Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hoàn thiện chính sách quản lý vốn của Nhà nước trong doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:228

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế "Hoàn thiện chính sách quản lý vốn của Nhà nước trong doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa" trình bày các nội dung chính sau: Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước và chính sách quản lý vốn của nhà nước trong doanh nghiệp sau cổ phần hóa ở Việt Nam; Tình hình thực hiện chính sách quản lý vốn của nhà nước trong doanh nghiệp sau cổ phần hóa từ năm 1992 đến năm 2010 ở Việt Nam; Phương hướng và giải pháp hoàn thiện chính sách quản lý vốn của nhà nước trong doanh nghiệp sau cổ phần hóa ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hoàn thiện chính sách quản lý vốn của Nhà nước trong doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa

i L I C M ƠN Tôi xin chân thành c m ơn PGS.TS Ngô Th ng L i và các gi ng viên khoa K ho ch và phát tri n - ð i h c Kinh t qu c dân, c m ơn các ñ ng nghi p t i công ty Mua bán n Vi t Nam, C c Tài chính DN - B Tài chính và T ng công ty ð u tư và kinh doanh VNN cùng gia ñình và b n bè ñã góp nhi u ý ki n, cung c p tài li u và ñ ng viên tôi thu x p th i gian ñ nghiên c u vi t Lu n án. Tôi xin g i l i c m ơn ñ c bi t t i GS.TS Vũ Th Ng c Phùng, Ngư i Th y vô cùng to l n ñã giúp ñ , hư ng d n, ch b o t n tình giúp tôi vư t qua nhi u khó khăn ñ hoàn thành Lu n án Ti n s . GS.TS ñã ñi cùng tôi su t nh ng năm tháng h c t p, nghiên c u khoa h c t khi tôi th c t p t t nghi p ñ i h c chuyên ngành K ho ch hóa n n kinh t qu c dân thu c khoa Kinh t K ho ch năm 1987, hư ng d n tôi b o v thành công Lu n văn Th c s Kinh t năm 2001 và nay là Lu n án ti n s : Hoàn thi n chính sách qu n lý v n c a Nhà nư c trong doanh nghi p nhà nư c sau c ph n hóa./. Hà N i, ngày 10 tháng 02 năm 2012 Nghiên c u sinh Tr n Xuân Long
ii L I CAM ðOAN Tôi là nghiên c u sinh Tr n Xuân Long cam ñoan Lu n án: Hoàn thi n chính sách qu n lý v n c a Nhà nư c trong doanh nghi p nhà nư c sau c ph n hóa là công trinh khoa h c do tôi nghiên c u ñ c l p và hoàn thành v i k t qu nghiên c u, ñánh giá chưa ñư c công b trong b t kỳ công trình nào khác. Các s li u trung th c, có ngu n g c rõ ràng t các tài li u tham kh o trích d n trong lu n án ñư c nêu rõ xu t x và ñư c ghi trong danh m c tài li u tham kh o. Tôi xin ch u trách nhi m trư c pháp lu t v l i cam ñoan trên./. Hà N i, ngày 10 tháng 02 năm 2012 Nghiên c u sinh Tr n Xuân Long
iii M CL C L I C M ƠN .....................................................................................................................i L I CAM ðOAN ..............................................................................................................ii CÁC T VI T T T TRONG LU N ÁN .................................................................... vi PH N NÓI ð U ...............................................................................................................8 CHƯƠNG I: C PH N HÓA DOANH NGHI P NHÀ NƯ C VÀ CHÍNH SÁCH QU N LÝ V N NHÀ NƯ C TRONG DOANH NGHI P SAU C PH N HÓA VI T NAM .................................................................................................................. 23 1.1. CPH DN nhà nư c Vi t Nam và chính sách qu n lý VNN trong DN ......23 1.1.1. Công ty c ph n và CPH DN nhà nư c Vi t Nam............................... 23 1.1.2.VNN trong DN sau CPH ........................................................................... 36 1.1.3. Qu n lý VNN trong DN sau CPH. ........................................................... 40 1.2. N i dung chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH Vi t Nam ..............43 1.2.1. V n ñ ñ i di n ch s h u VNN trong DN sau CPH .................................. 43 1.2.2. V n ñ ngư i ñ i di n VNN trong DN sau CPH. ......................... 45 1.2.3. Qu n lý, ñ u tư VNN trong DN CPH ....................................................... 49 1.2.4. Phân ph i l i t c và s d ng c t c ph n VNN trong DN CPH ............. 51 1.3. M t s kinh nghi m qu c t v qu n lý VNN t i DN........................................ 56 1.3.1. Kinh nghiêm qu n lý VNN ñ u tư vào DN t i Trung Qu c:.................... 56 1.3.2. Chính sách qu n lý, giám sát VNN trong ho t d ng tư nhân hóa và ña d ng hóa DN nhà nư c t i Hungary: ................................................................ 65 1.3.3. Mô hình ñ u tư và kinh doanh VNN t i Singapore: ................................ 70 CHƯƠNG II: TÌNH HÌNH TH C HI N CHÍNH SÁCH QU N LÝ V N NHÀ NƯ C TRONG DOANH NGHI P SAU C PH N HÓA T NĂM 1992 ð N NAY VI T NAM........................................................................................................ 74 2.1. Quá trình c ph n hoá DN nhà nư c Vi t Nam. ..........................................74
iv 2.1.1 CPH DN nhà nư c t năm 1992 ñ n năm 1998 ....................................... 74 2.1.2. CPH DN nhà nư c t năm 1998 ñ n nay: ............................................... 80 2.1.3. K t qu th c hi n CPH DN nhà nư c và s c n thi t c a chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH. ..................................................................... 86 2.2. Tình hình th c hi n chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH Vi t Nam. .................................................................................................................................93 2.2.1. Tình hình th c hi n v n ñ ñ i di n ch s h u VNN trong DN CPH. ... 93 2.2.2. Tình hình th c hi n v n ñ ngư i ñ i di n VNN trong DN sau CPH.....101 2.2.3. Tình hình th c hi n qu n lý, ñ u tư VNN trong DN CPH ..................... 103 2.2.4. Tình hình th c hi n chính vi c phân ph i c t c và s d ng c t c ph n VNN trong DN CPH......................................................................................... 106 2.3. ðánh giá tình hình th c hi n chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH Vi t Nam ........................................................................................................................113 2.3.1. Nh ng k t qu ñ t ñư c trong th c hi n chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH: ................................................................................................... 113 2.3.2.Nh ng t n t i, vư ng m c trong th c hi n chính sách qu n lý VNN trong DN CPH: .......................................................................................................... 117 CHƯƠNG III : PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N CHÍNH SÁCH QU N LÝ V N NHÀ NƯ C TRONG DOANH NGHI P SAU C PH N HÓA VI T NAM ................................................................................................................132 3.1. Phương hư ng hoàn thi n chính sách qu n lý VNN trong DN CPH. .........132 3.1.1. ðư ng l i, ch trương c a ð ng, nhà nư c v hoàn thi n chính sách qu n lý VNN trong DN CPH. ........................................................................... 132 3.1.2. Phương hư ng và n i dung hoàn thi n chính sách qu n lý VNN trong DN CPH Vi t Nam. .............................................................................................. 134 3.2. M t s gi i pháp ch y u ñ hoàn thi n chính sách qu n lý VNN trong DN CPH . ..............................................................................................................................139 3.2.1. ð i m i chính sách qu n lý và Quy ch ngư i ñ i di n VNN trong DN sau CPH ........................................................................................................... 139
v 3.2.2. Gi i pháp v t ch c qu n lý VNN trong DN sau CPH........................ 155 3.2.3. Thành l p m t cơ quan chuyên trách Qu n lý VNN t i DN.:............... 158 K T LU N ....................................................................................................................167 TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................171
vi CÁC T VI T T T TRONG LU N ÁN Ch vi t t t Di n gi i CTCP Công ty c ph n DN Doanh nghi p DNNN Doanh nghi p nhà nư c CPH C ph n hóa DN sau CPH Doanh nghi p nhà nư c sau c ph n hóa VNN V n nhà nư c SCIC T ng công ty ð u tư và kinh doanh VNN
vii DANH M C B NG, BI U ð , SƠ ð B NG B ng 1.1: Cơ c u danh m c tài s n n m gi c a Temasek Holding ..........................187 B ng 2.1: Cơ c u v n ði u l t i 05 DN CPH ...............................................................76 B ng 2.2: T l VNN ñ u tư vào DN CPH ....................................................................91 B ng 2.3: K t qu ti p nh n quy n ñ i di n ch s h u VNN- chuy n thành bi u ñ kh i ....................................................................................................................................99 B ng 2.5: Các ch tiêu cơ b n ñánh giá tình hình ho t ñ ng c a DN sau khi chuy n giao v quy n ñ i di n ch s h u v SCIC................................................................. 114 B ng 2.6 : M t s ch tiêu tài chính c a SCIC qua ba năm ho t ñ ng....................... 114 BI U ð Bi u ñ 2.1: S lư ng DN do Nhà nư c n m gi 100% 87 v n ñi u l ...................... 87 Bi u ñ 2.2: S lư ng DNNN CPH qua các năm............................................................... Bi u ñ 2.3: T l DN do Nhà nư c n m c ph n ........................................................91 Bi u ñ 2.4: .......................................................................................................................... Bi u ñ 2.5: .......................................................................................................................98 SƠ ð Sơ ñ 1.1: ð i di n ch s h u VNN trong DN .................................................... 45 Sơ ñ 2.1: ð i di n ch s h u VNN .............................................................................96 Sơ ñ 2.2: phân ph i c t c c a DN CPH ....................................................................107 Sơ ñ 2.3: Vi c n p c t c c a các DN CPH ...............................................................110 Sơ ñ 2.4: N p c t c c a các DN CPH ñư c .............................................................111 thành l p t DNNN tr c thu c T p ñoàn kinh t , t ng công ty ..................................111
8 L IM ð U 1. S c n thi t nghiên c u ñ tài C ph n hóa (CPH) doanh nghi p nhà nư c (DNNN) là gi i pháp quan tr ng trong vi c s p x p, t ch c l i, ñ i m i và nâng cao hi u qu DNNN. Theo s li u t ng h p c a B Tài chính, ñ n ngày 25/5/2011 có 5850 doanh nghi p (DN) và b ph n DN ñã ñư c s p x p, chuy n ñ i. Trong ñó, CPH ñư c 3948 DN (chi m 67%). Còn l i g n 1902 DN (chi m 33%) th c hi n các hình th c s p x p khác như: chuy n thành công ty trách nhi m h u h n (TNHH) m t thành viên nhà nư c; sáp nh p; h p nh t; giao bán, khoán... Trong s 3948 DN CPH có 2294 DN thu c các ñ a phương (chi m 58%), 1197 DN thu c kh i B , ngành (chi m 30%) và 457 DN thu c các t p ñoàn, t ng công ty (chi m 12%). Qua g n 20 năm th c hi n, quá trình CPH DNNN ñã ñ t ñư c nh ng thành t u ñáng k như: góp ph n thu hút thêm v n; ngăn ch n s trì tr và tiêu c c, thúc ñ y DN làm ăn có hi u qu . Tuy nhiên, quá trình này cũng b c l nh ng v n ñ b t c p, trong ñó n i lên v n ñ hi u qu s d ng v n trong các DN sau CPH th p. ði u này gây nh hư ng l n ñ n m c tiêu b o toàn v n nhà nư c (VNN) trong các DN này. Nguyên nhân ch y u là do công tác qu n lý VNN trong các DN sau CPH h n ch . Trư c yêu c u c p thi t ñó, ngày 06/12/2000 chính ph Vi t Nam ñã ban hành Ngh ñ nh s 73/2000/Nð-CP v Qui ch qu n lý VNN DN khác và g n ñây nh t là Ngh ñ nh s 09/2009/Nð- CP ngày 5/02/2009 c a Chính ph v Qui ch qu n lý tài chính c a công ty Nhà nư c và qu n lý VNN ñ u tư vào DN khác. Chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH tuy ñã giúp cho công tác qu n lý VNN thu n l i hơn nhưng quá trình tri n khai th c hi n ñã phát sinh nhi u b t c p. Thêm vào ñó, h th ng chính sách còn thi u và chưa ñ ng b nên không th gi i quy t t t nh ng vư ng m c trong công tác qu n lý VNN DN sau CPH. T th c t này, yêu c u ñ t ra cho các nhà khoa h c c n th c hi n nghiên c u m t cách ñ y ñ và toàn di n v quá trình CPH DNNN nói chung và công tác qu n lý VNN trong các DN sau CPH
9 nói riêng. ð c bi t là chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH ñ nhà nư c có can thi p h p lý nh m nâng cao hiêu qu ho t ñ ng c a các DN sau CPH cũng như ñ m b o t t vai trò ch ñ o c a các DN này trong n n kinh t . 2. T ng quan nghiên c u Th i gian qua có r t nhi u cá nhân, t ch c trong và ngoài nư c th c hi n các nghiên c u v CPH DNNN trên các góc ñ khác nhau nhưng ñ u hư ng t i m c tiêu ñ y nhanh quá trình CPH DNNN Vi t Nam và nâng cao hi u qu ho t ñ ng kinh doanh c a các DN sau CPH ñ chúng hoàn thành t t vai trò ch ñ o trong n n kinh t . M ts nghiên c u ñi n hình v CPH và quá trình CPH DNNN Vi t Nam Nh ng nghiên c u ñư c th c hi n vào nh ng năm 90 c a th k 20 t p trung chú y u vào v n ñ lý lu n v CPH và bàn v vi c ti n hành CPH DNNN Vi t Nam như “CPH DNNN Vi t Nam”(1992) [47] c a hai tác gi Hoàng Công Thi và Phùng Th ðoan, hay “Nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n c a CPH khu v c kinh t qu c doanh”(1993)[133] c a y ban V t giá nhà nư c ho c “Cơ s khoa h c c a vi c chuy n ñ i m t s DNNN thành công ty c ph n Vi t Nam”(1993)[3]. Ngoài ra, bên c nh nh ng công trình v a nghiên c u v lý lu n c a CPH DNNN v a nghiên c u quá trình CPH m t s qu c gia như “CPH DN nhà nư c cơ s lý lu n và kinh nghi m th c ti n”(1996)[90] c a Nguy n Ng c Quang, còn có nghiên c u t p trung duy nh t vào kinh nghi m c a các qu c gia trên th gi i như Hoàng ð c T o v i “CPH DN nhà nư c- kinh nghi m th gi i”(1993)[49] nh m rút bài h c áp d ng vào quá trình CPH DNNN Vi t Nam. Sang giai ño n ti p theo, k th a các nghiên c u trư c ñó, m t lo t các nghiên c u sâu v CPH Vi t Nam ñư c th c hi n nh m tìm ra gi i pháp thúc ñ y quá trình CPH Vi t Nam, cũng như phát hi n ra các v n ñ n y sinh mà DN s ñ i m t sau khi CPH và cách th c gi i quy t chúng.
10 V i mong mu n ñ y nhanh quá trình CPH m t ñ a phương hay lĩnh v c, ngành c th . M t lo t các nghiên c u ñã ñư c th c hi n, trong ñó ph m vi m t ñ a phương có “Bi n pháp ñ y nhanh ti n trình CPH DNNN Hà N i”(2001)[88] c a tác gi Nguy n M u Quy t, “M t s gi i pháp nh m thúc ñ y CPH DNNN trong công nghi p Vi t Nam”(2003)[51]c a Hoàng Kim Huy n và “ð y m nh CPH DNNN thu c ngành Bưu chính vi n thông Vi t Nam”(2005)[97] c a Nguy n Th Ng c Lan. Nghiên c u trong ph m vi DNNN c a t ng công ty có tác gi Vũ ðình Hi u v i “M t s gi i pháp nh m thúc ñ y ti n trình CPH DNNN t i T ng công ty cơ ñi n nông nghi p và th y l i (B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn”(2003)[144] hay Hoàng Th Minh trong “ð y m nh CPH DNNN thu c T ng công ty Lương th c mi n B c” (2006)[54] và Tr n Nam H i trong “Th c tr ng CPH T ng công ty Bưu chính Vi n thông Vi t Nam: kinh nghi m và gi i pháp”(2006)[126]. Dù ti p c n ph m vi nào, ñi m chung c a các nghiên c u ñó là t p trung h th ng hóa cơ s lý lu n v CPH, ñánh giá m t cách khoa h c v di n bi n quá trình CPH nh m tìm ra nh ng v n ñ khó khăn và b t c p trong tri n khai th c hi n. Trên c s ñó, các tác gi ñ u ñã ñ xu t các nhóm gi i pháp ñ y nhanh ti n trình CPH DNNN trong ph m vi nghiên c u c a mình. ð các gi i pháp ñ xu t phù h p v i th c ti n, các tác gi luôn c g ng tìm ra nh ng ñi m khác bi t c a DNNN trư c và sau CPH. ði n hình trong s ñó là Bùi Qu c Anh v i “Nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n v CPH và sau CPH các DNNN Vi t Nam- l y ví d trong ngành giao thông v n t i”(2008)[16]. Tác gi không ch d ng m c tiêu nghiên c u các v n ñ v lý lu n và th c ti n trư c và sau khi CPH các DNNN nói chung, mà còn xem xét trong m t ngành c th là giao thông v n t i. Thành công l n nh t c a tác gi chính là ph n ánh ñ y ñ b c tranh v CPH các DNNN trong ngành giao thông v n t i và tình hình ho t ñ ng c a các công ty sau CPH. ð c bi t tác gi ñã ch ra các v n ñ chính mà DN ph i ñ i m t sau khi CPH như: s h u c a DN sau CPH, qu n tr và ñi u hành DN, phân ph i và lao ñ ng c a các DN sau CPH.
11 ð gi i quy t các v n ñ này, tác gi ñã ñ xu t phương hư ng và các nhóm gi i pháp khá c th , tuy nhiên ch áp d ng trong các DNNN ngành giao thông. Vi c phát hi n ñúng các v n ñ t n t i, phát sinh c a DN sau CPH s góp ph n nâng cao hi u qu ho t ñ ng c a các DN. Chính vì v y, tác gi Tr n Ti n Cư ng ch t p trung vào “Các v n ñ t n t i và phát sinh c a DN sau CPH ña d ng s h u”(2010)[130]. Theo ông, v n ñ tài chính DN là khó khăn DNNN thư ng xuyên ph i ñ i m t trư c và sau CPH. Nh ng vư ng m c này ñã ñư c làm rõ hơn trong nghiên c u c a tác gi Lê Hoàng H i “ M t s vư ng m c v tài chính ñ i v i DN sau CPH và ña d ng s h u”(2001)[67]. Ông nh n m nh n u v n ñ tài chính không ñư c gi i quy t m t cách tri t ñ và h p lý thì s nh hư ng không nh ñ n ti n trình CPH, ñ c bi t là hi u qu ho t ñ ng c a DNNN. Nh n th c ñư c tác ñ ng c a tài chính ñ i v i ti n trình CPH các DNNN Vi t Nam, tác gi Vũ Ng c Khuê ñã th c hi n “Gi i pháp tài chính- tín d ng góp ph n thúc ñ y quá trình CPH DNNN Vi t Nam hi n nay”(1999)[145], ti p ñó là “Gi i pháp tài chính góp ph n thúc ñ y quá trình CPH DNNN Vi t Nam hi n nay”(2002)[40]c a ð ng Th Bích Thu n –và “Gi i pháp tài chính góp ph n thúc ñ y quá trình CPH DNNN Vi t Nam” (2005)[104] c a Ph m ðình Toàn. Trong các nghiên c u này, các tác gi không nh ng có ñóng góp l n v lý lu n mà c v th c ti n trong ñ xu t các gi i pháp tài chính góp ph n thúc ñ y quá trình CPH các DNNN vào th i ñi m nghiên c u. Không tham v ng gi i quy t câu chuy n c a c nư c, các tác gi ð ng Thanh Vân, Nguy n Ng c Hi u, Nguy n Qu c Dũng t p trung vào ñ a bàn Hà N i “ Gi i pháp tài chính nh m thúc ñ y quá trình CPH DNNN trên ñ a bàn Hà N i”(2004)[39]; “Gi i pháp tài chính thúc ñ y CPH DNNN c a thành ph Hà N i”(2004)[89] và “ Gi i pháp tài chính nh m thúc ñ y ti n trình CPH DNNN t i Hà N i”(2004)[92]. Còn tác gi Nguy n Văn Th ng, ph m vi là các DNNN ñ a bàn t nh Hà Tây v i “Gi i pháp tài chính nh m thúc ñ y quá trình CPH
12 các DNNN c a t nh Hà Tây”(2006)[100]. V i các tác gi khác l i ñ xu t các gi i pháp nh m thúc ñ y quá trình CPH DNNN trong ph m vi m t lĩnh v c, ngành c th như “Gi i pháp v tài chính tín d ng nh m thúc ñ y quá trình CPH DNNN trong lĩnh v c s n xu t v t li u xây d ng” c a Tr nh Th Kim Ngân(1999)[135], hay m t lo t các nghiên c u t p trung vào các T ng công ty như “Gi i pháp tài chính nh m thúc ñ y quá trình CPH DNNN t i T ng công ty xu t nh p kh u xây d ng Vi t Nam” (2004)[99]Nguy n Ti n ð t năm 2004 và “Gi i pháp tài chính nh m thúc ñ y quá trình CPH DNNN t i T ng công ty xăng d u Vi t Nam”(2004)[15] c a tác gi Bùi Minh Thu n, hay “M t s gi i pháp tài chính thúc ñ y ti n trình CPH DNNN thu c T ng công ty D u khí Vi t Nam”(2005)[141] c a tác gi Văn Th Nguy t Hoa năm 2005. M t s nghiên c u khác t p trung vào các DNNN c a các B và t p ñoàn l n như “Gi i pháp tài chính thúc ñ y CPH các DNNN thu c B Qu c phòng”(2006)[93] c a tác gi Nguy n Thành Trung th c hi n năm 2006, “Gi i pháp tài chính thúc ñ y CPH các DNNN thu c B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn Vi t Nam”(2008)[122] c a T Quang Trung năm 2008, “Gi i pháp tài chính thúc ñ y CPH DNNN thu c T p ñoàn Bưu chính vi n thông Vi t Nam”(2007)[95]c a Nguy n Th Dung năm 2007. Dù ti p c n góc ñ nào, các tác gi ñ u th ng nh t m t quan ñi m: v n ñ tài chính là m t trong nh ng y u t gây tr ng i l n ñ i v i ti n trình CPH DNNN. Ngoài ra, các tác gi cũng ñ ng tình v n ñ này c n ñư c quan tâm nghiên c u DN sau CPH nh m xem xét tác ñ ng tiêu c c c a nó ñ n ho t ñ ng c a các DN này. ði u này ñã ñư c ñ c p chi ti t “Gi i pháp tài chính nh m phát tri n DNNN sau CPH”(2007)[77]c a Mai Công Quy n. Trong nghiên c u, tác gi ñã làm rõ nh ng v n ñ liên quan ñ n tài chính và h tr tài chính cho DN sau CPH, ñ c bi t là nh ng khó khăn và t n t i c a các DN sau CPH, trong ñó v n bao g m có huy ñ ng, qu n lý cũng ñư c nh c ñ n như là m t v n ñ mà các công ty c ph n ph i ñ i m t. Theo tác gi , ñ gi i quy t v n ñ này, c n có các gi i pháp c th nh m tăng cư ng h tr tài chính như: hoàn
13 thi n h th ng chính sách h tr tài chính, tăng cư ng ti m l c v tài chính, c ng c và phát tri n th trư ng ch ng khoán ñ tăng cư ng kh năng huy ñ ng v n và x lý các v n ñ tài chính t n ñ ng trong các DNNN sau CPH. Các nghiên c u ñi n hình v v n ñ v n, qu n lý v n và chính sách qu n lý VNN trong DN sau c ph n Nghiên c u ñư c coi là s m và sâu nh t v v n ñ v n trong CPH DNNN ñư c Lê Chi Mai th c hi n năm 1993 “V n ñ v n trong CPH DN nhà nư c”(1993)[65]. Tác gi ñã thành công khi ñưa ra các lu n c quan tr ng cho nh n ñ nh: “Công ty c ph n- m t mô hình t ch c DN h u hi u trong vi c t o v n và qu n lý v n”.V i k t qu phân tích và ñánh giá m t cách khoa h c, tác gi ñã làm n i b t b c tranh v kh ng ho ng v n trong kinh t qu c doanh mà có th gi i quy t ñư c b ng cách CPH. Cũng trong nghiên c u này, tác gi ñã ñ xu t m t s ki n ngh v v n ñ v n ñ góp ph n th c thi chương trình CPH. ð c bi t ñ xu t các ki n ngh v các ñi u ki n ñ hình thành mô hình t o v n và qu n lý v n trong các DNNN ñư c CPH cũng như ch ra m t s v n ñ c p bách v v n c n gi i quy t thu c ph m vi DNNN ñư c CPH: xác ñ nh giá tr c a DNNN ñư c CPH; xác ñ nh quy n s h u ñ i v i v n t có và coi như t có c a DNNN; gi i quy t v n ñ n n n c a DN khi ti n hành CPH; bán c phi u cho cán b nhân viên trong DNNN ñư c CPH và xã ñ nh t l c ph n c a nhà nư c trong t ng s v n c a DNNN ñư c CPH. Tuy nhiên, các ñ xu t c a tác gi còn n ng lý thuy t vì th c t th i ñi m th c hi n nghiên c u, Vi t Nam m i ti n hành công cu c c i cách DNNN. Do ñó, “CPH DNNN Hà N i và m t s v n ñ hoàn thi n qu n lý DN sau CPH”(2003)[101] c a tác gi Nguy n Vi t Ti n th c hi n năm 2003 ñư c coi như là m t nghiên c u v i các gi i pháp ñư c ki n ngh xu t phát t th c ti n quá trình CPH các DNNN. Tuy nhiên, ph m vi c a nghiên c u là Hà N i nên nhi u k t lu n cũng như ki n ngh có th không phù h p v i ñ a phương khác ho c ngành, lĩnh v c c th .
14 Trong nghiên c u “Nhà nư c v i tư cách là nhà ñ u tư: CPH, tư nhân hóa và chuy n ñ i DNNN t i Vi t Nam” (2006),[121] c a Scott Cheshier và các c ng s ti p c p v n ñ CPH trên góc ñ nâng cao vai trò c a nhà nư c trong các DNNN. Nghiên c u ñã cho th y tình tr ng th t thoát và phân quy n không chính th c th i kỳ k ho ch hóa t p trung ñã d n t i gi m vai trò c a chính quy n trung ương trong s h u và ki m soát các DNNN. Tình tr ng th t thoát VNN ñã làm c n ki t ngu n l c c a nhà nư c, gây phương h i cho tính n ñ nh c a n n kinh t vĩ mô do ñó ñòi h i nhà nư c xác ñ nh l i vai trò c a minh trong n n kinh t : chuy n t qu n lý tr c ti p tài s n nhà nư c sang t p trung vào qu n lý ñ u tư. T p trung qu n lý chuy n sang ngăn ch n thua l và th t thoát VNN và chuy n ñ i các DNNN thành các công ty ho t ñ ng theo lu t DN. Nghiên c u kh ng ñ nh nhà nư c có ba m i quan tâm l n: VNN ph i ñư c b o toàn, các t ng công ty ph i ñáp ng nh ng ch tiêu/m c tiêu do nhà nư c ñ ra và các t ng công ty ph i phát tri n nh ng ngành công nghi p ch ñ o. ð nâng cao vai trò c a nhà nư c trong n n kinh t và gi i quy t ñư c các m i quan tâm l n thì nhà nư c ti p t c gi vai trò s h u duy nh t ho c n m ña s c ph n trong các DNNN l n và các t ng công ty ho t ñ ng trong nh ng ngành chi n lư c, th c hi n quy n ki m soát theo nh ng qui ñ nh áp d ng ñ i v i b t c c ñông nào. Như v y, ñ DNNN phát huy vai trò ch ñ o trong n n kinh t , v n ñ ñ t ra là ph i b o toàn và phát tri n VNN trong các DN sau CPH. Làm th nào ñ qu n lý t t VNN trong DN sau CPH? Câu tr l i có trong m t s nghiên c u sau. Tác gi Nguy n M nh Th ng, trong “ ñ i m i qu n lý VNN các công ty v a và nh sau CPH – l y ví d công ty c ph n bánh k o H i Châu”(2008)[87], ñã thành công khi xây d ng m t khung lý thuy t v ñ i m i công tác qu n lý VNN các công ty v a và nh sau CPH DNNN. Tác gi cũng ñã v n d ng thành công khung lý thuy t này ñ phân tích, ñánh giá công tác qu n lý VNN trong công ty c ph n bánh k o H i Châu. Trên c s tình hu ng
15 c th c a công ty c ph n bánh k o H i Châu, tác gi ñã ñ xu t m t s gi i pháp ch y u nh m ñ i m i qu n lý VNN các công ty v a và nh sau CPH DNNN như nhóm gi i pháp vĩ mô g m có lu t v qu n lý VNN xây d ng l trình ñ y nhanh vi c thoái VNN các DN v a và nh sau CPH, xây d ng cơ ch ph i h p gi a SCIC và DN trong qu n lý ph n VNN, cu i cùng là hoàn thi n mô hình và cơ ch ho t ñ ng c a SCIC. V i nhóm gi i pháp vi mô, tác gi ñ xu t m t s gi i pháp như tái c u truc DN sau CPH, x lý t n ñ ng c a công ty, xác ñ nh rõ trách nhi m c a ngư i ñ i di n ph n VNN trong DN, và ñ i m i ch ñ phân ph i trong DN. Qu n lý v n ñã khó mà qu n lý VNN còn ph c t p hơn nhi u. Vì v y theo Lê ðăng Doanh, “Qu n lý VNN c n l trình”(2009)[66]. Ông cho r ng s h u nhà nư c r t d lâm vào c nh mâu thu n. ði u này không ngo i l ñ i v i VNN trong các DN sau CPH th hi n: phân tán quy n s h u cho quá nhi u c p làm cho tài s n thu c s h u nhà nư c b xé nh ra; các cơ quan qu n lý v n theo phương th c hành chính ch không theo phương th c th trư ng và qu n lý DNNN Vi t Nam gi ng như hai trái tim trong m t con ngư i, ñó là: m t trái tim s h u và m t trái tím qu n lý, thông thư ng trái tim s h u m nh hơn trái tim qu n lý. Chính nh ng m u thu n này làm cho công tác qu n lý VNN s khó khăn hơn r t nhi u và c n có m t l trình thích h p thì m i mong ñ t ñư c m c tiêu. ð ph c v xây d ng l trình qu n lý v n thích h p, tác gi Phan Hoài Hi p ti n hành “ðánh giá th c tr ng qu n lý VNN ñ u tư vào DN”(2008)[108]. ðây là m t nghiên c u khá toàn di n v công tác qu n lý VNN vì ñã h th ng hóa chính sách ñ u tư VNN vào DN cũng như phương th c ñ u tư và qu n lý VNN t i DN qua các giai ño n. ð c bi t v n ñ ch s h u và t ch c b máy th c hi n ch c năng ñ i di n ch s h u ñ i v i các công ty nhà nư c ñã ñư c tác gi chú tr ng nghiên c u. Nh ng k t lu n xác ñáng v công tác qu n lý VNN vào các DN Vi t Nam th i gian qua ñã ñư c ñưa ra như: chính sách ñ u tư
16 VNN vào DN, phương th c qu n lý VNN ñ u tư vào kinh doanh t ng bư c ñư c hoàn thi n và ñ i m i. Tuy nhiên, ho t ñ ng ñ u tư và phương th c qu n lý công ty nhà nư c cũng còn b c l nhi u b t c p ñã nh hư ng không nh ñ n hi u qu v n ñ u tư cũng như hi u qu ho t ñ ng c a các công ty nhà nư c. Tuy các phát hi n c a tác gi ñư c ñánh giá cao nhưng chưa ñư c áp d ng vào ñ xu t gi i pháp cho công tác qu n lý VNN trong các DN. Qu n lý VNN dù b ng cách nào thì cũng theo khuôn kh pháp lý. Chính vì v y, s xu t hi n chính sách qu n lý VNN t o ñi u ki n thu n l i cho công tác qu n lý VNN. Tuy nhiên, quá trình tri n khai th c hi n s n y sinh “Nh ng t n t i, vư ng m c chính sách qu n lý VNN t i DN sau CPH và m t s gi i ph i kh c ph c”(2009)[134], tác gi Tr n Xuân Long cho r ng bên c nh quá trình săp x p và CPH DNNN, vi c qu n lý VNN t i các DN sau CPH là m t v n ñ c n ñư c quan tâm và s m gi i quy t nh m th c hi n ñ ng b qu n lý giám sát c a nhà nư c trên c hai vai trò qu n lý nhà nư c và ch s h u v n. Cũng trong nghiên c u này, tác gi ñã ch ra có 5 vư ng m c l n trong cơ ch qu n lý VNN t i DN sau CPH ñó là: b t c p trong chính sách ñ i v i ngư i ñ i di n; chưa có hư ng d n c th và hình th c phân ph i l i nhu n; chưa có ñánh giá c th và ñ y ñ v vi c các t p ñoàn, t ng công ty cho các công ty con, công ty liên k t vay v n; xu t hi n hi n tư ng ñ u tư ñan xen trong n i b t p ñoàn, t ng công ty nh hư ng ñ n hi u qu v n ñ u tư; nhi u DN thu c các t p ñoàn, t ng công ty cùng ho t ñ ng trong ngành ngh gi ng nhau d n ñ n c nh tranh l n nhau ñã nh hư ng không nh ñ n năng l c tài chính và hi u qu s d ng v n t i DN. Nh ng vư ng m c này ch ñư c gi i quy t n u như có m t hành lang pháp lý ñ ng b . Vì v y, trong m t nghiên c u khác “ Chính sách qu n lý VNN t i các DN sau CPH (2009)[132], tác gi Tr n Xuân Long kh ng ñ nh: qu n lý VNN t i DN sau CPH chưa có qui ñ nh c th riêng nên d n ñ n công tác qu n lý VNN trong các DN sau CPH phát sinh nhi u vư ng m c trong ñ i di n ch s h u VNN, v n ñ ngư i ñư c c làm ñ i di n VNN t i DN sau
17 CPH. Do ñó, tác gi ñã ñ xu t m t s hư ng hoàn thi n nh m t o l p m t khuôn kh hanh lang pháp lý cho công tác qu n lý VNN trong DN sau CPH. m t góc ñ khác, các nhà nghiên c u quan tâm gi i quy t v n ñ kém hi u qu trong ho t ñ ng c a DNNN, ñ c bi t hi u qu ñ u tư VNN vào các DN. ð gi i quy t tình tr ng ñó, nhi u ý ki n cho r ng c n ph i tăng cư ng ki m tra, giám sát tài chính DN dư i các cách th c khác nhau. Tác gi Tr n Văn Hi n ñã ch rõ s c n thi t ph i ñ y m nh công tác giám sát tài chính DNNN trong “Tăng cư ng ki m tra, giám sát tài chính DNNN”(2008)[131]. Theo ông, quá trình t ch c s p x p l i DNNN nhà nư c ñã ban hành nhi u ch ñ chính sách gi i phóng DN và t o ñ ng l c cho DN phát tri n. Tuy nhiên, có m t s DN chưa chú tr ng ñ u tư phát tri n ngành ngh chính theo qui ho ch phát tri n ngành, ña d ng hóa các lo i hình kinh doanh khác. H qu DN xây d ng k ho ch ñ u tư vư t quá kh năng ngu n v n c a mình, ñi u này ñã nh hư ng không ch ñ n s phát tri n c a DN mà còn nh hư ng ñ n kh năng b o toàn VNN trong doanh nghiêp. T th c t này, v n ñ ñ t ra c n có cơ ch giám sát tài chính c a các DN n u như không mu n x y ra nh ng tác ñ ng x u ñ n n n kinh t qu c dân Th i gian qua, tuy giám sát tài chính DNNN ñã ñư c th c hi n nhưng cũng b c l nh ng v n ñ b t c p ñư c ph n ánh khá c th trong “:Cơ ch giám sát tài chính DNNN: th c tr ng và nh ng khuy n ngh ”(2001)[125] c a tác gi Tr n ð c Chính. Ông cho r ng, cơ ch giám sát thi u ch t ch th hi n trong cơ ch qu n lý trao quy n cho nh ng ngư i giám sát, qu n lý ngu n VNN nhưng h l i không có ñi u ki n sâu sát v i ho t ñ ng c a DN, d n ñ n nh ng sai ph m không ñáng có. ð c bi t, s d ng ngu n v n, tài s n nhà nư c t i các DNNN b th t thoát, thua l nhưng các ch tài x lý các vi ph m này chưa ñ m nh và còn thi u. ð gi i quy t v n ñ này, theo ông c n th c hi n m t s gi i pháp như trao quy n ch ñ ng s n xu t kinh doanh và ñ u tư cho các DNNN, ñi ñôi v i cơ ch ki m tra, giám sát phù h p; hoàn thi n cơ ch phân c p trong ho t
18 ñ ng giám sát.; xây d ng h th ng và tiêu th c giám sát tài chính và r i ro; hoàn thi n cơ ch giám sát vi c t o l p và huy ñ ng v n. Tóm l i, các nghiên c u v VNN và qu n lý VNN, ñ c bi t là chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH ñã ñư c th c hi n th i gian qua. Tuy nhiên, các nghiên c u ñi n hình nêu trên m i ch ti p c n góc ñ nào ñó c a v n ñ qu n lý v n, ho c trong ph m vi m t DN c th . Vì v y, chưa khái quát ñư c m t b c tranh toàn c nh v công tác qu n lý VNN cũng như tri n khai chính sách qu n lý VNN trong các DN sau CPH c a Vi t Nam. ði u ñó d n ñ n thi u ñi các căn c quan tr ng ñ chính ph Vi t Nam thi t l p m t khuôn kh chính sách ñ th c hi n t t vai trò qu n lý ñ i v i các DN sau CPH. Trong b i c nh ñó, NCS ñã ch n “Hoàn thi n chính sách qu n lý v n Nhà nư c trong DN sau CPH” là ñ tài nghiên c u. 3. M c ñích, ñ i tư ng, ph m vi, phương pháp nghiên c u, k t c u Lu n án 3.1. M c ñích M c ñích c a lu n án là nghiên c u chính sách qu n lý VNN ñ u tư trong DN sau CPH ñư c hình thành t quá trình CPH DNNN (g i t t là DN CPH) và tình hình th c hi n chính sách, nh ng vư ng m c trong vi c th c hi n chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH trong th i gian qua ñ t ñó ñ xu t phương hư ng hoàn thi n vi c chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH nh m ñưa ra các gi i pháp hoàn thi n chính sách qu n lý VNN có hi u qu trong công ty c ph n ñư c hình thành t CPH DN nhà nư c trong th i gian t i. 3.2. ð i tư ng nghiên c u Lu n án nghiên c u n i dung và quá trình tri n khai th c hi n chính sách c a Nhà nư c v qu n lý VNN trong các công ty c ph n ñư c thành l p t vi c chuy n ñ i s h u DNNN, ñi sâu vào phân tích quy n và nghĩa v c a ñ i di n ch s h u VNN cũng như quy n và nghĩa v c a ngư i ñ i di n ph n VNN trong DN sau CPH nh m ñ xu t gi i pháp hoàn thi n chính sách qu n lý VNN trong các DN này.
19 3.3. Ph m vi nghiên c u V m t không gian, Lu n án t p trung nghiên c u chính sách qu n lý VNN trong các DN sau CPH. V m t th i gian: Ph n th c tr ng, lu n án s nghiên c u tình hình th c hi n chính sách qu n lý VNN trong các DN sau CPH t năm 1992 ñ n nay và ñ xu t các ki n ngh hoàn thi n chính sách cho nh ng năm t i. 3.4. Phương pháp nghiên c u Lu n án ti p c n ñ i tư ng nghiên c u d a trên cơ s v n d ng phương pháp duy v t bi n ch ng làm phương pháp lu n chung. Lu n án nh n m nh vi c kh o sát t ng k t th c ti n ñ phát hi n nh ng vư ng m c, t n t i trong chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH ñ t ñó ñ xu t phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n chính sách này. Các phương pháp c th ñư c s d ng là: Phân tích và t ng h p: Phương pháp này trư c h t ñư c s d ng ñ ñánh giá các nghiên c u hi n có trong và ngoài nư c, t ñó hình thành khung lý thuy t cho Lu n án. Các phương pháp ñánh giá ñ c trưng c a khoa h c chính sách, ñ c bi t là phương pháp phân tích, ñánh giá các văn b n chính sách: Phương pháp này ch y u ñư c dùng ñ ñánh giá v h th ng chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH và th c ti n th c hi n chính sách này th i gian qua Vi t Nam nh m rút ra nh ng k t lu n quan tr ng làm căn ñ xu t gi i pháp hoàn thi n chính sách. Phương pháp t p h p h th ng s li u, tư li u phát hành qua kênh chính th c. Phương pháp này ñư c dùng ch y u ñ thu th p thông tin th c p t chính ph , B Tài chính, C c Tài chính DN, SCIC và m t s DN sau CPH. 3.5. K t c u lu n án Ngoài l i m ñ u, k t lu n, tài li u tham kh o và các ph l c, n i dung chính c a lu n án ñư c k t c u trong ba chương. Chương 1. CPH DN nhà nư c và chính sách qu n lý v n c a nhà nư c trong DN sau CPH Vi t Nam.
20 Chương 2. Tình hình th c hi n chính sách qu n lý v n c a nhà nư c trong DN sau CPH t năm 1992 ñ n năm 2010 Vi t Nam . Chương 3. Phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n chính sách qu n lý v n c a nhà nư c trong DN sau CPH Vi t nam. 4. Các k t qu chính và ñóng góp c a lu n án 4.1. Các k t qu chính c a lu n án K t thúc nghiên c u, Lu n án ñã ñ t nh ng k t qu chính sau: Th nh t, góp ph n làm rõ nh ng v n ñ ch y u v lý lu n và th c ti n liên quan ñ n chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH Vi t Nam. Th hai, t ng k t ñư c kinh nghi m c a m t s nư c có nh ng nét tương ñ ng v i Vi t Nam và v n d ng ñ xu t gi i pháp hoàn thi n chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH. Th ba, ñánh giá ñư c chi ti t th c tr ng tri n khai chính sách qu n lý VNN trong DN sau CPH qua các giai ño n và ch ra ñư c nh ng k t qu cũng như nh ng t n t i và vư ng m c trong tri n khai chính sách. Th tư, ñ xu t ñư c m t s gi i pháp ñ hoàn thi n chính sách qu n lý VNN trong các DN sau CPH nh m nâng cao hi u qu ho t ñ ng c a các DN sau CPH trong th i gian t i. 4.2. Nh ng ñóng góp m i c a lu n án V i các k t qu chính trên ñây, Lu n án ñã có nh ng ñóng góp quan tr ng sau: Nh ng ñóng góp v h c thu t, lý lu n: Nghiên c u n i dung chính sách qu n lý v n nhà nư c trong doanh nghi p sau c ph n hóa (DN sau CPH), lu n án ñã ch rõ các chính sách này bao quát nh ng v n ñ : ñ i di n ch s h u v n nhà nư c trong DN sau CPH; ñ i di n v n nhà nư c trong DN sau CPH; Qu n lý, ñ u tư v n nhà nư c trong DN sau CPH; và phân ph i l i t c, s d ng c t c ph n v n nhà nư c trong DN sau CPH.