Luận án Tiến sĩ Luật học: Hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa theo pháp luật Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:192

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Luật học "Hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa theo pháp luật Việt Nam hiện nay" trình bày các nội dung chính sau: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án; Lý luận và pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa; Tình hình doanh nghiệp nhỏ và vừa, thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam; Quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Luật học: Hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa theo pháp luật Việt Nam hiện nay

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN TIẾN KHOA HỖ TRỢ THÔNG TIN, TƯ VẤN VÀ PHÁP LÝ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2024
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN TIẾN KHOA HỖ TRỢ THÔNG TIN, TƯ VẤN VÀ PHÁP LÝ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số: 9 38 01 07 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Đức Minh HÀ NỘI – 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào trước đây. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi trong phần tài liệu tham khảo. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Hội đồng cũng như kết quả luận án của mình. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Tiến Khoa
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ........................................................................................................................ 7 1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước có liên quan đến đề tài luận án..............7 1.1.1. Nhóm các công trình nghiên cứu lý luận hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ..............................................................................7 1.1.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về pháp luật hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ............................................................... 10 1.1.3. Nhóm các công trình nghiên cứu về thực tiễn triển khai và giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả thực hiện hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ..................................................................................13 1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài có liên quan đến luận án ...................... 19 1.2.1. Nhóm các công trình nghiên cứu lý luận hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ............................................................................19 1.2.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về pháp luật hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ............................................................... 22 1.2.3. Nhóm các công trình nghiên cứu về thực tiễn triển khai và giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả thực hiện hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ..................................................................................24 1.3. Một số nhận xét về các công trình nghiên cứu đã tiếp cận và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu .................................................................................28 1.3.1. Một số nhận xét về các công trình nghiên cứu đã tiếp cận ........................... 28 1.3.2. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu .......................................................... 31 1.3.3. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ...............................................34 1.3.4. Lý thuyết nghiên cứu ..................................................................................... 35 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ......................................................................................... 36 Chương 2: LÝ LUẬN VÀ BẢN CHẤT PHÁP LUẬT VỀ HỖ TRỢ THÔNG TIN, TƯ VẤN VÀ PHÁP LÝ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ............................. 37 2.1. Lý luận về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .............................................................................................................................. 37 2.1.1. Khái niệm hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ........................................................................................................................... 37 2.1.2. Đặc điểm hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .........42 2.1.3. Vai trò của hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ......... 44 2.1.4. Những nguyên tắc trong hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa................................................................................................................................................... 49
2.2. Bản chất của pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .....................................................................................................51 2.2.1. Khái niệm pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ...................................................................................................51 2.2.2. Nội hàm của pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ...................................................................................................53 2.2.4. Phương pháp điều chỉnh của pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ............................................................................54 2.2.5. Vai trò của pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ...................................................................................................55 2.2.6. Tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện của pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................... 57 2.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến nội dung, hình thức hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ...................................................................60 2.3.1. Nhu cầu hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý của doanh nghiệp nhỏ và vừa ..60 2.3.2. Năng lực chuyên môn, nhu cầu tài chính đối với hoạt động hỗ trợ ..............61 2.3.3. Sức ép của hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế ...........................................61 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ......................................................................................... 64 Chương 3: TÌNH HÌNH DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA, THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỖ TRỢ THÔNG TIN, TƯ VẤN VÀ PHÁP LÝ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM ......66 3.1. Tình hình doanh nghiệp, doanh nghiệp nhỏ và vừa tại việt nam hiện nay ............ 66 3.2. Thực trạng pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa................................................................................................................................. 67 3.2.1. Nội dung của pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam hiện nay ............................................................... 67 3.2.2. Ưu điểm, hạn chế, bất cập của pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa và nguyên nhân ..............................................75 3.3. Thực tiễn thực hiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại việt nam ............................................................................................. 88 3.3.1. Về những kết quả đạt được từ việc thực hiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................... 88 3.3.2. Hạn chế, bất cập trong thực hiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ............................................................... 96 3.3.3. Một số nguyên nhân chủ yếu .......................................................................100 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .......................................................................................107
Chương 4: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ HỖ TRỢ THÔNG TIN, TƯ VẤN VÀ PHÁP LÝ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI ..........................................109 4.1. Quan điểm hoàn thiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại việt nam trong thời gian tới ............................................. 109 4.1.1. Bảo đảm thể chế hóa quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .............................109 4.1.2. Hoàn thiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý cho doanh nghiệp đảm bảo tính đồng bộ, tính khả thi. .......................................................................112 4.1.3. Hoàn thiện pháp luật nhằm huy động sự tham gia tích cực của các cơ quan, tổ chức, cá nhân vào hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ....................................................................................................................115 4.1.4. Hoàn thiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý cho doanh nghiệp tôn trọng quy luật khách quan và nhu cầu của doanh nghiệp nhỏ và vừa.............115 4.2. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại việt nam trong thời gian tới ............................................. 116 4.2.1. Hoàn thiện quy định của pháp luật về hỗ trợ đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa nói chung, hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý nói riêng ................................116 4.2.2. Hoàn thiện các quy định của pháp luật về đảm bảo kinh phí phục vụ hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, đủ tiệm cận với mức chi phí thực tế của thị trường.................................................................................123 4.2.3. Hoàn thiện các quy định của pháp luật trong nâng cao vai trò, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước và các tổ chức đại diện cho doanh nghiệp trong hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .............................126 4.2.4. Quy định rõ vai trò, trách nhiệm, cơ chế chủ trì, phối hợp giữa các cơ quan nhà nước với các tổ chức đại diện cho doanh nghiệp; giữa cơ quan Trung ương và địa phương trong hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ...............................................................................................................................129 4.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại việt nam trong thời gian tới.......................................................... 134 4.3.1. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với cán bộ, công chức và đối với bản thân doanh nghiệp ....................................................................................134 4.3.2. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, khoa học, công nghệ trong hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .......................137 4.3.3. Tiếp tục nghiên cứu, đề xuất triển khai thực hiện Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành dành cho doanh nghiệp giai đoạn 2021 - 2025................................141
4.3.4. Thực hiện thực chất Đề án nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp giai đoạn 2021 - 2030 .................................................143 4.3.5. Đảm bảo các điều kiện cần thiết để hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................................................146 4.3.6. Tăng cường kiểm tra, giám sát và tổng kết, chia sẻ kinh nghiệm; thực hiện tốt chế độ khen thưởng, kỷ luật, xử lý vi phạm trong hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .............................................................147 4.3.7. Nhóm giải pháp cụ thể góp phần khắc phục khó khăn trong công tác hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong tình hình hiện nay ...............................................................................................................................149 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 .......................................................................................157 KẾT LUẬN..................................................................................................................158 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................161 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ ................................................................................................................................171 DANH MỤC CÁC BẢNG PHỤ LỤC ........................................................................172
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TỪ VIẾT TẮT NỘI DUNG ASEAN: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á BLTD: Bảo lãnh tín dụng DNNVV: Doanh nghiệp nhỏ và vừa DNNN: Doanh nghiệp Nhà nước FTA: Hiệp định thương mại tự do KT-XH: Kinh tế - xã hội MNE: Doanh nghiệp đa quốc gia NSNN: Ngân sách Nhà nước NSTW: Ngân sách Trung ương NHTM: Ngân hàng thương mại TP: Thành phố QPPL: Quy phạm pháp luật VCCI: Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
DANH MỤC CÁC BẢNG PHỤ LỤC Phụ lục 1: Tiêu chí xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy định tại Điều 5, Nghị định số 80/2021/NĐ-CP ngày 26/8/2021 của Chính phủ. Phụ lục 2: Tình hình hoạt động của doanh nghiệp tại Việt Nam từ năm 2017 đến năm 2023. Phụ lục 3: Tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong tổng số doanh nghiệp thành lập mới năm 2023. Phụ lục 4: Tình hình phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam từ năm 2017 đến hết năm 2023. Phụ lục 5: Mức độ tiếp cận các chương trình hỗ trợ của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Phụ lục 6: Đánh giá của doanh nghiệp về việc tiếp cận các chính sách và chương trình hỗ trợ doanh nghiệp chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19. Phụ lục 7: Nguyên nhân dẫn đến doanh nghiệp chưa tiếp cận được các chính sách và chương trình hỗ trợ. Phụ lục 8: Kết quả khảo sát về tổ chức và chế độ làm việc của bộ phận/cán bộ pháp chế trong doanh nghiệp hiện nay. Phụ lục 9: Kết quả khảo sát về xu hướng sử dụng dịch vụ pháp lý của doanh nghiệp nhỏ và vừa. Phụ lục 10: Kết quả khảo sát về nhận thức và mức độ tương tác của các nhóm đối tượng khảo sát với Chương trình hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp. Phụ lục 11: Kết quả khảo sát về hạn chế, khó khăn, vướng mắc về nhân sự của các cơ quan nhà nước trong công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp. Phụ lục 12: Đánh giá của doanh nghiệp về việc tiếp cận các chính sách và chương trình hỗ trợ doanh nghiệp chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19.
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) là loại hình doanh nghiệp chiếm tỉ trọng rất lớn trong tổng thể doanh nghiệp, đóng góp lớn cho ngân sách Nhà nước và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế quốc gia. DNNVV chiếm khoảng 90% số doanh nghiệp và hơn 50% hoạt động sản xuất kinh tế [119]. Theo báo cáo của Cục Quản lý doanh nghiệp nhỏ Hoa Kỳ, đất nước này hiện có khoảng 28 triệu DNNVV, chiếm 99,9% số lượng doanh nghiệp, thu hút 60,6 triệu người làm, 47,1% lực lượng lao động tư nhân [110]. Tại Trung Quốc, có hơn 140 triệu DNNVV, nhìn chung, các DNNVV đóng góp hơn 60% tổng thu nhập quốc dân, hơn 50% nguồn thu thuế, 79% tạo việc làm và 68% xuất khẩu (2020) [131]. Tại Nhật Bản, các DNNVV chiếm 99,7% tổng số doanh nghiệp, sử dụng 32 triệu cá nhân, tương đương khoảng 68,8% lực lượng lao động khu vực tư nhân, đóng góp hơn 50% GDP (2016) [131]. Năm 2023, Việt Nam có 1.037.132 doanh nghiệp, theo thống kê của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, 97,2% số doanh nghiệp cả nước là DNNVV, ước khoảng 1.008.092 DNNVV; 62,6% số doanh nghiệp cả nước là doanh nghiệp siêu nhỏ. Hằng năm, các DNNVV đóng góp khoảng 40% GDP, nộp ngân sách nhà nước 30%, đóng góp giá trị sản lượng công nghiệp 33%, giá trị hàng hóa xuất khẩu 30%, thu hút gần 60% lao động, thu hút khoảng 32% tổng nguồn vốn, [52]… Trong xu thế phát triển nhanh chóng, mức độ đa dạng hóa cao của nền kinh tế và doanh nghiệp, hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV được thực hiện hiệu quả có ý nghĩa rất lớn và ngày càng thể hiện tính thiết yếu giúp DNNVV kịp thời tiếp cận, nắm bắt các chủ trương, chính sách hỗ trợ của Đảng, Nhà nước; giúp DNNVV tạo nhiều việc làm với chi phí thấp hơn, cải thiện mối quan hệ tốt hơn giữa các khu vực kinh tế khác nhau, phát huy và tận dụng các nguồn lực địa phương, giữ gìn các ngành nghề truyền thống, thể hiện bản sắc dân tộc; làm cho nền kinh tế năng động và hiệu quả hơn, đa dạng về hàng hóa, loại hình dịch vụ xã hội; giúp doanh nghiệp nhận thức và phòng tránh các rủi ro pháp lý và tăng cường năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Đồng thời, góp phần nâng cao hiệu quả công tác QLNN bằng pháp luật đối với doanh nghiệp và sâu xa hơn là thúc đẩy sự phát triển KT-XH của đất nước và các địa phương. Hiện nay, số lượng DNNVV được tiếp cận hỗ trợ pháp lý chưa nhiều; trong tổng số DNNVV tại Việt Nam hiện nay, chỉ có khoảng 8% nhận được sự hỗ trợ pháp lý [132]. Hệ thống các quy định pháp lý liên quan đến hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV chưa thực sự hoàn thiện, còn một số vướng mắc, bất cập. Ý thức tự giác, sự vào cuộc của các doanh nghiệp trong tiếp nhận hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý chưa thực sự quyết liệt; nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ còn tồn tại tư tưởng coi nhẹ vấn đề pháp lý. Một số cơ quan QLNN còn có thái độ chưa mạnh mẽ, quyết liệt trong việc thực hiện hoạt động hỗ trợ pháp lý cho các DNNVV. Dịch vụ hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV hiện nay vẫn 1
tập trung chủ yếu tại các tỉnh, thành phố lớn, trong khi đó, vùng nông thôn, vùng trung du miền núi còn rất thiếu về số lượng và hạn chế về chất lượng. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hỗ trợ pháp lý đối với DNNVV còn nhiều bất cập; nội dung tuyền truyền còn thiếu được đầu tư để đưa ra các nội dung tuyên truyền đầy đủ, ngắn gọn, có trọng tâm, trọng điểm và đúng đối tượng. Cán bộ chuyên trách thực hiện công tác hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý cho doanh nghiệp còn thiếu biên chế, đặc biệt là cán bộ có năng lực, trình độ trong lĩnh vực pháp lý. Dịch Covid-19 bùng phát khiến chuỗi cung ứng bị đứt gãy, chi phí sản xuất tăng cao, thị trường tiêu thụ sản phẩm bị thu hẹp dẫn đến nhiều DNNVV trong nước gặp khó khăn phải sản xuất cầm chừng, không trả được nợ ngân hàng trong khi sức cạnh tranh còn thấp hoặc phải giải thể. Nguy cơ về gián đoạn chuỗi cung ứng, giá hàng hóa, nguyên nhiên vật liệu nhập khẩu đầu vào của sản xuất gia tăng gây áp lực lớn lên hoạt động sản xuất, kinh doanh. Hệ quả do dịch Covid-19 không chỉ xuất hiện trọng thời gian dịch mà còn kéo dài cho đến hiện nay. Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, năm 2023, số doanh nghiệp nói chung rút lui khỏi thị trường là 158.800 doanh nghiệp, tăng 20% so với cùng kỳ năm trước; bình quân một tháng có 14.400 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường. Một trong những nguyên dẫn dẫn đến thực tế trên cần được nhận định là do chưa nhận được sự hỗ trợ thỏa đáng về thông tin, tư vấn và pháp lý. Về mặt lý luận, hiện nay số lượng đề tài khoa học nghiên cứu về pháp lý, thực tiễn hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam hiện nay còn rất khiêm tốn so với vai trò, vị trí và tầm quan trọng của nhóm doanh nghiệp này trong tiến trình phát triển của đất nước; đặc biệt, đến thời điểm hiện tại, chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu chuyên sâu, tổng thể về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam. Điều này đã và đang là một khoảng trống rất lớn về mặt lý luận cần thiết phải được nghiên cứu, đánh giá nghiêm túc và đồng bộ. Từ vị trí, vai trò và những cơ sở, căn cứ nêu trên, việc lựa chọn chủ đề “Hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV theo pháp luật Việt Nam hiện nay” làm đề tài luận án tiến sĩ là có tính cấp thiết cao, phù với yêu cầu lý luận và thực tiễn trong giai đoạn hiện nay. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Luận án hướng đến mục đích là đề xuất quan điểm, giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao chất lượng công tác hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để hoàn thành các mục đích nghiên cứu trên, luận án tập trung thực hiện các nhiệm vụ sau đây: - Nghiên cứu, tổng kết các công trình nghiên cứu, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV như khái niệm, đặc điểm, vai trò, nguyên tắc; bản chất của pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV; những yếu tố ảnh hưởng đến nội dung, hình thức hỗ trợ, pháp luật về hỗ 2
trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV; bổ sung một số vấn đề mới gắn với giai đoạn hiện nay. - Nghiên cứu tham khảo về kinh nghiệm xây dựng pháp luật và thực tiễn công tác hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV của một số quốc gia trên thế giới và quan điểm của các nhà nghiên cứu. Đưa ra nhận xét về các công trình nghiên cứu đã tiếp cận, đặt ra các giả thuyết, câu hỏi nghiên cứu cũng như xác định những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu. - Phân tích, đánh giá thực trạng pháp lý tình hình doanh nghiệp, DNNVV; thực tiễn thực hiện công tác hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV Việt Nam hiện nay. - Đưa ra các kiến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao chất lượng công tác hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu củ a luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là các vấn đề pháp lý liên quan đến hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Thời gian nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu trong giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2023 (từ khi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được ban hành đến thời điểm kết thúc việc nghiên cứu, khảo sát). - Địa bàn nghiên cứu: Luận án được nghiên cứu trên toàn bộ lãnh thổ nước Việt Nam; có sự tham khảo tại một số quốc gia trên thế giới. - Nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu, tổng kết và tiếp tục hoàn thiện các vấn đề lý luận; nghiên cứu, pháp lý và thực tiễn thực hiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV. Xác định các quan điểm, xu thế và phân tích chi tiết các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao hiệu quả hoạt động hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam trong thời gian tới. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án - Phương pháp luận: Quá trình nghiên cứu, tác giả đã dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử. Bám sát các đường lối, chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam; vận dụng, tuân thủ nghiêm túc các quy định của Nhà nước; bám sát chủ trương, văn bản pháp lý của các bộ, ngành, chính quyền địa phương liên quan đến công tác hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV. - Phương pháp cụ thể: + Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh: Từ hệ thống các quy định pháp lý, các tài liệu, số liệu đã thu thập, tác giả phân loại theo nhóm thông tin, phân tích các nội dung nghiên cứu; có sự so sánh, đối chiếu nhất định giữa các mốc thời gian, một số vấn đề liên quan. Theo đó, đề tài tổng hợp, rút ra các kết luận về thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV, kết quả đạt được, ưu điểm, hạn chế, xác định các nguyên nhân của vấn đề. Phương pháp này được sử dụng 3
tại nhiều nội dung ở tất cả các Chương gắn với sự cần thiết trong luận giải và làm rõ các vấn đề nghiên cứu. + Phương pháp nghiên cứu điểm, nghiên cứu chọn lọc: Quy định pháp lý về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam hiện nay đang phân bố ở nhiều văn bản pháp lý khác nhau; do đó, nghiên cứu sinh đã chọn lọc một số văn bản có tính trọng tâm như Luật Hỗ trợ DNNVV, Luật Trợ giúp pháp lý, Nghị định số 39/2018/NĐ-CP ngày 11/3/2018 về hướng dẫn Luật Hỗ trợ DNNVV, Quyết định số 345/QĐ-TTg ngày 05/4/2023 về phê duyệt Đề án “Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp giai đoạn 2021 - 2030”... Tại Việt Nam, hệ thống các DNNVV thường tập trung nhiều tại các thành phố lớn, khu công nghiệp, dịch vụ, trong khi các địa bàn vùng nông thôn, vùng núi, trung du thường có mật độ tập trung thưa thớt hơn. Do đó, tác giả tập trung nghiên cứu điểm tại một số tỉnh, thành phố, các địa bàn có quy mô lớn các DNNVV. + Phương pháp sơ đồ hóa: Để hỗ trợ cho việc phân tích, làm rõ các nội dung của đề tài luận án, tác giả sử dụng các dữ liệu đã phân tích để thiết lập các sơ đồ, mô hình hóa thông tin dưới dạng các bảng biểu, biểu đồ, bảng thống kê số liệu và một số hình ảnh gắn liền với công tác hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV. Phương pháp sơ đồ hóa được sử dụng nhiều nhất tại Chương 3 về tình hình DNNVV, thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam. + Phương pháp chuyên gia: Trong quá trình thực hiện luận án, nghiên cứu sinh thường xuyên, chủ động trao đổi với giáo viên hướng dẫn, các chuyên gia nghiên cứu, cán bộ thực tiễn giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam, quản lý doanh nghiệp và người làm trong các doanh nghiệp để xin ý kiến chuyên môn, trao đổi, tranh luận về các vấn đề vướng mắc. Từ đó, rà soát lại các vấn đề chưa rõ, chỉnh sửa các sai sót về nội dung, hình thức của đề tài. Với đặc thù công tác, trong thời gian nghiên cứu đề tài, nghiên cứu sinh đã chủ động tham gia vào các chương trình hội nghị, hội thảo, cuộc họp do Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tư pháp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Công thương, Bộ Tài chính, VCCI ... tổ chức. Qua đó, thu nhận các thông tin, tài liệu hữu ích, các kinh nghiệm thực tiễn; trao đổi, tranh luận các vấn đề về liên quan; tiếp thu các ý kiến đóng góp, các sáng kiến hay trong lĩnh vực hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án Các kết quả nghiên cứu của luận án có một số đóng góp mới nổi bật sau đây: Thứ nhất, luận án đã nghiên cứu, xây dựng các khái niệm hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV; tổng hợp, hệ thống hóa, góp phần bổ sung và làm phong phú thêm một số kiến thức lý luận về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV; trên cơ sở đó, bổ sung và phát triển vào kho tàng lý luận trong lĩnh vực quản lý doanh nghiệp nói chung và trong phạm vi hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV. Thứ hai, đã nghiên cứu, tổng hợp kinh nghiệm chính sách và pháp luật nước 4
ngoài (với 31 công trình trong nước và 20 công trình của nước ngoài), đặc biệt là tại các quốc gia phát triển mạnh về các DNNVV như Hòa Kỳ, Nhật Bản, châu Âu, các quốc gia có trình độ quản lý cao cũng như tại các quốc gia có sự tương đồng nhất định với Việt Nam trong lĩnh vực này; từ đó rút ra những vấn đề Việt Nam có thể học tập, tham khảo trong quá trình xây dựng, hoạch định chính sách, hoàn thiện các quy định của pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV. Thứ ba, nghiên cứu, đánh giá thực trạng quy định của pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam; trên cơ sở đó, đã chỉ ra 06 thành công và 04 nhóm hạn chế: (1) Việc ban hành các văn bản triển khai Luật Hỗ trợ DNNVV còn chậm, một số quy định chưa đồng bộ tại các văn bản khác nhau và còn tham chiếu đến các văn bản đã lạc hậu dẫn đến tính khả thi của hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý chưa cao; (2) Việc triển khai các chính sách hỗ trợ bằng nguồn NSNN còn vướng mắc; (3) Chỉ ra được những bất cập trong quy định pháp lý; (4) Việc tiếp cận Luật Hỗ trợ DNNVV và các chính sách hỗ trợ khác đối với DNNVV còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Về thực tiễn tổ chức hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV, luận án đã chỉ ra 03 nhóm hạn chế, bất cập cơ bản: (1) Bất cập từ cơ chế, chính sách; (2) Trong nguồn lực hỗ trợ; (3) Trong tổ chức thực hiện. Từ các kết quả và tồn tại, hạn chế đó, luận án đã xác định được nguyên nhân của vấn đề. Thứ tư, luận án đưa ra các quan điểm, kiến nghị, giải pháp trọng tâm trong sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan nhằm khắc phục các bất cập, hạn chế hiện nay và nâng cao khả năng quản lý. Đối với các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam trong thời gian tới, luận án đã đưa ra 08 giải pháp khác nhau, ngoài các giải pháp truyền thống đang triển khai hiện nay, luận án đề xuất giải pháp tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và triển khai thực hiện Đề án nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp giai đoạn 2021 - 2030 vốn là những vấn đề mới cần được tích cực triển khai. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án Về lý luận: Các kết quả nghiên cứu của luận án góp phần tổng hợp, hệ thống hóa các vấn đề lý luận và quy định pháp lý liên quan, đưa ra những ý kiến, nhận định dựa trên các luận chứng khoa học góp phần làm phong phú thêm lý luận về hoàn thiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV. Đồng thời, nghiên cứu sinh cũng đưa ra một số vấn đề mới qua đánh giá, tổng kết thực tiễn để gợi mở các nghiên cứu, đánh giá chuyên sâu, làm rõ hơn các vấn đề lý luận trong lĩnh vực này. Về thực tiễn: Luận án là công trình nghiên cứu một cách toàn diện, hệ thống và chuyên sâu về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV theo pháp luật Việt Nam hiện nay. Theo đó, kết quả nghiên cứu của luận án có giá trị tham khảo đối với các cơ quan QLNN trong công tác hoạch định chính sách, xây dựng, hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực quản lý doanh nghiệp nói chung và hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối 5
với DNNVV nói riêng. Với các kết quả nghiên cứu thực chất, khách quan và công phu, luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ nghiên cứu, giảng dạy và học tập tại các trung tâm nghiên cứu, các vụ, viện, trường học trong lĩnh vực kinh tế, quản lý doanh nghiệp, chính sách. 7. Cơ cấu của luận án Luận án được thiết kế với 160 trang; ngoài phần mở đầu, bảng phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, luận án được bố cục thành 4 chương. Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án. Chương 2: Lý luận và pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chương 3: Tình hình doanh nghiệp nhỏ và vừa, thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam. Chương 4: Quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam trong thời gian tới. 6
Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước có liên quan đến đề tài luận án 1.1.1. Nhóm các công trình nghiên cứu lý luận hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa - Giáo trình “Quản trị doanh nghiệp” của Lê Văn Tâm, Ngô Kim Thanh, Đại học Kinh tế quốc dân (2008) [58]. Giáo trình đã giới thiệu những vấn đề chung về quản trị doanh nghiệp, cung cấp các kiến thức cơ bản về quản trị doanh nghiệp, nhà quản trị, chức năng và lĩnh vực quản trị doanh nghiệp, cơ cấu quản trị doanh nghiệp; trình bày các vấn đề về chỉ huy trong quản trị doanh nghiệp, giám đốc doanh nghiệp, phân cấp, phân quyền và ủy quyền trong quản trị doanh nghiệp, thông tin và quyết định, hoạch định chương trình quản trị doanh nghiệp; phân tích về vấn đề quản trị nhân sự và đổi mới kỹ thuật công nghệ trong doanh nghiệp; trình bày về kết quả kinh doanh và kiểm tra kiểm soát trong doanh nghiệp bao gồm quản trị chi phí, kết quả theo phương thức tính mức lãi thô, quản trị các chính sách tài chính, công tác kiểm soát trong doanh nghiệp. Giáo trình cung cấp cho nghiên cứu sinh các kiến thức quan trọng, nền tảng liên quan để bản chất bên trong, hoạt động của doanh nghiệp, cách thức quản trị của doanh nghiệp. Qua đó, tác giả có sự nhận định đúng đắn về doanh nghiệp, định hướng trong phân tích các nội dung liên quan, làm cơ sở để phân tích các nội dung liên quan đến công tác hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV. - Giáo trình “Quản trị doanh nghiệp nhỏ và vừa” của Phạm Văn Hạnh, Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, NXB Khoa học Tự nhiên và Công nghệ (2021) [84]. Giáo trình bao gồm 11 chương, diễn giải các nội dung tổng quan về DNNVV, khởi sự doanh nghiệp, thành lập doanh nghiệp, nhượng quyền kinh doanh, lập kế hoạch kinh doanh trong DNNVV, hoạt động marketing trong DNNVV, quản trị sản xuất và tác nghiệp trong DNNVV, quản trị hoạt động dịch vụ trong DNNVV, quản trị tài chính trong DNNVV, quản trị nhân lực trong DNNVV, đánh giá hiệu quả sản xuất, kinh doanh của DNNVV. Giáo trình này hỗ trợ cho nghiên cứu sinh các kiến thức cốt lõi về bản chất, quá trình hoạt động của DNNVV từ tổng quát đến chi tiết và cách thức quản trị đối với một DNNVV. Qua đó, giúp tác giả mở rộng tư duy nhận thức, hiểu sâu về nhóm doanh nghiệp này, lấy đó làm cơ sở cho các hoạt động nghiên cứu, phân tích chung cũng như tập trung vào phạm vi hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV. - Sách “Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa - Kinh nghiệm Việt Nam và Đức” của Hội đồng lý luận Trung ương, NXB Chính trị Quốc gia Sự thật (2017). Cuốn sách tổng hợp các bài viết của nhiều học giả, các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý Việt Nam và Đức trong lĩnh vực quản lý doanh nghiệp; các bài viết trình bày chuyên sâu các vấn đề xung quanh sự phát triển của DNNVV như: vai trò, tầm quan trọng của các DNNVV trong nền 7
kinh tế; kinh nghiệm phát triển DNNVV của Việt Nam và Đức; cơ hội và thách thức đối với DNNVV cùng các chủ trương, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Dân chủ xã hội Đức trong hỗ trợ DNNVV phát triển; biện pháp thiết thực để đổi mới, sáng tạo và phát triển nhóm doanh nghiệp này trong giai đoạn mới… Các bài viết được trình bày trong cuốn sách giúp tác giả hiểu sâu hơn về vị trí, vai trò của các DNNVV, các kinh nghiệm quý báu được tích lũy qua nhiều năm trong quản lý, phát triển nhóm doanh nghiệp này; nắm được những cơ hội và thách thức trong thời gian tới cũng như cập nhật các chủ trương, chính sách của Việt Nam, trọng tâm là tạo động lực thúc đẩy sự phát triển của các DNNVV trong thời gian tới. Đây cũng là điều kiện để tác giả tham khảo mô hình, kinh nghiệm hay của nước Cộng hòa Liên bang Đức - một đất nước có số lượng DNNVV lớn và có nhiều kinh nghiệm trong công tác quản lý doanh nghiệp. Qua đó, tác giả có thể tham khảo, trích dẫn trong phần nghiên cứu lý luận, khảo sát thực tiễn và đưa ra giải pháp, kiến nghị. - Sách “Doanh nghiệp siêu nhỏ” của tác giả Paul Mladjenovic, do Chi Nhân dịch, NXB Công thương (2020) [86]. Cuốn sách với 5 phần, được sắp xếp theo trình tự những công việc mà doanh nghiệp siêu nhỏ cần phải xử lý khi điều hành hoạt động. Cuốn sách trình bày về vấn đề khởi sự với doanh nghiệp siêu nhỏ, cách xây dựng một bản kế hoạch kinh doanh, phần quan trọng nhất trong kinh doanh - chính là con người và sự hiện diện của của người kinh doanh trên Internet và cách kiến tạo sự hiện diện đó, việc tìm kiếm các cơ hội trên thị trường. Tìm kiếm các ý tưởng khởi nghiệp siêu nhỏ, đề cập tới mọi khía cạnh, từ tạo ra sản phẩm và dịch vụ để đấu giá, viết, tự xuất bản, marketing liên kết, cho đến quảng cáo. Tác giả tập trung vào chủ đề marketing vốn là giai đoạn gây khó dễ cho hầu hết những người tham gia vào lĩnh vực kinh doanh; hướng dẫn cách tìm kiếm khách hàng tốt nhất đến các bước cần thực hiện trong quy trình marketing, cách thức tiếp cận thị trường khác nhau như quảng bá, viết bài trên các ezine đến marketing qua blog. Doanh nghiệp siêu nhỏ chiếm tỉ trọng rất lớn trong nhóm DNNVV, do đó, nghiên cứu tác phẩm này giúp tác giả hiểu sâu hơn về bản chất, hoạt động của các doanh nghiệp siêu nhỏ, là cơ sở để đưa ra các hướng nghiên cứu, nhận định, đánh giá và các giải pháp sát thực không chỉ DNNVV nói chung mà áp dụng đặc trưng cần thiết đối với các doanh nghiệp siêu nhỏ. - Cẩm nang “Chuyên đề về hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp”, NXB Tư pháp - Bộ Tư pháp (2013) [72]. Cuốn sách đã trình bày các nội dung, hình thức hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp theo Nghị định số 66/2008/NĐ-CP ngày 28/5/2008 của Chính phủ. Trọng tâm hướng dẫn các kỹ năng, hoạt động, nghiệp vụ liên quan đến hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp như kỹ năng xây dựng các tài liệu, phổ biến các văn bản quy phạm pháp luật liên quan; bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho doanh nghiệp; giải đáp thắc mắc về pháp luật cho doanh nghiệp; đối thoại và tiếp nhận kiến nghị của doanh nghiệp về hoàn thiện pháp luật kinh doanh. Cuốn cẩm nang mặc dù đã có những thay đổi nhất định do Nghị định số 66/2008/NĐ-CP đã được thay thế; tuy nhiên, nhiều vấn đề liên quan đến kỹ năng thực hành được tác giả đưa ra là điều kiện quan trọng để nghiên cứu 8
sinh có thêm định hướng khi đưa ra các kiến nghị, giải pháp bởi muốn làm tốt công tác hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV cần có hệ thống cẩm nang hướng dẫn, cũng như đào tạo, bồi dưỡng kiến thức cho đội ngũ cán bộ làm công tác hỗ trợ. - Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ “Vai trò của Nhà nước trong hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0: Thực trạng và giải pháp”, Nguyễn Hoa Cương, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (2022) [74]. Đề tài đã khảo sát tổng quan tình hình nghiên cứu, làm rõ những vấn đề lý luận chủ yếu về vai trò của Nhà nước trong hỗ trợ DNNVV; rà soát, nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về hỗ trợ của Nhà nước dành đối với DNNVV; đánh giá vai trò của Nhà nước trong hỗ trợ và phát triển DNNVV ở Việt Nam thời gian qua; đề xuất một số giải pháp để xác định phù hợp và thực hiện có hiệu quả vai trò của Nhà nước trong hỗ trợ DNNVV tại Việt Nam trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Các giải pháp sẽ tập trung vào việc đảm bảo tính hiệu quả khi triển khai, đáp ứng nhu cầu mới của doanh nghiệp trong tình hình mới, phù hợp với yêu cầu mới đặt ra của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và hội nhập kinh tế toàn cầu. Đề tài này nghiên cứu hoạt động hỗ trợ của Nhà nước đối với các DNNVV nói chung; cho phép nghiên cứu sinh tham khảo một số nội dung về vai trò của Nhà nước trong hỗ trợ DNNVV, tìm hiểu một số vấn đề về lý luận, kinh nghiệm quốc tế và giải pháp có liên quan chặt chẽ đến phạm vi hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý của Nhà nước đối với DNNVV. - Luận án tiến sĩ “Phát huy vai trò của Nhà nước trong phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam” của Lê Quang Mạnh, Đại học Kinh tế quốc dân (2011) [60]. Luận án này nghiên cứu chuyên sâu về lý thuyết về vai trò của Nhà nước trong phát triển kinh tế, sự cần thiết của việc phát triển DNNVV, vai trò cơ bản của Nhà nước trong phát triển DNNVV, kinh nghiệm quốc tế trên lĩnh vực này. Phân tích về thực trạng phát triển DNNVV ở Việt Nam, những yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến sự phát triển của DNNVV, vai trò của Nhà nước trong phát triển DNNVV với những thành tựu đã đạt được cũng như những tồn tại, hạn chế. Phân tích mô hình các yếu tố tác động đến sự phát triển của DNNVV bao gồm các yếu tố nội sinh và ngoại sinh; mô tả số liệu sử dụng cho mô hình phân tích; mô tả ước lượng các yếu tố ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của DNNVV. Tác giả Luận án đã đưa ra các lựa chọn tối ưu mô hình phát triển DNNVV, quan điểm xác định vai trò của Nhà nước trong phát triển DNNVV ở Việt Nam và các giải pháp cụ thể để phát huy vai trò của Nhà nước trong phát triển DNNVV ở Việt Nam hiện nay. Cách thức tiếp cận của Luận án có những điểm khác nhau tương đối, tuy nhiên, đây là nguồn tài liệu có ý nghĩa nhất định trong hỗ trợ tác giả tham khảo chức năng, vai trò của Nhà nước trong hỗ trợ phát triển DNNVV, tham khảo kinh nghiệm quốc tế; nắm bắt tình hình phát triển, kết quả đạt được và tồn tại, hạn chế trong vai trò của Nhà nước trong phát triển DNNVV; tham khảo các các yếu tố tác động đến sự phát triển của DNNVV ở Việt Nam và các kiến nghị, giải phát nhằm phát huy tốt hơn vai trò của Nhà nước trong phát triển DNNVV tại Việt Nam trong thời gian tới. 9
1.1.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về pháp luật hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa - Sách “Luật Doanh nghiệp, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật Đầu tư và các chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp” do tác giả Thu Phương hệ thống, NXB Lao động (2020) [89]. Cuốn sách được thiết kế thành 5 phần, trình bày về Luật Doanh nghiệp (được thông qua tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIV); Luật Hỗ trợ DNNVV và các văn bản hướng dẫn thi hành; Luật Đầu tư và Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (được thông qua tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIV); quy định về đầu tư vốn nhà nước và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp; quy định mới về hỗ trợ pháp lý, hỗ trợ nguồn nhân lực cho DNNVV và hướng dẫn đăng ký doanh nghiệp. Cuốn sách giúp tác giả nắm bắt, cập nhật các quy định của các văn bản pháp lý mới nhất trong lĩnh vực quản lý doanh nghiệp và hỗ trợ DNNVV tại Việt Nam hiện nay. Trên cơ sở đó, vận dụng, trích dẫn, khảo sát và sử dụng trong quá trình nghiên cứu thực trạng pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV. - Sách “Tìm hiểu về Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (hiện hành)” của PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, NXB Chính trị quốc gia Sự thật (2018) [75]. Cuốn sách này luận giải các vấn đề xoay quanh Luật Hỗ trợ DNNVV được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIV, Kỳ họp thứ 3 thông qua ngày 12/6/2017 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018. Trên cơ sở Luật, việc tác giả luận giải một số vấn đề, các điều, khoản cụ thể giúp tác giả hiểu sâu hơn, củng cố kiến thức về các quy định chi tiết liên quan đến hỗ trợ DNNVV nói chung và các vấn đề liên quan đến hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam hiện nay. - Sách “Thể chế hỗ trợ đổi mới công nghệ cho các DNNVV ở Việt Nam trong bối cảnh mới” của PGS.TS. Nguyễn Chiến Thắng, ThS. Trần Văn Hoàng, NXB Khoa học xã hội (2022) [76]. Nội dung phân tích chính của cuốn sách bao gồm các vấn đề hệ thống hóa cơ sở lý luận về thể chế hỗ trợ các DNNVV đổi mới công nghệ; phân tích, đánh giá thực trạng thể chế hỗ trợ các DNNVV đổi mới công nghệ tại Việt Nam trong giai đoạn 2010 - 2020, làm rõ những điểm tích cực và những hạn chế về hiệu quả của các thể chế hỗ trợ nhóm doanh nghiệp này trong đổi mới công nghệ cũng như tìm ra các nguyên nhân, yếu tố làm hạn chế hiệu quả chính sách hỗ trợ DNNVV đổi mới công nghệ thời gian qua; đồng thời, đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy thể chế hỗ trợ các DNNVV của Việt Nam đổi mới công nghệ ở giai đoạn tới gắn với bối cảnh mới. Trong thời kỳ cách mạng khoa học và công nghệ đang phát triển hết sức nhanh chóng, kỷ nguyên 4.0, trí tuệ nhân tạo đang trở thành một xu thế tất yếu của thời đại và đang tác động ngày càng sâu rộng đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Việc nghiên cứu tác phẩm này là cơ hội để tác giả có sự nhìn nhận cập nhật mới về thể chế, các yếu tố công nghệ có thể hỗ trợ DNNVV tại Việt Nam trong thời gian tới. Đây cũng là cơ sở để tác giả tham khảo, bổ sung vào phần đánh giá ứng dụng công nghệ trong hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV cũng như các kiến nghị, giải pháp tại Chương 4 của luận án. 10
- Sách “Thể chế pháp luật kinh tế một số quốc gia trên thế giới” do Nguyễn Văn Giàu, Nguyễn Văn Phúc, Nguyễn Đình Cung chủ biên (Ủy ban Thường vụ Quốc hội), NXB Tài chính (2016) [78]. Các tác giả đã trình bày tổng quan về thể chế pháp luật kinh tế như quan niệm về thể chế pháp luật kinh tế; các yếu tố tác động đến thể chế pháp luật kinh tế của các quốc gia; pháp luật về quản lý kinh tế; pháp luật về các chủ thể kinh doanh; pháp luật điều chỉnh các hoạt động kinh doanh. Nghiên cứu thể chế pháp luật kinh tế của 06 quốc gia: Hoa Kỳ, Cộng hoà Liên bang Đức, Úc, Hàn Quốc và Malaysia. Trên cơ sở đó, nhóm tác giả đã đưa ra các kiến nghị, đề xuất về cải cách thể chế pháp luật kinh tế của Việt Nam trên các phương diện khuyến khích, hỗ trợ đầu tư, sản xuất, kinh doanh; chế độ sở hữu; các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp và vấn đề về hợp đồng. Nghiên cứu cuốn sách này giúp tác giả có góc nhìn tổng quát về hệ thống thể chế pháp luật ở tầm vĩ mô trong lĩnh vực kinh tế, mở rộng tham khảo tại 06 quốc gia có những thế mạnh, nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực pháp luật kinh tế nói chung cũng như các kiến thức chuyên sâu trong lĩnh vực quản lý doanh nghiệp. Bên cạnh đó, tác giả có điều kiện tham khảo các kiến nghị, đề xuất được các tác giả đưa ra dựa trên cơ sở nghiên cứu thể chế của các quốc gia và vận dụng vào tình hình thực tiễn của Việt Nam. - Sách “Pháp luật hỗ trợ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam”, Nguyễn Cúc, Đặng Ngọc Lợi, Hồ Văn Vinh và Nguyễn Hữu Thắng (1997), NXB Chính trị Quốc gia [77]. Cuốn sách tập trung nghiên cứu các quy định của pháp luật về hỗ trợ phát triển DNNVV tại Việt Nam vào thời điểm hiện tại. Các hình thức hỗ trợ theo pháp luật đối với nhóm doanh nghiệp này như hỗ trợ vay vốn, hỗ trợ tư vấn, trợ giúp pháp lý… Mặc dù kết quả nghiên cứu đã được đưa ra cách đây gần 20 năm và nội dung nghiên cứu dừng lại ở góc độ chung là hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhưng cũng là điều kiện nhất định giúp tác giả có sự tham khảo, đối chiếu sự thay đổi về mặt pháp luật trong hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV tại Việt Nam ở các mốc thời gian trước đây so với hiện tại. - Luận án tiến sĩ “Pháp luật về hỗ trợ của Nhà nước đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam hiện nay” của Bùi Bảo Tuấn, Đại học Luật Hà Nội (2020) [44]. Luận án đã làm rõ các vấn đề tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý thuyết liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu. Phân tích các vấn đề lý luận như khái niệm, đặc điểm, phương thức phân loại, vai trò của DNNVV đối với sự phát triển KT-XH của đất nước, sự cần thiết của sự hỗ trợ Nhà nước đối với DNNVV trong giai đoạn hiện nay; làm rõ các vấn đề về nguyên tắc hỗ trợ, lý luận của pháp luật về hỗ trợ của Nhà nước đối với DNNVV; những yếu tố ảnh hưởng đến nội dung pháp luật về hỗ trợ thông tin, tư vấn và pháp lý đối với DNNVV; lược sử quá trình hình thành và phát triển của pháp luật trong phạm vi nghiên cứu của luận án; khảo sát và chỉ ra kinh nghiệm của một số quốc gia về sự hỗ trợ của Nhà nước đối với DNNVV như Nga, Western Balkans, Thổ Nhĩ Kỳ, Hàn Quốc, Malaysia. Phân tích thực trạng pháp luật về sự hỗ trợ của Nhà nước đối với DNNVV ở Việt Nam hiện nay; đưa ra định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao 11