Luận án Tiến sĩ Kế toán: Nghiên cứu ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam

Chia sẻ: La Thăng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:335

Thêm vào BST

Báo xấu

73
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung của luận án trình bày cơ sở lý thuyết về quản trị công ty, công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp; thực trạng về quản trị công ty và mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam; kết quả nghiên cứu ảnh hưởng quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kế toán: Nghiên cứu ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÕ VĂN CƯƠNG NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA QUẢN TRỊ CÔNG TY ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ Đà Nẵng, năm 2021
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÕ VĂN CƯƠNG NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA QUẢN TRỊ CÔNG TY ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 62 34 03 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN: 1. PGS.TS. ĐOÀN NGỌC PHI ANH 2. PGS.TS. TRẦN ĐÌNH KHÔI NGUYÊN Đà Nẵng, năm 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi, các dữ liệu, lập luận, phân tích, đánh giá và kết quả trong luận án là trung thực. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về những nội dung đã trình bày trong luận án này. Tác giả luận án VÕ VĂN CƯƠNG
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam” tôi đã nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo nhiệt tình của các thầy, cô giáo Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng để hoàn thành luận án này. Với tình cảm chân thành, tôi bày tỏ lòng biết ơn đối với Ban giám hiệu, Khoa Kế toán, phòng Đào tạo thuộc Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng, các thầy giáo, cô giáo đã tham gia quản lý, giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ sự biết ơn đặc biệt đến Thầy PGS. TS. Đoàn Ngọc Phi Anh và Thầy PGS. TS. Trần Đình Khôi Nguyên - là những người không chỉ đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ về kiến thức, tài liệu và phương pháp để tôi hoàn thành luận án này mà còn là những người anh, người bạn, người thân đã giúp đỡ tôi trong cả cuộc sống. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Kiểm toán nhà nước khu vực VIII, nơi tôi công tác đã tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành luận án. Đặc biệt, cảm ơn Bố mẹ hai gia đình, vợ và hai con trai đã động viên, cổ vũ, khích lệ và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong suốt quá trình thực hiện luận án, song có thể còn có những mặt hạn chế, thiếu sót. Tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp và sự chỉ dẫn của các thầy cô giáo và các bạn. Tác giả luận án VÕ VĂN CƯƠNG
i MỤC LỤC MỤC LỤC ............................................................................................................................. i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................................vii DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................................... x MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của luận án .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận án ............................................................................... 2 3. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................................... 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án ......................................................... 3 4.1. Đối tượng nghiên cứu: ........................................................................................... 3 4.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu của luận án ....................................................................... 3 6. Các đóng góp mới của luận án ................................................................................... 4 6.1. Về phương diện lý thuyết ...................................................................................... 5 6.2. Về phương diện thực tiễn ...................................................................................... 5 7. Kết cấu của luận án ..................................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ QUẢN TRỊ CÔNG TY VÀ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP ................................................ 7 1.1. Quản trị công ty........................................................................................................ 7 1.1.1. Khái niệm quản trị công ty ................................................................................. 7 1.1.2. Các đặc điểm và đo lường đặc điểm quản trị công ty ........................................ 9 1.1.3. Đo lường chất lượng quản trị công ty .............................................................. 17 1.2. Công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp................................... 18 1.2.1. Khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ............................................. 18 1.2.2. Khái niệm về công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ........... 19 1.2.3. Nội dung công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .................. 20 1.2.4. Đo lường mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .... 25 1.3. Các Lý thuyết liên quan đến quản trị công ty và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .................................................................................................................................. 29 1.3.1. Lý thuyết các bên liên quan (Stakeholder Theory) .......................................... 29 1.3.2. Lý thuyết đại diện (Agency Theory) ................................................................ 30 1.3.3. Lý thuyết tín hiệu (Sig.naling Theory) ............................................................. 30 1.3.4. Lý thuyết tính hợp lý (Legitimacy Theory) ...................................................... 31 1.3.5. Lý thuyết chi phí sở hữu (Property Cost Theory) ............................................ 31 1.3.6. Lý thuyết chi phí chính trị (Political Economy Theory) .................................. 32 1.4. Ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ........................................................................................ 32 1.4.1. Ảnh hưởng của các đặc điểm hội đồng quản trị đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .................................................................................. 32 1.4.2. Ảnh hưởng của các đặc điểm ban giám đốc đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. ................................................................................. 36
ii 1.4.3. Ảnh hưởng của các đặc điểm cổ đông đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. .......................................................................................... 37 1.4.4. Ảnh hưởng của các đặc điểm Kiểm soát/Kiểm toán đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. ............................................................................ 39 1.5. Ảnh hưởng của chất lượng quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .............................................................................. 40 1.6. Ảnh hưởng của các đặc điểm công ty tới mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (biến kiểm soát)........................................................................ 40 1.6.1. Quy mô công ty ................................................................................................ 40 1.6.2. Tỷ suất lợi nhuận .............................................................................................. 41 1.6.3. Đòn bẩy tài chính ............................................................................................. 41 1.6.4. Tuổi công ty...................................................................................................... 42 1.7. Kết luận Chương 1 ................................................................................................. 42 CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ....................................................................... 43 2.1. Khung nghiên cứu của luận án ............................................................................. 43 2.2. Giả thuyết nguyên cứu ........................................................................................... 44 2.3. Mô hình nghiên cứu ............................................................................................... 55 2.3.1. Mô hình ảnh hưởng của đặc điểm QTCT tới mức độ CBTT TNXH ............... 56 2.3.2. Mô hình ảnh hưởng của chất lượng QTCT tới mức độ CBTT TNXH............. 56 2.4. Đo lường các biến nghiên cứu ............................................................................... 57 2.4.1. Đo lường đặc điểm quản trị công ty ................................................................. 57 2.4.2. Đo lường chất lượng quản trị công ty .............................................................. 59 2.4.3. Đo lường mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .... 62 2.4.4. Đo lường các biến kiểm soát ............................................................................ 64 2.5. Thu thập dữ liệu ..................................................................................................... 65 2.5.1. Dữ liệu thứ cấp ................................................................................................. 65 2.5.2. Dữ liệu sơ cấp ................................................................................................... 66 2.6. Xử lý dữ liệu ........................................................................................................... 67 2.6.1. Xử lý dữ liệu thứ cấp ........................................................................................ 67 2.6.2. Xử lý dữ liệu sơ cấp ......................................................................................... 67 2.6. Kết luận Chương 2 ................................................................................................. 68 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ CÔNG TY VÀ MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM ......................................................................................................................... 69 3.1. Thực trạng về quản trị công ty ............................................................................. 69 3.1.1. Thực trạng đặc điểm quản trị công ty............................................................... 69 3.1.2. Thực trạng chất lượng quản trị công ty của các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ...................................................................................................................................... 85 3.2. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam .......................................................................................................... 87 3.2.1. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội chung của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ................................................................................................ 87 3.2.2. Thực trạng mức độ công bố thông tin bắt buộc trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ................................................................................................ 90
iii 3.2.3. Thực trạng mức độ công bố thông tin tự nguyện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ................................................................................................ 93 3.2.4. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp theo GRI không có trọng số của các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ........................... 94 3.2.5. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp theo GRI có trọng số của các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ...................................... 95 3.2.6. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp theo GRI theo từng nhóm chỉ mục....................................................................................... 96 3.3. Kết luận Chương 3 ............................................................................................... 108 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA QUẢN TRỊ CÔNG TY ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM ............................................................................. 109 4.1. Ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam .................................................. 109 4.1.1. Kết quả nghiên cứu định lượng ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ... 109 4.1.2. Kết quả nghiên cứu định tính ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ... 132 4.2. Ảnh hưởng của chất lượng chất lượng quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam........................ 136 4.2.1. Phân tích mối tương quan giữa các biến trong mô hình ................................. 136 4.2.2. Mô hình hồi quy bội và phân tích kết quả ...................................................... 137 4.3. Ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của các loại hình doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ............................................ 151 4.3.1. Ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của các loại hình doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ................................. 151 4.3.2. Ảnh hưởng của chất lượng quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của các loại hình doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ........................ 153 4.4. Kết luận Chương 4 ............................................................................................... 153 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ............................................... 155 5.1. Tổng hợp kết quả nghiên cứu ............................................................................. 155 5.1.1. Thực trạng quản trị công ty ............................................................................ 155 5.1.2. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp 156 5.1.3. Ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ......................................................................................................... 156 5.2. Hàm ý chính sách ................................................................................................. 160 5.2.1. Về quản trị công ty ......................................................................................... 160 5.2.2. Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp............................................................ 163 5.2.3. Đối với các nhà đầu tư.................................................................................... 164 5.2.4. Đối với cơ quan quản lý nhà nước ................................................................. 164 5.3. Hạn chế của luận án và hướng nghiên cứu trong tương lai ............................. 165 5.4. Kết luận Chương 5 ............................................................................................... 166 KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 167 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ..................................................... 168
iv Nghiên cứu khoa học cấp Bộ ...................................................................................... 168 Bài báo trong nước ...................................................................................................... 168 Hội thảo quốc gia......................................................................................................... 168 Hội thảo quốc tế........................................................................................................... 168 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ 170 Tài liệu Tiếng Việt ....................................................................................................... 170 Tài liệu Tiếng Anh....................................................................................................... 172
v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu Nội dung CBTT Công bố thông tin QTCT Quản trị công ty TTCK Thị trường chứng khoán TNXH Trách nhiệm xã hội HĐQT Hội đồng quản trị BGĐ Ban giám đốc BKS Ban kiểm soát CSR Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp CSRD Công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp The Ten Principles Of Un Global Compact - Mười nguyên tắc của UNCG Hiệp ước toàn cầu Liên hợp quốc GRI Global Reporting Initiative - Báo cáo sáng kiến toàn cầu International Organization for Standardization - Tổ chức Quốc tế ISO về Tiêu chuẩn hóa DN Doanh nghiệp DNSX Doanh nghiệp sản xuất DNTM Doanh nghiệp thương mại DNDV Doanh nghiệp dịch vụ CSRD chung Mức độ công bố thông tin CSR chung CSRD BB Mức độ công bố thông tin CSR bắt buộc CSRD TN Mức độ công bố thông tin CSR tự nguyên CSRD – GRI Mức độ công bố thông tin CSR theo GRI không có trọng số Không TS CSRD – GRI Mức độ công bố thông tin CSR theo GRI có trọng số Có TS HĐQM Quy mô HĐQT HĐĐL HĐQT độc lập HĐNg HĐQT nước ngoài
vi Ký hiệu Nội dung HĐNu HĐQT nữ HĐTu Tuổi bình quân của HĐQT HĐHo Cuộc họp HĐQT trong năm HĐGĐ Chủ tịch HĐQT kiêm GĐ điều hành GĐQM Quy mô ban giám đốc GĐĐL Giám đốc độc lập GĐNg Giám đốc nước ngoài GĐNu Giám đốc nữ CĐLo Cổ đông lớn CĐTC Cổ đông tổ chức CĐNN Sở hữu của nhà nước CĐHĐ Sở hữu của HĐQT CĐGĐ Sở hữu của Ban giám đốc CĐNg Cổ đông nước ngoài CĐGĐi Cổ đông gia đình KSQM Quy mô ban kiểm soát KSHo Số lượng cuộc họp Ban kiểm soát KTBF Công ty kiểm toán thuộc Big Four Gov-Score Chỉ số chất lượng quản trị công ty CG Quality Chất lượng quản trị công ty TTS Tổng tài sản ROA Tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản (Return on total assets) Tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu (Return on common ROE equyty) Tuoi Tuổi công ty UBCKNN Ủy ban chứng khoán nhà nước
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Số Nội dung Trang hiệu 1.1 Tổng hợp nghiên cứu về xác định chỉ số CSRD 28 2.1 Tổng hợp các giả thuyết nghiên cứu 55 2.2 Đo lường đặc điểm Quản trị công ty 57 2.3 Đo lường chất lượng Quản trị công ty 59 2.4 Tổng hợp số lượng chỉ tiêu CSR phải công bố theo loại 62 2.5 Đo lường biến kiểm soát 64 2.6 Mẫu nghiên cứu tổng hợp theo ngành 65 3.1 Kết quả kiểm định ANOVA về Hội đồng quản trị 68 3.2 Tổng hợp số lượng thành viên HĐQT 69 3.3 Kết quả kiểm định Post–hoc về Hội đồng quản trị 70 3.4 Tỷ lệ thành viên độc lập trong HĐQT 71 3.5 Tổng hợp số lượng thành viên người nước ngoài trong HĐQT 72 3.6 Tổng hợp số lượng thành viên nữ trong HĐQT 73 3.7 Tổng hợp Chủ tịch HĐQT kiêm giám đốc điều hành 75 3.8 Quy mô Ban giám đốc trong doanh nghiệp 75 3.9 Kết quả kiểm định ANOVA về Ban giám đốc 76 3.10 Kết quả kiểm định Post–hoc về Quy mô Ban giám đốc 77 3.11 Kết quả kiểm định ANOVA về Cổ đông 79 3.12 Kết quả kiểm định Post–hoc về Cổ đông 79 3.13 Tổng hợp quy mô Ban kiểm soát 82
viii Số Nội dung Trang hiệu 3.14 Kết quả kiểm định ANOVA về Kiểm soát/kiểm toán 83 3.15 Kết quả kiểm định Post–hoc về Kiểm soát/Kiểm toán 83 3.16 Kết quả kiểm định ANOVA về chất lượng QTCT 85 3.17 Kết quả kiểm định Post–hoc về chất lượng QTCT 85 3.18 Kết quả kiểm định ANOVA về mức độ công bố thông tin CSR 87 3.19 Kết quả kiểm định Post–hoc về mức độ công bố thông tin CSR 88 3.20 Mức độ tuân thủ công bố thông tin bắt buộc về CSR 91 3.21 So sánh mức độ CBTT TNXH theo GRI – nhóm chỉ mục kinh tế 96 3.22 Mức độ công bố thông tin CSR theo GRI – nhóm chỉ mục kinh tế 97 So sánh mức độ CBTT TNXH theo GRI – nhóm chỉ mục môi 3.23 100 trường Mức độ công bố thông tin CSR theo GRI – nhóm chỉ mục môi 3.24 101 trường 3.25 Mức độ công bố thông tin CSR theo GRI – nhóm chỉ mục xã hội 103 3.26 So sánh mức độ CBTT TNXH theo GRI – nhóm chỉ mục xã hội 106 Kết quả phân tích tương quan 110 4.1 Kết quả mô hình hồi quy CSRD 112 4.2 Phương pháp phân tích được áp dụng trong hồi quy 115 4.3 Độ phù hợp của mô hình 117 4.4 Phân tích phương sai 117 4.5 Kiểm tra đa cộng tuyến 119 4.6 Tổng hợp các kết quả phân tích mô hình hồi quy 125 4.7 Tổng hợp kết quả nghiên cứu định lượng ảnh hưởng đặc điểm 128 4.8 QTCT đến mức độ CBTT TNXH
ix Số Nội dung Trang hiệu Kết quả phân tích tương quan 134 4.9 Kết quả mô hình hồi quy CSRD 134 4.10 Phương pháp phân tích được áp dụng trong hồi quy 137 4.11 Độ phù hợp của mô hình 138 4.12 Phân tích phương sai 138 4.13 Kiểm tra đa cộng tuyến 140 4.14 Tổng hợp các kết quả phân tích mô hình hồi quy 147 4.15 Tổng hợp kết quả nghiên cứu đặc điểm QTCT tới mức độ CBTT 148 4.16 TNXH theo từng loại hình doanh nghiệp Tổng hợp kết quả nghiên cứu chất lượng QTCT tới mức độ 149 4.17 CBTT TNXH theo từng loại hình doanh nghiệp Tổng hợp kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của QTCT đến mức độ 153 5.1 công bố thông tin CSR
x DANH MỤC CÁC HÌNH Số Nội dung Trang hiệu 2.1 Khung nghiên cứu của luận án 44 3.1 Số lượng doanh nghiệp công bố thông tin bắt buộc về CSR 90 Số lượng doanh nghiệp công bố thông tin CSR theo GRI – nhóm 3.2 97 chỉ mục kinh tế Số lượng doanh nghiệp công bố thông tin CSR theo GRI – nhóm 3.3 100 chỉ mục môi trường Số lượng doanh nghiệp công bố thông tin CSR theo GRI – nhóm 3.4 105 chỉ mục xã hội 4.1 Đồ thị Histogram tần số của phân tư chuẩn hóa 122 4.2 Đồ thị P-P plot của phần dư hóa chuẩn hồi quy 123 4.3 Đồ thị phân tán Scatterplot 124 4.4 Đồ thị Histogram tần số của phân tư chuẩn hóa 144 4.5 Đồ thị P-P plot của phần dư hóa chuẩn hồi quy 145 4.6 Đồ thị phân tán Scatterplot 146
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của luận án Trong vài thập kỷ qua, nhiều công ty được ghi nhận có đóng góp vào kinh tế và công nghệ tiến bộ nhưng bị chỉ trích vì tạo ra các vấn đề xã hội như ô nhiễm, chất thải, tài nguyên cạn kiệt, chất lượng sản phẩm và an toàn, quyền và tình trạng của người lao động… Trong bối cảnh đó, việc yêu cầu các doanh nghiệp phải có trách nhiệm hơn với xã hội ngày càng được chú trọng. Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) đã thu hút nhiều sự quan tâm của thế giới và ngày càng được chú trọng ở Việt Nam. Do vậy, việc nghiên cứu về công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp cũng được nhiều nghiên cứu thực hiện và nhìn nhận ở nhiều góc độ khác nhau, trong đó có nghiên cứu ảnh hưởng của quản trị công ty (QTCT) đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Trên thế giới, việc nghiên cứu ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, chủ yếu nghiên cứu riêng lẻ hoặc đặc điểm quản trị công ty ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (xem Cheng & Courtenay, 2006; Prado-Lorenzo & Garcia-Sanchez, 2010; Sánchez & cộng sự, 2011; Khan & cộng sự, 2012; Ali & Atan, 2013; Frias-Aceituno & cộng sự, 2013; Giannarakis, 2014; Majeed & cộng sự, 2015; Rahman & Ismail, 2016…) hoặc chất lượng quản trị công ty ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (xem Chan & cộng sự, 2014), chưa có nghiên cứu kết hợp giữa đặc điểm quản trị công ty và chất lượng quản trị công ty đến đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Mặt khác, khi nghiên cứu về công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp thông thường các tác giả nghiên cứu thông tin tự nguyện là chủ yếu (xem Juhmani, 2013; Sweiti & Attayah, 2013; Lan & cộng sự, 2013…) mà ít quan tâm đến thông tin có tính chất bắt buộc công bố đối với từng quốc gia. Tại Việt Nam, nghiên cứu ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp có thể nói khá hiếm, và trong
2 phạm vi hiểu biết của tác giả thì chưa được nghiên cứu. Đối với nghiên cứu quản trị công ty đang nghiên cứu thì hiện nay hoặc chỉ một số đặc điểm quản trị công ty (xem Lê Minh Toàn & Gordon Walker, 2008; Nguyễn Trường Sơn, 2010; Duc Vo & Thuy Phan, 2013; Đoàn Ngọc Phúc & Lê Văn Thông, 2014; Nguyễn Trọng Nguyên, 2015…) hoặc chất lượng quản trị công ty (xem Hoàng Văn Hải, 2016), chưa có nghiên cứu toàn diện đặc điểm và chất lượng quản trị công ty. Đối với trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, các nghiên cứu khá rời rạc và mang tính chất lý thuyết khá nhiều, không có số liệu minh chứng (Xem Nguyễn Đình Cung & Lưu Minh Đức, 2008; Phạm Văn Đức; 2011; Lê Tuấn Bách; 2015…) hoặc các nghiên cứu thực nghiệm về CSR chủ yếu được thực hiện riêng lẻ từng công ty (xem Hồ Thị Thiên Nga; 2008; Nguyễn Tấn Vũ, 2012; Phạm Thị Thanh Hương, 2013…) và các nghiên cứu này khi xác định công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp thường mang thường mang tính chất tự nguyện nên rất nhiều doanh nghiệp hầu như không công bố. Tuy nhiên, theo quy định của Thông tư số 155/2015/TT-BTC ngày 06 tháng 10 năm 2015 của Bộ Tài chính hướng dẫn công bố thông tin trên thị trường chứng khoán đã có bắt buộc một số nội dung thuộc trách nhiệm xã hội mà doanh nghiệp phải công bố. Song chưa có nghiên cứu toàn diện mức độ công bố thông tin bắt buộc, thông tin tự nguyện CSR của doanh nghiệp. Do đó, trong điều kiện Việt Nam đang đẩy mạnh hội nhập kinh tế và hội tụ kế toán quốc tế thì vấn đề đặt ra cần có một nghiên cứu toàn diện về mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty, ảnh hưởng của chất lượng quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp là hết sức cần thiết. Đó là lý do cho việc lựa chọn chủ đề “Nghiên cứu ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam” làm luận án tiến sĩ. 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận án Luận án được thực hiện với mục tiêu sau đây:
3 (1) Đo lường thực trạng đặc điểm và chất lượng QTCT ở Việt Nam, đo lường thực trạng mức độ CBTT TNXH của các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam. (2) Xác định sự ảnh hưởng của đặc điểm QTCT và chất lượng QTCT đến mức độ CBTT TNXH của các doanh nghiệp niêm yết. 3. Câu hỏi nghiên cứu Nghiên cứu này được thực hiện để trả lời các câu hỏi: - Thực trạng QTCT của các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam như thế nào? - Mức độ công bố thông tin CSR của các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam như thế nào đối với từng loại thông tin CSR. - Quản trị công ty ảnh hưởng như thế nào đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam? 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận án là quản trị công ty, công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và sự ảnh hưởng của QTCT đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của luận án như sau: - Về không gian và thời gian: Luận án nghiên cứu trên mẫu của 529 doanh nghiệp niêm yết trên ở Việt Nam (không bao gồm các ngân hàng, tổ chức tài chính) trong năm 2017. - Về nội dung: Luận án chỉ giới hạn về sự ảnh hưởng của QTCT đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam. 5. Phương pháp nghiên cứu của luận án Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp giữa nghiên cứu định lượng và nghiên cứu định tính. Cụ thể là:
4 - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Sử dụng phương pháp này để tổng hợp cơ sở lý thuyết và thực tiễn làm nền tảng cho phân tích, đánh giá thực trạng quản trị công ty, công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, xem xét sự ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. - Phương pháp nghiên cứu định tính: Để làm sáng tỏ một số kết quả nghiên cứu định lượng tác giả tiến hành xây dựng bảng câu hỏi bán cấu trúc. Trước khi tiến hành phỏng vấn, tác giả thực hiện trao đổi mục tiêu và nội dung phỏng vấn với một số doanh nghiệp nhưng chỉ có 17 doanh nghiệp đồng ý phỏng vấn (04 doanh nghiệp phỏng vấn trực tiếp, 13 doanh nghiệp phỏng vấn qua điện thoại). Các cuộc phỏng vấn đều được ghi âm theo sự cho phép của người được phỏng vấn. Tác giả tiến hành phỏng vấn bán cấu trúc đối với Chủ tịch hoặc phó chủ tịch hoặc thành viên HĐQT, Ban giám đốc, Cổ đông và Ban Kiểm soát hoặc là người công bố thông tin vì những cá nhân này có liên quan nhiều đến vấn đề cần làm rõ ở trên và 02 chuyên gia kiểm toán, kế toán vì họ thường xuyên tham kiểm toán các doanh nghiệp niêm yết và họ có mức độ hiểu biết cao về vấn đề công bố thông tin nói chung và thông tin CSR nói riêng, nhằm tìm hiểu nguyên nhân của kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty tới mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hôi của doanh nghiệp. - Phương cứu nghiên cứu định lượng: Phân tích định lượng thông qua hồi quy nhị phân để đánh giá sự ảnh hưởng của quản trị công ty (cả mặt đặc điểm và chất lượng) đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam. Số liệu nghiên cứu là 529 doanh nghiệp trong năm 2017. 6. Các đóng góp mới của luận án Kết quả nghiên cứu của luận án có một số đóng góp về phương diện lý thuyết và học thuật trong bối cảnh của Việt Nam như sau:
5 6.1. Về phương diện lý thuyết Nghiên cứu đã hệ thống hóa các lý thuyết liên quan đến QTCT và công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, qua đó cung cấp khuôn khổ lý thuyết làm nền tảng cho các nghiên cứu trong nước. Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng về thực trạng quản trị công ty, mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và sự ảnh hưởng của quản trị công ty (ở cả 02 khía cạnh là đặc điểm và chất lượng) đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội niêm yết ở Việt Nam. Từ đó, làm phong phú thêm kết quả nghiên cứu của vấn đề này trên thế giới. Một số kết quả nghiên cứu ảnh hưởng quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp phù hợp với các nghiên cứu trên thế giới trước đây. Một số kết quả nghiên cứu lại không cho kết quả như trước đây. Điều này có thể do một số đặc điểm riêng biệt của nền kinh tế mới nổi Việt Nam. 6.2. Về phương diện thực tiễn Luận án này là một trong những công trình nghiên cứu khá toàn diện về quản trị công ty và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ở Việt Nam. Luận án đã kết hợp nghiên cứu định lượng và định tính để nghiên cứu sự ảnh hưởng của QTCT đến mức độ CBTT TNXH của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam. Từ những kết quả nghiên cứu này là giúp nhà đầu tư cân nhắc kỹ lưỡng, phân tích thực trạng của từng doanh nghiệp, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư đúng đắn và hợp lý. Đồng thời giúp cơ quan quản lý nhà nước xem xét đưa ra cơ chế giám sát chặt chẽ hơn trách nhiệm công bố thông tin, trong đó có thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu thì kết cấu của luận án được xác định như sau: Chương 1: Cơ sở lý thuyết về quản trị công ty, công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Chương 2: Thiết kế nghiên cứu.
6 Chương 3: Thực trạng về quản trị công ty và mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam. Chương 4: Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam. Chương 5: Kết luận và hàm ý chính sách.