Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:217

Thêm vào BST

Báo xấu

653
lượt xem 136
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án nghiên cứu những vấn đề về lý luận và thực tiễn phát triển Bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXH TN); phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển BHXH TN; đề xuất một số giải pháp phát triển BHXH TN đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, xây dựng mô hình nghiên cứu và rút ra được những nhân tố tác động đến sự tham gia BHXH TN.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ PHẠM THỊ LAN PHƯƠNG NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN ĐỐI VỚI NGƯỜI LAO ĐỘNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2015
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ PHẠM THỊ LAN PHƯƠNG NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN ĐỐI VỚI NGƯỜI LAO ĐỘNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC Chuyên ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 62 31 01 05 Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Văn Song HÀ NỘI - 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng dùng bảo vệ để lấy bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Tác giả Phạm Thị Lan Phương i
LỜI CẢM ƠN Trong thời gian thực hiện luận án, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo khoa Kinh tế và PTNT, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, một số cơ quan, ban ngành, các cán bộ, đồng nghiệp và bạn bè, nhờ đó Luận án của tôi đã được hoàn thành. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới GS.TS. Nguyễn Văn Song, người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ và định hướng giúp tôi trưởng thành trong công tác nghiên cứu và hoàn thiện Luận án. Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường, tôi nhận được sự hướng dẫn và giúp đỡ tận tình của tập thể các Thầy, Cô giáo trong Bộ môn Kinh tế Tài nguyên và Môi trường, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Ban Quản lý đào tạo Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Tôi xin ghi nhận và biết ơn sự đóng góp quý báu của các Thầy, Cô. Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo tạp chí BHXH Việt Nam, ban Lãnh đạo của BHXH tỉnh Vĩnh Phúc và Lãnh đạo của BHXH các huyện trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, Cục thống kê Vĩnh Phúc, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Vĩnh Phúc, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Tổng cục Thống kê; bà con nông dân các huyện Bình Xuyên, Yên Lạc, Tam Đảo, Vĩnh Tường, Lập Thạch, Thành phố Vĩnh Yên, thị xã Phúc Yên... đã nhiệt tình hợp tác và giúp đỡ tôi thực hiện luận án. Trong thời gian học tập và nghiên cứu, tôi cũng đã nhận được sự hỗ trợ và giúp đỡ tận tình từ Ban giám hiệu cùng đồng nghiệp của tôi ở Trường Cao đẳng nghề Cơ khí Nông nghiệp, tôi xin trân trọng cảm ơn. Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới đồng nghiệp, bạn bè, gia đình, đặc biệt là chồng và các con tôi đã luôn kịp thời động viên, chia sẻ và tạo điều kiện tốt nhất giúp tôi hoàn thành luận án của mình. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Tác giả Phạm Thị Lan Phương ii
MỤC LỤC Trang Lời cam đoan ..................................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii Mục lục ............................................................................................................................ iii Danh mục các từ viết tắt ................................................................................................. vii Danh mục bảng ................................................................................................................ ix Danh mục đồ thị .............................................................................................................. xii Danh mục sơ đồ, hộp ..................................................................................................... xiv Trích yếu luận án ............................................................................................................ xv Thesis abstract............................................................................................................... xvii Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................ 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................. 4 1.2.1. Mục tiêu chung ..................................................................................................... 4 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................... 4 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 4 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................... 4 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 4 1.4. Những đóng góp mới của luận án ......................................................................... 4 Phần 2. Tổng quan tài liệu ............................................................................................. 6 2.1. Cơ sở lý luận về bảo hiểm xã hội và phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ......... 6 2.1.1. Một số khái niệm về bảo hiểm, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm xã hội tự nguyện và các vấn đề liên quan ............................................................................ 6 2.1.2. Những quy định cơ bản về chế độ bảo hiểm xã hội tự nguyện ở Việt Nam ......... 7 2.1.3. Vai trò của bảo hiểm xã hội, bảo hiểm xã hội tự nguyện ..................................... 9 2.1.4. Đặc điểm và nguyên tắc của bảo hiểm xã hội tự nguyện.................................... 10 2.1.5. Cơ sở khoa học của sự phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ............................ 13 2.1.6. Phát triển và phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ............................................ 20 2.1.7. Các mối quan hệ giữa các bên liên quan trong bảo hiểm xã hội tự nguyện ....... 27 iii
2.1.8. Những yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ............. 28 2.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ................................... 30 2.2.1. Thực tiễn bảo hiểm xã hội tự nguyện ở các nước trên thế giới .......................... 30 2.2.2. Các nghiên cứu liên quan tới sự phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ở Việt Nam và trên thế giới.................................................................................... 34 2.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho sự phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Vĩnh Phúc ............................................................................................... 42 Tóm tắt phần 2 ................................................................................................................ 44 Phần 3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 45 3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Vĩnh Phúc ........................................... 45 3.1.1. Điều kiện tự nhiên............................................................................................... 45 3.1.2. Điều kiện xã hội .................................................................................................. 47 3.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 54 3.2.1. Cách tiếp cận và Khung phân tích ...................................................................... 54 3.2.2. Chọn điểm nghiên cứu ........................................................................................ 56 3.2.3. Nguồn tài liệu thu thập........................................................................................ 57 3.2.4. Phương pháp xử lý và phân tích thông tin .......................................................... 60 3.2.5. Các chỉ tiêu phân tích cơ bản .............................................................................. 63 Tóm tắt phần 3 ................................................................................................................ 65 Phần 4. Thực trạng phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ................................................................... 66 4.1. Thực trạng phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Vĩnh Phúc................. 66 4.1.1. Thực trạng phát triển hệ thống cung ứng dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Vĩnh Phúc .................................................................................. 66 4.1.2. Phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ........................................................................................................... 71 4.1.3. Phát triển doanh thu bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ........................................................................................................... 77 4.1.4. Phát triển tổ chức thực hiện chi trả, giải quyết chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh ........................ 78 iv
4.1.5. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn của đối tượng đang tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện qua điều tra khảo sát người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc .................................................................................................... 79 4.2. Các nhóm yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ........................................... 83 4.2.1. Ảnh hưởng của chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện tới sự phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện .................................................................................. 83 4.2.2. Ảnh hưởng của thông tin tuyên truyền tới sự phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ............................................................................................................ 86 4.2.3. Nhóm yếu tố liên quan tới chất lượng dịch vụ của cơ quan bảo hiểm xã hội................................................................................................................... 91 4.2.4. Nhóm yếu tố từ bản thân người lao động ........................................................... 93 Tóm tắt phần 4 .............................................................................................................. 122 Phần 5. Giải pháp phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ................................................................. 123 5.1. Căn cứ xây dựng giải pháp phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ........................................................................................... 123 5.1.1. Dự báo nhu cầu tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Vĩnh Phúc........ 123 5.1.2. Quan điểm chung về phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động tại tỉnh Vĩnh Phúc .............................................................................. 123 5.1.3. Mục tiêu phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động tại tỉnh Vĩnh Phúc .................................................................................................. 124 5.2. Một số giải pháp phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ..................................................................... 124 5.2.1. Hoàn thiện, sửa đổi cơ chế chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện .................. 125 5.2.2. Giải pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phụ trách, tổ chức dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện ............................................................................................... 131 5.2.3. Giải pháp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong thực hiện bảo hiểm xã hội tự nguyện ...................................................................................... 133 5.2.4. Giải pháp tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện ...................................................................................... 134 v
5.2.5. Giải pháp tăng cường công tác quản lý nguồn vốn quỹ bảo hiểm xã hội tự nguyện .......................................................................................................... 139 5.2.6. Giải pháp phát triển kinh tế - xã hội, ổn định an sinh xã hội tỉnh Vĩnh Phúc ......................................................................................................... 139 Phần 6. Kết luận và khuyến nghị............................................................................... 144 6.1. Kết luận ............................................................................................................. 144 6.2. Khuyến nghị ...................................................................................................... 145 Danh mục công trình đã công bố có liên quan đến luận án .......................................... 147 Tài liệu tham khảo ........................................................................................................ 148 Phụ lục .......................................................................................................................... 155 vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt ASXH: An sinh xã hội BH: Bảo hiểm BHTN: Bảo hiểm thất nghiệp BHXH TN: Bảo hiểm xã hội tự nguyện BHXH: Bảo hiểm xã hội BHYT: Bảo hiểm y tế CĐ: Cao đẳng CMKT: Chuyên môn kỹ thuật CNH-HĐH: Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa CNTT: Công nghệ thông tin CS: Chính sách CSXH: Chính sách xã hội DN: Doanh nghiệp ĐH: Đại học EFA: Exploratory Factor Analysis – Phân tích nhân tố khám phá IPSARD: Institute of Policy and Strategy for Agriculture and Rural Development Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp nông thôn ILO: International Labour Organization Tổ chức Lao động quốc tế ILSSA: Institute of Labour Science and Social Affairs Viện khoa học Lao động và Xã hội KT-XH Kinh tế - Xã hội KMO: Kaiser-Meyer-Olkin LĐ: Lao động LLLĐ: Lực lượng lao động NLĐ: Người lao động NSNN: Ngân sách Nhà nước vii
SXHH: Sản xuất hàng hóa SPSS: Statistical Packege for Social Sciences – Phần mềm xử lý thống kê TNLĐ-BNN Tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp TC: Trung cấp THCS: Trung học cơ sở THPT: Trung học phổ thông TN: Thu nhập VC: Viên chức XH: Xã hội viii
DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 2.1. Số người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tại Việt Nam ....................... 41 Bảng 2.2. Tình hình thu quỹ bảo hiểm xã hội tự nguyện và mức đóng bảo hiểm xã hội bình quân ........................................................................................... 42 Bảng 3.1. Hiện trạng sử dụng đất tại tỉnh Vĩnh Phúc năm 2014 .................................. 46 Bảng 3.2. Quy mô và cơ cấu dân số tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2009-2013 .................. 47 Bảng 3.3. Quy mô lực lượng lao động phân theo khu vực, giới tính ........................... 48 Bảng 3.4. Lực lượng lao động đã qua đào tạo theo giới tính, khu vực ........................ 50 Bảng 3.5. Lao động đang làm việc phân theo thành phần kinh tế................................ 50 Bảng 3.6. Cơ cấu lao động theo ngành kinh tế ............................................................. 51 Bảng 3.7. Bảng tóm tắt phương pháp tiếp cận sử dụng............................................... 55 Bảng 3.8. Đặc điểm chính của chọn điểm nghiên cứu ................................................. 57 Bảng 3.9. Số mẫu được điều tra phân theo đơn vị hành chính ..................................... 59 Bảng 4.1. Số lượng cán bộ, viên chức cơ quan bảo hiểm xã hội tỉnh Vĩnh Phúc (2008 - 2013)................................................................................................ 69 Bảng 4.2. Các hoạt động tuyên truyền của bảo hiểm xã hội tỉnh Vĩnh Phúc ............... 71 Bảng 4.3. Số người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trong tổng số người tham gia Bảo hiểm xã hội tại tỉnh Vĩnh Phúc (2009 - 2013) ....................... 72 Bảng 4.4. Số lượng và tỷ lệ người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện phân theo ngành nghề (2009 - 2013) .................................................................... 73 Bảng 4.5. Số lượng lao động tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện phân theo khu vực (2011 - 2013).................................................................................. 74 Bảng 4.6. Mức phí tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện phân theo đối tượng tham gia (tính đến hết năm 2013) ................................................................ 75 Bảng 4.7. Số thu bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Vĩnh Phúc (2009-2013) ............ 78 Bảng 4.8. Tình hình hoàn thành kế hoạch thu bảo hiểm xã hội tự nguyện .................. 78 Bảng 4.9. Số chi trả bảo hiểm xã hội tự nguyện từ quỹ bảo hiểm xã hội tỉnh Vĩnh Phúc..................................................................................................... 79 ix
Bảng 4.10. Ý kiến đánh giá của người lao động về chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện ................................................................................................... 80 Bảng 4.11. Ý kiến đánh giá của người lao động về mức đóng, hưởng về chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện ................................................................ 86 Bảng 4.12. Đội ngũ cán bộ và người làm công tác tuyên truyền bảo hiểm xã hội tự nguyện cấp xã, phường, thị trấn ............................................................ 87 Bảng 4.13. Mức nhận biết và đánh giá của cán bộ về đối tượng thụ hưởng chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện ...................................................... 88 Bảng 4.14. Nguồn thông tin về chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện mà người lao động có được ....................................................................................... 89 Bảng 4.15. Đánh giá của người lao động về công tác phục vụ và dịch vụ bảo hiểm của cơ quan bảo hiểm xã hội ............................................................ 92 Bảng 4.16. Nhu cầu, mong muốn tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người lao động ........................................................................................... 94 Bảng 4.17. Một số đặc điểm cơ bản của đối tượng điều tra, khảo sát ......................... 96 Bảng 4.18. Quyền lợi và mục đích tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện .................... 99 Bảng 4.19. Thống kê mô tả biến nghiên cứu ............................................................. 100 Bảng 4.20. Tổng hợp kết quả kiểm định Cronbach’s Alpha ...................................... 102 Bảng 4.21. Ảnh hưởng của thu nhập và quyết định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người lao động ................................................................. 106 Bảng 4.22. Mối quan hệ giữa thu nhập và việc lựa chọn mức đóng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người lao động....................................... 110 Bảng 4.23. Mối quan hệ giữa mức độ ổn định thu nhập và mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện của người lao động ...................................................... 112 Bảng 4.24. Thu nhập bình quân của người lao động phân theo ngành nghề ............. 113 Bảng 4.25. Mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện của người lao động xét theo ngành nghề............................................................................................... 114 Bảng 4.26. Thu nhập bình quân của người lao động phân theo khu vực................... 117 Bảng 4.27. Trình độ học vấn của người lao động phân theo khu vực và giới tính ........ 119 Bảng 4.28. Mối quan hệ giữa mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện và hiểu biết về chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện ................................................ 121 Bảng 5.1. Dự báo nguồn lao động và sử dụng lao động toàn tỉnh đến năm 2020........ 123 x
Bảng 5.2. Dự báo nguồn lao động và cơ cấu sử dụng lao động toàn tỉnh đến năm 2025 .................................................................................................... 129 Bảng 5.3. Đề xuất hỗ trợ ngân sách cho bảo hiểm xã hội tự nguyện cho các đối tượng nông dân và lao động thu nhập thấp (người nghèo) .................. 130 Bảng 5.4. Đề xuất quy hoạch cán bộ, viên chức phụ trách bảo hiểm xã hội tự nguyện giai đoạn 2015 - 2025 ............................................................... 132 xi
DANH MỤC ĐỒ THỊ STT Tên đồ thị Trang Đồ thị 3.1. Cơ cấu dân số Vĩnh Phúc xét theo nhóm tuổi ......................................... 48 Đồ thị 3.2. Tỷ lệ dân số tham gia lực lượng lao động .............................................. 49 Đồ thị 3.3. Tăng trưởng GDP các ngành của Vĩnh Phúc (2008 - 2013) ................... 53 Đồ thị 3.4. Thu chi ngân sách tỉnh Vĩnh Phúc (2009 - 2013) ................................... 53 Đồ thị 4.1. Cơ cấu trình độ cán bộ, viên chức của cơ quan bảo hiểm xã hội tỉnh Vĩnh Phúc năm 2013 ........................................................................ 70 Đồ thị 4.2. Tỷ lệ số người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện phân theo mức đóng ...... 74 Đồ thị 4.3. Cơ cấu người lao động tham gia đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện xét theo thời gian tham gia ...................................................................... 76 Đồ thị 4.4. Cơ cấu số người tham gia đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện xét theo phương thức đóng............................................................................ 77 Đồ thị 4.5. Ý kiến đề xuất bổ sung thêm các chế độ hưởng bảo hiểm xã hội tự nguyện ................................................................................................. 84 Đồ thị 4.6. Cơ cấu đối tượng đang tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc xét theo độ tuổi .................................................. 84 Đồ thị 4.7. Tổng hợp về mức độ hiểu biết chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện của người lao động ..................................................................... 89 Đồ thị 4.8. Ý kiến của người lao động về các hình thức truyền thông...................... 90 Đồ thị 4.9. Mức độ tham gia các loại hình thức bảo hiểm của người lao động ........ 93 Đồ thị 4.10. Nhu cầu tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người lao động tại khu vực nghiên cứu ............................................................................ 94 Đồ thị 4.11. Cơ cấu đối tượng điều tra, khảo sát theo nhóm tuổi ............................... 97 Đồ thị 4.12. Trình độ học vấn của đối tượng được điều tra ........................................ 97 Đồ thị 4.13. Lĩnh vực nghề nghiệp của đối tượng phỏng vấn ..................................... 98 Đồ thị 4.14. Thu nhập của người lao động được điều tra............................................ 98 Đồ thị 4.15. Giá trị trung bình của các biến nghiên cứu ........................................... 100 Đồ thị 4.16. Số lượng lao động tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện theo mức thu nhập ................................................................................................. 107 Đồ thị 4.17. Ý kiến của người lao động về mức chi tiêu dùng và tích lũy................ 108 xii
Đồ thị 4.18. Mối quan hệ giữa thu nhập với mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện của người lao động ................................................................... 110 Đồ thị 4.19. Mức độ ổn định về thu nhập của người lao động .................................. 111 Đồ thị 4.20. Cơ cấu người lao động xét theo hình thức làm việc.............................. 111 Đồ thị 4.21. (a và b) Cơ cấu thu nhập của người lao động phân theo ngành nghề ............113 Đồ thị 4.22. Mối quan hệ giữa mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện và số lượng người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện phân theo ngành nghề........... 115 Đồ thị 4.23. Đường cầu mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện của lao động nông nghiệp ........................................................................................... 115 Đồ thị 4.24. Đường cầu mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện của lao động phi nông nghiệp ..................................................................................... 115 Đồ thị 4.25. Đường cầu mức đóng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người lao động phân theo ngành nghề .................................................. 116 Đồ thị 4.26. Mối quan hệ giữa mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện và số lao động tham gia phân theo khu vực ......................................................... 117 Đồ thị 4.27. Cơ cấu người lao động xét theo trình độ học vấn tại khu vực và giới tính ................................................................................................. 118 Đồ thị 4.28. Số lượng người lao động tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện phân theo trình độ học vấn .................................................................... 120 xiii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HỘP STT Tên sơ đồ Trang Sơ đồ 2.1. Nhu cầu và khả năng đáp ứng nhu cầu bảo hiểm xã hội tự nguyện............. 18 Sơ đồ 3.1. Sơ đồ hành chính tỉnh Vĩnh Phúc ................................................................ 45 Sơ đồ 3.2. Khung phân tích ........................................................................................... 56 STT Tên hộp Trang Hộp 4.1. Giới hạn tuổi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện ...................................... 85 Hộp 4.2. Ít người biết đến ........................................................................................... 90 Hộp 4.3. Dân không hay, không biết .......................................................................... 91 Hộp 4.4. Mức đóng quá cao ...................................................................................... 109 xiv
TRÍCH YẾU LUẬN ÁN 1. Tóm tắt mở đầu - Tên tác giả: Phạm Thị Lan Phương - Tên luận án: Nghiên cứu phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc - Chuyên ngành: Kinh tế phát triển - Mã số: 62 31 01 05 - Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam 2. Nội dung bản trích yếu 2.1. Mục đích và đối tượng nghiên cứu của luận án 2.1.1. Mục đích của luận án Nghiên cứu phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. 2.1.2. Đối tượng của luận án Đối tượng nghiên cứu: Các vấn đề lý luận và thực tiễn về sự phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện và các nguyên nhân ảnh hưởng tới sự phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện. 2.2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng - Luận án đã sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống nhằm xác định mục đích tham gia BHXH trong mối quan hệ với các yếu tố ảnh hưởng: + Yếu tố khách quan: điều kiện Kinh tế - xã hội, chính sách. + Yếu tố chủ quan: nhận thức, giới tính, thu nhập… - Phương pháp tiếp cận thể chế nhằm xem xét vai trò của các bên liên quan, đánh giá ảnh hưởng của mỗi tác nhân tới hệ thống BHXH TN, tìm ra giải pháp phù hợp. - Phương pháp tiếp cận phân tích nguyên nhân – kết quả: Xác định được những nguyên nhân chủ yếu ảnh hưởng đến việc tham gia BHXH TN của NLĐ, xác định sự liên kết giữa chúng, từ đó đưa ra giải pháp tăng cường sự tham gia BHXH TN của NLĐ. - Luận án sử dụng phương pháp tiếp cận có sự tham gia nhằm để phát hiện các vấn đề của thực tiễn, phù hợp với nhu cầu và nguyện vọng của người lao động, từ đây phát triển các giải pháp BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh. 2.3. Các kết quả, phát hiện chính và kết luận 2.3.1. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn * Ý nghĩa khoa học Luận án đã hệ thống hóa và bổ sung, làm rõ những vấn đề về lý luận và phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện, phân tích các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện. * Ý nghĩa thực tiễn - Luận án đã phản ánh thực trạng phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện và sự tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. - Xây dựng mô hình nghiên cứu và rút ra được những nhân tố tác động đến sự tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. xv
2.3.2. Kết luận 1) Luận án đã góp phần bổ sung và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến BHXH, phát triển BHXH TN đối với NLĐ như sau: Luận án đã nêu ra một số khái niệm về bảo hiểm, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm xã hội tự nguyện và các vấn đề liên quan. Trong luận án đã nêu và làm rõ được vai trò, bản chất, đặc điểm và nguyên tắc của bảo hiểm xã hội tự nguyện. Trên cơ sở khoa học và cơ sở thực tiễn về phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện và một số kinh nghiệm phát triển BHXH TN đối với người lao động ở một số nước trên thế giới từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho phát triển BHXH tự nguyện ở Việt Nam. 2) Đánh giá thực trạng phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ở tỉnh Vĩnh Phúc và xây dựng mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển BHXHTN cho thấy: Thông qua việc nghiên cứu và tìm hiểu sự phát triển của chính sách BHXH TN trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc thì số lượng người tham gia BHXH TN có xu hướng tăng lên qua các năm nhưng vẫn ở mức thấp so với tổng số người tham gia BHXH. Phần lớn những NLĐ tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn mức đóng bảo hiểm với mức thấp nhất (mức 0 tương đương với 230 nghìn đồng/tháng). Mong muốn tham gia BHXH TN của NLĐ là rất lớn (hơn 81,4%) những NLĐ ở những hộ gia đình có mức thu nhập trung bình có nhu cầu tham gia cao hơn so với những NLĐ ở các hộ gia đình có mức thu nhập thấp. Về đối tượng đã tham gia BHXH TN đa số là những người có thu nhập thấp và thiếu ổn định, trình độ học vấn không cao, nhận thực về chính sách BHXH TN còn hạn chế, công tác tuyên truyền còn chưa trọng tâm, chưa quan tâm nhiều đến cung cấp thông tin cho vùng sâu, vùng xa và những vùng khó khăn. Do đó số lượng lao động tham gia chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực phi nông nghiệp. Lao động cư trú ở khu vực thành thị có hiểu biết về BHXH tự nguyện cao hơn và có số lượng người tham gia nhiều hơn khu vực nông thôn. 3) Các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển BHXH tự nguyện: Qua kết quả nghiên cứu, phân tích và đánh giá về phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc cho thấy: Phát triển BHXH tự nguyện bị ảnh hưởng do yếu tố cơ chế chính sách, thông tin tuyên truyền, dịch vụ của cơ quan BHXH và nhóm yếu tố từ bản thân người lao động. 4) Các giải pháp phát triển BHXH tự nguyện đối với NLĐ: bao gồm 6 nhóm giải pháp (1) Hoàn thiện hệ thống pháp luật, sửa đổi cơ chế chính sách BHXH TN cho phù hợp với tình hình thực tế như quy định đối tượng tham gia, mức đóng phí, điều kiện và mức hưởng chế độ, giải quyết chế độ chính sách…(2) Tăng cường công tác đào tạo bồi dưỡng cán bộ chuyên trách, tổ chức dịch vụ BHXH TN, cải thiện chất lượng dịch vụ BHXH nhằm nâng cao trách nhiệm phục vụ nhân dân. Hàng năm có các cuộc thăm dò ý kiến của những người dân về công tác quản lý, thái độ phục vụ hay chế độ BHXH TN. (3) Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, vận động mọi người dân hiểu rõ hơn về chính sách BHXH TN để từ đó thu hút đối tượng NLĐ tham gia chính sách BHXH TN nhằm ổn định cuộc sống của họ khi về già, hết tuổi lao động. (4) Phát triển công nghệ thông tin trong quản lý và thực hiện chính sách nhằm quản lý khoa học về hồ sơ đối tượng tham gia BHXH TN cũng như cập nhật kịp thời các chích sách mới tiếp nhận thông tin chỉ đạo từ cơ quan các cấp. (5) Tăng cường công tác quản lý nguồn vốn quỹ BHXH TN với mục tiêu kịp thời chi trả chế độ cho NLĐ, cũng như tạo niềm tin cho mọi đối tượng. (6) Giải pháp phát triển KT-XH, ổn định ASXH ở tỉnh Vĩnh Phúc nhằm tạo điều kiện cho NLĐ có việc làm, được hỗ trợ đào tạo tay nghề cũng như giúp NLĐ có việc làm tạo ra thu nhập ổn định của người dân lao động. xvi
THESIS ABSTRACT 1. Introduction Brief - Name of the author: Pham Thi Lan Phuong - Name of the thesis: Research to develop voluntary social insurance for employees Vinh Phuc Province - Specialization: Development Economics - Code: 62 31 01 05 - Training Institution: Vietnam Institute of Agriculture 2. Contents of the abstract 2.1. The aim and object of study of the thesis 2.1.1. The aim of the thesis Research to develop voluntary social insurance for workers in the province of Vinh Phuc. 2.1.2. The object of the thesis Object of the study: The theoretical issues and development practices of voluntary social insurance and the influencers on the development of voluntary social insurance. 2.2. Research methodology - System approach was used to identify social insurance purposes in relation with influencers: + Objective factors: Economic and social conditions, policies. + Subjective factor: reception, gender, income, etc. - Institutional approach to examine the role of stakeholders, assess the impact of factors on voluntary social insurance system and find out appropriate solutions. - Causes – Effect analysis approach to identify the main influencers on voluntary social insurance of employees and the relationship among them, then to provide solutions to enhance the engagement of employeesin voluntary social insurance. - Participation approach to detect problems in practices, in accordance with the needs and expectations of the employees, then leading to the development of solutions to develop voluntary social insurance in the local province. 2.3. The results, key findings and conclusions 2.3.1. Scientific and practical significances * Scientific significances The thesis has systemized and supplemented to clarify theoretical issues and develop voluntary social insurance, to analyze influencers to develop voluntary social insurance. * Practical significances - The thesis reflects the condition of voluntary social insurance and employees’ engagement in voluntary social insurance Vinh Phuc Province. - Develop research models and derive the influencers on participation in voluntary social insurance. xvii
2.3.2. Conclusion 1) The thesis has contributed to supplement and clarify the theoretical and practical issues related to social insurance, development of voluntary social insurance as follows: The thesis pointed out some definitions of insurance, social insurance, voluntary social insurance and related matters. The thesis stated and clarified the role, nature, characteristics and principles of voluntary social insurance. On scientific and practical basis on the development of voluntary social insurance and best practices in some countries, then draw lessons for development voluntary social insurance in Vietnam. 2) The thesis assessed the current condition of voluntary social insurance in Vinh Phuc Province and developed models of factors affecting the development of voluntary social insurance which showed that based on the study of policy development on voluntary social insurance in Vinh Phuc Province, the number of participants increased gradually but still low compared to the total number of social insurance participants. Most of the employees participating voluntary social insurance selected the lowest level (level 0 equivalent to 230 thousand VND/month). The percentage of employees who wish to participate in voluntary social insurance is very big (over 81.4%) of which household employees with average income have higher demand than those with low income. Participants of voluntary social insurance are mainly people with low income and lack of stability, low level of education and lack of awareness of voluntary social insurance; the propaganda was not on focus, not paying enough attention to provide information for remote areas. Thus the majority of participants are working in non- agricultural sectors. Migrant employees in urban areas had more information and participated more than those in rural areas. 3) Factors affecting the development of voluntary social insurance: Based on the analysis and evaluation of the research, the development of voluntary social insurance in Vinh Phuc Province is affected by policies, information and communication, services of Government agencies and factors group from employees themselves. 4) The solutions for development of voluntary social insurance for employees are categorized in 6 solution groups (1) Developing legal systems, modifying mechanisms of voluntary social insurance to suit the current situation such as provisions for participants, fee levels, conditions and levels of entitlement, services, etc. (2) Strengthening the training staff, and organizers in voluntary social insurance, improving service quality to enhance responsibility to serve the people. Annual poll of people in management, service attitude and insurance quality is taken place. (3) Strengthening communication sharing to help people know more about voluntary social insurance policies to have more participants so as to stabilize their lives when they are old, and out of work ability (4) Developing information technology in the management and policies implementation to manage scientifically and timely updates new policies from higher managing levels. (5) Strengthening the fund administration from voluntary social insurance to timely pay for beneficiary participants to build trust among participants. (6) Socio-economic development and stable social security solutions in Vinh Phuc Province to increase employability for people, support skills training leading to stable income for working people. xviii