Luận án Tiến sĩ Chính trị học: Giáo dục chuẩn mực đạo đức kinh doanh cho nông dân thành phố Hà Nội hiện nay

1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> 1.1. Là một công cụ điều chỉnh hành vi con người trên cơ sở tự nguyện, tự giác,<br /> với nguyên tắc ưu tiên lợi ích xã hội, đạo đức xuất hiện, tồn tại trong tất cả các lĩnh vực<br /> hoạt động của con người, trong đó có lĩnh vực sản xuất kinh doanh (SXKD).<br /> Ở Việt Nam, đạo đức kinh doanh (ĐĐKD) được hình thành từ rất sớm, dẫu<br /> rằng ngành nghề kinh doanh trong xã hội Việt Nam thời xưa chưa được coi trọng.<br /> Có thể nhận thấy điều đó qua các câu châm ngôn, như làm ăn phải có chữ tín, một<br /> lần bất tín, vạn lần bất tin, trung thực... như là các quy tắc đạo đức mà mỗi người<br /> kinh doanh cần phải tuân thủ. Tuy nhiên, trong một xã hội chưa phát triển và ngành<br /> nghề kinh doanh chưa được coi trọng, đề cao thì vấn đề ĐĐKD chưa được các tầng<br /> lớp/ giai tầng chú ý.<br /> Ngày nay, với sự phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội<br /> chủ nghĩa (XHCN), ở Việt Nam vấn đề ĐĐKD đã được chú trọng nghiên cứu<br /> ngày càng nhiều hơn. Bởi điều đó không chỉ giúp các nhà kinh doanh tăng lợi<br /> nhuận, mà còn giúp Việt Nam giải quyết được một số vấn đề, như ô nhiễm môi<br /> trường, phát triển con người, chất lượng cuộc sống,v.v.... Việt Nam mới chập<br /> chững bước vào kinh tế thị trường và vẫn còn chưa dứt bỏ hoàn toàn tàn dư của<br /> thời kinh tế tập trung, bao cấp, đặc biệt là cơ chế xin - cho, quan hệ thân quen<br /> vẫn tiếp tục gây nhức nhối trong một số lĩnh vực. Điều đáng lo ngại nhất khi<br /> Việt Nam bước vào nền kinh tế này nằm ở những lỗ hổng lớn là pháp luật, đạo<br /> đức và văn hoá kinh doanh. Bên cạnh đó, việc kết hợp giữa lợi ích trước mắt và<br /> lợi ích lâu dài cũng có không ít vấn đề cần được tính toán cẩn thận. Mọi nền<br /> kinh tế chuyển đổi đều chứa đựng trong bản thân nó rất nhiều cơ hội cho sự<br /> phát triển của từng người cũng như của cả đất nước nhờ việc tạo ra các động<br /> lực. Song cũng chính trong nền kinh tế đó lại chứa đựng đầy rẫy những hiểm<br /> họa và cạm bẫy do đạo đức suy thoái, do lợi ích trước mắt, lợi ích cá nhân, lợi<br /> ích nhóm được đặt lên hàng đầu trong điều kiện pháp luật chưa thật định hình<br /> và chưa đủ mạnh.<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1.2. Toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, kinh tế thị trường đang ngày càng phát<br /> triển mạnh mẽ đem lại những cơ hội to lớn, song cũng đặt ra không ít những khó<br /> khăn, thách thức cho mỗi quốc gia. Phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất<br /> là mục tiêu quan trọng của tất cả các nước. Quy luật khắc nghiệt của kinh tế thị<br /> trường được ví như cái mặt sàng mà qua sự sàng lọc của nó những ai không thích<br /> ứng sẽ bị đào thải. Thực tế qua 30 năm đổi mới, kinh tế - xã hội nước ta đã có<br /> những bước chuyển dịch to lớn, đạt được thành tựu trên nhiều mặt. Tuy nhiên, bên<br /> cạnh mặt tích cực, kinh tế thị trường cũng có những mặt tác động tiêu cực, đặc<br /> biệt là sự xuống cấp về đạo đức, lối sống của một bộ phận dân cư. Nổi bật trong<br /> lĩnh vực kinh tế là tình trạng vi phạm ĐĐKD. Lối sống thực dụng, cá nhân ích kỷ<br /> đã làm cho tình trạng tham nhũng, buôn lậu, lừa đảo… trong SXKD ngày càng có<br /> đà sinh sôi, nảy nở. Không ít những người kinh doanh vì mục tiêu lợi nhuận, vụ<br /> lợi cá nhân đã sản xuất hàng hóa trái phép, thải chất độc ra môi trường, buôn lậu,<br /> trốn thuế, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng, đe dọa sức khỏe, tính mạng<br /> người tiêu dùng. Điều đó đặt ra những vấn đề quan trọng trong việc giáo dục<br /> ĐĐKD và giáo dục chuẩn mực đạo đức kinh doanh (CMĐĐKD) XHCN cho<br /> những người tham gia vào quá trình sản xuất ở Việt Nam hiện nay.<br /> 1.3. Giai cấp nông dân (ND) Việt Nam có vị trí, vai trò, có bề dầy truyền thống,<br /> có đóng góp xứng đáng trong lịch sử dựng nước, giữ nước, trong đấu tranh cách mạng<br /> giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, cũng như trong công cuộc đổi mới, xây dựng<br /> và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành<br /> Trung ương Đảng (khoá X) về "Nông nghiệp, nông dân, nông thôn" khẳng định:<br /> “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược trong sự nghiệp công nghiệp<br /> hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH), xây dựng và bảo vệ tổ quốc, là lực lượng quan trọng<br /> để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, giữ gìn ổn định chính trị, bảo đảm an ninh, quốc<br /> phòng, giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, bảo vệ môi trường sinh thái của đất<br /> nước…” [16; tr156]. Nghị quyết cũng đã đặt ra nhiệm vụ: “Chăm lo xây dựng giai cấp<br /> nông dân Việt Nam, củng cố liên minh công nhân – nông dân - trí thức trong thời kỳ<br /> công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” [16; tr178].<br /> <br /> 3<br /> <br /> Hà Nội là trung tâm chính trị - văn hóa - xã hội của cả nước, là thành phố<br /> hướng tới công nghiệp hiện đại. Trong giai đoạn hội nhập hiện nay cùng với giai<br /> cấp công nhân và trí thức, ND thành phố Hà Nội đã và đang là lực lượng xã hội<br /> quan trọng góp phần phát huy vị thế của thủ đô trên nhiều mặt, đặc biệt trong đó có<br /> lĩnh vực phát triển kinh tế. Họ cũng đã nhận thức được vai trò của mình trong công<br /> cuộc xây dựng CNXH hiện nay và không ngừng tham gia vào quá trình SXKD, đẩy<br /> mạnh quá trình tái cơ cấu ngành gắn với xây dựng nông thôn mới, làm thay đổi bộ<br /> mặt nông thôn trên địa bàn thành phố.<br /> Tuy nhiên, hoạt động SXKD của người ND Hà Nội còn nhiều bất cập. Nhìn<br /> chung ND thu nhập còn thấp, mức sống chưa cao; sản xuất nông nghiệp còn manh<br /> mún, sản xuất nhỏ vẫn là chủ yếu; môi trường nông thôn ngày càng bị ô nhiễm; tư<br /> duy kinh tế gắn sản xuất với thị trường của người dân còn sơ khai, chưa được hình<br /> thành rõ nét; động cơ sản xuất còn chạy theo lợi nhuận trước mắt, ít quan tâm đến<br /> thương hiệu hàng hoá nông sản thông qua sự đảm bảo về xuất xứ, vệ sinh an toàn<br /> thực phẩm, ổn định chất lượng và số lượng, chủng loại… Điều này đang tạo nên<br /> những lo lắng của người dân trong thời gian gần đây, đặc biệt là nỗi bất an trước tình<br /> hình chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm. Người dân hoài nghi và không còn đủ<br /> niềm tin với cái gọi là “thực phẩm sạch”, bởi nếu “bỏ phiếu” cho rau thì không ít loài<br /> rau đã nhiễm chì và “ngậm” hóa chất trầm trọng; “bỏ phiếu” cho quả thì khá nhiều<br /> loại quả đã “ngấm” hóa chất bảo quản độc hại để tươi ngon lạ lùng hàng tháng trời;<br /> “bỏ phiếu” cho thịt, cá thì dư lượng hóa chất gây ung thư vượt ngưỡng…. Trong môi<br /> trường thiếu an toàn đó, đã đến lúc phải gióng lên hồi chuông cấp thiết về ĐĐKD.<br /> Do đó để nâng cao đạo đức trong kinh doanh cho người ND, giúp họ hình thành<br /> những chuẩn mực cơ bản của ĐĐKD thì việc giáo dục CMĐĐKD cho ND là một vấn<br /> đề quan trọng. Đó là một cơ sở quan trọng để xây dựng nền ĐĐKD XHCN ở nước ta<br /> giai đoạn hiện nay.<br /> Từ những lý do trên tác giả lựa chọn vấn đề “Giáo dục chuẩn mực đạo đức<br /> kinh doanh cho nông dân thành phố Hà Nội hiện nay” làm đề tài luận án tiến sĩ<br /> chuyên ngành công tác tư tưởng.<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu<br /> 2.1. Mục đích<br /> Mục đích của luận án là làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của giáo dục<br /> CMĐĐKD cho ND Việt Nam, từ đó đề xuất quan điểm, giải pháp cơ bản nhằm tăng<br /> cường giáo dục CMĐĐKD cho ND Hà Nội hiện nay.<br /> 2.2. Nhiệm vụ<br /> - Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án.<br /> - Nghiên cứu, làm rõ cơ sở lý luận của việc giáo dục CMĐĐKD cho ND thành<br /> phố Hà Nội .<br /> - Phân tích, đánh giá thực trạng và những vấn đề đặt ra trong giáo dục CMĐĐKD<br /> cho ND ở thành phố Hà nội hiện nay, thông qua việc khảo sát các hộ ND và hợp tác xã<br /> ngoại thành Hà Nội.<br /> - Qua việc phân tích thực trạng và những vấn đề đặt ra, luận án đề xuất và luận<br /> giải cơ sở khoa học của những quan điểm, giải pháp nhằm tăng cường giáo dục<br /> CMĐĐKD cho ND ở Hà Nội hiện nay.<br /> 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> 4.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Giáo dục CMĐĐKD cho ND ở thành phố Hà Nội hiện nay.<br /> 4.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> - Thực trạng giáo dục CMĐĐKD cho ND được nghiên cứu từ năm 2008- là<br /> năm hợp nhất tỉnh Hà Tây và TP Hà Nội. Những quan điểm, giải pháp được đề xuất<br /> có ý nghĩa đến năm 2025.<br /> - Địa bàn khảo sát: Luận án chọn 6 huyện, trong đó 3 huyện thuộc địa bàn Hà<br /> Nội cũ, 3 huyện thuộc địa bàn tỉnh Hà Tây cũ, đặc trưng cho vùng nông thôn ngoại<br /> thành Hà Nội, gồm: Đông Anh, Thanh Trì, Sóc Sơn, Phú Xuyên, Quốc Oai, Ba Vì.<br /> 5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp luận nghiên cứu đề tài<br /> 5.1. Cơ sở lý luận: Dựa trên cơ sở những nguyên lý lý luận chủ nghĩa Mác –<br /> Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng về đạo đức và giáo dục đạo đức<br /> trong SXKD; về vị trí, vai trò của giai cấp ND trong công cuộc xây dựng CNXH.<br /> <br /> 5<br /> <br /> 5.2. Cơ sở thực tiễn: Tình hình đạo đức nói chung, ĐĐKD của ND và thực<br /> trạng giáo dục CMĐĐKD cho ND TP Hà Nội hiện nay.<br /> 5.3. Phương pháp nghiên cứu:<br /> Luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học, trong đó<br /> tập trung vào một số phương pháp cơ bản sau đây:<br /> - Trên cơ sở khoa học của phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử<br /> Đây là phương pháp cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin. Phương pháp này đòi<br /> hỏi: khi xem xét các hiện tượng và quá trình giáo dục phải đặt trong mối liên hệ tác<br /> động qua lại lẫn nhau, thường xuyên vận động, phát triển không ngừng, chứ không<br /> phải là bất biến. Quá trình phát triển là quá trình tích lũy những biến đổi về lượng<br /> dẫn đến những biến đổi về chất. Sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy<br /> vật lịch sử trong nghiên cứu giáo dục CMĐĐKD cho ND thành phố Hà Nội để xem<br /> xét quá trình giáo dục gắn với những điều kiện và hoàn cảnh lịch sử cụ thể, cũng<br /> như đặc điểm riêng của người ND.<br /> - Phương pháp phân tích và tổng hợp<br /> Với phương pháp này, tác giả luận án đi từ cái chung, đó là khái niệm, phạm<br /> trù cũng như những vấn đề lý luận cơ bản, cần thiết về giáo dục CMĐĐKD, để từ<br /> đó đi đến cái chi tiết của vấn đề mà luận án nghiên cứu- đó là giáo dục CMĐĐKD<br /> cho ND thành phố Hà Nội. Sau đó, tác giả lại đi từ cái riêng, cái cụ thể- đó là giáo<br /> dục CMĐĐKD cho ND ở một số huyện ngoại thành Hà Nội để khái quát thành<br /> những nội dung, phương thức giáo dục CMĐĐKD cho ND thành phố Hà Nội và ở<br /> các địa phương khác có đặc điểm tương đồng về kinh tế - xã hội. Trên cơ sở đó, liên<br /> kết từng mặt nghiên cứu đã được phân tích tạo ra hệ thống lý thuyết mới về<br /> CMĐĐKD và giáo dục CMĐĐKD cho ND.<br /> - Phương pháp trừu tượng hóa khoa học<br /> Luận án sử dụng phương pháp này để tạm thời gạt bỏ khỏi đối tượng nghiên cứu<br /> những biểu hiện ngẫu nhiên, cá biệt để đi sâu luận giải cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn<br /> đề cơ bản thuộc đối tượng nghiên cứu. Cụ thể là luận án tập trung nghiên cứu vấn đề<br /> giáo dục CMĐĐKD cho ND nói chung ở thành phố Hà Nội, mà không đi vào nghiên<br /> cứu từng người ND cụ thể hoặc từng thành phần trong cơ cấu giai cấp ND ở Hà Nội.<br /> <br />