Luận án tiến sĩ Nông nghiệp: Xác định phương pháp tối ưu trong nghiên cứu tái sinh và nhân giống cây lan hài (Paphiopedilum sp.)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT<br /> <br /> *****<br /> <br /> VŨ QUỐC LUẬN<br /> <br /> XÁC ĐỊNH PHƯƠNG PHÁP TỐI ƯU TRONG NGHIÊN<br /> CỨU TÁI SINH VÀ NHÂN GIỐNG CÂY LAN HÀI<br /> (Paphiopedilum sp.)<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP<br /> <br /> 2017<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT<br /> <br /> *****<br /> <br /> VŨ QUỐC LUẬN<br /> <br /> XÁC ĐỊNH PHƯƠNG PHÁP TỐI ƯU TRONG NGHIÊN<br /> CỨU TÁI SINH VÀ NHÂN GIỐNG CÂY LAN HÀI<br /> (Paphiopedilum sp.)<br /> <br /> Chuyên ngành<br /> Mã số<br /> <br /> : Khoa học cây trồng<br /> : 62.62.01.10<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP<br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC<br /> 1. PGS.TS. Dương Tấn Nhựt<br /> 2.<br /> TS. Đỗ Khắc Thịnh<br /> <br /> 2017<br /> <br /> i<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> Các số liệu trong luận án này là kết quả nghiên cứu của tôi và nhóm tác giả nghiên<br /> cứu từ năm 2010 cho tới nay trong các đề tài và dự án của phòng Sinh học phân tử<br /> và Chọn tạo giống cây trồng - Viện Nghiên cứu Khoa học Tây Nguyên: (1) Đề tài<br /> cấp cơ sở chọn lọc, thực hiện năm 2011-2012: Bước đầu nghiên cứu tái sinh cây<br /> lan hài (Paphiopedilum sp.), theo quyết định số 26, ngày 14 tháng 03 năm 2011<br /> của Viện Sinh Học Tây Nguyên. (2) Đề tài cấp cơ sở, thực hiện năm 2013-2014:<br /> Nghiên cứu ảnh hưởng của một số chất điều hòa sinh trưởng và ánh sáng đơn<br /> sắc lên quá trình sinh trưởng và phát triển in vitro và ex vitro của cây lan hài<br /> (Paphiopedilum sp.), theo quyết định số 19, ngày 25 tháng 02 năm 2013 của Viện<br /> Nghiên cứu Khoa học Tây Nguyên. (3) Đề tài cấp Quốc gia: Hệ thống chiếu sáng<br /> đơn sắc – nguồn sáng nhân tạo cho nghiên cứu tái sinh và nhân giống một số<br /> loại cây trồng nuôi cấy in vitro, mã số: 106.16-2012.32, do Quỹ Khoa học và<br /> Công nghệ Quốc Gia (NAFOSTED) thuộc bộ Khoa học và Công nghệ quản lý. (4)<br /> Dự án sản xuất cấp Viện Hàn Lâm Khoa học và Công Nghệ Việt Nam: Hoàn thiện<br /> quy trình nhân giống cây Sâm Ngọc Linh (Panax vietnamensis Ha et Grushv.)<br /> với số lượng lớn dưới hệ thống chiếu sáng đơn sắc (LED) phục vụ nhu cầu của<br /> tỉnh Quảng Nam; nên tôi được phép sử dụng để báo cáo với những kết quả do<br /> chính tôi thực hiện. Toàn bộ số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án này là<br /> trung thực và chưa từng được sử dụng để công bố trong các công trình nghiên cứu<br /> để nhận học vị, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc.<br /> Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về sự cam đoan này.<br /> Đà Lạt, ngày 22 tháng 02 năm 2017<br /> Người cam đoan<br /> <br /> Vũ Quốc Luận<br /> <br /> ii<br /> <br /> LỜI CẢM ƠN<br /> Trong cuộc sống của mỗi con người, ai cũng phải có một ước mơ, một hoài bão,<br /> một lý tưởng cho riêng mình. Nhưng điều đó có thể thực hiện được hay không là do<br /> sự quyết tâm của bản thân, cũng như sự giúp đỡ tận tình về mặt vật chất cũng như<br /> tinh thần của những người xung quanh chúng ta. Từ những ngày chập chững tìm<br /> hiểu về nghiên cứu khoa học cho tới nay đã được 14 năm, một quãng thời gian<br /> không dài, nhưng nó cũng đủ để cho em hiểu “công việc của những người làm<br /> nghiên cứu khoa học luôn đầy dãy những khó khăn và thách thức”. Để thực hiện<br /> được ước mơ khám phá những điều mới lạ, chúng ta cần phải có một quãng thời<br /> gian đủ dài cùng với lòng say mê và làm việc một cách nghiêm túc.<br /> Cảm ơn Thầy Dương Tấn Nhựt đã giúp em bay cao hơn, xa hơn và thực hiện<br /> được những ước mơ, hoài bão, lý tưởng của mình. Thầy đã truyền cho em niềm say<br /> mê làm việc, say mê nghiên cứu khoa học, được làm những việc mình yêu thích là<br /> một niềm hạnh phúc vô cùng lớn.<br /> Cảm ơn Thầy Đỗ Khắc Thịnh (Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền<br /> Nam), đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ trong suốt thời gian thực hiện luận án.<br /> Cảm ơn Ban lãnh đạo Viện Nghiên cứu Khoa học Tây Nguyên và Viện Khoa<br /> học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt<br /> quá trình học tập cũng như quá trình thực hiện đề tài này.<br /> Cảm ơn toàn thể anh chị em tại Viện Nghiên cứu Khoa học Tây Nguyên nơi tôi<br /> thực hiện các nội dung chính trong đề tài luận án, đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi<br /> hoàn thành luận án này.<br /> Cuối cùng xin gởi lời cảm ơn thiêng liêng nhất đến gia đình, vợ, con luôn là<br /> nguồn động viên, an ủi, giúp đỡ trong suốt quá trình làm luận án.<br /> Đà Lạt, ngày 22 tháng 02 năm 2017<br /> Tác giả luận án<br /> <br /> Vũ Quốc Luận<br /> <br /> iii<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Lời cam đoan ................................................................................................................ i<br /> Lời cảm ơn...................................................................................................................ii<br /> Mục lục ...................................................................................................................... iii<br /> Danh mục chữ viết tắt ............................................................................................. xiii<br /> Danh mục bảng ........................................................................................................ xiv<br /> Danh mục hình ........................................................................................................xvii<br /> MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1<br /> 2. Mục tiêu và yêu cầu của đề tài ................................................................................ 2<br /> 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................ 2<br /> 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài .......................................................... 3<br /> 5. Những đóng góp mới của luận án ........................................................................... 3<br /> Chương I. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ....................................................................... 4<br /> 1.1. Giới thiệu về lan hài (Paphiopedilum) ............................................................. 4<br /> 1.1.1. Vị trí phân loại .................................................................................................. 4<br /> 1.1.2. Nguồn gốc phân bố ........................................................................................... 4<br /> 1.1.3. Đặc điểm hình thái - đặc trưng của lan hài ...................................................... 5<br /> 1.1.4. Sinh thái ............................................................................................................ 8<br /> 1.1.5. Giá trị kinh tế của lan hài ............................................................................... 12<br /> 1.1.6. Sự suy thoái và tuyệt chủng của các loài lan hài ngoài tự nhiên ................... 13<br /> 1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển in vitro của<br /> thực vật ..................................................................................................................... 13<br /> 1.2.1. Ảnh hưởng của mẫu cấy đến khả năng phát sinh hình thái của cây............... 13<br /> 1.2.1.1. Tuổi của cây ................................................................................................. 14<br /> 1.2.1.2. Tuổi của mô và cơ quan ............................................................................... 14<br /> 1.2.1.3. Tình trạng sinh lý ......................................................................................... 14<br /> 1.2.1.4. Điều kiện phát triển ...................................................................................... 14<br /> 1.2.1.5. Vị trí của mẫu cấy ........................................................................................ 15<br /> <br />