Luận án Tiến sĩ Công tác tư tưởng: Vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:210

Thêm vào BST

Báo xấu

51
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu, luận giải, làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác tư tưởng và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản, luận án đề xuất một số quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong tình hình mới. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Công tác tư tưởng: Vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN PHẠM THỊ VUI VAI TRÒ CỦA CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG TRONG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG HÀ NỘI - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN PHẠM THỊ VUI VAI TRÒ CỦA CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG TRONG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG Mã số: 9 31 02 01 Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS,TS. VŨ TRỌNG LÂM 2. PGS,TS. HOÀNG QUỐC BẢO HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Hệ thống dữ liệu, kết quả nêu trong luận án này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận án Phạm Thị Vui
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 9 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÕ CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG TRONG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN 29 1.1. Công tác tư tưởng và vai trò của công tác tư tưởng trong đời sống xã hội 29 1.2. Quản lý hoạt động xuất bản và vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản 42 1.3. Những yếu tố tác động đến vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản 67 Chương 2: THỰC TRẠNG VAI TRÕ CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG TRONG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 77 2.1. Hệ thống công tác tư tưởng và hệ thống quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay 77 2.2. Thực trạng quản lý hoạt động xuất bản và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam từ năm 2004 đến nay 84 Chương 3: NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VÀ QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÕ CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG TRONG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM THỜI GIAN TỚI 128 3.1. Những vấn đề đặt ra đối với việc phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay 128 3.2. Quan điểm về phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam thời gian tới 139 3.3. Giải pháp phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong thời gian tới 148 KẾT LUẬN 169 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 172 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 176 PHỤ LỤC 186
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNXH : Chủ nghĩa xã hội CT-XH : Chính trị - xã hội KH-CN : Khoa học - công nghệ KT-XH : Kinh tế - xã hội Nxb : Nhà xuất bản XHCN : Xã hội chủ nghĩa
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Doanh thu lĩnh vực xuất bản trong các năm 2017, 2018 và 2019 86 Bảng 2.2: Lao động trong lĩnh vực xuất bản 87 Bảng 2.3: Đánh giá về công tác quản lý xuất bản 92 Bảng 2.4: Thực trạng của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay 107 Bảng 2.5: Đánh giá mức độ phù hợp của các cơ chế, chính sách đối với hoạt động xuất bản 115 Bảng 2.6: Đánh giá về xây dựng và thực thi pháp luật về xuất bản 116 Bảng 2.7: Đánh giá về hoạt động của các cơ quan ban tuyên giáo các cấp đối với hoạt động xuất bản 121 Bảng 3.1: Những vấn đề đặt ra đối với công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản hiện nay 139
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn nhận thức rõ xuất bản là một lĩnh vực hoạt động tư tưởng sắc bén, là một bộ phận quan trọng của nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, có nhiệm vụ tích luỹ, lưu trữ và truyền bá các giá trị tinh thần, góp phần nâng cao dân trí, phát triển văn hoá, bảo vệ nền tảng tư tưởng, thế giới quan, nhân sinh quan cách mạng và khoa học; xây dựng đạo đức, lối sống và phát triển toàn diện nhân cách con người Việt Nam; góp phần đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, hình thành xã hội học tập. Hoạt động xuất bản phải chăm lo bảo vệ, khẳng định và phát huy các giá trị văn hoá dân tộc, đồng thời mở rộng giao lưu văn hoá, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại và đấu tranh không khoan nhượng với các quan điểm sai trái, lạc hậu. Nhận thức rõ điều đó, Đảng Cộng sản Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản nhằm định hướng hoạt động cho lĩnh vực xuất bản, nhất là trong giai đoạn đất nước đang có những chuyển biến nhanh chóng về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá, giáo dục hiện nay. Có thể khẳng định, trong thời gian qua vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản tiếp tục được tăng cường và đổi mới; đã định hướng kịp thời, cụ thể cho các cơ quan chủ quản xuất bản và các nhà xuất bản. Hệ thống các văn bản chỉ đạo, quản lý đối với xuất bản từng bước hoàn thiện. Việc chỉ đạo, định hướng nội dung chính trị, tư tưởng, nhất là đối với các vấn đề quan trọng, phức tạp, nhạy cảm được quan tâm hơn. Hiệu quả phối hợp trong chỉ đạo, quản lý hoạt động xuất bản được nâng cao. Do đó, quản lý hoạt động xuất bản đã có nhiều chuyển biến tích cực, giữ được định hướng chính trị, thích ứng với cơ chế thị trường, đáp ứng tốt hơn nhu cầu đọc của nhân dân, góp phần xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Nội dung, phương thức lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý hoạt động xuất bản có nhiều đổi mới, kịp thời khắc phục một số hạn chế, bất cập trong thực tiễn hoạt động xuất bản. Xuất bản đã tích cực góp phần tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đấu tranh, phản bác quan điểm, luận điệu sai trái của
2 các thế lực thù địch, cơ hội chính trị; thực hiện ngày càng hiệu quả chức năng giám sát và phản biện xã hội, tích cực tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Tuy vậy, trong thời gian qua, việc phát huy vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản cũng còn nhiều những hạn chế, bất cập. Công tác chỉ đạo, định hướng trong quản lý hoạt động xuất bản chưa thực sự chủ động và kịp thời, hiệu lực, hiệu quả chưa cao, nhất là trong quản lý hoạt động xuất bản điện tử. Một số cán bộ, biên tập viên, đội ngũ những người làm công tác xuất bản có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa". Vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước, của Hội Xuất bản Việt Nam trong việc bồi dưỡng đạo đức, chuyên môn, nghiệp vụ cho hội viên chưa phát huy đúng mức. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý, biên tập viên các cơ quan xuất bản chưa đáp ứng được yêu cầu của tình hình mới. Ngoài ra, việc xác định các mối quan hệ, tầm quan trọng và sự cần thiết của việc phát huy vai trò của công tác tư tưởng trong lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng trong quản lý hoạt động xuất bản chưa rõ ràng; đội ngũ cán bộ làm công tác xuất bản và đội ngũ cán bộ làm công tác tư tưởng chưa thực sự chú trọng "phối hợp tác chiến" với nhau chặt chẽ, chưa thực sự gắn kết hữu cơ trên mặt trận tư tưởng, văn hoá; phương thức thực hiện công tác tư tưởng truyền thống ngày càng bộc lộ những bất cập; thông tin công tác tư tưởng đến với người dân còn chậm, thiếu tính định hướng; việc sử dụng các công cụ, phương tiện truyền thông mới chưa được các cơ quan xuất bản khai thác, sử dụng hiệu quả. Bối cảnh hiện nay đang có rất nhiều vấn đề phức tạp nảy sinh, tác động mạnh mẽ tới công tác tư tưởng, trong đó có lĩnh vực xuất bản, đòi hỏi cần phải tiếp tục phát huy vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản. Đó là, sự phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ, nhất là cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang phát triển nhanh chóng; cuộc chiến thương mại giữa các nước lớn ngày càng quyết liệt; các khuynh hướng tư tưởng lý luận, chính trị thế giới - cả tiến bộ và phản động - tiếp tục diễn ra và đấu tranh gay gắt, tác động đến sự ổn định của các quốc gia, dân tộc, trong
3 đó có Việt Nam; sự xuống cấp đáng lo ngại của đạo đức, lối sống của một bộ phận nhân dân hiện nay. Việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hoá đạt hiệu quả chưa cao; xuất hiện nhiều công cụ, phương tiện truyền thông mới, hiện đại nhưng chưa được hệ thống đơn vị làm xuất bản, cũng như hệ thống làm công tác tư tưởng khai thác, sử dụng hiệu quả để phục vụ công tác tư tưởng. Trong khi đó, các thế lực thù địch, cơ hội chính trị, phản động lại đang tận dụng triệt để các công cụ, phương tiện này để tấn công nền tảng tư tưởng của chúng ta. Bối cảnh đó đã, đang tác động mạnh mẽ đến vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản nói chung và tới hoạt động xuất bản nói riêng. Các văn kiện của Đảng tiếp tục khẳng định xuất bản là một hoạt động thuộc lĩnh vực công tác tư tưởng, văn hoá và việc tiếp tục phát huy vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản là vấn đề rất hệ trọng vì chỉ khi các cơ quan xuất bản được định hướng chính trị, tư tưởng đúng đắn, phát huy tốt vai trò của mình thì mới chỉ đạo, tổ chức hoạt động xuất bản vừa phù hợp với tôn chỉ, mục đích, vừa đóng góp tích cực cho xã hội. Trước những đòi hỏi, yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước, từ cơ sở lý luận và thực tiễn được trình bày ở trên, nghiên cứu sinh đã lựa chọn vấn đề: "Vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay" làm luận án tiến sĩ ngành Chính trị học, chuyên ngành Công tác tư tưởng. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu, luận giải, làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác tư tưởng và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản, luận án đề xuất một số quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong tình hình mới. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Thực hiện mục đích nghiên cứu nêu trên, luận án có các nhiệm vụ sau: - Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan tới luận án, chỉ ra những vấn đề đã được nghiên cứu; xác định những vấn đề tiếp tục nghiên cứu và cần tập trung nghiên cứu trong luận án.
4 - Luận giải làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản về công tác tư tưởng, về quản lý hoạt động xuất bản và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động xuất bản và thực trạng vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong những năm qua và xác định những vấn đề đặt ra cần giải quyết trong điều kiện hiện nay. - Đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Luận án tập trung phân tích những vấn đề liên quan đến vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Thời gian: Thực trạng được nghiên cứu từ năm 2004 đến nay. Từ sau khi Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị 42-CT/TW "Về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản" (ngày 25-8-2004). Các giải pháp đề xuất có ý nghĩa vận dụng đến năm 2025. 5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận, thực tiễn - Luận án dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác tư tưởng và về quản lý hoạt động xuất bản; tiếp thu, kế thừa có chọn lọc kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học trong và ngoài nước có liên quan. - Luận án được nghiên cứu dựa trên cơ sở thực tiễn tiến hành công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở nước ta; các văn bản, chỉ thị, các báo cáo tổng kết, đánh giá chất lượng, hiệu quả quản lý hoạt động xuất bản; kết quả khảo sát thực tế về quản lý hoạt động xuất bản và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam.
5 5.2. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.2.1. Phương pháp luận của việc nghiên cứu Trên cơ sở khoa học của phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, đòi hỏi khi xem xét các hiện tượng và quá trình thực hiện phải đặt trong mối liên hệ tác động qua lại lẫn nhau, thường xuyên vận động, phát triển không ngừng. Quá trình phát triển là quá trình tích luỹ những biến đổi về lượng dẫn đến những biến đổi về chất. Sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử trong nghiên cứu vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay để xem xét quá trình triển khai gắn với những điều kiện và hoàn cảnh lịch sử cụ thể, cũng như đặc điểm riêng của quản lý hoạt động xuất bản. 5.2.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học, trong đó tập trung vào một số phương pháp cơ bản sau đây: - Phương pháp phân tích tài liệu được dùng để tiến hành sưu tầm và phân tích một số nguồn tài liệu sau: + Những bài nói, bài viết, tác phẩm, những công trình nghiên cứu tiêu biểu, có giá trị của các cá nhân, tổ chức về vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam. + Những báo cáo thống kê của ngành xuất bản trong những năm gần đây. Mỗi năm, ngành xuất bản tổ chức 02 hội nghị sơ kết, tổng kết, một cuộc vào khoảng tháng 7 để sơ kết 6 tháng đầu năm và bàn kế hoạch công tác 6 tháng cuối năm; một cuộc được tổ chức vào khoảng tháng 1 hoặc tháng 2 hằng năm để tổng kết năm và bàn kế hoạch năm sau. Đây là nguồn thông tin quan trọng, cập nhật giúp cho nghiên cứu sinh giảm bớt được thời gian, công sức, cũng như chi phí điều tra nghiên cứu. + Kết quả của các đề tài, đề án nghiên cứu cấp Bộ và cấp Nhà nước có liên quan đến chủ đề của luận văn; kết quả của các hội thảo, toạ đàm khoa học; kết quả của các luận văn, luận án có liên quan... đây thực sự là những tài liệu quan trọng giúp nghiên cứu sinh có thể kế thừa đưa vào luận án.
6 - Phương pháp phỏng vấn sâu, xin ý kiến một số chuyên gia, cán bộ đã và đang công tác trong các cơ quan làm công tác tư tưởng của Đảng, quản lý nhà nước trong lĩnh vực xuất bản, một số nhà xuất bản với tư cách là đơn vị bị tác động chủ yếu của việc phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản. Dữ liệu thu được có thể góp phần chứng minh được tính phù hợp, sự lãnh đạo đúng đắn, hiệu quả của vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Phương pháp lịch sử - lôgíc: Mô tả, tái hiện thực trạng về vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. Từ đó, phân tích, tìm ra nguyên nhân của những hạn chế, bất cập và những vấn đề đặt ra trong việc phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam. - Phương pháp điều tra xã hội học được sử dụng nhằm thu thập thông tin sơ cấp thông qua việc xây dựng bảng hỏi. Đối tượng được hỏi chủ yếu là các cá nhân làm việc tại ban tuyên giáo, các cơ quan quản lý nhà nước về xuất bản, người lao động làm việc trong lĩnh vực chỉ đạo, quản lý xuất bản, đơn vị phát hành sách... với phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên với 346 phiếu điều tra bằng bảng hỏi. Đây là cơ sở để nghiên cứu sinh thuyết minh các luận cứ đã được trình bày trong luận án. Việc chọn mẫu và sử dụng phương pháp điều tra xã hội học đảm bảo yêu cầu khách quan, diện rộng để thu được kết quả chính xác và sát thực với thực trạng vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. Sau khi thu thập các dữ liệu thứ cấp (dữ liệu thứ cấp được lấy từ các tài liệu thống kê, các cuộc điều tra khảo sát, bài báo và công trình nghiên cứu trước đó có liên quan đến luận văn, số liệu của Cục Xuất bản, In và Phát hành thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông) và sơ cấp (dữ liệu sơ cấp thu thập được do việc chọn mẫu thích hợp để điều tra, khảo sát thực tế thông qua phiếu câu hỏi đối với các đối tượng nghiên cứu), nghiên cứu sinh tiến hành làm sạch dữ liệu, mã hoá dữ liệu, nhập dữ liệu vào máy tính và tiến hành dùng phần mềm phân tích, để xử lý dữ liệu.
7 Ngoài ra, nghiên cứu sinh còn sử dụng các phương pháp so sánh, thống kê, phân tích để làm rõ thực trạng quản lý hoạt động xuất bản và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. 6. Đóng góp mới về mặt khoa học của luận án - Phân tích, làm sáng tỏ hơn cách tiếp cận và nội hàm khái niệm công tác tư tưởng, đặc biệt là đã phân định, làm rõ từng yếu tố, bộ phận cấu thành, từng hình thái của công tác tư tưởng ở Việt Nam hiện nay. - Luận giải, làm sáng tỏ vai trò chung của công tác tư tưởng và vai trò của công tác lý luận, vai trò của công tác tuyên truyền, vai trò của công tác cổ động đối với quản lý hoạt động xuất bản. Đồng thời, làm rõ những yếu tố khách quan và những yếu tố chủ quan của việc phát huy vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Khái quát thực trạng quản lý hoạt động xuất bản và phân tích thực trạng vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam từ năm 2004 đến nay. Từ sau khi Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị 42-CT/TW "Về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản" (ngày 25-8-2004). - Khái quát những vấn đề đặt ra đối với việc phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. Đề xuất và phân tích, luận giải cơ sở khoa học của các quan điểm, giải pháp chủ yếu phát huy vai trò công tác tư tưởng đối với quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong thời gian tới. 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức về vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Cung cấp luận cứ khoa học cho các cơ quan quản lý, hoạch định chính sách đề ra chủ trương, biện pháp nâng cao vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Kết quả nghiên cứu của luận án có thể sử dụng làm tài liệu nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác tư tưởng; làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu,
8 giảng dạy, học tập về vai trò công tác tư tưởng nói chung và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản nói riêng. 8. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục ra, luận án cấu trúc thành: Phần tổng quan và 3 chương, 8 tiết.
9 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 1.1. Những công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động xuất bản 1.1.1. Những công trình nghiên cứu trong nước Về quản lý hoạt động xuất bản đã có một số công trình nghiên cứu, sách, luận án, một số bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành, nhưng mới chỉ đề cập đến một số vấn đề về quản lý nhà nước trong lĩnh vực báo chí, xuất bản nói chung. Có thể nêu một số công trình dưới đây: Về sách - Lê Thanh Bình (2004), Quản lý và phát triển báo chí - xuất bản, Nxb. Chính trị quốc gia. Nội dung cuốn sách đã đề cập đến những vấn đề lý luận chung về báo chí - xuất bản, về truyền thông đại chúng, phân tích thực trạng báo chí - xuất bản Việt Nam và thế giới, lịch sử phát triển báo chí - xuất bản. Tác giả đã nghiên cứu công tác quản lý nhà nước trong điều kiện kinh tế thị trường, những thành tựu, hạn chế và thách thức của báo chí - xuất bản Việt Nam từ năm 1986 đến năm 2004. Tác giả cũng đã chỉ ra rằng, xu hướng thương mại hoá dẫn đến sự xa rời tôn chỉ, mục đích hoạt động của các cơ quan báo chí - xuất bản, là một trong những nguyên nhân gây khó khăn trong công tác quản lý. Từ thực trạng đó, tác giả đã đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực báo chí - xuất bản. - Vũ Duy Thông (Chủ biên) (2004), Mác - Ăngghen, Lênin, Hồ Chí Minh bàn về báo chí, xuất bản, Nxb. Chính trị quốc gia. Tác giả đã trình bày các quan điểm của Các Mác, Ăngghen, V.I. Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí, xuất bản. - Ban Tuyên giáo Trung ương (2011), Tài liệu nghiệp vụ công tác báo chí - xuất bản, Nxb. Thông tin và Truyền thông. Nội dung cuốn sách bàn về những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin và Đảng Cộng sản Việt Nam về báo chí, xuất bản; một số vấn đề về báo chí nước ta hiện nay; một số vấn đề cần quan tâm trong hoạt động xuất bản; công tác tham mưu cho cấp uỷ, chính quyền trong chỉ đạo, quản lý báo chí, xuất bản ở các ban, bộ, ngành,
10 đoàn thể, địa phương; nhận dạng một số sai phạm về chính trị, tư tưởng trong nội dung báo chí, xuất bản thời gian qua và kinh nghiệm xử lý. Cuốn sách đã đưa ra được hệ thống những vấn đề cơ bản đang được quan tâm trong lĩnh vực báo chí, xuất bản, nhất là những vấn đề liên quan đến chính trị, tư tưởng nổi cộm. Đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho cán bộ báo Đảng địa phương, nhà xuất bản và cán bộ chuyên trách công tác tuyên giáo các tỉnh, thành uỷ, ban cán sự đảng, đảng đoàn trong cả nước. - Nguyễn Lan Phương, Đường Vinh Sường (2011), Quản trị kinh doanh xuất bản, Nxb. Chính trị - Hành chính. Cuốn sách được biên soạn trên cơ sở nhu cầu thực tiễn của hoạt động quản trị kinh doanh ở các nhà xuất bản ngày càng đòi hỏi phải có sự tiếp cận sâu về khoa học quản trị để quản lý hoạt động của các nhà xuất bản theo những mục tiêu xác định. Cuốn sách đã trình bày những vấn đề chung về xuất bản và quản trị xuất bản; quản trị sản xuất, tổ chức bộ máy, quản trị nhân sự, quản trị chi phí và giá thành xuất bản phẩm, quản trị tài chính và tài sản, chiến lược thị trường và hiệu quả kinh doanh của các nhà xuất bản. Cuốn sách đã cung cấp các kiến thức cơ bản về công tác quản trị trong nhà xuất bản, các kỹ năng cần thiết và phương thức thực hiện các chức năng quản trị kinh doanh của các nhà xuất bản. Trong nội dung cuốn sách, các tác giả nhấn mạnh, hoạt động xuất bản trong cơ chế thị trường đòi hỏi cán bộ biên tập, bên cạnh những tri thức chuyên môn, nghiệp vụ biên tập còn phải có tư duy kinh tế và năng lực kinh doanh xuất bản phẩm, các biên tập viên đồng thời phải là các nhà quản trị xuất bản. - Lê Văn Yên (2012), Thực trạng và giải pháp khắc phục tình trạng in lậu sách ở nước ta, Nxb. Chính trị quốc gia. Nội dung cuốn sách làm rõ một số vấn đề cơ bản như: khái niệm, tiêu chí, tính chất, phạm vi, quy mô và tác hại của tình trạng in lậu; phân tích rõ thực trạng in lậu sách và công tác phòng, chống in lậu ở nước ta trong thời gian qua. Từ đó tác giả nêu những vấn đề đặt ra, phương hướng và giải pháp chủ yếu của công tác phòng, chống in lậu sách ở nước ta hiện nay. - Trần Anh Vũ (2012), Bảo vệ an ninh trong lĩnh vực xuất bản ở nước ta: thực trạng và giải pháp trong tình hình hiện nay, Nxb. Công an nhân dân.
11 Trên cơ sở khái quát những vấn đề chung về xuất bản và bảo vệ an ninh trong lĩnh vực xuất bản và trình bày thực trạng tình hình công tác bảo vệ an ninh trong lĩnh vực xuất bản, cuốn sách đã dự báo tình hình và đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ an ninh trong lĩnh vực xuất bản. - Nguyễn An Tiêm, Nguyễn Nguyên (Chủ biên) (2013), Tổ chức, quản lý và chính sách xuất bản của một số quốc gia - Kinh nghiệm đối với Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia. Cuốn sách đã giới thiệu về tổ chức, quản lý xuất bản của các quốc gia gồm Anh, Pháp, Đức, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan, Malaixia… Đây là các quốc gia đại diện cho ba nhóm: các quốc gia có ngành công nghiệp xuất bản phát triển lâu đời, các cường quốc xuất bản ở châu Á và các quốc gia có ngành công nghiệp xuất bản đang lên ở Đông Nam Á. Từ những nghiên cứu đó, các tác giả đã kết hợp với nghiên cứu, phân tích các vấn đề của xuất bản Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế để đề xuất một số giải pháp vĩ mô về tổ chức, quản lý và xây dựng chính sách đối với ngành xuất bản Việt Nam, góp phần đưa ngành xuất bản Việt Nam phát triển, đáp ứng những đòi hỏi mới của quá trình CNH,HĐH tích cực và chủ động hội nhập quốc tế. Các tác giả đã đúc kết một số kinh nghiệm để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động xuất bản, trong đó nhấn mạnh, để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ này thì Đảng và Nhà nước cần tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý đối với công tác xây dựng chính sách, pháp luật phù hợp với tính đặc thù của hoạt động xuất bản. - Đường Vinh Sường (2013), Công tác xuất bản - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb. Thông tin và truyền thông. Cuốn sách tập hợp các bài viết, các công trình của tác giả đã được công bố trên các tạp chí chuyên ngành, các đề tài nghiên cứu khoa học các cấp về lý luận và thực tiễn ngành xuất bản nước ta. Cuốn sách đã phân tích cơ sở lý luận, hệ thống các quan điểm và đề xuất giải pháp nhằm cụ thể hoá các quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước đối với hoạt động xuất bản trong bối cảnh kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Nội dung cuốn sách đi sâu vào các vấn đề như: vị trí, vai trò, chức năng và đặc điểm thực trạng hoạt động xuất bản; một số vấn đề về tổ chức và kinh tế xuất bản, trong đó tác giả đã phân tích những vấn đề về chính sách giá
12 của Nhà nước trong lĩnh vực xuất bản, vấn đề hiệu quả kinh tế trong xuất bản sách lý luận chính trị; công tác xuất bản một số loại sách và thị trường sách, nhất là về xuất bản sách lý luận chính trị, xu hướng và hiện trạng xuất bản sách điện tử; vấn đề về cán bộ biên tập và đào tạo cán bộ biên tập xuất bản… - Nguyễn Hồng Vinh (2013), Xuất bản Việt Nam trong những năm đổi mới đất nước, Nxb. Chính trị quốc gia. Nội dung cuốn sách đề cập tới quá trình ra đời và phát triển của nền xuất bản cách mạng Việt Nam; sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước đối với hoạt động xuất bản Việt Nam; thành tựu và hạn chế của hoạt động xuất bản Việt Nam. Ngoài ra còn có nhiều luận án, đề tài nghiên cứu khoa học - Nguyễn Duy Hùng (chủ nhiệm đề tài) (2010), Những giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xuất bản, phát hành sách lý luận chính trị, Đề tài khoa học cấp Bộ của Hội đồng Khoa học các cơ quan Đảng Trung ương. Đề tài đã phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xuất bản, phát hành sách lý luận chính trị. - Lê Thị Phương Nga (2011), Nghiên cứu hoạt động quản lý xuất bản sách giáo khoa ở Việt Nam từ năm 1993 đến nay, Luận án Tiến sĩ Văn hoá học, Viện Văn hoá Nghệ thuật Việt Nam. Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý xuất bản sách giáo khoa phổ thông phù hợp và cơ chế quản lý nền kinh tế, giáo dục trong bối cảnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế ở Việt Nam. - Lê Văn Yên (Chủ nhiệm đề tài) (2013), Quản lý nhà nước đối với hoạt động in và phát hành sách ở nước ta hiện nay, Đề tài khoa học cấp Bộ của Hội đồng Khoa học các cơ quan Đảng Trung ương. Đề tài làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về lĩnh vực in và phát hành, từ đó phân tích thực trạng, nêu phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động in và phát hành sách ở nước ta hiện nay. - Nguyễn Anh Tú (2015), Quản lý nhà nước đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Quản lý kinh tế. Luận án nghiên cứu về thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động xuất bản theo quy trình quản lý, bao gồm: công tác xây dựng chiến lược, chính sách và quy định pháp luật; công
13 tác tổ chức thực hiện chính sách, quy định pháp luật và công tác kiểm soát hoạt động xuất bản. Luận án đã đưa ra các quan điểm, dự báo về hoạt động xuất bản và quản lý nhà nước đối với hoạt động xuất bản, trong đó nhấn mạnh quan điểm xã hội hoá hoạt động xuất bản. Đồng thời, tác giả đưa ra các nhóm giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động xuất bản trong thời gian tới. Về các hội nghị, hội thảo khoa học Trong những năm qua, ở nước ta đã có một số hội nghị, hội thảo bàn về quản lý hoạt động báo chí và xuất bản, trong đó chủ yếu bàn về báo chí, xuất bản trong nền kinh tế thị trường, trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, về tăng cường sự lãnh đạo, quản lý của Đảng, Nhà nước đối với lĩnh vực báo chí,.... Những hội nghị, hội thảo đã thảo luận, trao đổi nhiều vấn đề chung về hoạt động báo chí, xuất bản. Dưới đây, có thể kể tới một số hội nghị, hội thảo có liên quan tới vấn đề nghiên cứu của luận án: - Thanh tra Bộ Văn hoá - Thông tin (2007), Bàn về công tác phòng và chống in lậu xuất bản phẩm; Hội thảo chuyên đề, Hà Nội. - Bộ Thông tin và Truyền thông (2012): Chuyên đề về nghiệp vụ phòng, chống in lậu; Kỷ yếu Hội nghị, Thủ Dầu Một, Bình Dương. - Nhà xuất bản Chính trị quốc gia phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương (2010), Nâng cao chất lượng xuất bản sách lý luận chính trị, pháp luật, tư tưởng Hồ Chí Minh; Kỷ yếu Hội thảo khoa học, Hà Nội. - Ban Tuyên giáo Trung ương (11/2013), Một số vấn đề đặt ra và giải pháp thúc đẩy công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn trong thời kỳ phát triển mới của đất nước; Kỷ yếu Hội thảo khoa học, Hà Nội. - Khoa Xuất bản, Phát hành (Đại học Văn hoá Hà Nội) (6/2018), Đào tạo cán bộ xuất bản, phát hành trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0; Kỷ yếu Hội thảo khoa học, Hà Nội. - Nhà xuất bản Chính trị quốc gia và Học viện Báo chí và Tuyên truyền, (2018), Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ biên tập, xuất bản trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0; Kỷ yếu Hội thảo khoa học, Hà Nội. - Học viện Báo chí và Tuyên truyền và Nhà xuất bản Chính trị quốc
14 gia, (2019), Vai trò của báo chí, xuất bản trên lĩnh vực tư tưởng - văn hoá ở Việt Nam hiện nay; Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia, Hà Nội. Cho đến nay, ít có hội nghị, hội thảo chuyên đề về lĩnh vực in và phát hành sách với các nội dung cũng như các giải pháp mang tính toàn diện và có tính khả thi, nhằm lập lại trật tự trên lĩnh vực in và phát hành sách hiện còn nhiều lộn xộn, yếu kém và bất cập ở nước ta hiện nay. Các bài báo khoa học - Đỗ Quý Doãn (2008), Hoạt động báo chí, xuất bản và công tác quản lý nhà nước về báo chí và xuất bản hiện nay, Tạp chí Cộng sản, số tháng 6. Trong bài viết này, tác giả đã đánh giá thực trạng hoạt động báo chí, xuất bản; công tác chỉ đạo và quản lý báo chí, xuất bản trong thời gian qua về định hướng, cung cấp thông tin, quản lý thông tin báo chí, xuất bản; xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch; xây dựng và chỉ đạo thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật; thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong hoạt động báo chí, xuất bản. Trên cơ sở đó, đề ra một số nhiệm vụ trọng tâm để có những biện pháp kịp thời chỉ đạo, quản lý báo chí, xuất bản phát triển đúng hướng trong tình hình mới. - Đỗ Thị Quyên (2017), Vấn đề bản quyền tác giả trong hoạt động xuất bản hiện nay, Tạp chí Văn hoá nghệ thuật, số 391. Trong bài viết này, tác giả đã đưa ra cách hiểu về quyền tác giả trong hoạt động xuất bản; tình trạng vi phạm bản quyền và công tác xử lý hành chính; công tác bảo hộ bản quyền; và đưa ra được các nguyên nhân và giải pháp khắc phục tình trạng vi phạm bản quyền. Tác giả cũng nhấn mạnh việc ngăn chặn, loại trừ hành vi xâm phạm bản quyền ra khỏi đời sống xã hội, bảo vệ quyền lợi chính đáng của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm, những người tham gia vào quá trình khai thác, sử dụng, thụ hưởng tác phẩm là quyền lợi, trách nhiệm của mỗi công dân. Những giải pháp nâng cao hiệu quả bảo hộ bản quyền trong hoạt động xuất bản không chỉ trông chờ từ chính sách pháp luật của nhà nước, sự nghiêm minh của các cơ quan chức năng, còn đòi hỏi ý thức, trách nhiệm cao của những tổ chức cá nhân tham gia sản xuất, lưu thông phân phối sản phẩm sở hữu trí tuệ và trách nhiệm tiêu dùng văn minh của những người thụ hưởng sản phẩm sở hữu trí tuệ trong xã hội.