Luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu hình thái vỡ xương sọ và mối liên quan với tổn thương nội sọ do tai nạn giao thông đường bộ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:162

Thêm vào BST

Báo xấu

10
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Nghiên cứu hình thái vỡ xương sọ và mối liên quan với tổn thương nội sọ do tai nạn giao thông đường bộ" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đặc điểm hình thái vỡ xương sọ và tổn thương nội sọ trong những trường hợp tử vong do tai nạn giao thông đường bộ; Phân tích mối liên quan giữa vỡ xương sọ với các tổn thương nội sọ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu hình thái vỡ xương sọ và mối liên quan với tổn thương nội sọ do tai nạn giao thông đường bộ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI NGUYỄN TUẤN ANH NGHIÊN CỨU HÌNH THÁI VỠ XƢƠNG SỌ VÀ MỐI LIÊN QUAN VỚI TỔN THƢƠNG NỘI SỌ DO TAI NẠN GIAO THÔNG ĐƢỜNG BỘ LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC HÀ NỘI – 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI NGUYỄN TUẤN ANH NGHIÊN CỨU HÌNH THÁI VỠ XƢƠNG SỌ VÀ MỐI LIÊN QUAN VỚI TỔN THƢƠNG NỘI SỌ DO TAI NẠN GIAO THÔNG ĐƢỜNG BỘ Chuyên ngành : Y pháp Mã ngành : 9720101 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Dương Đại Hà TS. Lưu Sỹ Hùng HÀ NỘI – 2021
LỜI CẢM ƠN Với tấm lòng của một người trò, em xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Dƣơng Đại Hà và TS. Lƣu Sỹ Hùng hai thầy đã trực tiếp hướng dẫn tận tình, giúp đỡ và chia sẻ những khó khăn cùng em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận án này. Em xin gửi tới toàn thể thầy cô và các anh chị em bác sỹ, kỹ thuật viên tại Bộ môn Y Pháp - Trường Đại học Y Hà Nội, Khoa Giải phẫu bệnh tế bào – Pháp Y Bệnh viện HN Việt Đức lời cảm ơn đã giúp đỡ nhiệt tình, tạo điều kiện về mọi mặt cho em trong suốt thời gian thực hiện luận án. Em xin cảm ơn Ban Giám Hiệu, phòng Đào tạo Sau Đại học, các phòng ban chức năng của Trường Đại học Y Hà Nội đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình học tập và nghiên cứu. Cuối cùng, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới người thân trong gia đình và bạn bè đã luôn ủng hộ, động viên em trong suốt thời gian thực hiện luận án này. Hà Nội, ngày 20 tháng 5 năm 2021 Học viên Nguyễn Tuấn Anh
LỜI CAM ĐOAN Tôi là: Nguyễn Tuấn Anh nghiên cứu sinh khóa 37 Trường Đại học Y Hà Nội, chuyên ngành Khoa học Y sinh- Y pháp, xin cam đoan: 1. Đây là luận án do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn của Thầy PGS.TS Dương Đại Hà và TS. Lưu Sỹ Hùng 2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã được công bố tại Việt Nam 3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, trung thực và khách quan, đã được xác nhận và chấp thuận của cơ sở nơi nghiên cứu Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về những cam kết này. Hà Nội, ngày 20 tháng 5 năm 2021 Người viết cam đoan ký và ghi rõ họ tên Nguyễn Tuấn Anh
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ATGT : An toàn giao thông CMNT : Chảy máu não thất CTSN : Chấn thương sọ não CTN : Chấn thương ngực CTB : Chấn thương bụng CLVT : Cắt lớp vi tính CMNMN : Chảy máu nhu mô não ĐCT : Đa chấn thương ĐM : Động mạch GĐYP : Giám định y pháp MTDMC : Máu tụ dưới màng cứng TNGTĐB : Tai nạn giao thông đường bộ TNGT : Tai nạn giao thông MTNMC : Máu tụ ngoài màng cứng XHKDN : Xuất huyết khoang dưới nhện MTNMN : Máu tụ nhu mô não TM : Tĩnh mạch TTTTKLT : Tổn thương trục thần kinh lan tỏa. WHO : Tổ chức Y tế thế giới
MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1 CHƢƠNG I: TỔNG QUAN ........................................................................... 3 1.1 Tình hình TNGT đường bộ ......................................................................... 3 1.1.1 Trên thế giới .......................................................................................... 3 1.1.2 Tại Việt Nam......................................................................................... 6 1.2. Sự hình thành và phát triển của công tác giám định y pháp trong các vụ TNGTĐB ........................................................................................................... 9 1.2.1 Trên thế giới .......................................................................................... 9 1.2.2 Tại Việt Nam....................................................................................... 10 1.3. Giải phẫu sọ não ....................................................................................... 10 1.3.1 Hệ thống da đầu .................................................................................. 10 1.3.2 Hộp sọ ................................................................................................. 11 1.3.3 Não ...................................................................................................... 11 1.3.4 Màng não – Dịch não tủy – Hệ thống não thất ................................... 12 1.3.5 Hệ thống động mạch não .................................................................... 13 1.3.6 Hệ thống tĩnh mạch não ...................................................................... 14 1.4. Cơ chế hình thành dấu vết thương tích sọ não ........................................ 14 1.4.1. Cơ chế vỡ xương sọ. .......................................................................... 15 1.5. Các tổn thương nội sọ .............................................................................. 27 1.5.1. Máu tụ ngoài màng cứng ................................................................... 27 1.5.2. Máu tụ dưới màng cứng (MTDMC) .................................................. 29 1.5.3. Chảy máu khoang dưới nhện ............................................................. 34 1.5.4. Máu tụ trong nhu mô não (MTNMN) ................................................ 36 1.5.5. Chảy máu não thất ............................................................................. 37 1.5.6. Dập não .............................................................................................. 37
1.5.7. Phù não. .............................................................................................. 40 1.6. Các nghiên cứu gần đây về CTSN do TNGTĐB ..................................... 42 1.6.1. Nghiên cứu về dịch tễ học. ................................................................ 42 1.6.2. Các nghiên cứu về vỡ xương sọ, tổn thương nội sọ. ......................... 44 CHƢƠNG II: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........ 48 2.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................... 48 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................ 48 2.1.2. Tiêu chuẩn chọn đối tượng ................................................................ 48 2.1.3. Tiêu chuẩn loại trừ ............................................................................. 48 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 48 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang ............................ 48 2.2.2. Ước lượng cỡ mẫu ............................................................................. 48 2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu............................................................. 49 2.2.4. Các biến số nghiên cứu ...................................................................... 49 2.2.5. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ...................................................... 52 2.2.6. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu ............................................. 52 2.3. Cách thức tiến hành nghiên cứu ............................................................... 52 2.3.1. Nghiên cứu hồi cứu ............................................................................ 52 2.3.2. Nghiên cứu tiến cứu ........................................................................... 53 2.4. Sai số và cách khống chế ......................................................................... 55 2.5.1. Tổng hợp kết luận của bản giám định Y pháp ................................... 55 2.5.2. Nhập thông tin vào bệnh án nghiên cứu ............................................ 55 2.5.3. Lập phần mềm nhập các số liệu ......................................................... 55 2.5.4. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu ............................................. 55 2.6. Đạo đức trong nghiên cứu ........................................................................ 55 CHƢƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................. 57 3.1. Các yếu tố liên quan đến dịch tễ tổn thương vỡ xương sọ do TNGTĐB 57
3.1.1. Phân bố về tuổi và giới của các nạn nhân .......................................... 57 3.1.2. Thời gian xảy ra tai nạn. .................................................................... 58 3.1.3. Nơi xảy ra tai nạn ............................................................................... 59 3.1.4. Thời gian sống sau tai nạn ................................................................. 59 3.1.5. Loại hình tai nạn ................................................................................ 60 3.1.6. Đội mũ bảo hiểm ................................................................................ 61 3.1.7. Sử dụng rượu bia ................................................................................ 61 3.1.8. Nguyên nhân tử vong ......................................................................... 62 3.2. Các chỉ số liên quan đến vỡ xương sọ ..................................................... 63 3.2.1. Hình thái vỡ xương sọ........................................................................ 63 3.2.2. Vị trí vỡ xương sọ .............................................................................. 63 3.2.3. Đặc điểm các đường vỡ nền sọ. ......................................................... 64 3.2.4 Liên quan giữa cơ chế tác động và tổn thương vỡ xương sọ. ............. 64 3.3 Các tổn thương nội sọ. .............................................................................. 66 3.3.1 Các hình thái tổn thương nội sọ .......................................................... 66 3.3.2 Vị trí các khối MTNMC ..................................................................... 66 3.3.3. Vị trí các khối MTDMC .................................................................... 67 3.3.4 Vị trí XHKDN ..................................................................................... 68 3.3.5. Vị trí tổn thương dập não ................................................................... 68 3.3.6. Tổn thương phù não ........................................................................... 69 3.3.7. Xét nghiệm mô bệnh học ................................................................... 70 3.4. Mối liên quan giữa vỡ xương sọ và tổn thương nội sọ ............................ 74 3.4.1. Liên quan vỡ xương sọ với tổn thương MTNMC ............................. 70 3.4.2 Liên quan vỡ xương sọ với tổn thương MTDMC .............................. 73 3.4.3 Liên quan vỡ xương sọ với xuất huyết khoang dưới nhện ................. 75 3.4.4 Liên quan vỡ xương sọ với tổn thương dập não ................................. 77 3.4.5 Liên quan vỡ xương sọ với tổn thương phù não ................................. 79
3.4.6 Liên quan vỡ xương sọ với chảy máu não thất. .................................. 81 CHƢƠNG IV: BÀN LUẬN .......................................................................... 83 4.1. Một số đặc điểm dịch tễ của vỡ xương sọ do TNGTĐB ......................... 83 4.1.1. Tuổi và giới ........................................................................................ 83 4.1.2. Loại hình tai nạn ................................................................................ 85 4.1.3. Thời gian xảy ra tai nạn ..................................................................... 86 4.1.4. Nơi xảy ra tai nạn ............................................................................... 87 4.1.5 Thời gian tử vong từ khi xảy ra tai nạn............................................... 88 4.1.6. Xét nghiệm nồng độ cồn trong máu................................................... 89 4.1.7. Đội mũ bảo hiểm ................................................................................ 91 4.1.8. Nguyên nhân tử vong ......................................................................... 92 4.2. Đặc điểm vỡ xương sọ ............................................................................. 93 4.2.1. Hình thái vỡ xương sọ........................................................................ 93 4.2.2. Vị trí vỡ xương sọ .............................................................................. 94 4.2.3. Liên quan giữa cơ chế tác động với vỡ xương sọ .............................. 96 4.3. Các đặc điểm tổn thương nội sọ............................................................ 99 4.3.1. Máu tụ ngoài màng cứng ................................................................... 99 4.3.2 Máu tụ dưới màng cứng .................................................................... 100 4.3.3. Xuất huyết khoang dưới nhện .......................................................... 101 4.3.4. Tổn thương dập não ......................................................................... 103 4.3.5. Tổn thương phù não ......................................................................... 104 4.3.6. Tổn thương chảy máu não thất ........................................................ 106 4.4. Mối liên quan giữa vỡ xương sọ với các tổn thương nội sọ .................. 109 4.4.1. Mối liên quan giữa vỡ xương sọ với MTNMC............................... 109 4.4.2. Mối liên quan giữa vỡ xương sọ với MTDMC............................... 110 4.4.3. Mối liên quan giữa vỡ xương sọ với xuất huyết khoang dưới nhện 113 4.4.4. Mối liên quan giữa vỡ xương sọ với dập não ................................. 114
4.4.5. Mối liên quan giữa vỡ xương sọ với phù não ................................. 117 4.4.6. Mối liên quan giữa vỡ xương sọ với chảy máu não thất ................. 118 4.5. Xét nghiệm mô bệnh học ......................... Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN .................................................................................................. 120 KHUYẾN NGHỊ.......................................................................................... 122 TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1 Thời gian xảy ra TNGTĐB theo giờ trong ngày ............................. 58 Bảng 3.2 Thời gian sống sau tai nạn ............................................................... 59 Bảng 3.3 Loại hình tai nạn .............................................................................. 60 Bảng 3.4 Đội mũ bảo hiểm ............................................................................. 61 Bảng 3.5 Sử dụng rượu bia ............................................................................. 61 Bảng 3.6 Nguyên nhân tử vong....................................................................... 62 Bảng 3.7 Hình thái vỡ xương sọ ..................................................................... 63 Bảng 3.8 Vị trí vỡ xương sọ ............................................................................ 63 Bảng 3.9 Đặc điểm các đường vỡ nền sọ ........................................................ 64 Bảng 3.10 Liên quan giữa cơ chế tác động và các hình thái vỡ xương .......... 64 Bảng 3.11 Liên quan cơ chế tác động và vị trí tổn thương xương sọ ............. 65 Bảng 3.12 Các tổn thương nội sọ .................................................................... 66 Bảng 3.13 Vị trí các khối MTNMC ................................................................ 66 Bảng 3.14 Vị trí MTNMC so với vị trí ngoại lực tác động trực tiếp .............. 67 Bảng 3.15 Vị trí các khối MTDMC ................................................................ 67 Bảng 3.16 Vị trí MTDMC so với vị trí bị ngoại lực tác động trực tiếp .......... 67 Bảng 3.17 Vị trí XHKDN ............................................................................... 68 Bảng 3.18 Vị trí dập não ................................................................................. 68 Bảng 3.19 Hình thái tổn thương dập não ........................................................ 69 Bảng 3.20 Phù não và tổn thương kèm theo ................................................... 69 Bảng 3.21. Kết quả xét nghiệm mô bệnh học ................................................. 70 Bảng 3.22 Liên quan hình thái vỡ xương với tổn thương MTNMC .............. 71 Bảng 3.23 Liên quan vị trí vỡ xương với tổn thương MTNMC ..................... 72 Bảng 3.24 Liên quan hình thái vỡ xương với MTDMC ................................. 73 Bảng 3.25 Liên quan vị trí vỡ xương với tổn thương MTDMC ..................... 74
Bảng 3.26 Liên quan hình thái vỡ xương với tổn thương XHKDN ............... 75 Bảng 3.27 Liên quan vị trí vỡ xương với XHKDN ....................................... 76 Bảng 3.28 Liên quan hình thái vỡ xương với tổn thương dập não ................. 77 Bảng 3.29 Liên quan vị trí vỡ xương với tổn thương dập não........................ 78 Bảng 3.30 Liên quan hình thái vỡ xương với tổn thương phù não ................. 79 Bảng 3.31 Liên quan vị trí vỡ xương với tổn thương phù não ....................... 80 Bảng 3.32 Liên quan hình thái vỡ xương với chảy máu não thất ................... 81 Bảng 3.33 Liên quan vị trí vỡ xương với tổn thương chảy máu não thất ...... 82
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1 Phân bố về tuổi và giới của các nạn nhân ................................... 57 Biểu đồ 3.2 Nơi xảy ra tai nạn ........................................................................ 59
DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Tỷ lệ chết do TNGT theo nhóm tuổi và mức thu nhập ..................... 4 Hình 1.2. Biểu đồ Dân số, Số người chết do TNGT, Số phương tiện giao thông ................................................................................................. 5 Hình 1.3. Tỷ lệ người chết vì TNGT theo địa lý............................................... 5 Hình 1.4. Biểu đồ tỷ lệ tử vong do TNGT theo mức thu nhập ......................... 6 Hình 1.5. Thiết đồ ngang qua xoang tĩnh mạch dọc trên ............................... 13 Hình 1.6. Cơ chế vỡ xương sọ ........................................................................ 17 Hình 1.7. Vỡ xương theo đường thẳng ........................................................... 20 Hình 1.8. Vỡ xương hình sao ......................................................................... 20 Hình 1.9. Vỡ xương mạng nhện ...................................................................... 20 Hình 1.10. Vỡ lún xương sọ ............................................................................ 20 Hình 1.11. Sơ đồ các đường khớp nền sọ ....................................................... 23 Hình 1.12. Một số đường vỡ xương nền sọ .................................................... 24 Hình 1.13. Vỡ ngang nền sọ............................................................................ 25 Hình 1.14. Vỡ xương hình tròn ....................................................................... 26 Hình 1.15. Vỡ xương bên đối diện.................................................................. 26 Hình 1.16. MTNMC cấp tính .......................................................................... 29 Hình 1.17. MTDMC cấp tính .......................................................................... 32 Hình 1.18. MTDMC mạn tính ........................................................................ 34 Hình 1.19. Chảy máu khoang dưới nhện ........................................................ 36 Hình 1.20. Thoát vị gây dập nhu mô não ........................................................ 40
1 ĐẶT VẤN ĐỀ Vỡ xương sọ là tổn thương hay gặp trong các vụ tai nạn giao thông đường bộ (TNGTĐB). Về định nghĩa vỡ xương sọ là sự phá huỷ một hoặc nhiều xương của hộp sọ. Trong chấn thương sọ não nặng, mảnh xương vỡ có thể bị di chuyển và làm tổn thương mạch máu ở màng não hoặc xé rách màng não dẫn đến chảy máu hoặc tổn thương não, nhiễm trùng, động kinh, mất trí sau chấn thương… và nặng hơn là tử vong. Tỷ lệ vỡ xương sọ trong các nghiên cứu lâm sàng là 44/100000, phần lớn là vỡ đơn giản (53%), vỡ xương hở, vỡ nền sọ trong khoảng từ 12% - 19%. Trong số các loại tai nạn thương tích, tỷ lệ vỡ xương sọ do TNGTĐB là 38% chiếm khoảng 50% trong số các hình thái chấn thương sọ não (CTSN).1 CTSN có nhiều nguyên nhân nhưng hay gặp nhất là tai nạn giao thông đường bộ (TNGTĐB). CTSN gây hậu quả nặng về sức khỏe, kinh tế gia đình và xã hội, là nguyên nhân gây chết đứng hàng thứ ba sau ung thư, tim mạch nhưng là nguyên nhân hàng đầu ở lứa tuổi 15 – 45. Hàng năm tại Mỹ có 1,6 triệu nạn nhân CTSN trong đó 52 000 tử vong, 90.000 mang di chứng thần kinh suốt đời.2 Ở Việt Nam CTSN do tai nạn giao thông đường bộ có tốc độ gia tăng nhanh chóng với tỷ lệ 79,28%, tỷ lệ tử vong là 25/100.000.3,4 Số liệu thống kê tại bệnh viện Việt Đức mỗi năm khám và điều trị từ 5000 – 8000 nạn nhân, tử vong khoảng 500 – 700; bệnh viện Chợ Rẫy (Thành phố Hồ Chí Minh) điều trị 15.000 – 20.000 nạn nhân CTSN hàng năm và tử vong khoảng 1000 – 1500 trường hợp.3 Chức năng của giám định Y- Pháp (GĐYP) trong các vụ TNGT là xác định nguyên nhân tử vong, cơ chế gây thương tích, dựng lại hiện trường vụ tai nạn và nghiên cứu đặc điểm tổn thương của những nạn nhân tử vong nhằm tìm ra những biện pháp phòng tránh TNGT phù hợp nhất, đồng thời giúp các
2 thầy thuốc lâm sàng trong chẩn đoán, hồi sức cấp cứu, tiên lượng và điều trị những người bị tai nạn được tốt hơn. Mặc dù đã có quy định của luật pháp về chức năng GĐYP trong các vụ TNGT, nhưng trên thực tế ở nước ta, việc khám nghiệm tử thi không phải lúc nào cũng thuận lợi do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan, dẫn đến chất lượng giám định không cao. Đã có nhiều vụ việc giám định viên không giải thích được cơ chế hình thành dấu vết thương tích và nguyên nhân tử vong của nạn nhân, đặc biệt trong những trường hợp CTSN có vỡ xương sọ cùng các tổn thương nội sọ, do vậy đã gây không ít khó khăn cho công tác điều tra xét xử và đặc biệt là góp phần tìm ra những nguyên nhân cùng giải pháp nhằm làm giảm bớt số vụ tai nạn giao thông. Xuất phát từ thực trạng trên, chúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu hình thái vỡ xƣơng sọ và mối liên quan với tổn thƣơng nội sọ do tai nạn giao thông đƣờng bộ” với mục tiêu: 1. Đặc điểm hình thái vỡ xương sọ và tổn thương nội sọ trong những trường hợp tử vong do tai nạn giao thông đường bộ. 2. Phân tích mối liên quan giữa vỡ xương sọ với các tổn thương nội sọ.
3 CHƢƠNG I TỔNG QUAN 1.1 Tình hình TNGT đƣờng bộ Tai nạn giao thông đường bộ (TNGTĐB) là TNGT xảy ra đối với những phương tiện giao thông đang tham gia giao thông trên các tuyến đường bộ hay trên đường chuyên dùng và đối với người đi bộ. 1.1.1 Trên thế giới Cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21 thế giới đã chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng của các loại phương tiện giao thông. Tăng trưởng mạnh nhất là các loại phương tiện giao thông đường bộ, mỗi năm thế giới lại sản xuất thêm hàng triệu xe gắn máy, ô tô đủ mọi chủng loại. Trong khi đó, kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ chưa đảm bảo về quy mô và chất lượng, đặc biệt ở các nước kém phát triển và đang phát triển. TNGTĐB ngày càng tăng về số lượng và mức độ nghiêm trọng không chỉ gây thiệt hại lớn về kinh tế mà còn ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe, tinh thần của con người. Đặc biệt, TNGTĐB đang là vấn đề xã hội mang tính toàn cầu mà các quốc gia trên thế giới đều phải đối mặt vì thế mà tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã khẳng định “Tai nạn giao thông đã trở thành một đại dịch của nhân loại”.2 Năm 2013 WHO đã tiến hành khảo sát toàn diện tình hình TNGT trên thế giới và đưa ra một bản báo cáo đầy đủ về bức tranh TNGT toàn cầu. Đây là cơ sở để thực hiện Chương trình “Hành động thập kỷ an toàn giao thông giai đoạn 2011 - 2020” của Tổ chức này.2 Mặc dù vậy, số vụ TNGT hàng năm trên toàn cầu vẫn không ngừng tăng lên. Mỗi năm trên thế giới có khoảng 1,24 triệu người chết và 50 triệu người bị thương do TNGT. Như vậy, trung bình mỗi ngày khoảng 3.400 người chết vì TNGT trên đường bộ. Trong đó, những người ở độ tuổi từ 15 đến 44 chiếm 59% và 77% số người chết là nam giới.2
4 Hình 1.1. Tỷ lệ chết do TNGT theo nhóm tuổi và mức thu nhập 2 (nguồn WHO 2013) Số liệu nghiên cứu cũng chỉ ra phân bố TNGT trên phạm vi toàn cầu dựa trên tiêu chí mức thu nhập, các nước có mức thu nhập trung bình có tỉ lệ người chết do TNGT cao nhất (20,1 người chết/100.000 dân), thấp nhất là các nước có mức thu nhập cao (8,7 người chết/100.000 dân), trong khi tỉ lệ người chết do TNGT trung bình trên thế giới hiện là 18 người chết/100.000 dân (hình 1.1). Trên thực tế các nước có mức thu nhập trung bình có số lượng phương tiện giao thông chiếm 52% tổng số toàn cầu, còn các nước có mức thu nhập cao chiếm 47%, như vậy số lượng gần ngang nhau (hình 1.2).2 Điều đó cho thấy, số người chết do TNGT không tỉ lệ với số lượng phương tiện mà do các nguyên nhân quan trọng khác như: trình độ dân trí, hiểu biết luật giao thông, ý thức tham gia giao thông và kết cấu hạ tầng giao thông.
5 Hình 1.2. Biểu đồ Dân số, Số người chết do TNGT, Số phương tiện giao thông 2 (nguồn WHO 2013) Hình 1.3. Tỷ lệ người chết vì TNGT theo địa lý 2 (nguồn WHO 2013) Về phân loại theo phương tiện tham gia giao thông cho thấy, một nửa số trường hợp chết do TNGT là người đi bộ (23%), người đi xe đạp (22%) và người đi xe gắn máy (5%) - WHO gọi đây là những “đối tượng tham gia giao thông dễ bị tổn thương”. Trong khi đó, tỉ lệ lái xe ô tô và hành khách chết do TNGT chiếm 31%, còn lại 19% là các đối tượng tham gia giao thông khác.5 Ở
6 các quốc gia có mức thu nhập thấp và trung bình, tỉ lệ người đi bộ, xe đạp, xe gắn máy tử vong khi tham gia giao thông cao hơn nhiều lần so với các nước thu nhập cao. Điển hình như ở hầu hết các nước Châu Phi, Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương như Châu Phi có 38% trường hợp chết do TNGT là người đi bộ và 36% trường hợp chết do TNGT ở khu vực Tây Thái Bình Dương là người đi xe gắn máy (Hình 1.4). Hình 1.4. Biểu đồ tỷ lệ tử vong do TNGT theo mức thu nhập 2 (nguồn WHO 2013) Trước những diễn biến phức tạp về TNGT từ năm 1962 và liên tục cho đến nay, WHO đã tổ chức nhiều cuộc vận động về ATGT trên khắp thế giới. Năm 1974 dự luật WHA27.59 được thông qua nhằm tuyên bố tình trạng nghiêm trọng về TNGT và kêu gọi các quốc gia thành viên cùng tham gia giải quyết vấn đề. WHO cũng quyết định ngày 7 tháng 4 hàng năm là ngày ATGT trên toàn thế giới. Từ năm 2007, tuần lễ ATGT được tổ chức từ ngày 23/4 đến 29/4 trên toàn cầu nhằm đạt được sự quan tâm đúng mức từ chính phủ, các cơ quan chức năng cho đến mỗi người dân về thực trạng TNGT. 1.1.2 Tại Việt Nam Nhiều nhà nghiên cứu xã hội và dư luận đều xác định, tai nạn giao thông ở một số quốc gia, trong đó có Việt Nam, có mức độ thảm khốc hơn cả