Luận án Tiến sĩ Văn học: Sự thể hiện số phận con người trong tiểu thuyết Việt Nam sau 1975

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH<br /> <br /> LÊ THỊ HẰNG<br /> <br /> SỰ THỂ HIỆN SỐ PHẬN CON NGƢỜI<br /> TRONG TIỂU THUYẾT VIỆT NAM SAU 1975<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HỌC<br /> <br /> NGHỆ AN - 2016<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH<br /> <br /> LÊ THỊ HẰNG<br /> <br /> SỰ THỂ HIỆN SỐ PHẬN CON NGƢỜI<br /> TRONG TIỂU THUYẾT VIỆT NAM SAU 1975<br /> Chuyên ngành: Văn học Việt Nam<br /> Mã số : 62.22.01.21<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HỌC<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> 1. PGS.TS. ĐINH TRÍ DŨNG<br /> 2. PGS.TS. PHAN HUY DŨNG<br /> <br /> NGHỆ AN - 2016<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> <br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,<br /> kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất<br /> kì một công trình nào khác.<br /> Nghệ An, ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm 2016<br /> <br /> Tác giả luận án<br /> <br /> Lê Thị Hằng<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang<br /> LỜI CAM ĐOAN ..........................................................................................................1<br /> MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1<br /> 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ..........................................................................................1<br /> 2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU .......................................................2<br /> 3. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ................................................................................3<br /> 4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ......................................................................................3<br /> 5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...........................................................................4<br /> 6. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN ................................................................................5<br /> 8. CẤU TRÚC LUẬN ÁN ..........................................................................................5<br /> Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ...........................................6<br /> 1.1. Việc nghiên cứu sự thể hiện số phận con ngƣời trong văn xuôi Việt Nam hiện<br /> đại nói chung ...............................................................................................................6<br /> 1.1.1. Nghiên cứu sự thể hiện số phận con ngƣời trong văn học Việt Nam hiện đại<br /> trƣớc 1975 ................................................................................................................. 6<br /> 1.1.2. Nghiên cứu sự thể hiện số phận con ngƣời trong văn xuôi Việt Nam sau<br /> 1975 .......................................................................................................................... 9<br /> 1.2. Việc nghiên cứu sự thể hiện số phận con ngƣời trong tiểu thuyết Việt Nam sau<br /> 1975 ........................................................................................................................... 13<br /> Tiểu kết chƣơng 1......................................................................................................17<br /> Chƣơng 2. NHỮNG TIỀN ĐỀ XÃ HỘI, THẨM MỸ CỦA VIỆC QUAN TÂM<br /> THỂ HIỆN SỐ PHẬN CON NGƢỜI TRONG TIỂU THUYẾT VIỆT NAM SAU<br /> 1975 ............................................................................................................................... 18<br /> 2.1. Thể loại tiểu thuyết và sự thể hiện số phận con ngƣời .......................................18<br /> 2.1.1. Số phận con ngƣời - đối tƣợng thể hiện đặc biệt của văn học ...................... 18<br /> 2.1.2. Ƣu thế của tiểu thuyết trong việc thể hiện số phận con ngƣời ..................... 23<br /> 2.1.3. Số phận con ngƣời trong tiểu thuyết Việt Nam trƣớc 1975 ......................... 24<br /> 2.2. Tiền đề xã hội - thẩm mỹ của sự đổi mới cách nhìn nhận và thể hiện số phận<br /> con ngƣời trong tiểu thuyết Việt Nam sau 1975 .......................................................28<br /> 2.2.1. Bối cảnh lịch sử - xã hội ............................................................................... 28<br /> 2.2.2. Tiền đề văn hóa - thẩm mỹ ........................................................................... 33<br /> 2.3. Tổng quan về sự thể hiện số phận con ngƣời trong tiểu thuyết Việt Nam sau<br /> 1975 ........................................................................................................................... 50<br /> 2.3.1. Chặng đƣờng mới của tiểu thuyết Việt Nam sau 1975................................. 50<br /> 2.3.2. Sự đổi mới trong quan niệm nghệ thuật về con ngƣời ................................. 55<br /> <br /> 2.3.3. Những định hƣớng lớn trên vấn đề thể hiện số phận con ngƣời .................. 57<br /> Tiểu kết chƣơng 2......................................................................................................64<br /> Chƣơng 3. NHỮNG BÌNH DIỆN CHỦ YẾU CỦA SỐ PHẬN CON NGƢỜI<br /> TRONG TIỂU THUYẾT VIỆT NAM SAU 1975 ....................................................65<br /> 3.1. Số phận con ngƣời giữa những lựa chọn khó khăn của đời sống chiến tranh ...65<br /> 3.1.1. Quan hệ éo le giữa số phận dân tộc và số phận con ngƣời ........................... 65<br /> 3.1.2. Cái giá của những lựa chọn vƣơn theo các chuẩn mực phi thƣờng.............. 67<br /> 3.1.3. Sự tiêu mòn nhân tính trong chiến tranh và vì chiến tranh........................... 70<br /> 3.2. Số phận con ngƣời giữa muôn mặt phức tạp của đời thƣờng ............................ 80<br /> 3.2.1. Bi kịch của việc kém thích ứng .................................................................... 80<br /> 3.2.2. Bi kịch của việc thích ứng vội vàng mà thiếu hụt căn bản văn hóa ............. 90<br /> 3.2.3. Bi kịch của sự nhầm lẫn trong đi tìm và xác lập bảng giá trị mới ................ 96<br /> 3.3. Số phận con ngƣời trong việc khẳng định những gì thuộc về bản thể .............100<br /> 3.3.1. Số phận con ngƣời qua việc đấu tranh khẳng định cá tính ......................... 101<br /> 3.3.2. Số phận con ngƣời qua việc khẳng định những nhu cầu bản năng ............ 106<br /> 3.3.3. Số phận con ngƣời qua việc khẳng định những lựa chọn riêng về mặt tƣ tƣởng 113<br /> Tiểu kết chƣơng 3....................................................................................................118<br /> Chƣơng 4. CÁC PHƢƠNG THỨC, PHƢƠNG TIỆN THỂ HIỆN SỐ PHẬN CON<br /> NGƢỜI TRONG TIỂU THUYẾT VIỆT NAM SAU 1975 ...................................119<br /> 4.1. Nghệ thuật tổ chức xung đột ............................................................................119<br /> 4.1.1. Tƣ duy mới về xung đột trong đời sống xã hội và trong cấu trúc tác phẩm119<br /> 4.1.2. Tô đậm xung đột giữa con ngƣời với hoàn cảnh ........................................ 121<br /> 4.1.3. Xoáy sâu vào xung đột giữa các bộ phận cấu thành nhân cách.................. 125<br /> 4.2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật..........................................................................127<br /> 4.2.1. Biệt loại hóa các nhân vật ........................................................................... 127<br /> 4.2.2. Nhấn mạnh sự chƣa hoàn kết của số phận nhân vật ................................... 134<br /> 4.2.3. Quan tâm tới tính phiêu lƣu, trải nghiệm của nhân vật .............................. 137<br /> 4.3. Nghệ thuật tổ chức hệ thống điểm nhìn, giọng điệu và ngôn ngữ ...................140<br /> 4.3.1. Đa dạng hóa hệ thống điểm nhìn về số phận con ngƣời ............................. 140<br /> 4.3.2.Linh hoạt trong việc phối trí các sắc thái giọng điệu khi miêu tả số phận con ngƣời148<br /> 4.3.3. Quan tâm đến tính đa thanh của ngôn ngữ trong việc thể hiện số phận con ngƣời154<br /> Tiểu kết chƣơng 4....................................................................................................157<br /> KẾT LUẬN ................................................................................................................159<br /> DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ ........................162<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................163<br /> DANH MỤC TÁC PHẨM NGHIÊN CỨU .............................................................176<br /> <br />