luận văn:Giải pháp phát triển hoạt động TTKDTM tại chi nhánh NHNo&PTNT Nam Hà Nội

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

66
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong những năm qua nền kinh tế nước ta không ngừng tăng trưởng với tốc độ tăng trưởng bình quân 7% một năm. Hoà cùng không khí hội nhập kinh tế quốc tế, nước ta không ngừng đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong quá trình đổi mới Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng đổi mới hoạt động ngân hàng là khâu đột phá, góp phần phát triển kinh tế, phù...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn:Giải pháp phát triển hoạt động TTKDTM tại chi nhánh NHNo&PTNT Nam Hà Nội

1 LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “Gi i pháp phát tri n ho t ng TTKDTM t i chi nhánh NHNo&PTNT Nam Hà N i.”
2 L I NÓI U Trong nh ng năm qua n n kinh t nư c ta không ng ng tăng trư ng v it c tăng trư ng bình quân 7% m t năm. Hoà cùng không khí h i nh p kinh t qu c t , nư c ta không ng ng y m nh công nghi p hoá, hi n i hoá, phát tri n kinh t nh hư ng xã h i ch nghĩa. Trong quá trình im i ng và Nhà nư c ta luôn coi tr ng i m i ho t ng ngân hàng là khâu t phá, góp ph n phát tri n kinh t , phù h p v i n n kinh t th trư ng. Nh ng năm qua Ngân hàng ã ho t ng th t s năng ng, t ch , sáng t o và hi u qu . Song song v i quá trình i m i toàn di n v cơ ch và b máy ngân hàng là ho t ng TTKDTM t i Ngân hàng cũng có nhi u i m i tích c c và phát tri n. Ho t ng TTKDTM th c s là m t lĩnh v c quan tr ng không th thi u ư c trong n n kinh t nói chung và ngành ngân hàng nói riêng. V i vai trò là trung gian thanh toán thì ngân hàng th t s là c u n i gi a các thành ph n kinh t . Nó ã t o i u ki n thu n l i cho các doanh nghi p, các thành ph n kinh t và cá nhân trong thanh toán, ng th i t p trung các ngu n v n nhàn r i c a xã h i. Hi n nay ho t ng TTKDTM t i các Ngân hàng thương m i là lo i hình d ch v có ngu n thu, không ch a ng r i ro như các hình th c u tư và cho vay khác, tuy nhiên i v i các Ngân hàng thương m i Vi t Nam ngu n thu này r t th p. C n ph i c i thi n ho t ng TTKDTM t ó làm tăng ngu n thu cho mình là vi c làm c n thi t i v i h th ng NHTM nói chung và i v i chi nhánh NHNo&PTNT Nam Hà N i nói riêng. Xu t phát t t m quan tr ng c a ho t ng TTKDTM, trong m y năm qua ngành Ngân hàng ã th t s quan tâm n nghi p v thanh toán nên cũng ã t ư c nh ng k t qu nh t nh. Các hình th c TTKDTM hi n nay r t
3 phong phú và ph c t p và vi c ng d ng công ngh hi n i vào thanh toán nư c ta còn y u kém. B i v y mà ho t ng TTKDTM các NHNTM hi n nay còn nhi u khó khăn, vư ng m c c n ư c tháo g . T th c t trên và trư c yêu c u i m i c a h th ng ngân hàng trong xu th h i nh p kinh t qu c t thì vi c hoàn thi n và phát tri n hơn n a các hình th c TTKDTM là m t yêu c u c p thi t i v i các NHTM Vi t Nam hi n nay. T lu n i m này tôi ã nghiên c u tài: “ Gi i pháp phát tri n ho t ng TTKDTM t i chi nhánh NHNo&PTNT Nam Hà N i”. K t c u chuyên g m 3 chương chính: Chương I: Ho t ng TTKDTM t i các NHTM. Chương II: Th c tr ng ho t ng TTKDTM t i chi nhánh NHNo&PTNT Nam Hà N i. Chương III: Gi i pháp phát tri n ho t ng TTKDTM t i chi nhánh NHNo&PTNT Nam Hà N i. M c dù ã h t s c nghiên c u, sưu t m tài li u nhưng do th i gian có h n, ki n th c còn h n ch nên khó tránh kh i thi u sót. R t mong nh n ư c s góp ý c a th y cô giáo, cán b ngân hàng bài vi t ư c hoàn thi n hơn.
4 Chương I: HO T NG TTKDTM T I CÁC NHTM. 1.1. NHTM và ho t ng TTKDTM t i các NHTM. 1.1.1. S t n t i khách quan c a ho t ng TTKDTM. S n xu t hàng hóa ra i kéo theo s xu t hi n c a tìên t . Ti n t là m t lo i hàng hoá c bi t, nó có th bi u hi n ư c giá tr c a t t c các lo i hàng hoá khác và có th tho mãn ư c h u h t các nhu c u. Quá trình s n xu t càng phát tri n thì hàng hoá t o ra ngày càng nhi u hơn, s trao i ngày càng ư c m r ng và ph c t p. Ti n t ra i v i ch c năng là phương ti n thanh toán, phương ti n lưu thông ã góp ph n tích c c cho s n xu t hàng hoá và lưu thông phát tri n. Hình thái ti n thân c a ti n t là hàng hoá ư c ch n làm v t ngang giá chung. Sau m t th i gian thì ti n t ư cc nh là ti n vàng do có nhi u tính ưu vi t hơn các lo i hàng hoá khác. Trình s n xu t hàng hoá ngày càng phát tri n, kh i lư ng hàng hoá tăng theo c p s nhân, còn tr lư ng vàng thì khai thác không k p làm cho giá tr danh nghĩa c a ti n tê tách r i giá tr th c t . Ti n gi y ra i kh c ph c h n ch c a ti n vàng do vi c in n không h n ch và có nhi u m nh giá khác nhau, nó m b o cho quá trình lưu thông hàng hoá phát tri n nh p nhàng hơn áp ng nhu c u phát tri n kinh t . Trong quá trình lưu thông luôn xu t hi n hai dòng luân chuy n: dòng luân chuy n hàng hoá và dòng luân chuy n ti n t ư c th c hi n b i các ch th kinh t . B t kỳ m t ch th nào mu n ti n hành sãn xu t kinh doanh u ph i có hai quá trình trao i: quá trình mua hàng hoá d ch v u vào ti n hành s n xu t kinh doanh và quá trình bán s n ph m u ra nh m thu l i nhu n. Và trong quá trình s n xu t kinh doanh ó thì thanh toán là khâu u tiên và cũng là khâu cu i cùng c a quá trình s n xu t kinh doanh ó. Thanh toán là i u
5 ki n quan tr ng m b o s tu n hoàn bình thư ng c a lưu thông hàng hóa c a quá trình chu chuy n v n ư c liên t c trong t ng ơn v s n xu t nói riêng cũng như trong n n kinh t nói chung. Khâu thanh toán b ách t c thì quá trình s n xu t s b gián o n, các m i quan h kinh t b phá v nh hư ng n s phát tri n c a n n kinh t . Thanh toán b ng ti n m t có nghĩa là vi c chi tr ư c th c hi n tr c ti p b ng ti n m t trong các quan h kinh t gi a ngư i mua và ngư i bán, hay s v n ng c a hàng hoá g n li n v i m t kh i lư ng ti n t nh t nh. Khi s n xu t hàng hoá ch trong m t ph m vi h p, n n kinh t trình th p, kh i lư ng thanh toán nh thì thanh toán b ng ti n m t t ra linh ho t di n ra m i lúc m i nơi tuỳ thu c vào ý mu n ch quan c a ngư i mua và ngư i bán. Khi s n xu t hàng hóa phát tri n trình cao, trao i hàng hóa không còn bó h p trong ph m vi m t vùng n a mà nó ã m r ng ra ph m vi toàn qu c và trên th gi i. Kh i lư ng s n ph m s n xu t ra và tiêu th v i quy mô l n, ph m vi r ng, vi c thanh toán b ng ti n m t s không an toàn làm tăng chi phí lưu thông (chi phí v n chuy n, in n, b o qu n, ki m m,…). Vi c thanh toán b ng ti n m t s gây c n tr cho t c chu chuy n v n, ng th i t o ra nh ng khe h không th ki m soát như tham ô, tr n thu trong kinh doanh. V i nh ng h n ch nói trên thanh toán b ng ti n m t tr nên không còn phù h p, không áp ng ư c nhu c u c a m t n n kinh t hi n i òi h i ph i có m t hình th c thanh toán m i là hình th c TTKDTM qua ngân hàng. Thanh toán không dùng ti n m t là s v n ng c a ti n t qua ch c năng phương ti n thanh toán gi a các t ch c kinh t và cá nhân trong xã h i b ng cách trích chuy n v n t tài kho n c a ngư i ph i tr sang tài kho n c a ngư i th hư ng. có ư c hình th c thanh toán này thì khách hàng
6 ph i m tài kho n t i ngân hàng. TTKDTM là nghi p v trung gian c a ngân hàng, là m t b ph n không th thi u trong ho t ng s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p, c a các t ch c kinh t và các cá nhân trong xã h i. Nó là c n thi t khách quan không ch i v i s phát tri n c a h th ng ngân hàng mà còn c n thi t cho m t n n kinh t hi n i. th c hi n TTKDTM thì không th thi u s tham gia c a h th ng các NHTM. S xu t hi n c a NHTM g n li n v i s phát tri n c a s n xu t lưu thông hàng hóa, ti n t . NHTM là ơn v kinh t kinh doanh trên lĩnh v c ti n t v i ba nghi p v chính là: nh n g i, cho vay và cung ng d ch v thanh toán, ngoài ba nghi p v này còn có các d ch v khác tuỳ theo s phát tri n c a h th ng ngân hàng. Ho t ng c a NHTM là khâu quan tr ng trong toàn b quá trình tu n hoàn và chu chuy n v n. NHTM không ch cung c p v n cho s n xu t mà còn thúc y s vn ng c a n n kinh t thông qua d ch v TTKDTM qua ngân hàng. Trong th c ti n ti n hành ho t ng s n xu t kinh doanh thì m i ơn v kinh t u ph i có m t kh i lư ng ti n t nh t nh mua nguyên v t li u, chi tr các kho n phí phát sinh trong quá trình s n xu t c a mình. Các ơn v kinh doanh thương m i có quá trình mua hàng hoá vào và bán hàng ra, t t y u ph i có ho t ng thanh toán ti n hàng. N u như m i ơn v này ph i v n chuy n ti n lư ng ti n mang i hay thu v b ng phương ti n giao thông v n t i thì chi phí l n, không an toàn và m t th i gian. Chính vì v y m i ơn v c n m t trung gian áng tin c y óng vai trò lưu tr , b o qu n và th c hi n chi tr h . Trung gian ó chính là Ngân hàng. Vi c thanh toán s ư c di n ra trong n i b h th ng ngân hàng v i s tr giúp c a các phương ti n thông tin liên l c hi n i khi n cho ho t ng thanh toán ư c nhanh chóng, ti t ki m và an toàn.
7 NHTM là ơn v th c hi n ho t ng TTKDTM. V i vai trò là trung gian thanh toán trong n n kinh t , Ngân hàng ưa ra các công c thanh toán h u ích a d ng nh m áp ng ư c nhu c u thanh toán ngày càng l n c a các ch th trong n n kinh t . Ngân hàng th c hi n t t ho t ng TTKDTM là thúc y nhanh quá trình chu chuy n v n trong n n kinh t , thúc y nhanh quá trình tái s n xu t. V i s tr giúp c a h th ng ngân hàng, quan h thanh toán tr nên ơn gi n hơn r t nhi u i v i các ơn v kinh doanh, h s không t n nhi u th i gian và chi phí cho s n xu t, không gian s n xu t ư c m r ng. Các ơn v kinh doanh xa v n có th ti n hành ho t ng s n xu t kinh doanh m t cách d dàng mà không ph i t n nhi u th i gian và chi phí cho ho t ng thanh toán c a mình. B ng vi c áp d ng công ngh hi n i v i các m i quan h a d ng c a mình ngân hàng th c hi n thanh toán cho m t doanh nghi p m t cách nhanh chóng và an toàn. Các ho t ng thanh toán như v n chuy n ti n, ki m tra ti n thanh toán nay không còn n a mà thay vào ó các ơn v kinh doanh ch c n m m t tài kho n t i ngân hàng và ký l nh thanh toán khi c n thi t là m i ho t ng thanh toán coi như ã hoàn t t. Hơn n a kho n ti n g i c a các ơn v kinh t , cá nhân t i ngân hàng ư c an toàn và ư c hư ng lãi t kho n ti n g i i v i lãi su t ti n g i thanh toán. Ngân hàng làm trung gian thanh toán ã làm gi m lư ng ti n m t lưu thông , ti n m t không b v n chuy n qua l i nhi u l n t ó làm tăng tu i th c a ti n. làm gi m các chi phí in ti n v n chuy n và b o qu n ti n, các kho n ti n nhàn r i ư c s d ng phát tri n kinh t xã h i. 1.1.2. c i m c a ho t ng TTKDTM Ho t ng TTKDTM ã xu t hi n t r t lâu. L ch s xu t hi n thanh toán chuy n kho n u tiên nư c Anh. Trư c năm 1854 nư c Anh phát hành t gi y b c 1000 b ng Anh tr giá b ng 7,3224 kg vàng ti n cho các
8 nhà tư b n rút ti n m t thanh toán v i nhau, n chi u thì l i n p vào ngân hàng. Năm 1854, nư c Anh phát minh ra phòng thanh toán bù tr và mang k t qu thanh toán bù tr v làm chuy n kho n gi a các nhà tư b n thì vi c rút ti n m t bu i sáng n p l i bu i chi u ch m d t. K t ó các ngân hàng nư c Anh chuy n t các ngân hàng ti n m t thành các ngân hàng chuy n kho n. Ho t ng TTKDTM ư c d a trên cơ s ti n g i ngân hàng, vi c thanh toán ư c ti n hành b ng phương pháp ghi chuy n t tài kho n ngư i này sang tài kho n ngư i khác. TTKDTM có nh ng c i m sau: S v n ng c a hàng hoá và ti n t luôn có s tách r i v th i gian, s v n ng c a ti n t có th trư c ho c sau s v n ng c a hàng hoá. s v n ng này ư c di n ra m t cách h p lý thì cơ ch thanh toán ph i quy nh th i gian l p và chuy n ch ng t gi a các ngân hàng, gi a ngân hàng v i các t ch c kinh t cho tương x ng v i th i gian v n chuy n hàng hoá, cung c p d ch v n tay ngư i mua. Hi n nay v i s phát tri n c a công ngh máy tính, th i gian thanh toán r t nhanh ch sau vài phút có khi ch vài giây là vi c thanh toán ư c hoàn t t, trong khi ó th i gian v n ng c a hàng hoá l i ph thu c vào nhi u y u t khác nhau. Chính vì v y mà c n ph i có nhi u hình th c thanh toán khác nhau áp ng t t các quan h mua bán hàng hóa và thanh toán theo yêu c u c a khách hàng. Khi th c hi n ho t ng thanh toán thì các ch ng t là do khách hàng l p òi h i cơ ch thanh toán ph i quy nh nh ng nguyên t c th ng nh t, nghiêm ng t có tính chu n m c cao, hình th c thanh toán nào ư c áp d ng thì s s d ng b ch ng t ó, trong các ch ng t s liên cũng ph i , úng ch ký, l p theo m u quy nh c a Ngân hàng Nhà nư c giúp cho vi c thanh toán thu n l i, chính xác, ng th i h n ch vi c l p các ch ng t gi .
9 H th ng ngân hàng ho t ng v i m ng lư i r ng kh p, s lư ng nghi p v l n, ki m soát theo dõi ngân hàng và khách hàng d dàng trong quá trình thanh toán ph i có s th ng nh t v quy trình thanh toán, lo i hình ch ng t , m u ch ng t ,…gi a các ngân hàng. Khi khách hàng g i ch ng t thanh toán n, k toán giao d ch s nh n bi t ó là lo i ch ng t nào, c a ngân hàng nào, vi c thanh toán tr nên nhanh chóng hơn. Ho t ng thanh toán ư c k t thúc trên các tài kho n t i ngân hàng. Nhưng nhi u lý do khác nhau mà vi c k t thúc này không ư c tr n v n, t c là sau khi ghi chép trên tài kho n còn có nhi u khách hàng t ch i thanh toán. S t ch i gây ra nhi u r c r i, gây nh hư ng n kh năng tài chính, k ho ch s n xu t kinh doanh c a nhi u doanh nghi p, các t ch c kinh t cá nhân trong xã h i. 1.1.3. Vai trò c a ho t ng TTKDTM trong n n kinh t . Hi n nay TTKDTM có vai trò r t quan tr ng i v i các thành ph n kinh t . V i xu th h i nh p kinh t qu c t , m i quan h thương m i gi a các nư c ngày càng m r ng, phát tri n c v kh i lư ng và ch ng lo i hàng hoá. Chính vì v y mà ho t ng TTKDTM là m t ho t ng không th tách r i v i ho t ng kinh t , óng vai trò quan tr ng cho s phát tri n c a m t qu c gia. Vai trò c a ho t ng TTKDTM th hi n như sau: 1.1.3.1. i v i Ngân hàng Xu t phát t c i m c a ho t ng TTKDTM có s tách r i gi a s v n ng c a hàng hoá và ti n t , trong th i gian ó ngân hàng v n có th t n d ng ư c ngu n v n nhàn r i t ho t ng thanh toán, nh t là hình th c thanh toán b ng séc b o chi, thư tín d ng, ngân phi u thanh toán khách hàng ph i ký qu tương ng v i giá tr c a nó. Thanh toán qua ngân hàng t o ra m t lư ng v n r t l n cho ho t ng s n xu t. Ngân hàng ph i tr lãi cho ti n
10 g i thanh toán nhưng ây l i là ngu n v n kém n nh, có th gi m b t c khi nào nên hi u su t s d ng ngu n v n này th p, ch có th cho vay ng n h n khó có th cho vay trung và dài h n ư c. Vì th mà lãi su t tr cho ngu n này th p kho ng 0.15%/năm, trong khi ngân hàng có th dùng ngu n này cho vay, thanh toán thu lãi và phí d ch v . i v i các ngân hàng nư c ngoài thu phí t các d ch v chi m kho ng 70% t ng thu nh p c a ngân hàng. V i hình th c TTKDTM, khách hàng g i ti n vào tài kho n t i ngân hàng, ngân hàng có th ki m soát ư c m t lư ng ti n trong n n kinh t , cũng như kh năng tài chính, tình hình kinh doanh c a doanh nghi p. Trên cơ s ó ngân hàng cung ng m t lư ng ti n thích h p cho n n kinh t , giúp ngân hàng ho t ng an toàn hơn, nâng cao hi u qu tín d ng, u tư, t o i u ki n cơ c u l i thành ph n kinh t cho h p lý. Ho t ng TTKDTM không ch tác ng tr c ti p n nghi p v thanh toán mà còn tác ng n các nghi p v khác như ho t ng cho vay, huy ng v n c a ngân hàng. Các ho t ng kinh doanh c a ngân hàng có quan h ch t ch , tác ng qua l i và h tr nhau cùng phát tri n. 1.1.3.2. i v i khách hàng Các khách hàng tham gia thanh toán t i ngân hàng bao g m các t ch c, các thành ph n kinh t , và các cá nhân dân cư trong xã h i. ti n hàng thanh toán các khách hàng ph i m tài kho n ti n g i thanh toán t i ngân hàng ph c v mình và trên tài kho n này luôn có s dư m b o kh năng thanh toán khi c n thi t. Ho t ng TTKDTM giúp khách hàng b o toàn kh i lư ng ti n c a mình trong ngân hàng, nên tránh ư c r i ro, tránh ư c sơ h có th b l i d ng. Khi có ho t ng thanh toán thì ngân hàng trích t tài kho n này sang tài kho n khác nên ti t ki m ư c chi phí b o qu n, v n chuy n. TTKDTM t o i u ki n quay nhanh vòng v n, thúc y quá trình s n xu t kinh doanh nhanh chóng và hi u qu . TTKDTM m b o chính xác, rút ng n th i
11 gian thanh toán v i chi phí th p, giúp các khách hàng an tâm, t p trung vào ho t ng s n xu t kinh doanh làm tăng hi u qu s n xu t c a xã h i. 1.1.3.3. Trên phương di n qu n lý vĩ mô c a Nhà nư c v i n n kinh t , vi c tăng t tr ng TTKDTM s làm gi m kh i lư ng ti n m t trong lưu thông, ti t ki m ư c chi phí lưu thông, chi phí in n, phát hành, ki m m, b o qu n,… ng th i giúp Ngân hàng Trung Ương i u ti t lư ng ti n cung ng phù h p v i nhu c u c a n n kinh t thông qua chính sách ti n t th t ch t hay m r ng tuỳ thu c vào t ng giai o n phát tri n c a n n kinh t . NHTW làm trung tâm thanh toán c a toàn b n n kinh t , nhưng không ch th c hi n nghi p v thanh toán m t cách ơn thu n mà ngân hàng còn th c hi n ki m soát quan h mua bán, quy trình s d ng v n, vi c ch p hành ch , nguyên t c qu n lý kinh t c a t ng ngân hàng. Có th th y thông qua ho t ng TTKDTM Chính ph , NHTW th c hi n t t hơn ch c năng qu n lý kinh t vĩ mô, i u ti t ư c lư ng ti n lưu thông trong n n kinh t . T ó góp ph n h n ch l m phát, thúc y s n xu t kinh doanh phát tri n, nh hư ng phát tri n n n kinh t theo s qu n lý c a Nhà nư c. Tóm l i ho t ng TTKDTM có vai trò quan tr ng trong n n kinh t th trư ng, ư c th hi n dư i m y i m sau: − M t là TTKDTM ti t ki m chi phí lưu thông cho xã h i. − Hai là TTKDTM áp ng k p th i nhu c u v n kinh doanh, mb os n xu t lưu thông liên t c. − Ba là TTKDTM t o i u ki n t p trung ngu n v n trong n n kinh t làm tăng ngu n v n cho ngân hàng. − B n là TTKDTM có vai trò cung c p thông tin cho ngân hàng th c hi n ki m soát b ng ng ti n.
12 Như v y, ho t ng TTKDTM có vai trò tr c ti p cũng như gián ti p nh hư ng n ba thành viên quan tr ng c a n n kinh t ó là doanh nghi p, Ngân hàng, Nhà nư c. Th c hi n t t ho t ng TTKDTM s t o i u ki n cho t ng thành viên t hi u qu cao trong ho t ng c a mình, ng th i thúc yn n kinh t phát tri n. 1.2. Các hình th c TTKDTM ph bi n. Tuỳ theo trình phát tri n kinh t c a m i nư c, m i th i kỳ và tuỳ theo thói quen c a dân cư mà m i nư c có th s d ng các hình th c thanh toán khác nhau cho phù h p, T sau năm 1986 nư c ta xoá b n n kinh t t p trung bao c p chuy n sang n n kinh t th trư ng có s qu n lý c a Nhà nư c, ã nhi u l n thay i các văn b n quy nh v các hình th c TTKDTM. Th i kỳ b t u im ih th ng ngân hàng nh ng năm 1990 – 1991, các hình th c TTKDTM ư c th c hi n b i quy t nh s 101/Q ngày 31/07/1991 bao g m 4 hình th c thanh toán sau: - Séc - U nhi m thu (UNT) - U nhi m chi (UNC) - Thư tín d ng (L/C) Sau m t quá trình th c hi n quy t nh trên, NHNN nhân th y 4 hình th c TTKDTM này chưa áp ng ư c y nhu c u a d ng c a n n kinh t , Th ng c NHNN ã ký quy t nh s 22/Q -NH ngày 21/12/1994 b xung thêm 2 công c thanh toán, theo quy t nh này thì các cá nhân và ơn v thanh toán qua ngân hàng ư c áp d ng các hình th c thanh toán dư i ây: - Séc - UNT - UNC
13 - Thư tín d ng - Phi u thanh toán - Th thanh toán Riêng v séc thanh toán ngày 09/05/1996 Chính ph ã ban hành Ngh nh s 30/CP v quy nh s d ng séc, NHNN ã ban hành thông tư hư ng d n quy ch phát hành và s d ng cho các ngân hàng và t ch c tín d ng, thông tư hư ng d n có hi u l c t ngày 04/04/1997. Trong các hình th c TTKDTM ư c quy t nh s 22/Q -NH c a Th ng c NHNN, ngân phi u ư c coi là m t hình th c TTKDTM. Tuy nhiên theo quy t nh s 425 ngày 17/12/1998 c a Th ng c NHNN thì ngân phi u thanh toán ư c x p vào tài kho n lo i 1, lo i ho t ng ngân qu . M t khác do c i m c a ngân phi u thanh toán là do NHNN phát hành, có th i h n thanh toán và m nh giá in s n trên t ng t , vô danh, ư c chuy n như ng. V i c i m này thì ngân phi u thanh toán ư c s d ng như ti n m t có th i h n. Hơn n a i v i b t kỳ hình th c TTKDTM nào ngư i s d ng hình th c thanh toán ó ph i có tài kho n t i ngân hàng. Có nh ng trư ng h p khách hàng n ngân hàng xin lĩnh ra b ng ngân phi u thanh toán thì nhân viên ngân hàng có th tr l i: “Hi n nay chưa có ngân phi u thanh toán, xin khách hàng vui lòng lĩnh ti n m t”. S t ch i này tương t v i vi c không có ti n m nh giá l n, ngh khách hàng vui lòng nh n ti n m nh giá bé. Như v y thì hình th c thanh toán b ng ngân phi u không ph i là m t hình th c TTKDTM. Vì th mà hi n nay các hình th c TTKDTM ph bi n bao g m 5 hình th c: Séc, UNT, UNC, thư tín d ng, th . 1.2.1. Thanh toán b ng Séc 1.2.1.1. Khái ni m và quy nh chung v s d ng séc. 1) Khái ni m.
14 Séc là m t l nh tr ti n vô i u ki n c a ch tài kho n ư c l p trên m u in s n c bi t c a ngân hàng, ra l nh cho ngân hàng trích ti n trên tài kho n c a mình thanh toán cho ngư i ư c hư ng. Theo quy t inh s 101/Q -NH do Th ng c NHNN ban hành ngày 30/7/1991, séc ư c coi là m t trong 4 hình th c TTKDTM g m 3 lo i séc là: séc chuy n kho n, séc b o chi, séc nh m c. n ngày 21/12/1994 Th ng c NHNN ã ký quy t nh s 22/Q -NH b xung thêm 2 hình th c thanh toán và thêm m t lo i séc là séc cá nhân. 2) Các quy nh chung v s d ng séc. Theo Ngh nh 30/CP c a Chính ph ban hành v quy ch phát hành và s d ng séc do th tư ng chính ph ký ngày 09/05/1996 quy nh rõ Vi t Nam ư c phép lưu hành lo i séc vô danh và séc ký danh. Trong ó séc vô danh ư c chuy n như ng t do, còn séc ký danh ư c phép chuy n như ng thông qua th t c ký h u chuy n như ng, tr trư ng h p ngư i phát hành séc ã ghi c m t “không ư c phép chuy n như ng”, ho c trên t séc ghi “không ti p t c chuy n như ng”. Ngh nh 30/CP ra i ánh d u m t bư c chuy n i có ý nghĩa kinh t l n trong vi c s d ng séc Vi t Nam. Theo Ngh nh này thì séc không còn là m t công c chuy n kho n ơn thu n mà như m t công c lưu thông. Séc ư c s d ng thanh toán ti n hàng hoá, d ch v , n p thu , tr n …ho c rút ti n m t t i các chi nhánh ngân hàng. T t c các khách hàng m tài kho n t i ngân hàng u có th s d ng séc thanh toán. Th i h n có hi u l c thanh toán séc ư c tính t ngày ký phát hành séc n ngày n p séc vào ngân hàng. Theo quy nh th i h n hi u l c c a séc là 15 ngày. N u th i h n k t thúc c a séc vào ngày ngh , ngày l thì th i h n lùi vào ngày làm vi c ti p theo sau ngày ngh , ngày l ó. Trong trư ng h p séc ã quá th i h n thanh toán, ngư i th hư ng ph i yêu c u ngư i phát hành m i i t séc ã
15 quá h n, th i h n i séc quá h n nói trên là 6 tháng k t ngày phát hành t séc ã quá h n. Séc ch i u ki n thanh toán khi nó m b o các y u t sau: - T séc ph i có các y u t theo quy nh, không ư c t y xoá, s a ch a, s ti n b ng s và b ng ch ph i kh p nhau, ghi rõ ngày tháng năm l p séc và ký tên. - ư c n p trong th i h n hi u l c thanh toán. - Không có l nh ình ch thanh toán. - Ch ký và d u (n u có) c a ngư i phát hành séc ph i kh p úng v i m u ăng ký t i ngân hàng. - Không ký phát hành séc vư t quá th m quy n quy nh t i văn b n u quy n. - Các ch ký chuy n như ng ( i v i séc ký danh) ph i liên t c. - Tài kho n ti n g i c a ch tài kho n s dư thanh toán. Séc ư c h ch toán theo nguyên t c “N trư c, có sau”. Các t séc sau khi ki m tra tính h p l , có ti n trên tài kho n ti n g i thì ngân hàng ph i ghi n vào tài kho n ngư i phát hành trư c, ghi có vào tài kho n ngư i th hư ng sau. 3) Trách nhi m c a các bên tham gia s d ng séc. Tham gia s d ng séc g m 3 bên: ngư i phát hành séc, ngân hàng thanh toán séc, ngư i th hư ng. i v i ngư i phát hàng séc: Ph i có tài kho n ti n g i thanh toán t i ngân hàng (nơi thanh toán h mình). Ngư i phát hành không ư c ký kh ng trên t séc và ch ư c phát hành trong s dư tài kho n ti n g i c a mình ho c s dư c a s séc nh m c ã lưu ký t i ngân hàng. N u phát hành séc quá s dư l n m t thì nh c nh và ph t ti n, l n hai thì ph t ti n ình ch phát hành séc trong vòng 6 tháng, l n ba thì s tư c quy n phát hành séc.
16 M c ph t ti n như sau: Ngư i phát hành séc ph i ph t ti n b ng 30% s ti n phát hành quá s dư. S ti n ph t ch m tr (k t ngày t séc quay v ngân hàng ph c v ngư i phát hành séc cho n ngày có ti n thanh toán) b ng s ti n quá s dư lãi su t n quá h n lo i cho vay cao nh t t i ngân hàng ph c v ngư i phát hành nhân v i s ngày ch m tr . Ti n ph t ch m tr ư c chuy n cho ngư i th hư ng, ti n ph t séc phát hành quá s dư ghi vào thu nghi p v ngân hàng. i v i ngân hàng thanh toán: Khi ngân hàng nh n ư c t séc, ngân hàng ph i ki m tra tính h p l , h p pháp c a t séc và thanh toán k p th i cho nh ng t séc i u ki n thanh toán. Khi ch tài kho n ã có thông báo v t séc b m t thì ngân hàng không ư c phép thanh toán, n u ngân hàng thanh toán nh ng t séc ã m t thì ngân hàng ph i n bù thi t h i cho ngư i m t séc. i v i ngư i th hư ng: Ngư i th hư ng là ngư i có tên trên séc lĩnh ti n ho c ngư i ư c chuy n như ng quy n s d ng séc. Trong vòng 15 ngày k t ngày phát séc ngư i th hư ng s mang t séc n ngân hàng thanh toán. Trong trư ng h p ngư i th hư ng b t ch i thanh toán thì ngư i th hư ng có quy n yêu c u ơn v thanh toán xác nh n b ng văn b n, n u ngư i th hư ng làm m t séc ph i báo ngay n ơn v thanh toán và ngư i phát hành séc. Ngư i thông báo ph i ch u trách nhi m v tính trung th c c a vi c thông báo m t séc vì thông báo m t séc ư c coi là l nh ình ch thanh toán. 1.2.1.2. Các hình th c thanh toán b ng séc. 1) Séc b o chi Séc b o chi là lo i séc mà ngân hàng m b o kh năng chi tr b ng ti n c a ngư i mua. Hay séc b o chi do ch tài kho n phát hành ư c ngân hàng m b o chi tr , l p theo m u chuy n kho n ho c séc cá nhân. Ngư i phát hành séc ph i lưu ký trư c s ti n ghi trên t séc vào m t tài kho n riêng
17 ngân hàng làm th t c b o chi trư c khi giao cho khách hàng. Các bên khi th c hi n các giao d ch mua bán s d ng hình th c thanh toán b ng séc b o chi thư ng không tín nhi m nhau v kh năng chi tr ho c ngư i tr ti n ã có quy t nh x ph t c a ngân hàng v vi c phát hành séc thanh toán chuy n kho n quá s dư thì ngư i th hư ng có quy n yêu c u ngư i tr ti n s d ng séc b o chi thanh toán. Th i h n có hi u l c t i a c a séc b o chi là 15 ngày k t ngày b o chi séc. Ph m vi áp d ng séc b o chi: − Hai khách hàng có ti n g i thanh toán t i cùng m t chi nhánh ngân hàng thương m i. − Hai khách hàng có tài kho n ti n g i t i hai chi nhánh NHTM cùng a bàn có tham gia thanh toán bù tr tr c ti p. − Hai khách hàng có tài kho n ti n g i t i 2 chi nhánh NHTM cùng h th ng, khác a bàn. • Quy trình thanh toán. Tuỳ thu c vào ph m vi thanh toán gi a các ngân hàng mà vi c thanh toán s ư c th c hi n theo nh ng quy trình nh t nh. Sơ thanh toán séc b o chi (3) Ngư i ký phát séc Ngư i th hư ng (Ngư i mua) (Ngư i bán) (2) (7) (1) (4) (6) (5) Ngân hàng ph c v Ngân hàng ph c v ngư i mua ngư i bán
18 - Trư ng h p thanh toán séc b o chi gi a các khách hàng có tài kho n trong cùng m t chi nhánh ngân hàng. (1) có t séc b o chi i mua hàng, ngư i mua (ngư i ký phát) ph i n ngân hàng xin b o chi séc. (2) Ngư i bán giao hàng hoá, d ch v cho ngư i mua. (3) Ngư i mua giao t séc ã ư c b o chi cho ngư i bán. (4) Ngư i bán l p b ng kê n p Séc (BKNS) kèm t séc b o chi n t ch c cung ng d ch v thanh toán ph c v mình ( ng th i là ơn v thanh toán) xin th hư ng s ti n trên t Séc. (5) Sau khi ki m soát ch ng t và h ch toán, t ch c cung ng d ch v thanh toán ghi n cho ngư i ký phát séc. (6) Báo có cho ngư i th hư ng. - Trư ng h p thanh toán séc b o chi t i các chi nhánh NHTM cùng a bàn có tham gia thanh toán bù tr . (1), (2), (3) tương t như trên. (4) Ngư i bán l p B ng kê n p Séc kèm t séc b o chi n t ch c cung ng d ch v thanh toán ph c v mình nh thu h s ti n trên t séc. (5) Sau khi ki m soát, ơn v thu h ng v n thanh toán ngay cho ngư i th hư ng và g i l nh chuy n n t i ơn v thanh toán cùng h th ng. (6) Báo có cho ngư i th hư ng. (7) ơn v thanh toán ghi N và báo N cho ngư i ký phát séc. - Trư ng h p thanh toán séc b o chi gi a các khách hàng có tài kho n t i hai chi nhánh NHTM cùng h th ng, khác a bàn. (1) ơn v mua làm th t c b o chi séc. (2) Ngân hàng ng ý b o chi séc, giao cho ngư i mua t séc và gi y báo n . (3) Ngư i mua giao séc cho ngư i bán. (4) Ngư i bán mang t séc và BKNS t i ngân hàng c a mình.
19 (5) Ngân hàng ph c v ngư i bán l p gi y báo liên hàng, h ch toán và chuy n m t liên gi y báo liên hàng + Séc sang ngân hàng ph c v ngư i mua. (6) Ngân hàng ph c v ngư i mua l p m t liên BKNS báo n cho ơn v mua, sau khi ghi n vào tài kho n ti n g i c a ơn v mua. (7) Ngân hàng ph c v ngư i bán báo có cho ơn v bán. 2) Séc nh m c. V b n ch t thì séc nh m c chính là séc b o chi, gi a hai lo i séc này có s khác bi t sau: séc b o chi là lo i séc ư c ngân hàng m b o kh năng chi tr cho t ng t séc, còn séc ng m c (séc trong s nh m c) là lo i séc ư c ngân hàng b o m kh năng chi tr cho c m t quy n séc. Khi phát hành séc nh m c s có thu n l i hơn cho ngư i phát séc là ti t ki m ư c th i gian và chi phí giao d ch séc, ngư i phát séc có tín nhi m cao hơn. Tuy nhiên séc nh m c có nhi u t séc nên ngân hàng không th ki m soát chính xác v s dư trên c quy n séc. M t khác s séc nh m c ch ư c thanh toán cho cùng m t ngư i bán, v i nh ng h n ch này thì hi n nay h u h t các ngân hàng không phát hành séc nh m c. • Các quy nh riêng c a séc nh m c khác v i séc b o chi: - M c t i thi u m s séc nh m c là 20 tri u ng. - S séc nh m c có th i h n hi u l c t i a là 30 ngày k t ngày m s séc nh m c. Th i h n hi u l c c a t ng t séc trong s séc nh m c ph thu c vào th i h n chung c a s séc nh m c. - Ngư i th hư ng ph i có trách nhi m ki m tra s dư c a s séc nh m c m i l n nh n séc, n u mb o ti n thanh toán cho t séc thì m i thu nh n. - Ph m vi thanh toán và quy trình thanh toán séc nh m c tương t như séc b o chi.
20 3) Séc chuy n kho n Séc chuy n kho n là m t ch ng t thanh toán do ch tài kho n phát hành tr cho ngư i th hư ng. Ngư i phát hành séc tr c ti p giao t séc cho ngư i th hư ng. Ngư i phát hành séc tr c ti p giao t séc cho ngư i th hư ng. Séc chuy n kho n ư c s d ng r ng rãi, có giá tr thanh toán như ti n, do ó trên t séc ph i có y nh ng y u t theo quy nh. Séc chuy n kho n ư c in theo m u c bi t c a ngân hàng, ngư i phát hành séc ch ph i i n vào nh ng ch quy nh b ng lo i m c không phai. Nguyên t c h ch toán séc là ghi n trư c, ghi có sau. Các ch ng t kèm theo t séc h ch toán là b ng kê n p séc. Th i h n hi u l c c a séc chuy n kho n t i a là 10 ngày k t ngày ký phát hành séc. Séc chuy n kho n ch ư c thanh toán trong ph m vi gi a các khách hàng có tài kho n t i m t chi nhánh ngân hàng ho c có tài kho n t i các ngân hàng trong cùng a bàn có tham gia thanh toán bù tr tr c ti p. + Quy trình thanh toán séc chuy n kho n. Sơ thanh toán (1) Ngư i ký phát séc Ngư i th hư ng (Ngư i mua) (Ngư i bán) Giao hh, d ch v (2’) (6) (2) (4) (3) Ngân hàng ph c v Ngân hàng ph c v ngư i mua ngư i bán (5) - Trư ng h p các khách hàng có tài kho n t i m t chi nhánh NHTM.