Luận án Tiến sĩ Tài chính - Ngân hàng: Nghiên cứu các yếu tố tác động tới ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ ở Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:242

Thêm vào BST

Báo xấu

69
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án hệ thống hóa, bổ sung và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về bảo hiểm nhân thọ, đại lý bảo hiểm nhân thọ, các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ. Đề xuất các khuyến nghị nhằm giảm ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ ở thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Tài chính - Ngân hàng: Nghiên cứu các yếu tố tác động tới ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN --------------------------------- Nguyễn Thị Hữu Ái NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG TỚI Ý ĐỊNH RỜI BỎ DOANH NGHIỆP CỦA ĐẠI LÝ BẢO HIỂM NHÂN THỌ Ở VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG HÀ NỘI – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN --------------------------------- Nguyễn Thị Hữu Ái NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG TỚI Ý ĐỊNH RỜI BỎ DOANH NGHIỆP CỦA ĐẠI LÝ BẢO HIỂM NHÂN THỌ Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh tế bảo hiểm Mã số: 9340201 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Nguyễn Thị Chính 2. TS. Nguyễn Văn Thành HÀ NỘI – 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật. Hà Nội, ngày.......tháng.....năm 2020 Nghiên cứu sinh
ii LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian học tập và nghiên cứu tại trường Đại học kinh tế quốc dân, đến nay tôi đã hoàn thành bản luận án tốt nghiệp. Để có được thành quả này, trước hết, tôi vô cùng cảm ơn TS. Nguyễn Thị Chính, TS. Nguyễn Văn Thành, hai thày cô đã tận tình, chu đáo giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn các thày cô Viện đào tạo Sau đại học, Khoa Bảo hiểm – Trường Đại học Kinh tế quốc dân, các quý cơ quan: Cục quản lý và giám sát bảo hiểm, Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam,… gia đình, người thân, đồng nghiệp và bạn bè đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành bản luận án này. Luận án là công trình nghiên cứu công phu, nghiêm túc, khoa học của bản thân, nhưng do khả năng có hạn nên khó tránh khỏi những khiếm khuyết nhất định. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp nhiệt tình của quý thày cô, độc giả quan tâm đến đề tài này để tôi hoàn thiện luận án hơn nữa. Tôi xin chân thành cảm ơn!
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i MỤC LỤC .................................................................................................. iii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ............................................................... vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ......................................................................... vi CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU ................................ 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài luận án ....................................................................... 1 1.2. Mục tiêu, câu hỏi và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án .................................. 2 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................ 3 1.2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................... 3 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án ................................................. 4 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................... 4 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 4 1.4. Phương pháp nghiên cứu và quy trình nghiên cứu ......................................... 5 1.4.1 Nghiên cứu định tính ........................................................................... 5 1.4.2 Nghiên cứu định lượng ......................................................................... 5 1.5. Đóng góp mới của luận án........................................................................ 8 1.6. Bố cục của luận án................................................................................... 9 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN Ý ĐỊNH RỜI BỎ DOANH NGHIỆP CỦA ĐẠI LÝ BẢO HIỂM NHÂN THỌ ........................................................................................ 11 2.1. Ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ ....................... 11 2.1.1. Bảo hiểm nhân thọ và đại lý bảo hiểm nhân thọ ......................................... 11 2.1.2. Đại lý bảo hiểm nhân thọ ............................................................................. 16 2.1.3. Ý định rời bỏ doanh nghiệp và một số khái niệm........................................ 23 2.2. Các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ..................................................................................................................... 27 2.2.1. Mối quan hệ giữa cam kết với tổ chức và ý định rời bỏ doanh nghiệp ....... 28
iv 2.2.2. Mối quan hệ giữa hài lòng với doanh nghiệp và ý định rời bỏ doanh nghiệp ..... 29 2.2.3. Mối quan hệ giữa công bằng trong tổ chức và ý định rời bỏ doanh nghiệp......... 33 2.2.4. Mối quan hệ giữa giá trị đạo đức doanh nghiệp và ý định rời bỏ doanh nghiệp . 34 2.2.5. Mối quan hệ giữa định hướng nghề nghiệp và ý định rời bỏ doanh nghiệp ........ 36 2.2.6. Mối quan hệ giữa đào tạo và ý định rời bỏ doanh nghiệp ........................... 39 2.3. Khoảng trống nghiên cứu, mô hình và giả thuyết nghiên cứu ................... 42 2.3.1. Khoảng trống nghiên cứu ............................................................................ 42 2.3.2. Đề xuất mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ........................... 45 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 50 3.1. Thiết kế nghiên cứu tổng thể ............................................................................ 50 3.2. Nghiên cứu định tính ........................................................................................ 50 3.2.1. Mục tiêu phỏng vấn sâu ............................................................................... 50 3.2.2. Bảng hướng dẫn câu hỏi phỏng vấn ............................................................ 51 3.2.3. Đối tượng phỏng vấn sâu ............................................................................. 51 3.2.4. Kết quả phỏng vấn chuyên gia và đại lý ...................................................... 52 3.3. Mô hình nghiên cứu và các giả thuyết nghiên cứu......................................... 60 3.3.1. Các giả thuyết nghiên cứu ........................................................................... 60 3.3.2. Mô hình nghiên cứu ..................................................................................... 61 3.4. Nghiên cứu định lượng ..................................................................................... 61 3.4.1. Phương pháp thực hiện đối với số liệu thứ cấp ........................................... 62 3.4.2. Phương pháp thực hiện đối với số liệu sơ cấp ............................................. 62 CHƯƠNG 4: ĐẠI LÝ BẢO HIỂM NHÂN THỌ TRÊN THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM NHÂN THỌ VIỆT NAM VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................... 73 4.1. Đại lý bảo hiểm nhân thọ và thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam ........ 73 4.1.1. Khái quát về thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam ................................ 73 4.1.2. Tình hình phát triển đại lý bảo hiểm nhân thọ ở thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam .......................................................................................................... 79 4.2. Phân tích kết quả điều tra ................................................................................ 81 4.2.1. Kiểm định thang đo...................................................................................... 81 4.2.2. Kiểm định mô hình và giả thuyết nghiên cứu.............................................. 87
v 4.2.3. Mức độ đánh giá của đại lý đối với các yếu tố ảnh hưởng tới ý định rời bỏ doanh nghiệp .......................................................................................................... 90 4.3. Thảo luận kết quả nghiên cứu........................................................................ 109 CHƯƠNG 5: MỘT SỐ ĐỀ XUẤT VÀ KHUYẾN NGHỊ NHẰM GIẢM TỶ LỆ RỜI BỎ DOANH NGHIỆP BẢO HIỂM CỦA ĐẠI LÝ BẢO HIỂM NHÂN THỌ VIỆT NAM ...................................................................................... 115 5.1. Định hướng phát triển bảo hiểm nhân thọ và đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam...................................................................................................... 115 5.2. Đề xuất nhằm giảm tỷ lệ rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam.................................................................................................................. 118 5.2.1. Đề xuất nhằm nâng cao cam kết với doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ ...................................................................................................... 119 5.2.2. Đề xuất nhằm gia tăng mức độ hài lòng với công việc của đại lý bảo hiểm nhân thọ .............................................................................................................. 121 5.2.3. Đề xuất nhằm đảm bảo sự công bằng trong doanh nghiệp ........................ 126 5.2.4. Đề xuất nhằm nâng cao giá trị đạo đức doanh nghiệp ............................... 128 5.2.5. Đề xuất nhằm nâng cao chất lượng định hướng nghề nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ....................................................................................................... 130 5.2.6. Đề xuất nhằm hoàn thiện công tác đào tạo đại lý bảo hiểm nhân thọ ....... 132 5.3. Một số khuyến nghị nhằm giảm tỷ lệ rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam ........................................................................................ 138 5.3.1. Khuyến nghị với Cơ quan quản lý Nhà nước về bảo hiểm và Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam ..................................................................................................... 138 5.3.2. Khuyến nghị đối với các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ Việt Nam ..... 140 PHẦN KẾT LUẬN .................................................................................... 151 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ................................................................................................ 154 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 155 PHỤ LỤC
vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Bảng Bảng 2.1: Một số luận điểm cơ bản về các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm ........................................................42 Bảng 2.2: Các khái niệm được sử dụng trong nghiên cứu ...................................46 Bảng 3.1: Thông tin về chuyên gia (CG) và đại lý (ĐL) tham gia phỏng vấn .....51 Bảng 3.1: Hệ thống thang đo yếu tố cam kết với doanh nghiệp ...........................63 Bảng 3.2: Hệ thống thang đo yếu tố hài lòng với công việc ................................64 Bảng 3.3: Hệ thống thang đo yếu tố công bằng trong tổ chức .............................67 Bảng 3.4: Hệ thống thang đo yếu tố giá trị đạo đức doanh nghiệp ......................67 Bảng 3.5: Hệ thống thang đo yếu tố định hướng nghề nghiệp .............................68 Bảng 3.6: Hệ thống thang đo yếu tố đào tạo.........................................................69 Bảng 3.7: Hệ thống thang đo yếu tố ý định rời bỏ doanh nghiệp ........................69 Bảng 4.1: Tình hình thị trường Bảo hiểm nhân thọ Việt Nam (2011-2018) ........74 Bảng 4.2: Tình hình phát triển đại lý ở thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam 79 Bảng 4.3: Kiểm định độ tin cậy bằng Cronbach’s Alpha cho các yếu tố .............83 Bảng 4.4. Trích bảng phân tích nhân tố khám phá EFA chung cho tất cả thang đo biến độc lập ..........................................................................................85 Bảng 4.5: Kết quả ma trận xoay nhân tố ..............................................................86 Bảng 4.6: Kết quả của mô hình hồi quy đa biến...................................................88 Bảng 4.7: Thống kê mô tả các yếu tố tác dộng đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam ...............................................90 Bảng 4.8: Mức độ tác động của các yếu tố đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ theo hệ số Bê ta .........................................111 Sơ đồ Sơ đồ 1.1. Phương pháp về quy trình nghiên cứu của luận án ................................8 Sơ đồ 2.1: Mô hình nghiên cứu dự kiến ................................................................48 Sơ đồ 3.1: Mô hình nghiên cứu các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam ...................................61
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Đại lý bảo hiểm ĐLBH Đại lý bảo hiểm Việt Nam ĐLBHVN Đại lý bảo hiểm nhân thọ ĐLBHNT Đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam ĐLBHNTVN Bảo hiểm nhân thọ BHNT Cục quản lý và giám sát bảo hiểm CQLGSBH Doanh nghiệp bảo hiểm DNBH Doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ DNBHNT Doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ Việt Nam DNBHNTVN Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam HHBHVN Sản phẩm bảo hiểm nhân thọ SPBHNT Thị trường bảo hiểm TTBH Thị trường bảo hiểm Việt Nam TTBHVN Thị trường bảo hiểm nhân thọ TTBHNT Thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam TTBHNTVN
1 CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài luận án Năm 1583, hợp đồng bảo hiểm nhân thọ (BHNT) đầu tiên trên thế giới được tham gia bởi một công dân Luân Đôn. Tuy ra đời sau bảo hiểm phi nhân thọ nhưng BHNT phát triển rất nhanh và được khẳng định là loại hình bảo hiểm phát triển nhất. Bởi vì, BHNT có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, không chỉ giúp mỗi cá nhân và gia đình bảo vệ những người trong gia đình khỏi những tổn thất về tài chính do mất người thân hoặc tiết kiệm để đáp ứng các nhu cầu về tài chính trong tương lai, mà đối với nền kinh tế - xã hội, BHNT góp phần huy động nguồn vốn lớn đầu tư phát triển kinh tế, góp phần nâng cao ý thức thực hành tiết kiệm, sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và cộng đồng. Sản phẩm bảo hiểm nhân thọ (SPBHNT) là “lời hứa” của doanh nghiệp bảo hiểm (DNBH) khi sự kiện bảo hiểm xảy ra sẽ chi trả tiền bảo hiểm. Hơn nữa, các điều khoản trong hợp đồng bảo hiểm (HĐBH) tương đối phức tạp, khó hiểu và mang tính pháp lý chặt chẽ nên quá trình bán SPBHNT không đơn thuần là quá trình bán hàng như bán các sản phẩm thông thường, mà còn là quá trình tạo nên giá trị cao nhất cho hợp đồng bảo hiểm, tạo niềm tin của khách hàng đối với doanh nghiệp, thuyết phục khách hàng về lợi ích sản phẩm dẫn đến quyết định mua hàng. Với những đăc điểm này của SPBHNT, trên các thị trường bảo hiểm nhân thọ (TTBHNT) thế giới, đại lý bảo hiểm nhân thọ (ĐLBHNT) được coi là kênh phân phối truyền thống và chủ yếu; thông qua các ĐLBHNT, DNBH có thể truyền tải thông điệp trực tiếp đến khách hàng nhằm đáp ứng ngay các nhu cầu cá nhân và giải đáp các mối quan tâm của khách hàng. Ngoài ra, ĐLBHNT còn có ưu điểm trong việc tạo dựng và phát triển mối quan hệ giữa khách hàng với doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ, đặc biệt khi mà khách hàng trong lĩnh vực bảo hiểm chưa có mối quan hệ với doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ (DNBHNT), điều này rất quan trọng trong việc tạo niềm tin, làm nảy sinh nhu cầu và thuyết phục khách hàng mua sản phẩm. Như vậy, ĐLBHNT đem lại giá trị cao nhất cho khách hàng cũng như DNBH. ĐLBHNT vừa làm gia tăng giá trị cho SPBHNT cũng như đem lại nguồn lợi về doanh thu, uy tín và niềm tin của khách hàng đối với doanh nghiệp. Bên cạnh đó, ĐLBHNT là đại diện cho DNBH nên doanh nghiệp bảo hiểm là người chịu trách nhiệm đối với các hành động hoặc những thiếu sót của các đại lý được ủy quyền. Vì vậy, mối quan hệ giữa ĐLBHNT với DNBH gắn bó không khác gì mối quan hệ giữa người lao động
2 chủ lực trong DNBH. Tuy nhiên, có một thực tế đặt ra là tỷ lệ rời bỏ doanh nghiệp ở TTBHNT thế giới và Việt Nam rất cao. Rusell L. Handlon (2009) qua nghiên cứu tổng quan đã khẳng định vấn đề rời bỏ doanh nghiệp của đại lý đang là vấn đề nan giải của nhiều DNBH. Theo Rusell L. Handlon (2009) mức độ duy trì đại lý trong bốn năm trung bình chỉ đạt 15 - 19%. Việc rời bỏ doanh nghiệp tạo chi phí lớn cho các doanh nghiệp như tăng chi phí tuyển dụng và đào tạo, giảm và gây bất ổn chất lượng tư vấn, giảm doanh thu và lợi nhuận. Đồng thời, việc rời bỏ doanh nghiệp còn có thể tạo ra áp lực cho quản lý đó là hậu quả tiếp nối nhau của những người còn lại cũng có ý định rời bỏ doanh nghiệp. Ý định rời bỏ doanh nghiệp và sự rời bỏ doanh nghiệp được khẳng định là trở ngại chính cho sự thành công của DNBH cũng như bất cứ doanh nghiệp nào trên toàn cầu. Koh and Goh (1995) khẳng định nghiên cứu ý định rời bỏ doanh nghiệp là rất quan trọng bởi người lao động trải qua quá trình cân nhắc rất nghiêm túc trước khi quyết định cuối cùng rời bỏ doanh nghiệp. Do đó, doanh nghiệp cần có các giải pháp hữu hiệu, kịp thời nhằm xóa bỏ dự định rời bỏ của đại lý trong quá trình đại lý có ý định rời bỏ sẽ giúp doanh nghiệp giảm được sự rời bỏ của đại lý, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả kinh doanh. Theo Tổ chức nghiên cứu quốc tế LL global (Stock Biz, 2010), ở Việt Nam khoảng 80% đại lý được tuyển dụng bỏ việc trong vòng 12 tháng, tỷ lệ rời bỏ của đại lý (trong 4 năm) là trên 90%. Tỷ lệ duy trì đại lý thấp đã có ảnh hưởng đáng kể đến kết quả hoạt động của các DNBHNT kinh doanh tại Việt Nam xét trên nhiều góc độ: sự thiếu ổn định của một kênh phân phối chủ yếu, tăng chi phí tuyển dụng và đào tạo, chất lượng dịch vụ bảo hiểm không đảm bảo, gây áp lực cho vấn đề quản lý, gây bất ổn và giảm hiệu quả kinh doanh. Vì vậy, nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu các yếu tố tác động tới ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ ở Việt Nam” có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn nhằm xác định, chỉ rõ các yếu tố, mức độ tác động cụ thể của từng yếu tố ảnh hưởng đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT. Từ đó, luận án gợi ý một số đề xuất và khuyến nghị cần thiết nhằm giảm tỷ lệ rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT tại TTBHNT Việt Nam. 1.2. Mục tiêu, câu hỏi và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1.1. Mục tiêu tổng quát Nghiên cứu các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo
3 hiểm nhân thọ Việt Nam (ĐLBHNTVN). Từ đó, luận án đề xuất các khuyến nghị nhằm giảm tỷ lệ rời bỏ doanh nghiệp và tăng tỷ lệ duy trì ĐLBHNTVN. 1.2.1.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa, bổ sung và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về BHNT, ĐLBHNT, các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT; - Phân tích, đánh giá thực trạng TTBHNTVN, thực trạng phát triển ĐLBHNT tại TTBHNTVN. Đồng thời, làm rõ các yếu tố tác động, mức độ tác động của các yếu tố đến ý định rời bỏ DNBHNT của ĐLBHNT ở TTBHNTVN. Mức độ đánh giá của các ĐLBHNTVN đổi với ý định rời bỏ doanh nghiệp và các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp. - Đề xuất các khuyến nghị nhằm giảm ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT ở TTBHNTVN. 1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu đề ra, luận án tập trung nghiên cứu trả lời câu hỏi sau: - Những yếu tố nào tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT Việt Nam? - Mức độ tác động của các yếu tố đối với ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT ở Việt Nam hiện nay như thế nào? Mức độ đánh giá của các ĐLBHNTVN đối với ý định rời bỏ doanh nghiệp và các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp ở TTBHNTVN hiện nay như thế nào? - Những khuyến nghị nào cần được thực hiện để giảm tỷ lệ rời bỏ doanh nghiệp, từ đó, tăng tỷ lệ duy trì ĐLBHNT đối với DNBHNT Việt Nam? 1.2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu 1) Nghiên cứu tổng quan Nghiên cứu tổng quan nhằm nghiên cứu các nghiên cứu điển hình trên thế giới và Việt Nam về các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm để trả lời câu hỏi các yếu tố nào tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ và các yếu tố đó được biểu hiện qua các tiêu thức nào. 2) Phỏng vấn chuyên gia và đại lý Do sự khác biệt về bối cảnh, phạm vi và phương pháp nghiên cứu, cũng như cần đánh giá toàn diện hơn về tác động của các yếu tố đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT ở Việt Nam, luận án kết hợp nghiên cứu tổng quan và phỏng vấn sâu nhằm tìm ra khoảng trống nghiên cứu trong bối cảnh của TTBHNT Việt Nam. 3) Xây dựng mô hình nghiên cứu Kết hợp các phương pháp tiếp cận khác nhau gồm phỏng vấn sâu chuyên gia và
4 ĐLBHNT và nghiên cứu tổng quan, luận án xác định các yếu tố và tiêu chí, thang đo phù hợp nhất nhằm nghiên cứu các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp bảo hiểm của ĐLBHNT trong bối cảnh Việt Nam. Từ kết quả nghiên cứu định tính, luận án xây dựng mô hình nghiên cứu, thiết kế bảng câu hỏi điều tra và thực hiện điều tra nhằm xác định tác động của các yếu tố đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT ở Việt Nam và các giải pháp thu thập từ ý kiến chuyên gia và đại lý nhằm giảm ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT Việt Nam. 4) Nghiên cứu kiểm định các yếu tố tác động Các số liệu thu thập được từ điều tra sẽ được xử lý bằng phần mềm SPSS 22.0 để kiểm định các yếu tố có tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT ở Việt Nam, xác định mức độ tác động mạnh hay yếu nhằm đánh giá mối quan hệ tương quan giữa các biến; từ đó, xác định mức độ tác động của các yếu tố đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT ở Việt Nam. Mức độ đánh giá trung bình của đại lý đối với từng yếu tố được phân tích nhằm đánh giá thực trạng chung các yếu tố này tại Việt Nam. 5) Đề xuất các khuyến nghị Dựa trên kết quả nghiên cứu định tính và nghiên cứu điều tra, đề tài đề xuất các khuyến nghị nhằm giảm tỷ lệ rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT ở Việt Nam. 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu Các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của các ĐLBHNT Việt Nam; 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu 1.3.2.1 Về nội dung - Nghiên cứu các yếu tố tác động và mức độ tác động của các yếu tố đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của các ĐLBHNT Việt Nam; - Nghiên cứu ĐLBHNT cá nhân, không nghiên cứu đại lý tổ chức; - Chỉ nghiên cứu ý định rời bỏ DNBHNT; không nghiên cứu quyết định bỏ việc, sa thải và bỏ nghề của ĐLBHNT Việt Nam. Do ý định rời bỏ doanh nghiệp là bước cuối cùng được cân nhắc trước khi một cá nhân quyết định rời bỏ doanh nghiệp, ý định rời bỏ doanh nghiệp tỷ lệ thuận với quyết định rời bỏ doanh nghiệp. Vì vậy, luận án nghiên cứu ý định rời bỏ doanh nghiệp nhằm giúp doanh nghiệp kịp thời có những giải pháp giảm ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT. Từ đó, giảm ý định rời bỏ không những giúp ĐLBHNT giảm quyết định rời bỏ, giảm tỷ lệ sa thải do đại lý gắn bó và cống hiến nhiều hơn doanh nghiệp, giảm tỷ lệ bỏ nghề đối với toàn bộ thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt
5 Nam. 1.3.2.2 Về không gian và thời gian - Nghiên cứu tại TTBHNT Việt Nam - Nghiên cứu chủ yếu được thực hiện trong giai đoạn 2014-2019. Đây là giai đoạn nghiên cứu gần nhất phù hợp nhằm phân tích chính xác thực trạng thị trường, và tình hình phát triển ĐLBHNTVN, tránh các sai lệch có thể có trong phỏng vấn sâu cũng như điều tra khảo sát. 1.4. Phương pháp nghiên cứu và quy trình nghiên cứu Luận án tiến hành nghiên cứu tổng quan các nghiên cứu điển hình trên thế giới và Việt Nam về các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT. Tuy nhiên, các nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở việc kiểm định tác động của một hoặc một vài yếu tố, kiểm định toàn diện các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT; đặc biệt, Việt Nam chưa có nghiên cứu khám phá và nghiên cứu kiểm định đánh giá tác động của các yếu tố đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNTVN. Vì vậy, để đạt được mục tiêu và thực hiện được các nhiệm vụ nghiên cứu, luận án sử dụng kết hợp nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng; trong đó, nghiên cứu định tính được thực hiện trước là phù hợp. 1.4.1 Nghiên cứu định tính Nghiên cứu định tính được thực hiện phỏng vấn sâu chuyên gia và đại lý. Luận án tiến hành phỏng vấn độc lập 6 chuyên gia trong lĩnh vực BHNT bao gồm nguyên tổng thư ký Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam (HHBHVN), một phó tổng giám đốc DNBHNT Việt Nam, giám đốc công ty truyền thông Bạch Kim, một chuyên gia đào tạo, một trưởng ban và một trưởng nhóm quản lý đại lý tại DNBHNT; và phỏng vấn nhóm gồm 5 ĐLBHNTVN. Thông tin thu thập từ phỏng vấn sâu nhằm bổ sung, hoàn thiện mô hình nghiên cứu cho phù hợp với thực tiễn Việt Nam; phát triển thang đo và tìm ra các tiêu thức phù hợp nhất nhằm xây dựng phiếu điều tra. Luận án kết hợp kết quả nghiên cứu tổng quan, kết quả phỏng vấn chuyên gia và đại lý để thiết kế mô hình nghiên cứu, phát triển hệ thống các tiêu chí đo lường các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ DNBH của ĐLBHNT phù hợp với bối cảnh nghiên cứu Việt Nam. 1.4.2 Nghiên cứu định lượng - Luận án sử dụng phương pháp thống kê mô tả để xử lý dữ liệu thứ cấp từ các nguồn tài liệu có sẵn trong nước và quốc tế (dữ liệu từ Cục quản lý và giám sát bảo
6 hiểm, Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam, các báo cáo tổng kết của các DNBHNT Việt Nam, chiến lược phát triển ĐLBHNT của các DNBHNT Việt Nam...) nhằm đánh giá thực trạng TTBHNT, tình hình phát triển ĐLBHNT, phân tích thực trạng và xác định nguyên nhân rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT Việt Nam. - Phương pháp điều tra khảo sát được sử dụng trong nghiên cứu định lượng nhằm kiểm định các yếu tố và xác định mức độ tác động của các yếu tố đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT ở Việt Nam. Để kiểm định các giả thuyết về mối quan hệ giữa các biến trong mô hình lý thuyết được đề xuất trong nghiên cứu của luận án, gắn liền với thực tế trong bối cảnh nghiên cứu tại Việt Nam, luận án sử dụng phương pháp điều tra khảo sát với nội dung sau: + Xây dựng các thang đo cho từng biến trong mô hình nghiên cứu đề xuất dựa trên kết quả nghiên cứu định tính; + Xây dựng phiếu điều tra phục vụ cho việc điều tra ĐLBHNT ở Việt Nam. Phiếu điều tra được thiết kế nhằm thu thập dữ liệu về đánh giá của ĐLBHNT Việt Nam đối với 6 yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT việt Nam. Nội dung câu hỏi điều tra được thiết kế trên cơ sở kết hợp kết quả nghiên cứu tổng quan và phỏng vấn sâu nhằm phản ánh chính xác nhất nội dung các biến, phù hợp với mục tiêu nghiên cứu. + Nhằm đảm bảo tính đại diện của mẫu, luận án tiến hành điều tra 500 mẫu với các ĐLBHNT trên địa bàn Hà Nội, đây cũng là một trong hai khu vực tập trung nhiều nhất ĐLBHNT khai thác cũng như khách hàng tham gia, khách hàng tiềm năng của TTBHNT Việt Nam. Hà Nội là thủ đô, trung tâm chính trị và văn hóa, kinh tế của cả nước, nơi tất cả các DNBHNT tập trung khai thác. + Các số liệu thu thập được sẽ được xử lý bằng phần mềm SPSS 22.0 để đánh giá mối quan hệ tương quan giữa các biến nhằm xác định mức độ tác động của các yếu tố đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT ở Việt Nam và đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao tỷ lệ duy trì đại lý của ĐLBHNT ở Việt Nam. Luận án sử dụng phần mềm SPSS 22.0 nhằm tổng hợp và phân tích dữ liệu điều tra với các nội dung: + Trước hết, luận án tiến hành xác định độ tin cậy của các thang đo. Luận án sử dụng 2 phương pháp bao gồm phân tích hệ số Cronbach’s Alpha nhằm đánh giá sự tương quan giữa các biến quan sát và biến tổng, và phương pháp phân tích yếu tố EFA nhằm kiểm định tính đơn hướng của từng thang đo nhằm loại bỏ các tiêu chí đo lường không phù hợp. Dựa trên kết quả phân tích hệ số Cronbach’s Alpha và phân tích yếu tố EFA luận án chỉ giữ lại các thang đo có độ tin cậy cao cho các nội dung phân tích
7 tiếp theo. + Luận án xây dựng phương trình hồi quy nhằm xác định tác động của các yếu tố và mức độ tác động của các yếu tố đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT Việt Nam. + Luận án tiến hành phân tích thống kê mô tả các biến từ kết quả dữ liệu điều tra nhằm xác định và phân tích mức độ đánh giá trung bình của đại lý đối với từng yếu tố. Mức độ đánh giá trung bình của đại lý cũng phản ánh thực trạng chung các yếu tố này tại các DNBHNT Việt Nam. Phương pháp và quy trình nghiên cứu được trình bày tại sơ đồ 1.1 dưới đây: Hoạt động Công cụ Kết quả Tổng quan - Khoảng trống nghiên cứu nghiên cứu - Mô hình nghiên cứu dự kiến - Thang đo Nghiên cứu định tính - Mô hình nghiên cứu trong bối cảnh Việt Nam Phỏng vấn - Hệ thống thang đo (phỏng vấn sâu sâu - Bảng hỏi với hệ thống thang đo được hiệu chuyên gia và đại lý) chỉnh, bổ sung - Số liệu thứ cấp - Bảng hỏi - Kết quả phân tích thực trạng TTBHNVVN, -Cronbach’s Anpha, tình hình phát triển ĐLBHNTVN EFA - Kết quả kiểm định giả thuyết nghiên cứu Nghiên cứu - Phân tích hồi quy - Đánh giá mức độ tác động của các yếu tố đến định lượng - Thống kê mô tả ý định rời bỏ doanh nghiệp - Mức độ đánh giá trung bình của ĐLBHNTVN về các yếu tố Đề xuất, khuyến nghị
8 Sơ đồ 1.1. Phương pháp về quy trình nghiên cứu của luận án (Nguồn: Tác giả) 1.5. Đóng góp mới của luận án Sau khi nghiên cứu, luận án có những đóng góp mới như sau: Đóng góp mới về mặt lý luận - Luận án xây dựng mô hình, kiểm định và kết luận 6 yếu tố cam kết với doanh nghiệp, hài lòng với công việc, công bằng trong tổ chức, giá trị đạo đức doanh nghiệp, định hướng nghề nghiệp, đào tạo có mối quan hệ tương quan nghịch đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ trong bối cảnh nghiên cứu ở Việt Nam. Trong đó, các yếu tố cam kết với doanh nghiệp, hài lòng với công việc, công bằng trong tổ chức được các nghiên cứu trước khẳng định có tác động tương quan nghịch đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhưng trong bối cảnh nghiên cứu khác nhau và chưa có nghiên cứu kiểm định chuyên sâu trong lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ. Luận án kết hợp nghiên cứu tổng quan và phỏng vấn sâu chuyên gia và đại lý bổ sung thêm 3 yếu tố giá trị đạo đức doanh nghiệp, định hướng nghề nghiệp, đào tạo, kiểm định và kết luận 3 yếu tố này có tác động ngược chiều đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ trong bối cảnh Việt Nam. - Hệ thống đo lường yếu tố định hướng nghề nghiệp, đào tạo được luận án phát triển mới phù hợp với mục tiêu nghiên cứu tác động của các yếu tố đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam. - Luận án xác định và chỉ rõ mức độ tác động cụ thể của từng yếu tố đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam: cam kết với doanh nghiệp, hài lòng với công việc, giá trị đạo đức doanh nghiệp được kết quả kiểm định khẳng định có tác động lớn nhất và sau đó lần lượt là các yếu tố công bằng trong doanh nghiệp, đào tạo và định hướng nghề nghiệp. Đóng góp về mặt thực tiễn - Luận án khẳng định tác động của 6 yếu tố tới ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam, kết quả nghiên cứu này khẳng định rõ sự cần thiết cần có các giải pháp kiểm soát và hoàn thiện các yếu tố này nhằm giảm ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam.
9 - Mức độ đánh giá của đại lý về 6 biến độc lập chưa thực sự được đại lý đánh giá cao. Ý định rời bỏ doanh nghiệp được đánh giá ở mức trung bình tức là đại lý không khẳng định rõ không có ý định rời bỏ doanh nghiệp. Nhóm đại lý toàn thời gian có mức độ đánh giá đối với các biến độc lập cao hơn khá rõ so với nhóm đại lý bán thời gian và ngược lại đối với kết quả đánh giá về ý định rời bỏ doanh nghiệp, độ lệch chuẩn thường thấp hơn độ lệch chuẩn của nhóm đại lý bán thời gian. Kết hợp kết quả phân tích mức độ đánh giá của đại lý đối với các biến, kết quả phân tích thực trạng phát triển đại lý và thực trạng thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam, luận án đề xuất các khuyến nghị đối với các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ, Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam và Cơ quan quản lý Nhà nước nhằm tăng tỷ trọng đại lý toàn thời gian và cải thiện chất lượng đánh giá các biến độc lập của đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam... nhằm giảm ý định rời bỏ doanh nghiệp, từ đó hạ thấp tỷ lệ rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam. 1.6. Bố cục của luận án Luận án ““Nghiên cứu các yếu tố tác động tới ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ ở Việt Nam” bao gồm: Mục lục; Danh mục bảng, biểu, sơ đồ; Danh mục từ viết tắt; Nội dung 5 chương; Phần kết luận; Danh mục tài liệu tham khảo; Phụ lục. Năm chương bao gồm những nội dung sau: Chương 1: Giới thiệu chung về nghiên cứu Chương 2: Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý luận về các yếu tố tức động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ Chương 3: Phương pháp nghiên cứu Chương 4: Đại lý bảo hiểm nhân thọ trên thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam và kết quả nghiên cứu Chương 5: Một số đề xuất, khuyến nghị nhằm giảm tỷ lệ rời bỏ doanh nghiệp bảo hiểm của đại lý bảo hiểm nhân thọ Việt Nam Kết luận chương 1 Trong chương 1, luận án đã giới thiệu về tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu về các yếu tố tác động đến ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT Việt
10 Nam; các nhiệm vụ, mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu; xác định đối tượng, phạm vi và quy trình nghiên cứu. Luận án cũng nêu rõ các kết quả đạt được, đóng góp của luận án về lý luận và thực tiễn góp phần giảm ý định rời bỏ doanh nghiệp của ĐLBHNT Việt Nam.
11 CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN Ý ĐỊNH RỜI BỎ DOANH NGHIỆP CỦA ĐẠI LÝ BẢO HIỂM NHÂN THỌ 2.1. Ý định rời bỏ doanh nghiệp của đại lý bảo hiểm nhân thọ 2.1.1. Bảo hiểm nhân thọ và đại lý bảo hiểm nhân thọ Bảo hiểm nhân thọ là một trong những hoạt động kinh doanh dịch vụ giữ vai trò quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế của mỗi quốc gia, góp phần ổn định kinh tế, hỗ trợ các chính sách an sinh xã hội, đầu tư phát triển kinh tế nên được nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm. Vì vậy, một số nội dung như bảo hiểm nhân thọ, sản phẩm bảo hiểm nhân thọ, hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, kênh phân phối sản phẩm bảo hiểm nhân thọ, đại lý bảo hiểm nhân thọ... được chú trọng nghiên cứu. 2.1.1.1. Khái quát về bảo hiểm nhân thọ a. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của bảo hiểm nhân thọ BHNT đã có bề dày lịch sử ra đời và phát triển, nhưng hiện nay vẫn có nhiều khái niệm khác nhau về BHNT. Khái niệm BHNT chủ yếu được nghiên cứu trên hai phương diện kỹ thuật và pháp lý, một số khái niệm điển hình về BHNT như sau: Theo Đoàn Minh Phụng và Hoàng Mạnh Cừ (2011), bảo hiểm nhân thọ được định nghĩa trên phương diện kỹ thuật: “Bảo hiểm nhân thọ là loại bảo hiểm bao hàm những cam kết mà sự thực hiện những cam kết đó phụ thuộc vào tuổi thọ của con người”. Luật kinh doanh bảo hiểm (2000) tại khoản 12 điều 3 nêu định nghĩa về bảo hiểm nhân thọ “Bảo hiểm nhân thọ là loại nghiệp vụ bảo hiểm cho trường hợp người được bảo hiểm sống hoặc chết” Hai khái niệm trên đều có mối quan tâm chung là đối tượng được bảo hiểm “tuổi thọ con người", “trường hợp người được bảo hiểm sống hay chết”. Tuy nhiên, hai khái niệm này chưa đề cập đến nội dung cam kết giữa người tham gia bảo hiểm và DNBH. Cam kết này được thể hiện rõ hơn qua các khái niệm sau: “BHNT là sự cam kết giữa người bảo hiểm và người tham gia bảo hiểm, mà