Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tác động của phong cách lãnh đạo, văn hóa tổ chức đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của các công ty niêm yết hoạt động tại Tp. HCM

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:246

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu được thực hiện nhằm mục đích khám phá các đặc điểm phong cách lãnh đạo và đặc điểm văn hóa tổ chức có tác động đến mức độ công bố thông tin TNXH và HQKD của các công ty niêm yết hoạt động tại TP.HCM. Ngoài ra, nghiên cứu còn nhằm mục đích kiểm định tác động của mức độ công bố thông tin TNXH đến HQKD của các công ty này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tác động của phong cách lãnh đạo, văn hóa tổ chức đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của các công ty niêm yết hoạt động tại Tp. HCM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ********* HÀ THỊ THỦY TÁC ĐỘNG CỦA PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO, VĂN HÓA TỔ CHỨC ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI, ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT HOẠT ĐỘNG TẠI TP.HCM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ********* HÀ THỊ THỦY TÁC ĐỘNG CỦA PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO, VĂN HÓA TỔ CHỨC ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI, ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT HOẠT ĐỘNG TẠI TP.HCM Ngành : Kế toán Mã số : 9340301 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. HUỲNH ĐỨC LỘNG 2. TS. LÊ ĐÌNH TRỰC
TP. Hồ Chí Minh – Năm 2020
i LỜI CAM ĐOAN V/v tuân thủ chuẩn mực đạo đức trong nghiên cứu khoa học ******** Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ kinh tế “Tác động của phong cách lãnh đạo, văn hóa tổ chức đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của các công ty niêm yết hoạt động tại TP.HCM.” tuân thủ đầy đủ các chuẩn mực đạo đức chung trong nghiên cứu khoa học vì những lý do sau: - Thứ nhất, mọi nội dung được tham chiếu từ các nghiên cứu khác liên quan đã được trích dẫn đầy đủ. - Thứ hai, quy trình thu thập dữ liệu cho nghiên cứu được thực hiện khoa học và người tham gia khảo sát hoàn toàn tự nguyện đồng ý tham gia. - Thứ ba, mọi thông tin cá nhân của người tham gia khảo sát và thông tin về đơn vị đang công tác của người tham gia khảo sát chỉ được sử dụng cho mục đích nghiên cứu của đề tài, không một thông tin cụ thể nào được tiết lộ vì mục đích khác. - Thứ tư, các số liệu và kết quả xử lý dữ liệu là hoàn toàn trung thực. - Thứ năm, công trình nghiên cứu khoa học này không trùng lặp với các công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố trước đó. - Thứ sáu, công trình nghiên cứu khoa học này hoàn toàn do tác giả thực hiện dưới sự hướng dẫn của người hướng dẫn khoa học. Nghiên cứu sinh Hà Thị Thủy
ii LỜI CẢM ƠN ******** Đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban giám hiệu Trường Đại Học Kinh Tế TP. Hồ Chí Minh, Quý lãnh đạo Viện đào tạo sau đại học, Ban chủ nhiệm Khoa Kế toán vì đã tổ chức công tác đào tạo nghiên cứu sinh hiệu quả để tôi không ngừng được cải thiện kiến thức chuyên môn và khả năng nghiên cứu. Tiếp đến, tôi xin gửi lời trân trọng cảm ơn đến PGS.TS Huỳnh Đức Lộng và TS. Lê Đình Trực là những người thầy đã trực tiếp hướng dẫn tôi thực hiện luận án này. Nhờ nhận được sự góp ý kịp thời về chuyên môn cũng như những lời động viên của các Thầy trong suốt quá trình nghiên cứu mà tôi mới có đủ quyết tâm để hoàn thành luận án này. Tiếp theo, tôi xin gửi lời trân trọng cảm ơn đến các nhà lãnh đạo doanh nghiệp, các chuyên gia, giảng viên có nhiều năm kinh nghiệm giảng dạy các môn học về phong cách lãnh đạo và văn hóa tổ chức đã đồng ý tham gia các buổi thảo luận chuyên sâu để giúp tôi khám phá thêm những khái niệm nghiên cứu và các thang đo phù hợp. Để hoàn thành luận án này, tôi đã phải nhờ sự hỗ trợ từ đồng nghiệp, người thân, các bạn cựu sinh viên và các em sinh viên hiện tại của tôi trong việc đi khảo sát dữ liệu và cung cấp dữ liệu liên quan đến doanh nghiệp được khảo sát. Vì vậy, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến những người đã hỗ trợ tôi trong quá trình thu thập dữ liệu cho luận án này. Cuối cùng, tôi xin gửi lời tri ân đến gia đình vì đã luôn hỗ trợ về mặt tinh thần và là nguồn động lực to lớn để tôi không ngừng cố gắng từng ngày trong việc hoàn thiện luận án này. Tp, Hồ Chí Minh, ngày …. tháng …. Năm 2020 Nghiên cứu sinh Hà Thị Thủy
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ TÓM TẮT ABSTRACT PHẦN MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài ................................................................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................................................. …4 2.1 Mục tiêu tổng quát .................................................................................................................................... 4 2.2 Mục tiêu cụ thể .................................................................................................................................... 5 3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................................................ 5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................................................................ 6 4.1 Đối tượng nghiên cứu .................................................................................................................................... 6
iv 4.2 Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................................................ 7 5.1 Phương pháp nghiên cứu định tính .................................................................................................................................... 7 5.2 Phương pháp nghiên cứu định lượng .................................................................................................................................... 7 6. Đóng góp của nghiên cứu ................................................................................................................................ 8 6.1 Đóng góp về mặt lý luận .................................................................................................................................... 8 6.2 Đóng góp về mặt thực tiễn .................................................................................................................................... 9 7. Kết cấu của nghiên cứu ................................................................................................................................. 9 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC 1.1 Các nghiên cứu về thực trạng công bố thông tin TNXH ................................................................................................................................. .11 1.2 Các nghiên cứu về ảnh hưởng của phong cách lãnh đạo đến mức độ công bố thông tin TNXH và HQKD ................................................................................................................................. 15
v 1.3 Các nghiên cứu về ảnh hưởng của văn hóa tổ chức đến mức độ công bố thông tin TNXH và HQKD ................................................................................................................................. 19 1.4 Các nghiên cứu về ảnh hưởng của mức độ công bố thông tin TNXH đến HQKD ................................................................................................................................. 23 1.5 Xác định khoảng trống nghiên cứu ................................................................................................................................. 28 1.6 Hướng phát triển mới cho nghiên cứu này ................................................................................................................................. 30 Kết luận chương 1 ................................................................................................................................. 32 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT 2.1. Các khái niệm cơ bản liên quan đến các đối tượng nghiên cứu ................................................................................................................................. 33 2.1.1 Khái niệm TNXH của doanh nghiệp ................................................................................................................................. 35 2.1.2 Báo cáo TNXH và công bố thông tin TNXH của doanh nghiệp ................................................................................................................................. 36 2.1.2.1 Khái niệm báo cáo TNXH ................................................................................................................................. 36 2.1.2.2 Các yêu cầu thông tin TNXH cần được công bố ................................................................................................................................. 37 2.1.3 Tổng quan về lãnh đạo và phong cách lãnh đạo
vi ................................................................................................................................. 40 2.1.3.1 Khái niệm về lãnh đạo ................................................................................................................................. 40 2.1.3.2 Khái niệm và phân loại phong cách lãnh đạo ................................................................................................................................. 42 2.1.3.2.1 Phong cách lãnh đạo dân chủ ................................................................................................................................. 45 2.1.3.2.2 Phong cách lãnh đạo độc đoán ................................................................................................................................. 45 2.1.3.2.3 Phong cách lãnh đạo theo tình huống ................................................................................................................................. 46 2.1.4 Tổng quan về văn hóa tổ chức ................................................................................................................................. 46 2.1.4.1 Khái niệm văn hóa tổ chức ................................................................................................................................. 46 2.1.4.2 Các cấp độ văn hóa tổ chức ................................................................................................................................. 48 2.1.4.3 Các đặc trưng văn hóa tổ chức ................................................................................................................................. 49 2.1.5 Tổng quan về hiệu quả kinh doanh ................................................................................................................................. 51 2.1.5.1 Các khái niệm
vii ................................................................................................................................. 51 2.1.5.2 Vai trò của việc nâng cao hiệu quả kinh doanh ................................................................................................................................. 52 2.1.5.3 Lựa chọn các chỉ tiêu để phản ánh hiệu quả kinh doanh ................................................................................................................................. 53 2.2 Các lý thuyết nền sử dụng ................................................................................................................................. 54 2.2.1 Lý thuyết tính hợp pháp ................................................................................................................................. 55 2.2.2 Lý thuyết các bên có liên quan ................................................................................................................................. 56 2.2.3 Lý thuyết sự phụ thuộc nguồn lực ................................................................................................................................. 57 2.2.4 Các lý thuyết lãnh đạo ................................................................................................................................. 58 2.2.4.1 Học thuyết X ................................................................................................................................. 58 2.2.4.2 Học thuyết Y ................................................................................................................................. 60 2.2.4.3 Học thuyết Z ................................................................................................................................. 60 2.3 Mô hình nghiên cứu đề xuất ban đầu và các giả thuyết nghiên cứu
viii ................................................................................................................................. 64 2.3.1 Các giả thuyết nghiên cứu ................................................................................................................................. 64 2.3.2 Mô hình nghiên cứu đề xuất ban đầu ................................................................................................................................. 66 Kết luận chương 2 ................................................................................................................................. 67 CHƯƠNG 3 : PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1 Phương pháp nghiên cứu sử dụng và quy trình nghiên cứu ................................................................................................................................. 68 3.1.1 Biện luận về phương pháp nghiên cứu được chọn ................................................................................................................................. 68 3.1.2 Quy trình nghiên cứu tổng quát ................................................................................................................................. 69 3.2 Thiết kế thang đo các khái niệm nghiên cứu ................................................................................................................................. 71 3.2.1 Thang đo mức độ công bố thông tin TNXH ................................................................................................................................. 71 3.2.2 Thang đo phong cách lãnh đạo ................................................................................................................................. 73 3.2.3 Thang đo văn hóa tổ chức ................................................................................................................................. 75
ix 3.2.4 Thang đo hiệu quả kinh doanh ................................................................................................................................. 77 3.3 Phương pháp nghiên cứu định tính ................................................................................................................................. 78 3.3.1 Quy trình thiết kế nghiên cứu định tính ........78 3.3.2 Phương pháp nghiên cứu và công cụ thu thập dữ liệu định tính ................................................................................................................................. 79 3.3.2.1 Phương pháp lý thuyết cơ sở (Grounded Theory) ................................................................................................................................. 79 3.3.2.2 Công cụ thu thập dữ liệu định tính ................................................................................................................................. 80 3.3.3 Phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu định tính ................................................................................................................................. 81 3.3.4 Đề xuất mô hình nghiên cứu chính thức ................................................................................................................................. 82 3.4 Phương pháp nghiên cứu định lượng ................................................................................................................................. 85 3.4.1 Quy trình thiết kế nghiên cứu định lượng ................................................................................................................................. 85 3.4.2 Phương pháp và công cụ thu thập dữ liệu ................................................................................................................................. 87 3.4.3 Quy mô mẫu nghiên cứu và phương pháp chọn mẫu
x ................................................................................................................................. 88 3.4.4 Phương pháp phân tích dữ liệu định lượng ................................................................................................................................. 89 3.4.4.1 Kiểm định mô hình đo lường ................................................................................................................................. 89 3.4.4.2 Kiểm định mô hình cấu trúc ................................................................................................................................. 91 Kết luận chương 3 ................................................................................................................................. 95 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 4.1 Kết quả nghiên cứu định tính ................................................................................................................................. 96 4.2 Kết quả nghiên cứu định lượng ................................................................................................................................. 97 4.2.1 Kết quả đánh giá thực trạng mức độ công bố thông tin TNXH ................................................................................................................................. 97 4.2.1.1 Thực trạng chung về mức độ công bố thông tin TNXH ................................................................................................................................. 97 4.2.1.2 Thực trạng mức độ công bố thông tin về chủ đề môi trường ................................................................................................................................. 98 4.2.1.3 Thực trạng mức độ công bố thông tin về chủ đề nhân viên ................................................................................................................................. 100 4.2.1.4 Thực trạng mức độ công bố thông tin về chủ đề hoạt động cộng đồng
xi ................................................................................................................................. 101 4.2.2 Kết quả kiểm định độ lệch do phương pháp ................................................................................................................................. 103 4.2.3 Kết quả kiểm định độ phù hợp của mô hình với dữ liệu thực tế ................................................................................................................................. 105 4.2.4 Kết quả kiểm định mô hình nghiên cứu ................................................................................................................................. 105 4.2.4.1 Kết quả kiểm định mô hình đo lường ................................................................................................................................. 106 4.2.4.2 Kết quả kiểm định mô hình đường dẫn ................................................................................................................................. 113 4.3 Bàn luận kết quả nghiên cứu ................................................................................................................................. 122 4.3.1 Bàn luận về thực trạng mức độ công bố thông tin TNXH ................................................................................................................................. 122 4.3.2 Bàn luận về các giả thuyết nghiên cứu được chấp nhận ................................................................................................................................. 124 4.3.3 Bàn luận về các giả thuyết nghiên cứu bị loại bỏ ................................................................................................................................. 129 4.3.4 Bàn luận kết quả kiểm định khả năng dự đoán bên trong mẫu ................................................................................................................................. 131 4.3.5 Bàn luận kết quả kiểm định khả năng dự đoán ngoài mẫu
xii ................................................................................................................................. 132 Kết luận chương 4 ................................................................................................................................. 133 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ 5.1 Kết luận ................................................................................................................................. 134 5.2 Hàm ý quản trị đối với các bên liên quan ................................................................................................................................. 141 5.2.1 Hàm ý đối với doanh nghiệp ................................................................................................................................. 141 5.2.1.1 Hàm ý dựa trên kết quả kiểm định giả thuyết về tác động của phong cách lãnh đạo đến mức độ công bố thông tin TNXH ................................................................................................................................. 141 5.2.1.2 Hàm ý dựa trên kết quả kiểm định giả thuyết về tác động của phong cách lãnh đạo đến HQKD ................................................................................................................................. 142 5.2.1.3 Hàm ý dựa trên kết quả kiểm định giả thuyết về tác động của các đặc điểm văn hóa tổ chức đến mức độ công bố thông tin TNXH ................................................................................................................................. 143 5.2.1.4 Hàm ý dựa trên kết quả kiểm định giả thuyết về tác động của các đặc điểm văn hóa tổ chức đến HQKD ................................................................................................................................. 144 5.2.1.5 Hàm ý dựa trên kết quả kiểm định giả thuyết về tác động của mức độ công bố thông tin TNXH đến HQKD
xiii ................................................................................................................................. 145 5.2.2 Đối với cơ quan Nhà nước ................................................................................................................................. 146 5.2.3 Đối với các nhà đầu tư ................................................................................................................................. 147 5.2.4 Đối với khách hàng và nhà cung cấp ................................................................................................................................. 147 5.2.5 Đối với cơ quan báo chí, truyền thông ................................................................................................................................. 148 5.2.6 Đối với các cở giáo dục và đào tạo ................................................................................................................................. 148 5.3 Ý nghĩa của nghiên cứu ................................................................................................................................. 148 5.4 Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo ................................................................................................................................. 150 5.4.1 Hạn chế của nghiên cứu ................................................................................................................................. 150 5.4.2 Hướng nghiên cứu tiếp theo ................................................................................................................................. 151 Kết luận chương 5 ................................................................................................................................. 153 Phần kết luận chung
xiv ................................................................................................................................. 154 DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Stt Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1. BCTC Báo cáo tài chính 2. BCTN Báo cáo thường niên 3. DN Doanh nghiệp 4. GRI Báo cáo sáng kiến toàn cầu (Global Reporting Initiative) 5. HĐKD Hoạt động kinh doanh 6. HQKD Hiệu quả kinh doanh 7. Tổ chức tài chính quốc tế (International Finance IFC Corporation) 8. NLĐ Người lao động 9. PPNC Phương pháp nghiên cứu
xv 1 Mô hình cấu trúc tuyến tính dựa trên phương pháp bình 0. PLS_SEM phương tối thiểu (Partial Least Square – Structural Equation Model) 1 1. PTBV Phát triển bền vững 1 2. ROA Tỷ suất sinh lời trên tài sản (Return on Assets) 1 3. ROE Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (Return on Equity) 1 4. ROS Tỷ suất sinh lời trên doanh thu (Return on Sale) 1 5. TNXH Trách nhiệm xã hội 1 6. TTCK Thị trường chứng khoán DANH MỤC CÁC BẢNG ******** Bảng 2.1. Các vấn đề về môi trường và xã hội được trình bày trên báo cáo TNXH ..................................................................................................................................... .39 Bảng 2.2. Bảng phân loại các phong cách lãnh đạo
xvi ..................................................................................................................................... 42 Bảng 2.3. Bảng tổng hợp các lý thuyết nền được sử dụng trong nghiên cứu ..................................................................................................................................... 62 Bảng 3.1. Bảng các khái niệm đo lường thông tin TNXH ..................................................................................................................................... 71 Bảng 3.2. Bảng khái niệm đo lường các đặc điểm phong cách lãnh đạo ..................................................................................................................................... 74 Bảng 3.3. Các khái niệm đo lường văn hóa sáng tạo và văn hóa kiểm soát ..................................................................................................................................... 76 Bảng 3.4. Các khái niệm đo lường đặc điểm văn hóa tập thể ..................................................................................................................................... 77 Bảng 3.5. Các khái niệm đo lường HQKD ..................................................................................................................................... 78 Bảng 3.6. Tổng hợp các giả thuyết nghiên cứu ..................................................................................................................................... 84 Bảng 4.1. Thống kê mô tả điểm công bố thông tin về môi trường ..................................................................................................................................... 99 Bảng 4.2. Thống kê mô tả điểm công bố thông tin về nhân viên ..................................................................................................................................... 101 Bảng 4.3. Thống kê mô tả điểm công bố thông tin về hoạt động cộng đồng ..................................................................................................................................... 102 Bảng 4.4. Kết quả phân tích nhân tố đơn Harman’s
xvii ..................................................................................................................................... 104 Bảng 4.5. Kết quả đánh giá độ phù hợp của mô hình với dữ liệu nghiên cứu ..................................................................................................................................... 105 Bảng 4.6. Kết quả kiểm định mô hình đo lường ..................................................................................................................................... 109 Bảng 4.7. Kết quả hệ số tải chéo ..................................................................................................................................... 111 Bảng 4.8. Giá trị phân biệt thông qua hệ số Fornell Larcker ..................................................................................................................................... 112 Bảng 4.9. Kết quả hệ số HTMT dùng để đánh giá giá trị phân biệt ..................................................................................................................................... 113 Bảng 4.10. Tổng hợp kết quả tính toán chỉ số VIF ..................................................................................................................................... 116 Bảng 4.11. Kết quả kiểm định các giả thuyết nghiên cứu ..................................................................................................................................... 117 Bảng 4.12. Hệ số xác định và hệ số xác định hiệu chỉnh ..................................................................................................................................... 119 Bảng 4.13. Mức độ tác động của từng biến độc lập tới biến phụ thuộc CSRD ..................................................................................................................................... 120 Bảng 4.14. Mức độ tác động của từng biến độc lập đến biến phụ thuộc HQKD ..................................................................................................................................... 120 Bảng 4.15. Tổng hợp các giả thuyết nghiên cứu được chấp nhận