Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hiệu quả hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:217

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế "Hiệu quả hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam" trình bày các nội dung chính sau: Những vấn đề lý luận cơ bản về hiệu quả hoạt động đầu tư của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ; Thực trạng hiệu quả đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam; Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hiệu quả hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n TR NH CHI MAI HiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t− cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä viÖt nam Chuyên ngành : Kinh t tài chính Ngân hàng Mã s : 62.31.12.01 LU N ÁN TI N S KINH T Ngư i hư ng d n khoa h c 1. PGS.TS Tr n ðăng Khâm 2. TS. Ph m Th ð nh Hà N i - 2013
i L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan r ng lu n án này do tôi th c hi n dư i s hư ng d n khoa h c c a PGS.TS Tr n ðăng Khâm và TS. Ph m Th ð nh. Nh ng ñánh giá và phân tích nêu ra trong lu n án hoàn toàn mang tính nghiên c u khoa h c. Tôi hoàn toàn ch u trách nhi m v n i dung lu n án và tính xác ñáng c a các tài li u trích d n. Hà n i, ngày 20 tháng 1 năm 2013 Ngư i th c hi n Tr nh Chi Mai
ii M CL C L I CAM ðOAN ....................................................................................................... i DANH M C VI T T T .......................................................................................... v DANH M C SƠ ð , B NG BI U........................................................................ vi DANH M C HÌNH V ........................................................................................... vi L I NÓI ð U ........................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: NH NG V N ð LÝ LU N CƠ B N V HI U QU HO T ð NG ð U TƯ C A DOANH NGHI P B O HI M PHI NHÂN TH ....... 14 1.1. T ng quan v doanh nghi p b o hi m phi nhân th ..............................14 1.1.1. Khái ni m doanh nghi p b o hi m phi nhân th .........................................14 1.1.2. Các ho t ñ ng ch y u c a doanh nghi p b o hi m phi nhân th ...............17 1.1.3. ð c ñi m ho t ñ ng c a doanh nghi p b o hi m phi nhân th ..................19 1.1.4. Mô hình hóa m i quan h gi a các ho t ñ ng c a doanh nghi p b o hi m phi nhân th ........................................................................................28 1.1.5. Vai trò c a doanh nghi p b o hi m phi nhân th ........................................29 1.2. Hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m phi nhân th .......................................................................................... 33 1.2.1. Ho t ñ ng ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m phi nhân th .......................33 1.2.2. Hi u qu ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m phi nhân th ................... 49 1.2.3. Các mô hình ñư c s d ng ñ ñánh giá hi u qu ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m phi nhân th ..................................................................... 53 1.3. Các nhân t nh hư ng t i hi u qu ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m phi nhân th ..............................................................................59 1.3.1. Các nhân t vi mô........................................................................................59 1.3.2. Các nhân t vĩ mô........................................................................................63 K T LU N CHƯƠNG 1........................................................................................ 66
iii CHƯƠNG 2: TH C TR NG HI U QU ð U TƯ C A CÁC DOANH NGHI P B O HI M PHI NHÂN TH VI T NAM ......................................... 67 2.1. Khái quát v s phát tri n c a th trư ng b o hi m phi nhân th Vi t Nam và v n ñ huy ñ ng v n ñ u tư c a DNBH phi nhân th Vi t Nam.....................................................................................................67 2.1.1. Khái quát v s phát tri n c a th trư ng b o hi m phi nhân th Vi t Nam ......67 2.1.2. V n ñ huy ñ ng v n ñ u tư c a các DNBH phi nhân th Vi t Nam ........70 2.2. Th c tr ng hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a các DNBH phi nhân th Vi t Nam năm 2007- 2011.........................................................................85 2.2.1. Th c tr ng t ng v n ñ u tư c a các DNBH phi nhân th Vi t Nam ..........85 2.2.2. Th c tr ng cơ c u danh m c ñ u tư c a các DNBH phi nhân th Vi t Nam.......................................................................................... 95 2.2.3. Th c tr ng hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a các DNBH phi nhân th Vi t Nam năm 2007 – 2011 ................................................................................97 2.3. ðánh giá th c tr ng hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m phi nhân th Vi t Nam ..............................................................122 2.3.1. K t qu ......................................................................................................122 2.3.2. H n ch và nguyên nhân ...........................................................................128 K T LU N CHƯƠNG 2...................................................................................... 138 CHƯƠNG 3: GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU HO T ð NG ð U TƯ C A CÁC DOANH NGHI P B O HI M PHI NHÂN TH VI T NAM.... 139 3.1. Cơ h i và thách th c c a Vi t Nam trong phát tri n kinh t - xã h i trong giai ño n t i ...................................................................................139 3.1.1. B i c nh qu c t và trong nư c.................................................................139 3.1.2. Cơ h i và thách th c trong phát tri n kinh t - xã h i c a Vi t Nam giai ño n t i......................................................................................................142 3.2. Cơ h i và thách th c ñ i v i ngành b o hi m Vi t Nam nói chung và th trư ng b o hi m phi nhân th nói riêng ....................................146
iv 3.2.1. Nh ng cơ h i .............................................................................................146 3.2.2. Nh ng thách th c ......................................................................................148 3.3. ð nh hư ng ho t ñ ng ñ u tư ñ i v i các doanh nghi p b o hi m phi nhân th Vi t Nam............................................................................153 3.3.1. ð nh hư ng phát tri n th trư ng b o hi m nói chung và th trư ng b o hi m phi nhân th Vi t Nam nói riêng......................................................153 3.3.2. ð nh hư ng ho t ñ ng ñ u tư ñ i v i các doanh nghi p b o hi m phi nhân th Vi t Nam ....................................................................................154 3.4. Gi i pháp nâng cao hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m phi nhân th Vi t Nam ..........................................................155 3.4.1. Nhóm gi i pháp vi mô ...............................................................................156 3.4.2. Nhóm gi i pháp vĩ mô ...............................................................................173 3.4.3. L trình th c hi n các gi i pháp ñ nâng cao hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m phi nhân th Vi t Nam...........................179 K T LU N ............................................................................................................ 181 DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U KHOA H C .................. 182 DANH M C TÀI LI U THAM KH O............................................................. 183 PH L C
v DANH M C VI T T T BCðKT B ng cân ñ i k toán BCKQKD Báo cáo k t qu kinh doanh BH B o hi m DN Doanh nghi p DNBH Doanh nghi p b o hi m DPNV D phòng nghi p v Hð ðTTC Ho t ñ ng ñ u tư tài chính HSSDVðT Hi u su t s d ng v n ñ u tư KD Kinh doanh KNSL Kh năng sinh l i KNTTNH Kh năng thanh toán ng n h n TCTD T ch c tín d ng TLBðS T l ñ u tư b t ñ ng s n TLDPNV T l d phòng nghi p v TLðTNH T l ñ u tư ng n h n TSLNTTVðT T su t l i nhu n trên t ng v n ñ u tư TTBH Th trư ng b o hi m TTDH Tr trư c dài h n TVðT Ngu n v n ñ u tư VCSH V n ch s h u RR R i ro GT Giá tr TT Tăng trư ng HHBHVN Hi p h i b o hi m Vi t Nam
vi DANH M C SƠ ð , B NG BI U B ng 2.1. Th ph n doanh thu phí b o hi m c a các DNBH phi nhân th Vi t Nam 2007-2011........................................................................... 68 B ng 2.2. T c ñ tăng trư ng doanh thu phí b o hi m g c theo nghi p v b o hi m c a toàn th trư ng BH phi nhân th 2007-2011 ................ 71 B ng 2.3. T tr ng doanh thu phí b o hi m g c c a các DNBH phi nhân th l n trên th trư ng b o hi m phi nhân th Vi t Nam ................... 73 B ng 2.4. T l b i thư ng theo nghi p v c a toàn th trư ng năm 2007-2011 ......74 B ng 2.5. T l b i thư ng b o hi m g c c a các DNBH phi nhân th Vi t Nam năm 2007-2011........................................................................... 76 B ng 2.6. Tình hình nh n và như ng tái b o hi m c a m t s DNBH phi nhân th 2007 – 2011.......................................................................... 77 B ng 2.7. T ng d phòng nghi p v b o hi m phi nhân th năm 2007 – 2011...........80 B ng 2.8: B ng s li u so sánh VCSH v i các ch tiêu khác .................................81 B ng 2.9. S li u t ng s v n ñ u tư c a các DNBH phi nhân th Vi t Nam 2007 – 2011......................................................................................... 86 B ng 2.10. Ngu n v n ch s h u c a các DNBH phi nhân th Vi t Nam năm 2007-2011 ................................................................................... 88 B ng 2.11. Ngu n v n t qu DPNV b o hi m c a các DNBH phi nhân th Vi t Nam năm 2007-2011................................................................... 89 B ng 2.12. T tr ng ñ u tư c a các DNBH phi nhân th Vi t Nam 2007 -2011.........95 B ng 2.13. B ng t ng k t t ng s v n ñ u tư và doanh thu t ho t ñ ng ñ u tư c a các DNBH phi nhân th năm 2007-2011 .................. 96 B ng 2.14. Hi u su t s d ng v n theo doanh thu t ho t ñ ng ñ u tư tài chính .................................................................................... 98 B ng 2.15. T su t l i nhu n theo t ng v n t ho t ñ ng ñ u tư tài chính .......... 99 B ng 2.16. T su t l i nhu n theo doanh thu t ho t ñ ng ñ u tư tài chính ...... 102 B ng 2.17. T l chi tr b i thư ng c a BH phi nhân th năm 2007 – 2011 ..... 103
vii B ng 2.18. B ng tính t su t l i nhu n/doanh thu t ho t ñ ng KDBH c a m t s DNBH phi nhân th năm 2007-2011 .................................... 104 B ng 2.19: T l d phòng dao ñ ng l n trên doanh thu phí b o hi m ................107 B ng 2.20. B ng t ng h p ch tiêu ñánh giá kh năng thanh toán c a m t s DNBH phi nhân th Vi t Nam năm 2007-2011 ............................... 109 B ng 2.21. T tr ng ñ u tư tài chính c a m t s DNBH phi nhân th Vi t Nam năm 2007-2011......................................................................... 112 B ng 2.22. T tr ng ñ u tư c a t ng nhóm ñ u tư phân chia theo m c ñ r i ro do B Tài chính quy ñ nh ............................................................. 115 B ng 2.24. T tr ng l i nhu n t ho t ñ ng ñ u tư trong 1 t ñ ng .....................124
viii DANH M C HÌNH V Hình 2.1. Th ph n doanh thu phí b o hi m c a m t s DNBH phi nhân th 2007-2011 ....................................................................................................68 Hình 2.2. Doanh thu phí b o hi m g c theo nghi p v b o hi m c a toàn th trư ng BH phi nhân th 2007-2010 ...................................................72 Hình 2.3. T tr ng doanh thu phí b o hi m g c c a các DNBH phi nhân th l n trên th trư ng b o hi m phi nhân th Vi t Nam ......................73 Hình 2.4. T l b i thư ng theo nghi p v c a toàn th trư ng b o hi m phi nhân th 2007-2011....................................................................................75 Hình 2.5. T ng d phòng nghi p v BH phi nhân th năm 2007 – 2011 ............80
1 L I NÓI ð U 1. Lý do ch n ñ tài Cùng v i s phát tri n c a n n kinh t , ngành b o hi m Vi t Nam cũng ñang trên ñà tr thành m t ngành kinh t v ng m nh, ñóng vai trò ñ m b o s n ñ nh c a n n s n xu t xã h i và tr thành m t kênh huy ñ ng v n l n cho n n kinh t . Do ñ c thù riêng c a ho t ñ ng kinh doanh b o hi m là có chu trình kinh doanh ñ o ngư c, nghĩa là các doanh nghi p b o hi m s có doanh thu trư c (t vi c nh n phí b o hi m) r i th c hi n vi c b i thư ng hay chi tr ti n b o hi m sau n u r i ro hay s ki n b o hi m x y ra. Vì v y, trong m t kho ng th i gian nh t ñ nh, ngu n thu này s không dùng h t ñ b i thư ng hay chi tr ngay nên các doanh nghi p b o hi m có th s d ng ngu n phí này ñ ñ u tư nh m tăng kh năng chi tr , b i thư ng b o hi m hay th c hi n gi m phí, cũng như gia tăng quy n l i khác cho bên mua b o hi m, qua ñó s giúp cho các doanh nghi p b o hi m nâng cao năng l c c nh tranh và làm gia tăng thu nh p c a các doanh nghi p b o hi m. M i nhà ñ u tư khi góp v n ñ thành l p doanh nghi p b o hi m ñ u nh n th c, có hai ho t ñ ng ñư c th c hi n song song trong doanh nghi p b o hi m ñó là ho t ñ ng kinh doanh b o hi m và ho t ñ ng ñ u tư. ð i v i doanh nghi p b o hi m phi nhân th , vì các h p ñ ng b o hi m có kỳ h n ng n (trong vòng m t năm) nên tính tương thích c a hai ho t ñ ng này càng ñư c th hi n r t rõ. Như v y, ñ duy trì và phát tri n, các doanh nghi p b o hi m nói riêng và các doanh nghi p b o hi m phi nhân th nói chung c n ñ t hai ho t ñ ng này trong m t t ng th hoàn ch nh và th c hi n m t cách khoa h c, vì ñi u này s th hi n tính chuyên nghi p c a doanh nghi p b o hi m.
2 Ngoài ra, v n ñ ñ m b o kh năng thanh toán cũng h t s c quan tr ng ñ i v i các doanh nghi p b o hi m. ð ng trên góc ñ qu n lý Nhà nư c, vi c giám sát kh năng thanh toán c a các doanh nghi p b o hi m s ñư c th c hi n theo ñúng quy ñ nh c a lu t pháp nh m ñ m b o s n ñ nh c a các ho t ñ ng trong n n kinh t nói chung. Các quy ñ nh pháp lu t này ph i ñư c xây d ng d a trên s tham kh o các quy ñ nh qu c t , ñ ng th i ph i ñ m b o tính khoa h c và phù h p v i môi trư ng c a Vi t Nam. Hi n nay, các th trư ng b o hi m phát tri n trên th gi i ñ u d a vào khung giám sát chung (Solvency1). ð i v i các doanh nghi p b o hi m Vi t Nam hi n nay, vi c giám sát kh năng thanh toán ch y u s d a vào biên kh năng thanh toán t i thi u2. Và biên kh năng thanh toán cho bi t m c ñ ch u ñ ng r i ro c a các doanh nghi p b o hi m trong trư ng h p có r i ro x y ra khi n chi phí b i thư ng l n m c d phòng. Chính vì th , ñ ñáp ng biên kh năng thanh toán m t m c ñ nh t ñ nh thì doanh nghi p c n ph i có m t m c v n ch s h u t i thi u (ñi u này phù h p v i Solvency) và c n ñ m b o danh m c ñ u tư c a mình ñ t ñư c m t m c t su t l i nhu n nào ñó. C hai ñi u này d n 3 ñ n s gia tăng m c chênh l ch gi a t ng tài s n và t ng n . Do ñó, ngu n v n ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m s ph thu c nhi u vào lư ng v n ch s h u huy ñ ng ñư c và vi c ti n hành các ho t ñ ng ñ u tư trên t ng v n ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m s nh hư ng ñ n vi c ñ m b o kh năng thanh toán c a doanh nghi p b o hi m. Như v y, vi c ñánh giá hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m là h t s c c n thi t. Vi c ñánh giá này ph i d a trên cơ s c a các 1 Là h th ng d a vào r i ro ñ xác ñ nh yêu c u v n ñ i v i các DNBH nh m ñ m b o kh năng thanh toán 2 Theo thông tư s 156/2007/TT-BTC: biên kh năng thanh toán t i thi u ñư c tính d a trên doanh thu phí b o hi m. Các DNBH ñư c coi là có ñ kh năng thanh toán khi ñã trích l p ñ y ñ d phòng nghi p v và có biên kh năng thanh toán không th p hơn biên kh năng thanh toán t i thi u. 3 Biên kh năng thanh toán c a DNBH là ph n chênh l ch gi a giá tr tài s n và các kho n n ph i tr c a DNBH t i th i ñi m tính biên kh năng thanh toán.
3 nguyên t c ñ u tư phù h p v i ñ c thù ho t ñ ng c a doanh nghi p b o hi m. Khi ñánh giá hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m, có hai v n ñ liên quan n i lên c n xem xét: th nh t, các quy ñ nh pháp lu t v ho t ñ ng ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m; th hai, v n ñ huy ñ ng và s d ng ngu n v n ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m. N u xem xét ñánh giá hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m m t cách ñ y ñ hơn t các góc ñ thì ngoài vi c ñưa ra ñư c các bi n pháp nâng cao hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m, chúng ta còn có th ch ra ñư c nh ng ñ nh hư ng cơ b n ñ phát tri n th trư ng b o hi m. Do ho t ñ ng b o hi m nhân th và phi nhân th g n li n v i nh ng ñ c ñi m ho t ñ ng kinh doanh riêng nên ho t ñ ng ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m nhân th và phi nhân th s có nh ng ñ c thù và yêu c u riêng. Trong lu n án này, tác gi s ñi sâu nghiên c u hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m phi nhân th ñ góp ph n tr l i câu h i còn chưa ñư c tr l i th a ñáng trong hi n nay: Làm th nào ñ nâng cao hi u qu ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m phi nhân th Vi t Nam? 2. M c tiêu, ñ i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án M c tiêu c a lu n án: Khái ni m hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH cho ñ n nay v n chưa ñư c xác ñ nh v i các tiêu chí rõ ràng. Nhìn chung, không có s phân bi t gi a khái ni m hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH v i các DN khác. T i Vi t Nam, khái ni m hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a m t DN nói chung v n ch xoay quanh v n ñ c n ñ t ñư c t su t l i nhu n ñ u tư cao. Trong khi ñó theo như lý thuy t tài chính, ñ u tư hi n ñ i c n xem xét ho t ñ ng ñ u tư dư i góc ñ l i nhu n ñi ñôi v i r i ro. Và m i yêu c u ñ u tư c a m t nhà ñ u tư còn kèm theo nh ng ñ c ñi m riêng do ñ c thù c a ho t ñ ng ñ u tư, do quan ñi m c a nhà ñ u tư hình thành nên. Vì v y, mu n ñánh giá hi u qu
4 ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH nói chung và DNBH phi nhân th nói riêng c n xây d ng khái ni m hi u qu ho t ñ ng ñ u tư v i nguyên t c, tiêu chí phù h p v i ñ c thù c a ngành kinh doanh b o hi m. Trên cơ s khái ni m hi u qu ho t ñ ng ñ u tư ñã ñư c hình thành m t cách khoa h c, c n v n d ng các phương pháp tính toán, nghiên c u trong tài chính hi n ñ i ñ ñánh giá hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH. ð nghiên c u m t cách h th ng và sâu s c, lu n án s ñi vào v n ñ hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH phi nhân th .Vì gi a DNBH nhân th và phi nhân th có s khác bi t ñáng k trong ñ c ñi m ho t ñ ng kinh doanh, do s khác bi t v kỳ h n c a h p ñ ng b o hi m, ñ i tư ng b o hi m... Chính vì v y, lu n án ñ t ra các m c tiêu sau: - H th ng hóa lý thuy t v hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m phi nhân th - Phân tích th c tr ng hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m phi nhân th Vi t Nam - ð xu t h th ng các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m phi nhân th Vi t Nam ð i tư ng nghiên c u: Hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m phi nhân th . Ph m vi nghiên c u: Hi u qu ho t ñ ng ñ u tư tài chính c a các doanh nghi p b o hi m phi nhân th Vi t Nam giai ño n 2007 ñ n 2011. 3. T ng quan các công trình nghiên c u trong và ngoài nư c * Các công trình nghiên c u nư c ngoài Tác gi Boleat trong công trình nghiên c u “The insurance industry and the financial services authority” vào năm 1998 ñã xem xét vai trò và tác ñ ng c a chính ph t i ho t ñ ng c a các doanh nghi p b o hi m. Vi c các chính
5 ph gi m d n s phân bi t gi a doanh nghi p b o hi m và các th ch tài chính khác có th mang l i l i ích cho m t s doanh nghi p b o hi m song m t khác l i t o ra các ñi u ki n b t l i v chi phí và các v n ñ chuy n ñ i. Hai tác gi Masters và Dupont trong công trình nghiên c u ““Insurance companies: waking up to international standards” vào năm 2002 ñã ch ra r ng vi c các DNBH tuân theo các nguyên t c k toán qu c t là m t vi c không mu n cũng ph i th c hi n. Tuy nhiên, ñ ñ t ñư c ñi u này, các DNBH s g p nhi u khó khăn, ñ c bi t khi các DN này th c hi n các kho n ñ u tư và ph i qu n lý r i ro cho các kho n ñ u tư này. Ba tác gi Karl, Holzheu và Raturi (2003) trong công trình nghiên c u “Capital Markets and Insurance Cycles” ñã ch ra vai trò c a các doanh nghi p b o hi m trên th trư ng v n. Các tác gi xem xét m i quan h và tác ñ ng gi a t l lãi và vi c ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m trên th trư ng th gi i nh ng năm gi a 1990. Các tác gi Panayiotis G. Artikis, Stanley Mutenga, Sotiris K. Staikouras c a công trình “A practical approach to blend insurance in the banking network” công b vào năm 2008 ñã xem xét mô hình b o hi m – ngân hàng trên th gi i và k t lu n r ng toàn c u hóa chưa ch c ñã thúc ñ y xu th thành l p các t p ñoàn b o hi m – ngân hàng trên th gi i. Tác gi Frederic Mishkin phân tích ho t ñ ng c a các công ty b o hi m t i Chương 12 “Các t ch c tài chính phi ngân hàng” trong cu n sách Ti n t , ngân hàng và th trư ng tài chính xu t b n năm 1995. Phân tích này ch ra r ng các doanh nghi p b o hi m là m t trong s các t ch c tài chính phi ngân hàng cùng v i các qu tr c p, các qu tương h , các công ty tài chính, chính ph (khi ñ ng ra làm trung gian tài chính) và các t ch c nh ng th trư ng ch ng khoán. Tác gi ñ c p t i cu c kh ng ho ng b o hi m 1970, 1980, 1990 (trang 359) t i M do s thay ñ i c a thu nh p ñ u tư. C th là
6 khi có thu nh p ñ u tư cao s khi n các doanh nghi p b o hi m có th gi cho phí b o hi m th p. Tuy nhiên, khi ñ u tư gi m cùng v i s s t gi m lãi su t c ng v i các trư ng h p tăng t v tai n n và các kho n b i thư ng ñã gây nên t n th t n ng n cho các doanh nghi p b o hi m. ði u này d n ñ n vi c tăng phí m nh m c a các doanh nghi p b o hi m. H qu là c nh tranh tăng v t các khu v c. ð tìm ki m l i nhu n, các công ty b o hi m ph i m chi nhánh vào các vùng lãnh th không ñư c phép thông qua b o hi m ti n thanh toán các kho n th ch p. ði u này d n ñ n r i ro c a b n thân các doanh nghi p b o hi m tăng lên. S v các doanh nghi p b o hi m m t kh năng chi tr tăng v t vào nh ng năm 1990. Trong các cu n sách vi t v các nghi p v liên quan ñ n ho t ñ ng kinh doanh b o hi m phi nhân th , các tác gi ñ u ñ c p trong ph n lý lu n chung v các v n ñ : ña d ng hóa danh m c b o hi m, nguyên lý h ch toán - k toán ñ c thù, t su t l i nhu n c a ho t ñ ng ñ u tư và m c ñ bù ñ p r i ro ñ u tư cũng như r i ro ho t ñ ng c a DNBH. ð c bi t, các v n ñ ñư c trình bày m t cách khoa h c rõ ràng trong cu n Christian Partrat và Jean-Luc Besson, Assurance Non-Vie Modeslisation, Simulation. ðây cũng là m t cơ s ñ hình thành nên khái ni m v hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH. M t câu h i ñ t ra: trên th gi i, v n ñ hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH có ñư c nghiên c u như m t ch ñ riêng bi t hay không? Qua tìm hi u các tài li u, tác gi th y r ng vi c ñi u hành qu n tr DNBH các th trư ng phát tri n ngay t ñ u ñã ñư c ñ t trong m t t ng th có các m i liên h ch t ch gi a ho t ñ ng ñ u tư và kinh doanh b o hi m. Vì v y, ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH và hi u qu c a nó ñã ñư c hình thành như m t ph n không th tách r i trong vi c qu n tr ho t ñ ng c a DNBH. L ch s ñã hình thành nên m t t p quán, phương th c kinh doanh k t h p ch t ch v i ho t ñ ng ñ u tư có tính m c ñ nh t i các DNBH t i các nư c phát tri n. Do ñó, s
7 không rõ ràng trong vi c n ñ nh các m c tiêu, tiêu chí cho ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH ch là v n ñ ñ i v i các th trư ng b o hi m còn non tr . Như v y, ch ñ nghiên c u v hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a các DNBH là ch ñ nghiên c u xu t phát t th c ti n c a các th trư ng b o hi m ñang phát tri n. Các nghiên c u này s giúp cho vi c ñ nh hư ng các DNBH t i các th trư ng này phát tri n theo các mô hình phát tri n hoàn ch nh ñã hình thành t i các th trư ng b o hi m lâu ñ i trên th gi i. * Các công trình nghiên c u trong nư c Khái ni m hi u qu ho t ñ ng ñ u tư ñư c trình bày trong các giáo trình gi ng d y t i Vi t Nam theo các hư ng sau i> Giáo trình Tài chính doanh nghi p c a trư ng ðH Kinh t Qu c dân do PGS.TS. Lưu Th Hương ch biên năm 2005 ñã làm rõ vi c qu n lý ñ u tư c a doanh nghi p t i Chương 4; làm rõ v n ñ lý lu n v doanh l i và r i ro trong ho t ñ ng ñ u tư t i Chương 5. • Theo cơ c u tài s n ñ u tư, có th phân lo i ñ u tư c a doanh nghi p thành ñ u tư tài s n c ñ nh, ñ u tư tài s n lưu ñ ng và ñ u tư vào các tài s n tài chính như mua c phi u, trái phi u, ho c tham gia góp v n liên doanh v i các doanh nghi p khác. Căn c theo m c ñích ñ u tư, có th phân lo i ñ u tư thành ñ u tư tăng năng l c s n xu t, ñ u tư ñ i m i s n ph m, ñ u tư ñ i m i thi t b , ñ u tư m r ng s n xu t kinh doanh, ñ u tư nâng cao ch t lư ng s n ph m, ñ u tư m r ng th trư ng tiêu th s n ph m. Các y u t nh hư ng ñ n quy t ñ nh ñ u tư bao g m chính sách kinh t , th trư ng và c nh tranh, chi phí tài chính, ti n b khoa h c k thu t và kh năng tài chính c a doanh nghi p. Doanh nghi p s d ng các ch tiêu phân tích d án ñ u tư như giá tr hi n t i ròng (NPV), t l hoàn v n n i b (IRR), th i gian hoàn v n. • Doanh l i có th ñư c xem xét như doanh l i tuy t ñ i và doanh l i tương ñ i, doanh l i th c t và doanh l i danh nghĩa, doanh l i bình quân.
8 • M c ñ bù ñ p r i ro ñư c xem xét như là s chênh l ch gi a doanh l i bình quân c a các tài s n r i ro v i doanh l i c a tài s n không có r i ro. • Doanh l i d ki n c a danh m c ñ u tư, r i ro có h th ng và r i ro không có h th ng ñư c xem xét. Chương 5 cũng xem xét doanh l i d ki n, phương sai c a doanh l i d ki n, danh m c ñ u tư, r i ro, ña d ng hóa và ñư ng th trư ng ch ng khoán. ii> Giáo trình Qu n tr kinh doanh b o hi m c a trư ng ðH Kinh t Qu c dân do PGS. TS. Nguy n Văn ð nh ch biên năm 2009 và giáo trình Nguyên lý B o hi m c a trư ng ðH Công nghi p Thành ph H Chí Minh do PGS.TS Phan Th Cúc ñã làm rõ các v n ñ cơ b n v ho t ñ ng ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m bao g m vai trò, các nguyên t c, các nhân t nh hư ng ñ n ho t ñ ng ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m, các hình th c ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m, cách t ch c ho t ñ ng ñ u tư và cách ñánh giá hi u qu ñ u tư. • Ho t ñ ng ñ u tư có vai trò r t quan tr ng ñ i v i doanh nghi p b o hi m b i ho t ñ ng này s nh hư ng tr c ti p ñ n kh năng c nh tranh c a doanh nghi p b o hi m. N u t su t l i nhu n ñ u tư cao s giúp doanh nghi p b o hi m có ñi u ki n m r ng ph m vi b o hi m hay có ñi u ki n gi m phí b o hi m. Ngoài ra, nó còn giúp cho doanh nghi p b o hi m có ngu n tài chính d i dào ñ thi t k thêm nhi u s n ph m ñáp ng nhu c u c a khách hàng. • ð i v i xã h i, ho t ñ ng ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m ñã góp ph n huy ñ ng v n cho n n kinh t nh m thúc ñ y các lĩnh v c trong n n kinh t phát tri n, ñ ng th i t o ra nhi u vi c làm cho xã h i, góp ph n n ñ nh và nâng cao ñ i s ng c a ngư i dân, c a toàn xã h i. Ngoài ra, thông qua ho t ñ ng này, tích lũy c a n n kinh t tăng lên và NSNN cũng ñư c tăng thêm.
9 • Ho t ñ ng ñ u tư c a các doanh nghi p nói chung và c a doanh nghi p b o hi m nói riêng luôn ti n m r i ro như r i ro lãi su t, r i ro tín d ng, r i ro th trư ng và r i ro ti n t , chính vì v y, ho t ñ ng ñ u tư c n ph i ñư c th c hi n th n tr ng, ñ c bi t là ñ i v i doanh nghi p b o hi m, vì ph n l n ngu n v n ñ u tư c a doanh nghi p này là t phí b o hi m do ngư i tham gia b o hi m ñóng góp (t n t i dư i d ng qu d phòng nghi p v ) nên ho t ñ ng ñ u tư luôn ph i tuân th ñ ng th i ba nguyên t c là nguyên t c an toàn, nguyên t c sinh l i và nguyên t c ñ m b o kh năng thanh toán thư ng xuyên nh m b o v quy n l i c a bên mua b o hi m cũng như ñ m b o s n ñ nh trong kinh doanh c a doanh nghi p b o hi m. • Các nhân t nh hư ng ñ n ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m bao g m nhân t bên trong (các nghĩa v tài chính c a doanh nghi p, quy mô c a doanh nghi p b o hi m, chính sách phân ph i l i nhu n, các quan ñi m c a ngư i qu n lý ñ u tư) và các nhân t bên ngoài (ch ñ thu , các ñi u ki n c a th trư ng v n, các công c qu n lý c a nhà nư c). • Nhà nư c quy ñ nh c th các hình th c ñ u tư mà các doanh nghi p b o hi m ñư c phép th c hi n, bao g m g i ti n vào các t ch c tín d ng, cho vay có th ch p, ñ u tư ch ng khoán (c phi u, trái phi u), ñ u tư b t ñ ng s n, và các hình th c ñ u tư khác. M i m t lo i hình b o hi m s có nh ng quy ñ nh khác nhau v t l ñ u tư t i ña cho t ng hình th c ñ u tư ñ nh m ñ m ba nguyên t c trong ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m • Vi c t ch c các ho t ñ ng ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m trên th gi i có 3 mô hình ph bi n là mô hình phòng ñ u tư tr c thu c doanh nghi p; mô hình thành l p t ch c ñ u tư ñ c l p dư i hình th c công ty ñ u tư hay qu ñ u tư do công ty b o hi m s h u toàn b ho c n m c ph n chi ph i; và mô hình mua c ph n m c không chi ph i c a các t ch c ñ u tư khác.
10 • Hi u qu ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m ñư c xem xét dư i góc ñ t su t l i nhu n ñ u tư. ð i v i các doanh nghi p b o hi m phi nhân th , vi c ñánh giá s d ng phương pháp giá tr hi n t i ròng (NPV) vì các h p ñ ng b o hi m phi nhân th là ng n (thư ng dư i 1 năm) nên các doanh nghi p b o hi m phi nhân th ch y u ñ u tư vào các danh m c có th i h n ng n và có tính thanh kho n cao như trái phi u, g i ti n ngân hang, cho vay. ð i v i doanh nghi p b o hi m nhân th , vi c ñánh giá hi u qu ñ u tư ph i ñưa t su t l i nhu n lên hàng ñ u. Doanh nghi p b o hi m phi nhân th không ch ñơn gi n ñ u tư mà ph i b o ñ m t su t l i nhu n ñ u tư thu ñư c ph i l n hơn lãi su t k thu t dùng ñ tính phí. • Vi c xem xét hi u qu ñ u tư c n ñư c nhìn nh n t nh ng ñóng góp v i xã h i như s phù h p c a danh m c ñ u tư v i s phát tri n c a ñ t nư c, nh hư ng c a d án ñ u tư ñ n các lĩnh v c kinh t xã h i, s lư ng công ăn vi c làm ñư c t o ra. Các công trình nghiên c u v ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH n i b t i> Lu n án ti n sĩ kinh t c a tác gi ðoàn Trung Kiên b o v ngày 1/11/2005 v i ñ tài “Gi i pháp hoàn thi n và phát tri n ho t ñ ng ñ u tư t i các doanh nghi p b o hi m Vi t Nam” ñã làm rõ ba ho t ñ ng c a doanh nghi p b o hi m là b o hi m, ñ u tư và ho t ñ ng khác (giám ñ nh t n th t, ñ phòng h n ch t n th t, ñòi b i thư ng ngư i th ba. Ho t ñ ng ñ u tư c a công ty b o hi m bao g m vi c qu n lý qu ñ u tư hình thành t v n ch s h u và qu d phòng nghi p v . Ho t ñ ng ñ u tư có s khác nhau gi a công ty b o hi m nhân th và phi nhân th , theo ñó, doanh nghi p b o hi m nhân th có t l ñ u tư vào ch ng khoán trung và dài h n cao hơn trong khi công ty b o hi m phi nhân th chú tr ng ñ u tư ng n h n. Tác gi cũng phân lo i ñ u tư c a doanh nghi p b o hi m thành ñ u tư tr c ti p và ñ u tư tài chính và phân tích các ñ c ñi m ho t ñ ng ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m. Tác gi ch ra r ng xu th chung
11 trên th trư ng th gi i là vi c các công ty b o hi m ñ u tư theo danh m c vào các trái phi u, c phi u, ch ng ch quy n c ñông, h p ñ ng tuy n ch n và các ch ng ch có giá khác. Tác gi ñã phân tích ho t ñ ng ñ u tư c a m t s doanh nghi p b o hi m Vi t Nam tính ñ n năm 2004 và ñ xu t các gi i pháp tính ñ n th i ñi m 2004. ii> Lu n án ti n sĩ c a tác gi Ph m Th ð nh vào năm 2004 v i ñ tài “Ho t ñ ng ñ u tư t i các DNBH Nhà nư c Vi t Nam” ñã làm rõ các v n ñ lý lu n v ñ u tư c a các doanh nghi p b o hi m Nhà nư c tính ñ n năm 2003 và ñ xu t các gi i pháp trong th i gian t i. Tác gi xem xét kinh nghi m chung c a các nư c, kinh nghi m riêng c a Pháp, Malaysia như m c tiêu quan tr ng nh t là b o v quy n l i c a ngư i tham gia b o hi m, lu t hóa vi c qu n lý nhà nư c, thay ñ i quy ñ nh cho phù h p v i bi n ñ i c a th trư ng, quy ñ nh danh m c ñ u tư, quy ñ nh gi i h n t i ña/ t i thi u cho t ng lo i tài s n ñ u tư. Theo các giáo trình ñã vi t và tham kh o các cơ s lý thuy t trên th gi i thì hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH ph i g n li n v i ba nguyên t c c a ho t ñ ng ñ u tư: an toàn – sinh l i – ñ m b o kh năng thanh toán thư ng xuyên. Các công trình nghiên c u trên không ti p c n khái ni m hi u qu ho t ñ ng ñ u tư c a DNBH theo hư ng này. Mà hư ng ti p c n ch y u là ñánh giá k t qu ho t ñ ng ñ u tư thông qua hi u su t s d ng v n, t su t sinh l i. Cách ti p c n này dù ñư c cho r ng xu t phát t hi u qu kinh t , hi u qu xã h i, hi u qu kinh doanh… nhưng không ñưa ra ñư c m t m c c a tiêu chu n ñánh giá mà m t DNBH phi nhân th c n ñ t ñư c. Vì v y, nh n ñ nh DNBH có ho t ñ ng ñ u tư hi u qu hay không s không có cơ s thuy t ph c. Khái ni m hi u qu ch y u d a vào ñánh giá t su t l i nhu n ñ u tư nhưng không tr l i ñư c câu h i t su t l i nhu n t i thi u bao nhiêu là hi u qu . Do ñó, v m t chính sách ñ thúc ñ y m t DNBH ho t ñ ng ñ u tư hi u qu thì vi c “nâng cao” t su t l i nhu n là không có ñích ñ hư ng t i.