Luận án Tiến sĩ Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam: Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp lãnh đạo cải cách hành chính từ năm 1995 đến năm 2015

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:228

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận án này nhằm làm rõ quá trình Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp lãnh đạo CCHC từ năm 1995 đến năm 2015, đúc kết một số kinh nghiệm có giá trị tham khảo góp phần nâng cao hiệu quả lãnh đạo CCHC của Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp trong giai đoạn hiện nay. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam: Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp lãnh đạo cải cách hành chính từ năm 1995 đến năm 2015

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH LÊ THANH DŨNG ĐẢNG BỘ TỈNH ĐỒNG THÁP LÃNH ĐẠO CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TỪ NĂM 1995 ĐẾN NĂM 2015 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH: LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM HÀ NỘI - 2020
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH LÊ THANH DŨNG ĐẢNG BỘ TỈNH ĐỒNG THÁP LÃNH ĐẠO CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TỪ NĂM 1995 ĐẾN NĂM 2015 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH: LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM MÃ SỐ: 9 22 90 15 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS ĐỖ XUÂN TUẤT TS. NGUYỄN DANH LỢI HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn góc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả luận án Lê Thanh Dũng
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU .................................................................................................................. 1 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................................................... 7 1.1. Những công trình liên quan đến đề tài luận án ....................................... 7 1.2. Kết quả của các công trình khoa học liên quan và những nội dung luận án tập trung nghiên cứu ........................................................................ 26 Chƣơng 2. CHỦ TRƢƠNG VÀ SỰ CHỈ ĐẠO CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH ĐỒNG THÁP VỀ CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TỪ NĂM 1995 ĐẾN NĂM 2005 ..... 29 2.1. Những yếu tố tác động đến sự lãnh đạo của đảng bộ tỉnh về cải cách hành chính ............................................................................................ 29 2.2. Quá trình đảng bộ tỉnh Đồng Tháp lãnh đạo triển khai thực hiện cải cách hành chính từ năm 1995 đến năm 2005 ........................................ 50 Chƣơng 3. ĐẢNG BỘ TỈNH ĐỒNG THÁP LÃNH ĐẠO ĐẨY MẠNH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2015 ............................. 88 3.1. Hoàn cảnh lịch sử và những yêu cầu mới về cải cách hành chính .... 88 3.2. Chủ trương và chỉ đạo thực hiện của đảng bộ tỉnh Đồng Tháp đẩy mạnh cải cách hành chính đáp ứng yêu cầu mới ...................................................... 103 Chƣơng 4. NHẬN XÉT VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM ...................................... 136 4.1. Một số nhận xét ................................................................................... 136 4.2. Một số kinh nghiệm............................................................................. 153 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 169 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .............................................................................. 173 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 174 PHỤ LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BCHTW : Ban Chấp hành Trung ương CCHC : Cải cách hành chính CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNXH : Chủ nghĩa xã hội HĐND : Hội đồng nhân dân TTHC : Thủ tục hành chính UBND : Ủy ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa VBQPPL : Văn bản quy phạm pháp luật KT - XH : Kinh tế - xã hội
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án Cải cách hành chính (CCHC) là vấn đề mang tính toàn cầu, thu hút sự quan tâm của tất cả các quốc gia trên thế giới. Các quốc gia luôn xem CCHC là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển các mặt đời sống xã hội, CCHC cũng là một nội dung cốt yếu để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước. Trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, Đảng xác định CCHC là một khâu quan trọng xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa (XHCN), Đảng đã đề ra quan điểm, chủ trương và ban hành một số Nghị quyết chuyên đề về (CCHC), đồng thời tập trung lãnh đạo và tổ chức thực hiện. Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII (1995) đã ra Nghị quyết về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, trọng tâm là cải cách một bước nền hành chính nhà nước, đã xác định mục tiêu của CCHC là xây dựng một nền hành chính trong sạch, có đủ năng lực, sử dụng đúng quyền lực và từng bước hiện đại hoá để quản lý có hiệu lực và hiệu qủa công việc của Nhà nước, thúc đẩy xã hội phát triển lành mạnh, đúng hướng, phục vụ đắc lực đời sống nhân dân, xây dựng nếp sống và làm việc theo pháp luật trong xã hội [2]. Từ mục tiêu, Đảng đề ra chủ trương cải cách một bước nền hành chính nhà nước đồng bộ trên các nội dung cơ bản, đảm bảo xây dựng một nền hành chính đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Kế thừa và phát triển quan điểm, chủ trương tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác CCHC qua các kỳ Đại hội và thực tiễn sau 20 năm đổi mới, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa X (2007) tiếp tục ban hành Nghị quyết về đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lí của bộ máy nhà nước, nhằm tiếp tục xây dựng một nền hành chính dân chủ, trong sạch, vững mạnh, từng bước hiện đại, đội ngũ cán bộ, công chức có đủ phẩm chất và năng lực; hệ thống các cơ quan nhà nước hoạt động có hiệu lực, hiệu
2 quả, phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập kinh tế quốc tế, đáp ứng tốt yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước [6]. Quán triệt chủ trương của Đảng, Chính phủ đã tổ chức triển khai thực hiện chương trình CCHC theo từng giai đoạn, với việc bám sát mục tiêu của Đảng đề ra nhằm tiến hành CCHC toàn diện, hiệu quả theo nguyên tắc của Nhà nước pháp quyền XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng. Qua quá trình thực hiện CCHC từ năm 1995 đến năm 2015, nền hành chính nhà nước đã có sự chuyển biến tích cực và đạt nhiều thành tựu to lớn, góp phần ồn định chính trị và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội (KT - XH) của đất nước. Đề đạt được thành tựu đó, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình tổng thể CCHC nhà nước giai đoạn 2001-2010 theo Quyết định Số 136/2001/QĐ-TTG ngày 17-9-2001 và Chương trình tổng thể CCHC nhà nước giai đoạn 2011 - 2020 theo Nghị quyết số 30c/NQ-CP của Chính phủ ban hành ngày 08-11-2011, thể hiện khâu đột phá, then chốt trong thực hiện chủ trương đẩy mạnh CCHC của Đảng, để tạo tiền đề làm chuyển động toàn bộ tình hình KT - XH và đưa đất nước hội nhập sâu rộng trên các mặt của đời sống, để tiến vào kỷ nguyên mới. Đường lối, chủ trương của Đảng về CCHC được các cấp ủy địa phương quan tâm, chỉ đạo, trong đó có Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp. Chương trình hành động số 09 ngày 19-7-1995 của Ban Chấp hành Bảng bộ tỉnh khoá V đã cụ thể hóa chủ trương CCHC trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp, xác định CCHC là nhiệm vụ trọng tâm của việc xây dựng và tiến tới hoàn thiện nhà nước, do đó trong tổ chức thực hiện cần tập trung các biện pháp đồng bộ và tiến hành thận trọng từng bước. Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp lần thứ VI (1996) xác định cải cách thủ tục hành chính, tổ chức sắp xếp lại bộ máy hành chính các cấp, bố trí lại đội ngũ công chức hành chính và cán bộ trực tiếp quản lý doanh nghiệp là nội dung trọng tâm của quá trình đổi mới. Đến Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp VII (2001) và các kỳ Đại hội Đảng bộ tỉnh tiếp theo, tiếp tục xem CCHC là nội dung trọng tâm việc hoàn thiện nền hành chính nhà nước, phát huy dân chủ gắn liền với xây dựng và chỉnh đốn Đảng.
3 Quá trình chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp thực hiện CCHC, đã góp phần quan trọng vào sự nghiệp đổi mới và phát triển KT - XH của địa phương. Tổ chức bộ máy hành chính từ tỉnh xuống đến huyện và xã căn bản được cải thiện theo hướng tinh gọn, hiệu quả và hiện đại, các sở, ban ngành và cơ quan chuyên môn của tỉnh được sắp xếp, điều chỉnh tinh giản hơn trước, phát huy tác dụng, hiệu quả tốt hơn và việc quản lý sử dụng cán bộ công chức được đổi mới một bước từ khâu tuyển chọn, đánh giá, thi nâng ngạch, khen thưởng, kỷ luật đến đào tạo và bồi dưỡng. Tuy nhiên, CCHC của tỉnh Đồng Tháp vẫn còn tồn tại hạn chế và bất cập, hiệu lực, hiệu quả quản lý chưa cao, yêu cầu phục vụ nhân dân chưa đáp ứng được trong điều kiện, bối cảnh mới. Quản lý bộ máy với sự phân công, phân cấp giữa các cấp, các ngành chưa thực sự rành mạch, thủ tục hành chính một số lĩnh vực vẫn còn rườm rà, phức tạp, trật tự và kỷ cương trong nền hành chính chưa nghiêm. Công tác điều hành tổ chức bộ máy vẫn còn cồng kềnh, nhiều cấp, đội ngũ cán bộ công chức còn nhiều điểm yếu về tinh thần trách nhiệm, năng lực chuyên môn, kỹ năng hành chính cũng như phong cách làm việc trong quá trình CCHC của tỉnh. Việc nghiên cứu quá trình lãnh đạo CCHC của Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp nhằm làm sáng tỏ tính đúng đắn, sáng tạo và những thành công trong việc vận dụng chủ trương của Đảng về CCHC, qua đó chỉ ra những hạn chế để góp phần tổng kết thực tiễn, đúc kết kinh nghiệm có giá trị về lãnh đạo CCHC của Đảng bộ trong những năm tiếp theo là một việc làm cần thiết. Xuất phát từ lý do trên, nghiên cứu sinh chọn đề tài: “Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp lãnh đạo cải cách hành chính từ năm 1995 đến năm 2015” làm luận án tiến sĩ Lịch sử, ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Làm rõ quá trình Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp lãnh đạo CCHC từ năm 1995 đến năm 2015, đúc kết một số kinh nghiệm có giá trị tham khảo góp phần nâng cao hiệu quả lãnh đạo CCHC của Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp trong giai đoạn hiện nay.
4 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Khái quát những nghiên cứu liên quan, chỉ ra những vấn đề đã được giải quyết, những nội dung luận án tập trung nghiên cứu. - Làm rõ các yếu tố tác động đến sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp về CCHC. - Phân tích chủ trương và chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp về CCHC từ năm 1995 đến năm 2015. - Đánh giá ưu điểm, hạn chế và đúc kết một số kinh nghiệm có giá trị tham khảo trong quá trình Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp lãnh đạo CCHC. 3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng Hoạt động lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp về cải cách hành chính từ năm 1995 đến năm 2015. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Về thời gian: Luận án giới hạn phạm vi nghiên cứu từ năm 1995 đến năm 2015. Luận án lấy mốc thời gian từ năm 1995 là năm Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp khoá V ban hành Chương trình hành động số 09/CTr/TU thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước Cộng hoà XHCN Việt Nam, trọng tâm là cải cách một bước nền hành chính nhà nước, kết thúc năm 2015 là năm tổng kết giai đoạn I của Kế hoạch CCHC tỉnh Đồng Tháp giai đoạn 2011 - 2020 và năm kết thúc nhiệm kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp lần thứ IX. Về không gian: Luận án nghiên cứu CCHC trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp. Về nội dung: Luận án nghiên cứu hoạt động lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp về CCHC từ năm 1995 đến năm 2015, trên các lĩnh vực cụ thể sau: thể chế hành chính; thủ tục hành chính; xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức; tổ chức bộ máy hành chính; tài chính công, hiện đại hoá nền hành chính và công tác thông tin, tuyên truyền CCHC.
5 4. Cơ sở lý luận, nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về Nhà nước pháp quyền XHCN và những vấn đề liên quan tới hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước. 4.2. Nguồn tư liệu Tư liệu được sử dụng chủ yếu dựa vào các Văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước; Văn kiện của Đảng bộ, Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh, Hội đồng nhân dân (HĐND); các sở, ban, ngành về công tác CCHC của tỉnh Đồng Tháp. Kế thừa kết quả nghiên cứu các công trình khoa học có liên quan đến chủ đề nghiên cứu. 4.3. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng chủ yếu là phương pháp lịch sử và phương pháp lôgíc. Ngoài ra còn sử dụng các phương pháp liên ngành khác như: phương pháp phân tích, tổng hợp, đồng đại, lịch đại, so sánh và thống kê. Phương pháp lịch sử được sử dụng thông qua khảo cứu tổng quan các nguồn tư liệu để phục dựng đầy đủ các sự kiện kiện lịch sử phát triển từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, đồng thời đặt quá trình phát triển đó trong mối quan hệ tác động qua lại với các nhân tố liên quan khác trong suốt quá trình vận động của chúng, từ đó có thể dựng lại bức tranh chân thực quá trình lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp về CCHC theo tiến trình lịch sử. Phương pháp lôgíc được dùng để làm rõ mối liên hệ giữa các quan điểm, chủ trương với quá trình chỉ đạo thực hiện, những kết quả đạt được. Từ đó, khái quát những ưu điểm, hạn chế và rút ra một số kinh nghiệm trong quá trình Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp lãnh đạo CCHC từ năm 1995 đến năm 2015. Các phương pháp khác như: phân tích, tổng hợp, thông kế, so sánh, đồng đại và lịch đại nhằm làm sáng tỏ hơn những vấn đề mà luận án đặt ra.
6 5. Những đóng góp mới của luận án 5.1. Đóng góp về khoa học Luận án hệ thống hóa các chủ trương, quá trình chỉ đạo thực hiện của Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp về CCHC, góp phần làm rõ và phong phú thêm những vấn đề lý luận về CCHC ở Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhấp quốc tế. Luận án cung cấp nguồn tư liệu về lãnh đạo CCHC ở địa phương, góp phần làm phong phú lịch sử Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp. Luận án cung cấp những luận cứ khoa học, một số kinh nghiệm có thể vận dụng vào thực tiễn CCHC ở tỉnh Đồng Tháp cũng như một số tỉnh có điều kiện tương đồng trong giai đoạn tiếp theo. 5.2. Đóng góp về thực tiễn Luận án góp phần tổng kết hoạt động lãnh đạo của Đảng về CCHC thông qua một Đảng bộ ở địa phương là Đồng Tháp. Luận án có thể dùng làm tài liệu phục vụ nghiên cứu, giảng dạy và học tập tại các cơ sở đào tạo ở tỉnh Đồng Tháp và khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. 6. Bố cục luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục, luận án được kết cấu thành 4 chương, 8 tiết.
7 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. NHỮNG CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN Quá trình khảo cứu các công trình khoa học liên quan đến đề tài luận án, có thể chia các công trình liên quan đến nền hành chính nhà nước, công tác CCHC nói chung và vấn đề CCHC ở tỉnh Đồng Tháp như sau: 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nƣớc, về xây dựng và hoàn thiện Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam Từ khi ra đời, vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã được lịch sử cách mạng và xã hội thừa nhận như một tất yếu lịch sử. Đảng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội, là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam, trong quá trình lãnh đạo Đảng luôn luôn đổi mới tư duy và phương thức lãnh đạo đối với việc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN. Vì vậy, đây là vấn đề luôn được các nhà lãnh đạo của Đảng, quản lý nhà nước và các nhà khoa học tổng kết, đúc rút kinh nghiệm và tìm tòi nghiên cứu để cho ra đời rất nhiều công trình khoa học, sách chuyên khảo phục vụ cho chuyên môn và là nguồn tư liệu quý giá cho thế hệ sau: Cuốn sách Cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân [114] của Trần Hậu Thành (2005), tác giả đã làm rõ thêm về cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam và trên cơ sở khảo sát một số mô hình thực tiễn xây dựng nhà nước pháp quyền trên thế giới, đề xuất một số phương hướng, nội dung cơ bản xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Trong nội dung cuốn sách tác giả cũng phân tích về sự đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước và xã hội, trong đó tác giả đã đề cập khá mới về phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Chính phủ và đối với UBND cấc cấp, bên cạnh đó cuốn sách đề cập khá sâu sắc về vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ công chức và đánh giá khá toàn diện về cán bộ công chức là
8 một mấu chốt để phục vụ cho xây dựng chính quyền thông suốt từ trung ương tới địa phương. Có thể nói cuốn sách đã cung cấp được những chỉ dẫn về mặt lý luận về mặt lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và đánh giá được vai trò của đội ngũ cán bộ công chức, tuy cuốn sách không đề cập tới vấn đề cải cách hành chính, nhưng những chỉ dẫn về mặt chính quyền là một nguồn tư liệu tốt và đáng tin cậy. Tác giả Lê Duy Truy (2006) với cuốn sách Chủ tịch Hồ Chí Minh với xây dựng nhà nước và công tác cán bộ [93], là nguồn tư liệu được tổng hợp trên cơ sở những quan điểm tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước pháp quyền, về công tác cán bộ... Trong đó, những bài viết, những quyết định của Người về quá trình lãnh đạo xây dựng nhà nước pháp quyền có giá trị về mặt lý luận và thực tiễn cho tới ngày hôm nay. Vấn đề nổi bật được tác giả chọn lọc là vấn đề chính quyền địa phương, với việc Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành những sắc lệnh, những chỉ thị trong xây dựng một nền hành chính ở địa phương thông suốt với Trung ương. Có thể thấy rằng cuốn sách đã là nguồn tư liệu có giá trị tư tưởng lý luận chỉ đạo sâu sắc của Hồ Chí Minh về công tác xây dựng nhà nước pháp quyền nói chung và quản lý nền hành chính địa phương nói riêng. Tác giả Nguyễn Văn Thảo (2006), Xây dựng nhà nước pháp quyền dưới sự lãnh đạo của Đảng [91], cuốn sách là tập hợp đầy đủ và rõ nét về quá trình lãnh đạo của Đảng về xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, cuốn sách tập trung khai thác từ lịch sử xây dựng nhà nước pháp quyền từ năm 1945 tời 2005, trong đó chú trọng trình bày quan điểm của Đảng lãnh đạo trong công cuộc đổi mới Nhà nước pháp quyền, trọng tâm là lãnh đạo đổi mới bộ máy lập pháp, hành pháp và tư pháp. Về lãnh đạo CCHC thì tập trung đi sâu vào các vấn đề cải cách và xây dựng thể chế hành chính là hạt nhân của xây dựng nhà nước pháp quyền, tập trung phân tích vấn đề phân cấp, phân quyền, phi tập trung hóa nền hành chính nước ta, xác định phân cấp cho chính quyền địa phương trong điều kiện mới. Cuốn sách đã có phân tích khá sâu về dịch vụ công và vai trò quản lý của nhà nước, khai thác những thành tựu của quá trình lãnh đạo công tác cải cách thủ tục hành chính, vấn đề đánh giá, đào tạo kỹ năng
9 cho công chức hành chính, tổng kết và đề ra được một số giải pháp trong công tác CCHC. Phạm Ngọc Quang - Ngô Kim Ngân (2007) với cuốn sách Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của dân do dân vì dân [83], đã trình bày rõ quá trình đổi mới nhận thức của Đảng về vai trò lãnh đạo và ý thức lãnh đạo trong thời kỳ mới. Trong đó, đã nêu bật tính cấp thiết đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng phải được tiến hành khẩn trương, kiên quyết, không cứng nhắc, máy móc trong sự phân định giữa sự lãnh đạo của Đảng với sự quản lý của Nhà nước, song phải phân định rõ chức năng lãnh đạo chính trị, phương thức lãnh đạo chính trị của Đảng với chức năng quản lý của Nhà nước pháp quyền. Cuốn sách Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo công cuộc đổi mới [42] của Bùi Kim Đỉnh (2009), tác giả đã làm rõ thêm quá trình Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo công cuộc đổi mới trên các lĩnh vực cơ bản của đời sống kinh tế, chính trị, xã hội từ năm 1986 tới năm 2008, với những bước phát triển, những thành tựu, hạn chế và kinh nghiệm. Đồng thời cuốn sách đã hệ thống những thành quả nghiên cứu đã được công bố về những yếu tố tác động và quá trình hình thành đường lối đổi mới ở Việt Nam, sự lãnh đạo của Đảng trong công cuộc đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, tự đổi mới, tự chỉnh đốn - nhìn từ góc độ lịch sử, đổi mới nhận thức con đường đi lên chủ nghĩa xã hôi ở Việt Nam và đổi mới hệ thống chính trị, bảo đảm tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, phát huy dân chủ, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN. Trong đó cuốn sách đã hệ thống lại quá trình lãnh đạo của Đảng về công tác CCHC của Chính phủ đã đạt được những thành tựu cũng như nêu lên được hạn chế yếu kém và rút ra một số bài học kinh nghiệm trong quá trình lãnh đạo công tác cải cách hành chính. Đoàn Minh Huấn (2010) với cuốn sách Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo xây dựng củng cố nhà nước (1986-1996)[65], tác giả đã hệ thống quá trình đổi mới tư duy nhận thức của Đảng về Nhà nước, từ phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước ta, từ nguyên lý tổ chức và hoạt động, cơ chế vận hành, xây dựng các cơ sở KT-XH của Nhà nước, cũng như quá trình tổ chức chỉ đạo thực
10 tiễn với tính phong phú, sinh động của nó. Đặc biệt, qua nghiên cứu lịch sử, cuốn sách bước đầu đã tổng kết những thành tựu, hạn chế và rút ra một số kinh nghiệm cần thiết cho hiện tại để góp phần phục vụ cho công tác cải cách bộ máy nhà nước nói chung và cải cách nền hành chính nói riêng. Nhà nước cách mạng Việt Nam (1945 – 2010) [77] của Nguyễn Trọng Phúc (2010), cuốn sách được bổ sung trên cơ sở cuốn sách Nhà nước cách mạng kiểu mới Việt Nam (1945-2005). Nội dung trình bày về con đường dẫn đến thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, thiết lập Nhà nước cách mạng kiểu mới ở Việt Nam và các thời kỳ xây dựng và phát triển Nhà nước gắn liền với tiến trình cách mạng của Đảng và dân tộc, một số chuyên đề của cuốn sách bước đầu góp phần làm rõ một số vấn đề về xây dựng và bảo vệ Nhà nước trong tiến trình cách mạng. Cuốn sách là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu lịch sử cách mạng Việt Nam nói chung, lịch sử Nhà nước cách mạng và những vấn đề xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện nay. Ngoài những công trình cụ thể nêu trên, còn rất nhiều công trình nghiên cứu của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các nhà khoa học về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, về đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, như: Đổi mới để tiến lên của Nguyễn Văn Linh (1988) [69]; Mấy vấn đề về nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Trường Chinh, (1991) [15]; Đỗ Mười (1991) với cuốn sách Xây dựng nhà nước của nhân dân - thành tựu, kinh nghiệm và đổi mới [70]; Trần Ngọc Đường (1999), Bộ máy Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam [44]; Nguyễn Trọng Phúc và Hồ Xuân Quang (1998), Một số quan điểm cơ bản của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng nhà nước XHCN của dân, do dân, vì dân từ 1986 đến nay [78]; Nguyễn Đặng Dung (2004), Thể chế tư pháp trong nhà nước pháp quyền [19]; Bùi Xuân Đức (2007), Đổi mới, hoàn thiện bộ máy nhà nước trong giai đoạn hiện nay [41]; Phạm Thái Việt (2008), Vấn đề điều chỉnh chức năng và thể chế của nhà nước dưới tác động của toàn cầu hóa [171]; Tào Thị Quyên (2012), Cơ chế bảo vệ Hiến pháp trong Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam [85]. Các công trình trên, đã làm nổi bật quá
11 trình hình thành và phát triển quan điểm của Đảng về xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, những đổi mới trong phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, kết quả từ sự lãnh đạo của Đảng đã được tổng kết, bước đầu rút ra một số kinh nghiệm và bài học lịch sử. Trong một chừng mực nhất định, đã tổng kết quá trình hình thành và phát triển của nền hành chính nhà nước Việt Nam mà mỗi giai đoạn có những đặc điểm riêng, tuy không nghiên cứu riêng về nền hành chính nhưng những quan điểm cơ bản được trình bày trong các tác phẩm này có giá trị, trở thành định hướng để mở rộng nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng đối với từng cơ quan bộ máy nhà nước, mà ở đó nền hành chính bao giờ cũng chiếm vị trí nổi bật. Tuy không nghiên cứu trực diện về đổi mới lãnh đạo nền hành chính ở địa phương, nhưng các luận cứ khoa học về chủ trương của Đảng, chính sách nhà nước được vận dụng linh hoạt góp phần thành công cho công tác lãnh đạo nền hành chính địa phương. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn về nền hành chính, sự lãnh đạo của Đảng đối với nền hành chính nhà nƣớc và cải cách hành chính Nền hành chính nhà nước là bộ phận rất quan trọng trong cơ cấu nhà nước, là hệ thống bao gồm những yếu tố về thể chế, tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực và các phương tiện vật chất, kỹ thuật cần thiết để đảm nhận chức năng thực thi quyền hành pháp. Việc nghiên cứu lý luận, thực tiễn và tổng kết đánh giá kết quả lĩnh vực hành chính nhà nước, nhất là tổng kết kinh nghiệm lãnh đạo của Đảng trong công cuộc cải cách tổng thể nền hành chính của Việt Nam đã và đang thực hiện là một yêu cầu tất yếu của lịch sử. Vì vậy, có rất nhiều công trình khoa học, sách, tạp chí của các nhà quản lý, nhà nghiên cứu cho ra đời các tác phẩm để góp phần làm sáng tỏ thêm về vấn đề này. Tác giả Nguyễn Ngọc Hiến (2001) với cuốn sách Các giải pháp thúc đẩy cải cách hành chính ở Việt Nam [59], đã tổng hợp và phân tích một cách khách quan tiến trình CCHC của nước ta sau 20 năm đổi mới, từ đó nêu ra những thành tựu, những mặt hạn chế và thiếu sót và nguyên nhân cản trở đối với tiến trình nay, đồng thời đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm thúc đẩy quá trình tiến
12 hành CCHC. Trong đo, cuốn sách đã dành một chương để bàn về đẩy mạnh CCHC ở địa phương và cơ sở, nêu lên những vấn đề bức xúc trong CCHC ở địa phương và đề ra các giải pháp đẩy mạnh CCHC ở địa phương và cơ sở hiện nay. Từ Điển (2001) với cuốn sách Cải cách hành chính và cải cách kinh tế [43], nội dung cuốn sách đánh giá khá chân thực mối quan hệ giữa CCHC và cải cách kinh tế là một quá trình lâu dài với nhiều vấn đề mới và phức tạp, là sự tác động một cách biện chứng với nhau. Tác giả cũng tập trung trình bày về vị trí, vai trò của CCHC và cải cách kinh tế trong giai đoạn hiện nay cũng như chiến lược và những vấn đề thực thi của CCHC trong những năm trước mắt. Nhìn nhận vấn đề khách quan thông qua nội dung cuốn sách, chúng ta có thể có cách nhìn cụ thể của công tác CCHC ở Đồng Tháp trong xu thế đổi mới kinh tế của Tỉnh. Trung tâm nghiên cứu khoa học tổ chức quản lý (2004), Cải cách hành chính vấn đề cấp thiết để đổi mới bộ máy nhà nước [105], cuốn sách là tập hợp những bài viết, ý kiến là lãnh đạo của các cơ quan Trung ương, những nhà nghiên cứu về đổi mới và cải cách về nền hành chính nhà nước. Nội dung cuốn sách đã hệ thống quan điểm, lý luận và thực tiễn về công tác CCHC của Đảng và Nhà nước ta từ sau đổi mới đến nay, với việc tập trung nghiên cứu các chủ trương, đường lối của Đảng về CCHC; những phân tích về thực trạng, giải pháp và những vấn đề về văn bản pháp luật liên quan đến quá trình tiến hành CCHC. Nguyễn Anh Tuấn (2004), Ứng dụng logíc hình thức trong quản lý hành chính nhà nước [88], cuốn sách là công trình nghiên cứu liên ngành khoa học, sự kết hợp giao thoa giữa các khoa học, các miền trí thức còn hạn chế và chỉ có thể được khai phá trên sự liên minh các cơ sở khoa học với nhau, cuốn sách chính là sự biểu hiện của sự hợp tác giữa logic học, hành chính học, luật học trong việc nghiên cứu hỗ trợ CCHC. Sự đề cập một cách khoa học để nâng cao hiệu quả hiệu lực của quản lý hành chính nhà nước đòi hỏi phải cải cách sâu rộng toàn bộ hệ thống hành chính nói chung và từng khâu của tiến trình quản lý hành chính nói riêng. Nghiên cứu những điều kiện đảm bảo cho một tư duy logic đúng đắn, khoa học chỉ đạo có hiệu quả hoạt động thực tiễn quản lý nhà nước không chỉ có tư duy hình thức mà còn có cả tư duy biện chứng là một nhu cầu thiết thực.
13 Cuốn sách Dịch vụ công và xã hội hóa dịch vụ công - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn [115] của Chu Văn Thành (2004), là tập hợp một số chuyên luận, những bài nghiên cứu được công bố về vấn đề dịch vụ công và xã hội hóa dịch vụ công trong quá trình nghiên cứu về quá trình lãnh đạo tiến hành cải cách nền hành chính nhà nước của Đảng và Chính phủ Việt Nam. Cuốn sách đã đề cập một góc nhìn mới về khái niệm “hành chính công” cung như bàn về chức năng dịch vụ công của bộ máy quản lý hành chính nhà nước và đẩy mạnh xã hội hóa dịch vụ công là một xu hướng của nền hành chính hiện đại, phù hợp với tình hình và nhiệm vụ mới của đất nước. Bên cạnh đó, cuốn sách đã cung cấp những mãng lý luận và thực tiễn về dịch vụ công, một số vấn đề xã hội hóa dịch vụ công ở Việt Nam, qua đó cuốn sách cũng đã đề cập đến một số vấn đề thực tiễn và kinh nghiệm của một số địa phương ở Việt Nam và một số quốc gia trên thế giới trong việc cung ứng dịch vụ công. Học viện Hành chính quốc gia (2006) với cuốn sách Hành chính công [53], đề cập đến những vấn đề cơ bản của khoa học hành chính công, nội dung bắt đầu từ những kiến thức cơ bản về hành chính công dưới góc độ khoa học và thực tiễn và tiếp nối bằng những nội dung cơ bản nhất như thuật ngữ, khái niệm cho đến chức năng hành chính, thể chế hành chính, tài chính công … và kết thúc ở nội dung CCHC - một nội dung thời sự hiện nay trong khoa học hành chính công ở nước ta. Tiếp cận cuốn sách đã cung cấp một cách khá đầy đủ những quy luật vận hành khách quan trong hoạt động quản lý của bộ máy hành chính nhà nước, trong đó nội dung CCHC được đề cập dưới góc độ tổng kết và đánh giá thực trạng và đề ra một số giải pháp cho công tác CCHC nhà nước Việt Nam hiện nay. Đào Trọng Truyến (2006) với cuốn sách Cải cách hành chính và công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam [90], tác giả tổng hợp, bàn luận về nhà nước pháp quyền, về nền hành chính trên cơ sở học thuyết Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đánh giá sâu sắc về nền hành chính từ thời kỳ phong kiến Việt Nam. Có cách nhìn độc lập về nền hành chính nước ta, thẳng thắn đánh giá thực trạng của nó ở thời điểm, đồng thời đề xuất mô hình một nền hành
14 chính tương lai. Cuốn sách đã hệ thống hóa lý luận về xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền, về những mục tiêu và nội dung của CCHC quốc gia, nêu nổi bật quan điểm, nguyên tắc và phương hướng của CCHC, xem đây là trọng tâm của công cuộc xây dựng và hoàn thiện nhà nước. Một phần quan trọng tác giả đề cập đến đó là vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn quản lý nhà nước của các cấp chính quyền địa phương, hướng cơ bản của công cuộc CCHC nhà nước ở địa phương, xem trong mối quan hệ giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương trong công tác CCHC. Nguyễn Hữu Tri, Nguyễn Lan Phương (2006) với cuốn sách Hành Chính Công [92] tác giả đã tiếp cận một cách khoa học về hành chính công, trên cơ sở hai tác giả đã đề cập đến các khái luận về hành chính nhà nước, công vụ, công chức, các quyết định hành chính và thủ tục hành chính và nhất là vấn đề cải cách nền hành chính nhà nước. Cuốn sách đã nêu lên sự cần thiết khách quan của CCHC ở Việt Nam cũng như việc quán triệt quan điểm chỉ đạo cải cách nền hành chính nhà nước, qua đó cuốn sách cũng đã đề cập đến nội dung và giải pháp để đẩy mạnh CCHC ở Việt Nam hiện nay. Đây là nguồn tư liệu có giá trị tổng quan, cung cấp vấn đề cơ sở lý luận về sự lãnh chỉ đạo công tác CCHC Việt Nam hiện nay. Viện nghiên cứu khoa học hành chính (2009) với cuốn sách Thuật ngữ hành chính [172], là tập hợp những nghiên cứu về khái niệm thuật ngữ như: “Chính quyền địa phương” là thuật ngữ được sử dụng khi nói đến một hệ thống các cơ quan thực hiện quyền lực nhà nước trên một đơn vị hành chính nhằm quản lý mọi mặt của đười song xã hội trên địa bàn và làm nghĩa vụ chung với cả nước [172, tr.40], qua đó, cuốn sách nêu ra các yếu tố của chính quyền địa phương ở Việt Nam được xem là một đơn vị hành chính lãnh thổ phải đủ 3 yếu tố: Hội đồng nhân dân do nhân dân địa phương bầu ra; Ủy ban nhân dân do HĐND bầu ra; có ngân sách địa phương. Cuốn sách còn đề cập đến khái niệm về thuật ngữ “Cải cách hành chính” (Administrative reform) là “quá trình cải biến có kế hoạch cụ thể để đạt mục tiêu hoàn thiện một hay một số nội dung của nền hành chính nhà nước (như thể chế, cơ câu tổ chức, cơ cấu vận hành,
15 chuẩn hóa đội ngũ cán bộ, công chức…) nhằm xây dựng nền hành chính hiệu lực, hiệu quả và hiện đại” [172, tr.23]. Cuốn sách của các nhà khoa học được cho là thỏa đáng, nhằm mục đích cung cấp cho các nhà nghiên cứu cũng như nhà quản lý hành chính nhà nước những tài liệu cơ bản của khoa học hành chính, làm căn cứ bước đầu cho sự thống nhất quan điểm, quan niệm trong nghiên cứu lý luận khoa học hành chính cũng như trong quá trình xây dựng các văn bản quản lý nhà nước, phục vụ cho công cuộc CCHC ở Việt Nam hiện nay. Trần Đình Thắng (2011) với cuốn sách Đảng Cộng sản Việt Nam với việc cải cách nền hành chính nhà nước [116], tác giả đã phân tích, luận giải có căn cứ khoa học trên cả phương diện lý luận và thực tiễn để làm rõ yêu cầu tất yếu khách quan của Đảng lãnh đạo cải cách, xây dựng nền hành chính n hà nước trong công cuộc đổi mới. Tác giả phân tích, khái quát và hệ thống hóa chuyên sâu các quan điểm, chủ trương và quá trình lãnh đạo thực hiện chủ trương của Đảng về cải cách, xây dựng nền hành chính nhà nước trong sự nghiệp đổi mới đất nước; đánh giá khách quan, có cơ sở khoa học về kết quả lãnh đạo và rút ra một số kinh nghiệm chủ yếu trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo cải cách, xây dựng nền hành chính trong thời kỳ mới. Qua đó, khẳng định sự phát triển về tư duy lý luận và năng lực lãnh đạo, chỉ đạo thực tiễn của Đảng đối với xây dựng nền hành chính nhà nước dân chủ, hiện đại trong công cuộc đổi mới đât nước - nhiệm vụ trọng tâm xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Cuốn sách đã cung cấp cơ bản về mặt lý luận và thực tiễn của Đảng lãnh đạo nền hành chính nhà nước từ năm 1986 đến năm 2010, đây là nguồn tư liệu hết sức quan trọng để cung cấp cho luận án về mặt lý luận chung về đường lối, chủ trường và quá trình chỉ đạo của Đảng. Nguyễn Hữu Hải (2013) với cuốn sách Tìm hiểu hành chính công Hoa Kỳ lý thuyết và thực tiễn [55], tác giả đã cung cấp cách nhìn tổng quan lịch sử phát triển của khoa học hành chính công Hoa Kỳ qua các thời kỳ, với nhận thức rằng Hoa Kỳ vừa là cái nôi, vừa là mảnh đất giàu thực tiễn cho ngành khoa học về quản lý của chính phủ. Với nội dung là các chủ đề về lý thuyết hành chính công,