Luận án Tiến sĩ Lịch sử: Quan hệ hợp tác giữa tỉnh Savannakhet (CHDCND Lào) và tỉnh Quảng Trị (CHXHCN Việt Nam) từ năm 1989 đến năm 2017

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:224

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án "Quan hệ hợp tác giữa tỉnh Savannakhet (CHDCND Lào) và tỉnh Quảng Trị (CHXHCN Việt Nam) từ năm 1989 đến năm 2017" là phục dựng lại một cách toàn diện, có hệ thống tiến trình quan hệ hợp tác giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị trên tất cả các lĩnh vực từ năm 1989 đến năm 2017. Từ đó, phân tích, đánh giá về thành tựu, hạn chế, tác động và rút ra các đặc điểm, bài học kinh nghiệm của quan hệ giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Lịch sử: Quan hệ hợp tác giữa tỉnh Savannakhet (CHDCND Lào) và tỉnh Quảng Trị (CHXHCN Việt Nam) từ năm 1989 đến năm 2017

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH _______________________________________________ TRỊNH THỊ DUNG QUAN HỆ HỢP TÁC GIỮA TỈNH SAVANNAKHET (CHDCND LÀO) VÀ TỈNH QUẢNG TRỊ (CHXHCN VIỆT NAM) TỪ NĂM 1989 ĐẾN NĂM 2017 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ NGHỆ AN - 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH _______________________________________________ TRỊNH THỊ DUNG QUAN HỆ HỢP TÁC GIỮA TỈNH SAVANNAKHET (CHDCND LÀO) VÀ TỈNH QUẢNG TRỊ (CHXHCN VIỆT NAM) TỪ NĂM 1989 ĐẾN NĂM 2017 Chuyên ngành: Lịch sử thế giới Mã số: 9229011 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. PHẠM NGỌC TÂN 2. TS. HẮC XUÂN CẢNH NGHỆ AN - 2022
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu sử dụng trong Luận án có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong Luận án do tôi tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn. Việc tham khảo các nguồn tài liệu đã được thực hiện trích dẫn và ghi nguồn tài liệu tham khảo đúng quy định. Nghiên cứu sinh Trịnh Thị Dung
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện Luận án, tôi đã nhận được rất nhiều sự động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện của các nhà khoa học, các cán bộ, giáo viên, chuyên viên... của Trường Đại học Vinh, tỉnh Quảng Trị và một số cơ quan khác. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành về sự giúp đỡ đó. Tôi xin dành sự kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS. Phạm Ngọc Tân và TS. Hắc Xuân Cảnh đã luôn hướng dẫn, giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô khoa Lịch sử, Trường Sư phạm - Trường Đại học Vinh đã nhiệt tình giúp đỡ, đóng góp ý kiến cho tôi trong quá trình thực hiện Luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Trị, Trung tâm Lưu trữ Tỉnh ủy, Phòng Quản lý Biên giới - Sở Ngoại vụ tỉnh Quảng Trị, các trung tâm thư viện... đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện Luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã luôn động viên, khích lệ và tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận án này. Tác giả Luận án Trịnh Thị Dung
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................ v DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ .................................................................... vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ...................... 7 1.1. Các công trình nghiên cứu về quan hệ giữa Lào và Việt Nam có đề cập đến quan hệ Savannakhet - Quảng Trị ............................................. 7 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam ....................................... 7 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở Lào .............................................. 15 1.2. Các công trình nghiên cứu đề cập trực tiếp đến quan hệ giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị ................................................................. 17 1.3. Nhận xét về tình hình nghiên cứu và những vấn đề luận án tập trung giải quyết .......................................................................................... 20 1.3.1. Nhận xét về tình hình nghiên cứu .............................................. 20 1.3.2. Những vấn đề luận án tập trung giải quyết ................................ 21 Chƣơng 2. CƠ SỞ VÀ NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUAN HỆ HỢP TÁC GIỮA TỈNH SAVANNAKHET VÀ TỈNH QUẢNG TRỊ TỪ NĂM 1989 ĐẾN NĂM 2017 .................................................................. 23 2.1. Địa lý, dân cư và văn hóa ................................................................... 23 2.2. Quan hệ Lào - Việt Nam ................................................................... 29 2.3. Quan hệ Savannakhet - Quảng Trị trước năm 1989 ........................... 34 2.4. Tình hình kinh tế - xã hội của Savannakhet, Quảng Trị và nhu cầu hợp tác hai tỉnh từ năm 1989 đến năm 2017 ....................................... 40 2.4.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Savannakhet .............. 40 2.4.2. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Trị .................. 43 2.4.3. Nhu cầu hợp tác giữa Savannakhet và Quảng Trị ..................... 46 2.5. Tình hình thế giới và khu vực Đông Nam Á ...................................... 48 2.5.1. Bối cảnh quốc tế và khu vực...................................................... 48 2.5.2. Nhân tố Trung Quốc và Thái Lan .............................................. 52 Tiểu kết chương 2 ...................................................................................... 54
Chƣơng 3. QUAN HỆ HỢP TÁC SAVANNAKHET - QUẢNG TRỊ TRÊN CÁC LĨNH VỰC TỪ NĂM 1989 ĐẾN NĂM 2017 ....................... 56 3.1. Quan hệ chính trị - đối ngoại và an ninh quốc phòng ........................ 56 3.1.1. Chính trị - đối ngoại ................................................................... 56 3.1.2. An ninh quốc phòng................................................................... 62 3.2. Kinh tế ................................................................................................ 74 3.2.1. Nông, lâm nghiệp....................................................................... 74 3.2.2. Thương mại ................................................................................ 80 3.2.3. Đầu tư......................................................................................... 91 3.3. Văn hóa, giáo dục - đào tạo, y tế ........................................................ 95 3.3.1. Văn hóa ...................................................................................... 95 3.3.2. Giáo dục - đào tạo ...................................................................... 98 3.3.3. Y tế ........................................................................................... 103 3.4. Các lĩnh vực khác ............................................................................. 105 Tiểu kết chương 3 .................................................................................... 112 Chƣơng 4. NHẬN XÉT VỀ QUAN HỆ HỢP TÁC SAVANNAKHET - QUẢNG TRỊ TỪ NĂM 1989 ĐẾN NĂM 2017 ...................................... 114 4.1. Thành tựu và hạn chế ....................................................................... 114 4.1.1. Thành tựu ................................................................................. 114 4.1.2. Hạn chế .................................................................................... 120 4.2. Tác động của quan hệ giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị ........ 123 4.2.1. Đối với Savannakhet ................................................................ 123 4.2.2. Đối với Quảng Trị.................................................................... 127 4.2.3. Đối với quan hệ Lào - Việt Nam ............................................. 129 4.3. Đặc điểm của quan hệ hợp tác Savannakhet - Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017 ................................................................................. 131 4.4. Bài học kinh nghiệm......................................................................... 137 KẾT LUẬN .................................................................................................. 142 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN.................................................................... 146 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 147 PHỤ LỤC .................................................................................................... PL1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Tiếng Anh TT Viết tắt Tiếng Anh đầy đủ Nghĩa tiếng Việt 1 ASEAN Association of South East Asian Hiệp hội các quốc gia Đông Nations Nam Á 2 DMZ Demilitarized Zone Khu phi quân sự 3 EU The European Union Liên minh châu Âu 4 EWEC East-West Economic Corridor Hành lang Kinh tế Đông - Tây 5 GDP Gross Domestic Product Tổng sản ph m quốc nội 6 GMS Greater Mekong Subregion Tiểu vùng sông Mêkông mở rộng 7 GRDP Gross Regional Domestic Product Tổng sản ph m trên địa bàn 8 IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ quốc tế 9 USD United States Dollar Đô la Mỹ 10 WB World Bank Ngân hàng Thế giới 11 WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại Thế giới Tiếng Việt TT Viết tắt Nghĩa tiếng Việt 1 BCHTW Ban Chấp hành Trung ương 2 BĐBP Bộ đội Biên phòng 3 CĐSP Cao đẳng Sư phạm 4 CHDCND Cộng hòa dân chủ nhân dân 5 CHXHCN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa 6 CNXH Chủ nghĩa xã hội 7 CTQG Chính trị quốc gia 8 DCCH Dân chủ cộng hòa 9 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 10 HĐND Hội đồng Nhân dân 11 HSS Hồ sơ số 12 LLVT Lực lượng vũ trang 13 NDCM Nhân dân cách mạng 14 Nxb Nhà xuất bản 15 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 16 THCS Trung học cơ sở 17 TTLT Trung tâm Lưu trữ 18 UBBG Ủy ban biên giới 19 UBND Ủy ban Nhân dân 20 XHCN Xã hội chủ nghĩa 21 XNK Xuất nhập kh u 22 VNĐ Việt Nam đồng
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng Bảng 2.1: Kinh tế Quảng Trị giai đoạn 2000 - 2017 ...................................... 43 Bảng 3.1: Thống kê các mặt hàng XNK chính qua cửa kh u quốc tế Lao Bảo (2010 - 2017) .......................................................................... 90 Bảng 3.2: Số lượng lưu học sinh Savannakhet và Salavan được đào tạo tại Trường CĐSP Quảng Trị từ năm 2000 đến năm 2017........... 100 Bảng 3.3: Số lượng cán bộ Lào được đào tạo lý luận chính trị - hành chính tại Trường Chính trị Lê Du n (2008 - 2017) ..................... 102 Bảng 3.4: Số lượng hài cốt liệt sỹ Việt Nam hy sinh tại Lào được Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Trị và tỉnh Savannakhet cất bốc qua các năm ........................................................................................ 112 Biểu đồ Biểu đồ 3.1. Số lượng người, phương tiện xuất, nhập cảnh qua Cửa kh u quốc tế Lao Bảo (2007 - 2017) .................................................. 70 Biểu đồ 3.2. Kim ngạch XNK qua Cửa kh u quốc tế Lao Bảo (2007 - 2017) ... 88 Biểu đồ 3.3. Khối lượng XNK hàng hóa qua Cửa kh u quốc tế Lao Bảo (2007 - 2017) .............................................................................. 89
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong quan hệ quốc tế, hiếm có một mối quan hệ nào tốt đẹp, thủy chung, trong sáng như quan hệ Việt Nam - Lào. Nền tảng của mối quan hệ đó dựa trên nhiều điểm tương đồng về lịch sử, văn hóa của hai quốc gia, được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Cayxỏn Phômvihẳn cùng hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước dày công xây dựng, vun đắp. Mối quan hệ này trở thành “đặc biệt hiếm có” từ khi nhân dân hai nước dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương (sau này là Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Nhân dân Cách mạng Lào) chiến đấu chống kẻ thù chung giành và bảo vệ độc lập dân tộc. Từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao (5/9/1962), nhất là sau khi hoàn thành thống nhất đất nước, Việt Nam và Lào đều thực hiện đường lối đổi mới đất nước và tiếp tục nâng mối quan hệ song phương lên tầm cao mới. Quan hệ giữa hai nước tiếp tục phát triển mạnh mẽ và toàn diện. Tính toàn diện, đặc biệt của mối quan hệ Việt Nam - Lào không chỉ biểu hiện ở sự hợp tác ngày càng bền chặt trong quan hệ cấp nhà nước trên tất cả các lĩnh vực mà còn được cụ thể hóa ở cấp độ hợp tác giữa các địa phương của hai nước. Những tỉnh có chung đường biên giới giữa hai nước đều đã thiết lập mối quan hệ hợp tác song phương tốt đẹp và đạt được những kết quả quan trọng. Trong đó, mối quan hệ hợp tác giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị là một trong những mối quan hệ khá tiêu biểu. Savannakhet và Quảng Trị là hai tỉnh láng giềng cùng nằm trên Hành lang kinh tế Đông Tây, có mối quan hệ gắn bó mật thiết về lịch sử, địa lý và văn hóa. Suốt tiến trình lịch sử hàng nghìn năm, dân cư sinh sống dọc theo sườn Tây và Đông dãy Trường Sơn thuộc địa bàn hai tỉnh luôn chung lưng đấu cật vượt qua khó khăn, thử thách để bảo vệ và xây dựng cuộc sống. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, Savannakhet và
Quảng Trị đều là chiến trường ác liệt, nhân dân hai tỉnh đã đoàn kết, phối hợp chiến đấu chống kẻ thù chung. Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, hai tỉnh tích cực giúp đỡ nhau khắc phục hậu quả chiến tranh, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và bảo đảm an ninh, quốc phòng. Trong thời kỳ đổi mới, nhất là từ năm 1989, khi tỉnh Quảng Trị được tái lập, quan hệ giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị tiếp tục được củng cố và tăng cường trên tất cả các lĩnh vực. Trong bối cảnh toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ, Lào và Việt Nam thực hiện chính sách đối ngoại rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa, tăng cường hội nhập khu vực và quốc tế, Savannakhet và Quảng Trị càng có điều kiện thuận lợi để đ y mạnh quan hệ hợp tác trên các lĩnh vực. Theo đó, sự phát triển của quan hệ Savannakhet và Quảng Trị cũng có những nét mới. Việc làm rõ những cơ sở và nhân tố tác động, thực trạng mối quan hệ hợp tác toàn diện giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017, qua đó, rút ra những thành tựu, hạn chế, tác động, đặc điểm và bài học kinh nghiệm là việc làm cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, góp phần thúc đ y mối quan hệ Savannakhet - Quảng Trị nói riêng và Lào - Việt Nam nói chung trong các giai đoạn tiếp theo. Về mặt khoa học: nghiên cứu quan hệ hợp tác giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017 sẽ cung cấp những luận chứng, luận cứ khoa học góp phần làm sáng rõ, sâu sắc và sinh động thêm mối quan hệ Lào - Việt Nam trong giai đoạn này, đồng thời góp phần luận giải những vấn đề lý luận về quan hệ hợp tác cấp tỉnh giữa các quốc gia có chung đường biên giới. Về mặt thực tiễn: nghiên cứu quan hệ Savannakhet - Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017 sẽ góp phần giúp lãnh đạo hai tỉnh nhìn nhận, đánh giá và khắc phục những vấn đề còn hạn chế trong quan hệ hợp tác, đồng thời tìm ra giải pháp thúc đ y quan hệ ngày càng thực chất và hiệu quả hơn, góp phần
vào sự phát triển của hai tỉnh nói riêng và hai nước Lào - Việt Nam nói chung. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn vấn đề: “Quan hệ giữa tỉnh Savannakhet (CHDCND Lào) và tỉnh Quảng Trị (CHXHCN Việt Nam) từ năm 1989 đến năm 2017” làm đề tài Luận án tiến sĩ Sử học. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích Phục dựng lại một cách toàn diện, có hệ thống tiến trình quan hệ hợp tác giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị trên tất cả các lĩnh vực từ năm 1989 đến năm 2017. Từ đó, phân tích, đánh giá về thành tựu, hạn chế, tác động và rút ra các đặc điểm, bài học kinh nghiệm của quan hệ giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017. 2.2. Nhiệm vụ - Làm rõ những cơ sở và nhân tố tác động đến mối quan hệ hợp tác Savannakhet - Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017. - Phân tích mối quan hệ hợp tác giữa hai tỉnh trên các lĩnh vực. - Chỉ ra những thành tựu, hạn chế, tác động, đặc điểm và bài học kinh nghiệm của mối quan hệ hợp tác giữa hai tỉnh. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là quan hệ hợp tác giữa tỉnh Savannakhet (Lào) và tỉnh Quảng Trị (Việt Nam) từ năm 1989 đến năm 2017. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về thời gian: Luận án lấy mốc mở đầu là tháng 8/1989, thời điểm lần đầu tiên đoàn đại biểu tỉnh Quảng Trị sang thăm và làm việc tại tỉnh Savannakhet (từ 21 - 23/8/1989) từ sau khi tái lập tỉnh. Mốc kết thúc là tháng 10/2017, thời điểm hai tỉnh tổ chức Hội nghị thúc đ y hợp tác đầu tư và thương mại Việt Nam - Lào qua Cửa kh u quốc tế Lao Bảo - Đensavẳn (2/10/2017).
- Về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu quan hệ hợp tác trên các lĩnh vực diễn ra ở tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị trong bối cảnh quan hệ hai nước Lào và Việt Nam từ năm 1989 đến năm 2017. - Về nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu mối quan hệ hợp tác trên các lĩnh vực chính trị - đối ngoại và an ninh quốc phòng (đề tài chủ yếu tập trung nghiên cứu vấn đề đảm bảo an ninh quốc gia và an ninh trật tự vùng biên giới); kinh tế; văn hóa, giáo dục, y tế và một số lĩnh vực hợp tác khác (giao thông vận tải, du lịch và công tác quy tập hài cốt liệt sỹ) giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017. Ngoài phạm vi về mặt thời gian, không gian, nội dung kể trên, những vấn đề khác không thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài. 4. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Nguồn tài liệu Để thực hiện luận án này, chúng tôi đã tiếp cận các nguồn tài liệu khác nhau, bao gồm: - Tài liệu gốc: + Các Văn kiện của Đảng NDCM Lào và Đảng Cộng sản Việt Nam; các bài viết, bài phát biểu của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ hai nước và các hiệp định hợp tác giữa hai nước Lào và Việt Nam. Các văn kiện của Đảng bộ, chính quyền tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017. + Các biên bản ghi nhớ, biên bản hội đàm, biên bản thỏa thuận hợp tác giữa hai tỉnh từ năm 1989 đến năm 2017; các báo cáo sơ kết, tổng kết quá trình hợp tác của các sở, ban, ngành và các địa phương ở hai tỉnh Savannakhet và Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017. - Tài liệu tham khảo: Là các công trình nghiên cứu bao gồm sách, báo, tạp chí (đăng trên các tạp chí chuyên ngành, các bài báo điện tử), các luận án, luận văn… về quan
hệ hợp tác giữa Lào, Việt Nam nói chung và giữa Savannakhet, Quảng Trị nói riêng có liên quan đến đề tài. Ngoài ra, để thực hiện đề tài, tác giả còn sử dụng nguồn tài liệu khác như: Bản đồ, sơ đồ, phim, ảnh và tài liệu điền dã của tác giả tại Quảng Trị và Cửa kh u quốc tế Lao Bảo - Đensavẳn. 4.2. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.2.1. Phương pháp luận Đề tài vận dụng và quán triệt chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; vận dụng đường lối, chính sách đối ngoại của hai Đảng, hai Nhà nước Lào và Việt Nam về các vấn đề quốc tế và khu vực cũng như chủ trương đối ngoại của tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị. 4.2.2. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện luận án, chúng tôi sử dụng chủ yếu phương pháp lịch sử và phương pháp logic nhằm tái hiện lại quá trình vận động của quan hệ Savannakhet - Quảng Trị và lý giải các vấn đề đặt ra. Bên cạnh đó, chúng tôi còn sử dụng các phương pháp khác như phân tích, so sánh, đối chiếu, tổng hợp, thống kê, đánh giá, phỏng vấn, điền dã... để tiếp cận, xử lí các nguồn tư liệu nhằm đánh giá sự kiện lịch sử một cách khách quan, khoa học và giải quyết nhiệm vụ mà đề tài đặt ra. 5. Đóng góp của luận án Giải quyết được các nhiệm vụ đặt ra, luận án có những đóng góp sau: - Phục dựng lại một cách khách quan, khoa học và chân thực mối quan hệ hợp tác Savannakhet - Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017 trên các lĩnh vực: chính trị - đối ngoại, an ninh quốc phòng, kinh tế, văn hóa, giáo dục - đào tạo, y tế và một số lĩnh vực hợp tác khác (giao thông vận tải, du lịch và công tác quy tập hài cốt liệt sỹ). - Trên cơ sở nghiên cứu quan hệ hợp tác Savannakhet - Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017, luận án phân tích những thành tựu, hạn chế, đánh
giá tác động của mối quan hệ đối với hai tỉnh và với quan hệ Lào - Việt Nam. Từ đó, rút ra các đặc điểm và những bài học kinh nghiệm cho quan hệ hợp tác hai tỉnh trong tương lai cũng như góp phần vào sự phát triển chung của quan hệ đặc biệt Lào - Việt Nam. - Luận án là tài liệu cần thiết để lãnh đạo tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị nghiên cứu nhằm đưa ra các giải pháp hợp tác hiệu quả trong thời gian tới. - Luận án cũng là nguồn tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập về lịch sử quan hệ Savannakhet - Quảng Trị nói riêng và quan hệ hai nước Lào - Việt Nam nói chung; góp phần giáo dục truyền thống về quan hệ gắn bó hai nước và hai tỉnh cho thế hệ trẻ hiện nay. 6. Bố cục của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận án được trình bày trong 4 chương: Chương 1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu. Chương 2. Cơ sở và nhân tố tác động đến quan hệ hợp tác giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017. Chương 3. Quan hệ hợp tác Savannakhet - Quảng Trị trên các lĩnh vực từ năm 1989 đến năm 2017. Chương 4. Nhận xét về quan hệ hợp tác Savannakhet - Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017.
Chƣơng 1 TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Trong lịch sử quan hệ giữa các nước trên thế giới, quan hệ Lào - Việt Nam là mối quan hệ đặc biệt hiếm có. Góp phần làm nên mối quan hệ đó là những cặp quan hệ giữa các tỉnh có chung đường biên giới của hai nước. Trong số đó, quan hệ giữa Savannakhet và Quảng Trị có những nét riêng và thu hút sự quan tâm nghiên cứu ở những góc độ khác nhau. Trong quá trình thực hiện đề tài này, chúng tôi đã tiếp cận được nhiều công trình nghiên cứu có liên quan trực tiếp và gián tiếp đến quan hệ giữa Savannakhet và Quảng Trị. Để thuận tiện cho việc phân tích, đánh giá cũng như kế thừa các tư liệu, chúng tôi chia các công trình nghiên cứu thành hai mảng lớn: các công trình nghiên cứu về quan hệ giữa Lào và Việt Nam có đề cập đến quan hệ Savannakhet - Quảng Trị và các công trình nghiên cứu đề cập trực tiếp đến quan hệ giữa Savannakhet và Quảng Trị. 1.1. Các công trình nghiên cứu về quan hệ giữa Lào và Việt Nam có đề cập đến quan hệ Savannakhet - Quảng Trị 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam Nhằm phát huy các giá trị truyền thống, đúc kết những vấn đề lý luận, thực tiễn và rút ra bài học kinh nghiệm để tiếp tục vun đắp mối quan hệ hữu nghị, hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Lào, Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khóa X) và Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng NDCM Lào (khóa VIII) đã hợp tác biên soạn bộ công trình “Lịch sử quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào; Lào - Việt Nam (1930 - 2007)”. Bộ công trình gồm có 5 cuốn, gồm: Lịch sử quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam (1930 - 2007); Lịch sử quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam (1930 - 2007) - Văn kiện; Lịch sử quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam (1930 - 2007) - Biên niên sự kiện; Lịch sử quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam (1930 - 2007) - Hồi ký; Lịch sử quan hệ đặc biệt
Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam (1930 - 2007) - Sách ảnh. Ngoài, ra, còn có bộ phim Bản anh hùng ca quan hệ Việt - Lào. Ðây là bộ công trình có quy mô lớn nhất từ trước tới nay được Nxb CTQG phát hành trong các năm 2011, 2012. Bộ công trình được nghiên cứu, biên soạn công phu đã tái hiện sinh động lịch sử quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam; làm sáng tỏ quy luật tất yếu, khách quan để hai dân tộc đoàn kết, chống lại kẻ thù chung trong chiến tranh giải phóng dân tộc cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Công trình đã phân tích, đánh giá đặc điểm của mối “quan hệ đặc biệt” giữa hai nước và đúc kết những bài học kinh nghiệm, đồng thời gợi mở những vấn đề vận dụng vào hiện tại và tương lai. Ngoài ra, bộ sách cũng dành một dung lượng đáng kể viết về mối quan hệ của các địa phương nằm trên tuyến biên giới Việt - Lào, trong đó có quan hệ giữa Savannakhet và Quảng Trị. Kết quả của bộ công trình nghiên cứu trên cung cấp cho chúng tôi những vấn đề về lý luận, quan điểm, phương pháp nghiên cứu, đồng thời cho chúng tôi kế thừa tư liệu để phân tích, đánh giá về các cơ sở, nhân tố... khi nghiên cứu về quan hệ Savannakhet - Quảng Trị. Công trình Biên giới trên đất liền Việt Nam - Lào (Tài liệu tuyên truyền) của Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb CTQG năm 2016, đã khái quát lịch sử hình thành, quá trình hoạch định, phân giới, cắm mốc biên giới Việt Nam - Lào nhằm xây dựng đường biên giới Việt Nam - Lào thành đường biên giới hữu nghị, hợp tác, phát triển toàn diện, bền vững và lâu dài. Công trình cũng đã phản ánh công tác biên giới, cắm mốc ở tỉnh Quảng Trị và tỉnh Savannakhet, nhất là công tác tăng dày, tôn tạo hệ thống mốc quốc giới ở biên giới hai tỉnh. Công trình nghiên cứu này đã giúp chúng tôi nguồn tư liệu để nghiên cứu về hợp tác an ninh quốc phòng Savannakhet và Quảng Trị. Năm 2017, Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam chỉ đạo biên soạn cuốn Quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, 1930 - 2017, Nxb CTQG - Sự thật. Cuốn sách khái quát cơ sở hình thành quan hệ đặc biệt Việt
Nam - Lào, tình đoàn kết chiến đấu của hai dân tộc trong đấu tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược cũng như sự hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Lào từ năm 1975 đến năm 2017. Nội dung cuốn sách cũng đề cập đến quan hệ láng giềng thân thiện, tốt đẹp của Savannakhet với Quảng Trị, nhất là ở các địa phương dọc biên giới hai tỉnh. Đây là công trình có tính chất khái quát, giúp chúng tôi có thêm nguồn tư liệu để nghiên cứu một cách chuyên sâu về quan hệ giữa Savannakhet với Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017, nhất là việc đối sánh giữa quan hệ Savannakhet - Quảng Trị với các cặp quan hệ có chung đường biên giới giữa hai nước Lào, Việt Nam. Năm 2007, Viện Khoa học Xã hội Việt Nam phối hợp với Viện Khoa học Xã hội Quốc gia Lào thực hiện công trình Tình đoàn kết đặc biệt, liên minh chiến đấu và sự hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Lào, Nxb Khoa học Xã hội xuất bản. Công trình đã khái quát, nêu bật tình đoàn kết, liên minh chiến đấu và hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Lào, trong đó có đề cập đến mối quan hệ giữa tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị. Kết quả của công trình này là nguồn tư liệu quan trọng để chúng tôi phân tích, đánh giá những cơ sở, nhân tố có tác động đến quan hệ Savannakhet - Quảng Trị từ năm 1989 đến năm 2017. Nhân dịp kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Lào (1962 - 2002), Hội Hữu nghị Việt - Lào xuất bản Đặc san kỷ niệm 25 năm Hiệp ước hữu nghị hợp tác và 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào (2002). Công trình tập hợp bài viết của nhiều tác giả là cán bộ cấp cao của Đảng, Nhà nước, quân đội Việt Nam, Lào, phản ánh sinh động tình đoàn kết chiến đấu cũng như những hy sinh, mất mát của nhân dân hai nước nói chung và tỉnh Quảng Trị, Savannakhet nói riêng. Đây cũng là công trình cung cấp cho chúng tôi một số tư liệu để thực hiện đề tài. Công trình Tổng kết cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược dưới sự lãnh đạo của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào (1945 - 1975) do Bộ Quốc phòng xuất bản năm 2002 đã làm rõ bối cảnh lịch sử,
nguyên nhân, tính chất và đặc điểm của cuộc chiến tranh nhân dân ở Lào; về tình đoàn kết chiến đấu của quân dân ba nước Đông Dương; rút ra bài học kinh nghiệm về cuộc chiến tranh nhân dân ở Lào, trong đó có bài học nói về tình đoàn kết, liên minh chiến đấu giữa nhân dân Lào với nhân dân Việt Nam, Campuchia nói chung và nhân dân các tỉnh dọc biên giới ba nước nói riêng, trong đó có Savannakhet và Quảng Trị. Mặc dù đây là công trình chủ yếu nói về cuộc kháng chiến của nhân dân Lào dưới sự lãnh đạo của Đảng NDCM Lào trong 30 năm (1945 đến 1975), nhưng cũng đã đề cập đến sự phối hợp chiến đấu giữa nhân dân Lào với nhân dân Việt Nam. Vì vậy, công trình này cho phép chúng tôi đánh giá sâu hơn về cơ sở hợp tác, nhất là cơ sở lịch sử của quan hệ Savannakhet - Quảng Trị giai đoạn 1989 - 2017. Các công trình: Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam (1954 - 1975), Tập II Nxb CTQG, Hà Nội - 1995; Lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954 - 1975), Nxb CTQG - Sự thật, Hà Nội - 2013 đã tái hiện quá trình Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Mỹ, trong đó có đề cập đến nội dung đoàn kết, liên minh chiến đấu Việt - Lào; khẳng định tình đoàn kết, liên minh chiến đấu Việt - Lào là một tất yếu lịch sử, là một trong những nhân tố quan trọng đưa đến thắng lợi của cách mạng mỗi nước. Bên cạnh các bài viết, công trình nghiên cứu của các chuyên gia, các nhà nghiên cứu, quan hệ Việt - Lào còn được các nhà lãnh đạo Việt Nam qua các thời kỳ hết sức quan tâm và có nhiều bài viết có giá trị quan trọng, như bài viết: Mãi mãi trân trọng mối quan hệ chí cốt có ý nghĩa chiến lược Việt - Lào của Tổng Bí thư Đỗ Mười, đăng trên Tạp chí Cộng sản, số 7, 1996. Trong bài viết, tác giả đã phân tích ý nghĩa, tầm quan trọng của quan hệ đặc biệt Việt - Lào trong sự nghiệp giải phóng dân tộc cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhất là trong sự nghiệp đổi mới, trong đó nhấn mạnh đến mối quan hệ láng giềng thân thiện giữa các tỉnh dọc biên giới hai nước; Bài viết: Việt Nam và Lào: chặng đường 30 năm phát triển hợp tác kinh tế của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, đăng trên Đặc san báo Thế giới và
Việt Nam, năm 2007, đã điểm lại chặng đường 30 năm (1977 - 2007) hợp tác phát triển kinh tế của hai nước Việt - Lào, đồng thời đưa ra một số biện pháp để tăng cường hơn nữa hiệu quả hợp tác kinh tế giữa hai nước, đó cũng là những biện pháp để Savannakhet và Quảng Trị đ y mạnh hợp tác kinh tế, nhất là khu vực cửa kh u. Bài viết: Vun đắp cho mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào mãi mãi xanh tươi, nở hoa kết trái của ông Phạm Gia Khiêm, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam đăng trên tạp chí Thời đại của Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam, số 42, năm 2007, đã khẳng định tình đoàn kết, hữu nghị đặc biệt giữa hai Đảng, hai nhà nước và nhân dân hai nước trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bài viết cũng đưa ra các nhóm giải pháp để tăng cường hơn nữa mối quan hệ hữu nghị, hợp tác toàn diện lên tầm cao mới của hai nước. Trong bài viết này, tác giả cũng khẳng định, mối quan hệ tốt đẹp, sự hợp tác bền vững giữa các tỉnh dọc biên giới hai nước như Savannakhet - Quảng Trị, góp phần quan trọng vun đắp cho mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào mãi mãi xanh tươi. Có thể nói, những bài viết nói trên của các nhà lãnh đạo Việt Nam đã một lần nữa làm sáng tỏ và khẳng định thêm nhiều vấn đề về quan điểm, tính chất, đặc điểm của quan hệ Việt - Lào. Đó là những cơ sở rất quan trọng để chúng tôi kế thừa khi phân tích, đánh giá về quan hệ giữa Savannakhet và Quảng Trị. Về cơ sở của mối quan hệ hợp tác Việt - Lào cũng được đề cập đến trong một số bài viết như: Cơ sở khách quan bền vững của mối quan hệ đặc biệt Việt - Lào, đăng trên Tạp chí Cộng sản, số 5, 19981; Quan hệ đặc biệt và hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào là yêu cầu khách quan và là nhân tố đảm bảo thắng lợi của cách mạng mỗi nước của tác giả Nguyễn Tiến Ngọc, đăng trong “Tình đoàn kết đặc biệt, liên minh chiến đấu và sự hợp tác toàn diện giữa Việt Nam 1 Cơ sở của quan hệ Việt - Lào (1998), Tạp chí Cộng sản, số 5, tr.34 - 40.
và Lào”, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, 2007. Qua những bài viết trên, các tác giả cũng khẳng định mối quan hệ đặc biệt giữa Việt Nam và Lào là cơ sở cho mối quan hệ láng giềng thân thiện Savannakhet - Quảng Trị. Mối quan hệ đặc biệt Việt - Lào trên tất cả các lĩnh vực, các địa phương cũng được phân tích kỹ tại các Hội thảo khoa học: Hội thảo Quan hệ Việt - Lào, Lào - Việt do Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội chủ trì năm 1991 và 1993; Hội thảo Tình đoàn kết đặc biệt Việt - Lào do Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam tổ chức năm 1995; Hội thảo Khoa học Quốc gia 40 năm quan hệ Việt Nam - Lào: Nhìn lại và triển vọng do Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân văn Quốc gia phối hợp với UBND tỉnh Nghệ An tổ chức năm 2002; Hội thảo quốc tế: Tình đoàn kết đặc biệt, liên minh chiến đấu và sự hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Lào do Viện Khoa học xã hội Việt Nam và Viện Khoa học xã hội Quốc gia Lào tổ chức tại Viêng Chăn năm 2007; Hội thảo: 55 năm quan hệ hữu nghị đặc biệt, hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào do Học viện CTQG Hồ Chí Minh, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Lào, Viện Khoa học xã hội Quốc gia Lào phối hợp tổ chức tại thành phố Phan Thiết (tỉnh Bình Thuận) năm 2017; Hội thảo Kỷ niệm 40 năm ngày ký Hiệp ước hữu nghị và hợp tác Việt Nam - Lào (18/7/1977 - 18/7/2017) do Trường Đại học Tây Bắc tổ chức năm 2017 đã đi sâu phân tích mối quan hệ láng giềng thân thiện, liên minh chiến đấu và tình đoàn kết đặc biệt của hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước trong cuộc đấu tranh bảo vệ độc lập dân tộc cũng như xây dựng và bảo vệ Tổ quốc sau này. Hội thảo cũng đi sâu phân tích tác động của tình hình quốc tế và khu vực Đông Nam Á đến quan hệ Việt - Lào trên các lĩnh vực cũng như các địa phương của hai nước. Qua đó, đưa ra nhiều giải pháp nhằm củng cố và tăng cường hơn nữa mối quan hệ đặc biệt giữa hai nước, trong đó có Savannakhet và Quảng Trị. Mối quan hệ hợp tác Việt - Lào trên các lĩnh vực cũng trở thành vấn đề nghiên cứu của một số luận án.