ng so voi nam ngmli ? Nhu' the' nhfing diu hoi tren hay cac diu khac d'eu lien quan de'n qua khu va nhu v~y h9 nhln nguqc dong thoi gian dS xet va Iuqng gia nhung gl da xay ra. E>S cung cffp nhung diu tra IOi cho nhfi'ng diu hoi tren cho nhung ngu'oi ben ngoai doanh nghi~p thl ke' toan ·vien phai so~n thao cac bang phuc trlnh v'e tai chinh cua doanh nghi~p nhu' bang ke't qua kinh doanh, bang t6ng ke't tai san .... Vi~c thu th~p cac con s6 dS ghi vao cac bang phuc trlnh d6 thu'ong du'qc coi la m9t ph'an cua nganh ke' toan tai chinh. 2. K~ toan qmin trj Ban lanh d~o doanh nghi~p cfing thuong chu trQng tdi ke't qua ho~t d()ng san xufft kinh doanh cua chinh doanh nghi~p mlnh cho m9t khoang thoi gian nao d6, va cfing chu trQng tdi vi the' tai chinh cua doanh nghi~p, nhu' v~y hQ cfing chu trQng de'n s6Ii~u ghi tren cac bao cao tai chinh nhu' bang ke't qua lai 16, bang t6ng ke't tai san. Cac bang nay chi so~n thao m6i thang m9t I'an ho~c m6i nam m9t I'an va khong cung cffp d'ay du cac dfi' ki~n, tin tUc cho Ban lanh d~o, dS h9 c6 du s6 li~u c'an thie't cho vi~c di'eu hanh, th\fc hi~n ph~n slf. cua mlnh m()t each t6t dyp~ Ban lanh d~o bfft ky m()t doanh nghi~p nao, m()t t6 chuc nao hay m9t b9 trong Chinh phil d'eu c6 nhfing mvc tieu cua hQ nhu' phai d~t de'n m9t s6Iqi nhu~n la bao nhieu cho nam kinh doanh nay hay mvc tieu la phvc vv cho nhu c'au cua dan chung ... , mu6n d~t du'qc nhfi'ng mvc tieu nay, Ban lanh d~o phai l~p cac ke' ho~ch. Ke' ho~ch dS xac dinh cac mvc tieu rieng bi~t cho nam nay hay nam tdi va ke' ho~ch su dvng cac tai san cua ddn vi m9t each hfi'u hi~u nhfft nh~m d~t cho du'qc cac mvc tieu tren. Vi~c l~p ke' ho~ch va r'mh toan cac du'ong I6i hanh d()ng va xem du'ong I6i hanh d()ng nao la t6t nhfft. Ban lanh d~o phai tinh toan va chQn Iva du'ong I6i hanh d9~g du c6 san hay khong c6 san cac tin tll'c do ke' toan cung cffp, ne'u khong c6 san cac tin tUc chinh xac, hfi'u ich thl sv quye't djnh thvc hi~n du'ong I6i nao cua Ban lanh d~o chi la s\f u'~~··~dq,~n"p~6~g-'~h*~~· ~ ',,_!__.~.·~~~•• :·.··~.'• ···