Luận văn: Một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu cà phê vào thị trường EU của Tổng công ty cà phê Việt Nam

Chia sẻ: Kim Kim | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:76

Thêm vào BST

Báo xấu

393
lượt xem 70
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cà phê (gốc từ café trong tiếng Pháp) là một loại thức uống màu đen có chứa chất caffein và được sử dụng rộng rãi, được sản xuất từ những hạt cà phê được rang lên, từ cây cà phê. Cà phê được sử dụng lần đầu tiên vào thế kỉ thứ 9, khi nó được khám phá ra từ vùng cao nguyên Ethiopia. Từ đó, nó lan ra Ai Cập và Yemen, và tới thế kỉ thứ 15 thì đến Armenia, Persia, Thổ Nhĩ Kỳ và phía bắc Châu Phi. Từ thế giới Hồi giáo, cà phê đến Ý,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu cà phê vào thị trường EU của Tổng công ty cà phê Việt Nam

Luận văn: Một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu cà phê vào thị trường EU của Tổng công ty cà phê Việt Nam
Một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu cà phê vào thị trờng EU của Tổng công ty cà phê Việt Nam Bố cục của luận văn, luận văn chia làm 3 chơng: Chơng 1: Một số vấn đề lý luận về xuất khẩu mặt hàng cà phe và vai trò của xuất khẩu cà phê trong nền kinh tế quốc dân. Chơng 2: Thực trạng xuất khẩu cà phê của Tổng công ty cà phê Việt Nam vào thị trờng EU. Chơng 3: Một số giải pháp thúc đẩy xuất khẩu cà phê vào thị trờng EU của Tổng công ty cà phê Việt Nam. Chơng I MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ XUẤT KHẨU MẶT HÀNG CÀ PHÊ VÀ VAI TRÒ CỦA XUẤT KHẨU CÀ PHÊ TRONG NỀN KINH TẾ QUỐC DÂN I. Vị trí của ngành cà phê và vai trò của xuất khẩu cà phê trong nền kinh tế quốc dân. 1. Vài nét về mặt hàng cà phê và những lợi thế so sánh trong sản xuất và xuất khẩu cà phê: 1.1. Nguồn gốc cây cà phê ở Việt Nam Cách đây khoảng 1000 năm, một ngời du mục Ethiopa đã ngẫu nhiên phát hiện hơng vị tuyệt vời của một loại cây lạ làm cho con ngời thấy sảng khoái và tỉnh táo lạ thờng. Từ đó trái cây này trở thành đồ uống của mọi ngời và lấy tên làng Cafa nơi phát hiện ra cây này làm tên đặt cho cây.
Từ thế kỷ VI cà phê trở thành đồ uống của mọi ngời dân Ethiopa và nhanh chóng lan ra Trung Cận Đông. Đến đầu thế kỉ XVI cà phê bắt đầu xuất hiện ở châu Âu và lan dần sang Châu Á, châu Đại Dơng. Năm 1857 cây cà phê đợc các nhà truyền đạo công giáo đa vào trồng ở Việt Nam, trớc hết đợc trồng ở một số nhà thờ ở Hà Nam, Quảng Bình... Sau đó đợc trồng ở đồn điền vùng Trung Du Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ. Từ đó diện tích cà phê ngày càng đợc mở rộng. Từ năm 1994- nay cây cà phê Việt Nam, đặc biệt là cà phê vối phát triển rất nhanh và đạt kết quả trên nhiều mặt. Hiện nay cà phê là mặt hàng nông sản xuất khẩu đứng thứ 2 ở nớc ta. Có thể nói trong ngành nông nghiệp hiện nay, cà phê chỉ đứng sau lúa gạo và có chỗ đứng vững chắc trở thành ngành sản xuất quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. 1.2. Chủng loại cà phê ở Việt Nam Nh chúng ta đã biết trên thế giới có hơn 70 loại cà phê khác nhau nhng ngời ta chủ yếu gieo trồng 2 nhóm cà phê chính là cà phê vối (Robusta), cà phê chè (Arabica) nhờ vào u điểm về năng xuất và chất lợng ngoài ra còn dựa vào đặc điểm thích nghi của từng loại cây. * Cà phê vối thích hợp với khí hậu khô ráo, nắng ấm, nhiệt độ thích hợp nhất là 24- 26 0 C, độ cao khoảng 600-2000m, mật độ từ 1200 -1500 cây/ha. Cà phê Robusta có hình quả trứng hoặc hình tròn, quả chín có màu thẫm, vỏ cứng và thờng chín từ tháng 2. Đặc biệt cây cà phê này không ra hoa kết quả tại các mắt của cành. Nhân hơi tròn, to ngang, vỏ lụa màu ánh lâu bạc. Loại cà phê này đợc trồng nhiều nhất ở Châu Phi và Châu Á trong đó Việt Nam và Indonecia là hai nớc sản xuất cà phê lớn nhất thế giới. * Cà phê Arabica a khí hậu mát mẻ có khả năng chịu rét, thờng đợc trồng ở độ cao trên dới 200m. Arabica có nhiều tàn lá, hình trứng hoặc hình lỡi mác. Quả của loại cà phê chè có hình quả trứng hoặc hình tròn, có màu đỏ tơi, một số giống khi chín có màu vàng. Loai cà phê này chủ yếu trồng ở Brazin và Colombia với mùi thơm đợc nhiều nớc a chuộng. Ở Việt Nam cà phê vối đợc trồng tuyệt đại đa số ở Tây Nguyên và Đông Nam Bộ. Đây là hai vùng chủ lực sản xuất cà phê của cả nớc với năng suất khá cao (trên 1,6 tấn nhân /ha) chất lợng tốt, với diện tích 443.000 ha, chiếm 86% diện tích cả nớc. Cà phê chè lại thích hợp với các vùng núi trung du phía bắc, tập trung ở Sơn La, Lai Châu, Thanh Hoá, Nghệ An, quảng Trị và Thừa Thiên Huế. Diện tích cà phê chè cả nớc năm 2003 là 30.000
ha. Cà phê chè có chất lợng hơn nhng hay bị sâu bệnh và khả năng thích nghi kém hơn vì vậy năng suất cũng thấp hơn khoảng 0,9-1,2tấn/ha. 1.3. Lợi thế so sánh trong sản xuất, xuất khẩu cà phê ở Việt Nam 1.3.1. Lợi thế so sánh trong sản xuất cà phê. - Lợi thế về điều kiện tự nhiên. Nớc Việt Nam nằm trong vành đai nhiệt đới Bắc bán cầu, trải dài theo phơng kinh tuyến từ 8o 30’ đến 23o 30’ vĩ độ bắc. Điều kiện khí hậu, địa lý và đất đai thích hợp cho việc phát triển cà phê đã đem lại cho cà phê Việt Nam một hơng vị rất riêng, độc đáo. Về khí hậu : Việt Nam nằm trong vành đai nhiệt đới, hàng năm khí hậu nắng lắm ma nhiều. Lợng ma phân bố đều giữa các tháng trong năm nhất là những tháng cà phê sinh trởng. Khí hậu Việt Nam chia thành hai mi ền rõ rệt. Miền khí hậu phía nam thuộc khí hậu nhiệt đới nóng ẩm thích hợp với cà phê Robusta. Miền khí hậu phía bắc có mùa đông lạnh và có ma phùn thích hợp với cà phê Arabica. Về đất đai : Việt Nam có đất đỏ bazan thích hợp với cây cà phê đợc phân bổ khắp lãnh thổ trong đó tập trung ở hai vùng Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, với diện tích hàng triệu ha. Nh vậy cây cà phê cần hai yếu tố cơ bản là nớc và đất thì cả hai yếu tố này đều có ở Việt Nam. Điều này tạo cho Việt Nam lợi thế mà các nớc khác không có đợc. - Lợi thế về nhân công: Việt Nam với dân số 80 triệu ngời trong đó 49% là trong độ tuổi lao động. Đây là đội ngũ lao động khá dồi dào, cung cấp cho các mọi hoạt động trong nền kinh tế quốc dân. Sản xuất cà phê xuất khẩu là một quá trình bao gồm nhiều công đoạn, bắt đầu từ khâu nghiên cứu chon giống, gieo trồng khâu chăm sóc, thu mua, chế biến, bảo quản, bao gói , xuất khẩu. Quá trình này đòi hỏi một đội ngũ lao động khá lớn. Đặc biệt ở Việt Nam thì việc ứng dụng máy móc vào việc, sản xuất chế biến cà phê cha nhiều vì thế lợi thế về nhân công có thể giúp nớc ta giảm rất nhiều chi phí cho sản xuất cà phê xuất khẩu từ đó có thể hạ giá thành giúp cho Việt Nam có thể cạnh tranh đợc về giá so với các nớc trên thế giới. Theo dự tính thì việc sản xuất cà phê xuất khẩu thu hút khá nhiều lao động: 1 ha cà phê thu hút từ 120.000- 200.000 lao động. Riêng ở nớc ta hiện nay có khoảng 700.000 – 800.000 lao động sản xuất cà phê, đặc biệt vào thời điểm chăm sóc, thu hoạch con số này lên đến hơn 1 triệu ngời. Nh vậy với nguồn lao động dồi dào nh nớc ta hiện nay có thể cung cấp một lợng lao động khá đông đảo cho ngành cà phê.
- Năng suất cà phê: Cà phê Việt Nam có năng suất khá cao: Nếu nh năng suất cà phê bình quân trên thế giới là 0.55 tạ/ ha, Châu Á là 0.77 tạ/ ha thì ở Việt Nam đạt tới 1.2- 1.3 tấn/ ha. Từ năm 2000- 2004, năng suất bình quân đạt 2 tấn/ ha, có năm đạt 2,4 tấn/ ha. Năng suất cao này chính là do Việt Nam có nhiều giống tốt, có các yếu tố thuận lợi về đất đai khí hậu, đặc biệt ngời Việt Nam có kinh nghiệm lâu năm trong việc gieo trồng cà phê. - Ngời dân Việt Nam có đức tính chịu khó cần cù, có tinh thần học hỏi tiếp thu khoa học công nghệ để áp dụng vào trồng và chế biến cà phê xuất khẩu. Điều này cũng là lợi thế trong việc tạo ra một nguồn hàng cho cà phê xuất khẩu. - Cà phê Việt Nam có hơng vị tự nhiên ngon. Cà phê Việt Nam đợc trồng trên vùng cao nguyên, núi cao có khí hậu, đất đai phù hợp. Điều kiện này tao cho cà phê Việt Nam có hơng vị riêng, đặc biệt mà các quốc gia khác không có đợc. Điều này là một lợi thế lớn của Việt Nam vì cà phê là thứ đồ uống dùng để thởng thức, đôi khi còn thể hiện đẳng cấp của con ngời trong xã hội vì vậy hơng vị cà phê luôn là một yếu tố lôi cuốn khách hàng, đặc biệt là khách hàng khó tính. - Một trong những lợi thế thuộc về chủ quan là do đờng lối đổi mới kinh tế của Đảng và Nhà Nớc Việt Nam đã tạo môi trờng thuận lợi để phát triển sản xuất cây cà phê. Nghị uyết 09/2000/ NQ/ CP của chính phủ xác định quy hoạch và định hớng phát triển cây cà phê nớc ta đến năm 2010. Vì thế từ năm 2003, sản xuất cà phê nhất thiết theo quy hoạch, kế hoạch của nhà nớc cả về diện tích, giống, sản lợng, chất lợng khắc phục đợc tình trạng tự phát duy ý trí chạy theo phong trào. Vì thế đã khuyến khích các hộ nông dân yên tâm trồng cây cà phê. Ngoài ra, Nhà nớc còn có chính sách hỗ trợ về giá khi giá cà phê của thị trờng thế giới xuống thấp. 1.3.2. Lợi thế so sánh trong xuất khẩu cà phê - Chiến lợc của nhà nớc: trong những năm 2003- 2010 nhà nớc đã xây dựng hoàn thiện các chiến lợc mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam trong đó cà phê đợc xem xét là mặt hàng chủ lực số 1. Vị trí đó đợc xuất phát từ lợi thế đất đai, khí hậu, kinh nghi ệm sản xuất của nông dân. Lợi thế này kết hợp với chế độ chính trị, xã hội ổn định, cơ chế chính sách thời kỳ đổi mới đã đợc khẳng định trong đờng lối kinh tế do Đại Hội IX của Đảng đề ra đã và đang trở thành sức mạnh để Việt Nam hội nhập vào nền kinh tế thế giới và khu vực. - Nhu cầu thế giới ngày càng tiêu dùng cà phê nhiều hơn và tăng lên nhanh chóng. Cà phê là thứ đồ uống phổ biến trong mọi tầng lớp, hiện nay nhu cầu tiêu dùng cà phê vợt
xa hai loại đồ uống truyền thống là chè và ca cao. Điều này đã thúc đẩy và khuyến khích các nớc sản xuất cà phê xuất khẩu. - Về chi phí sản xuất cà phê xuất khẩu: chi phí sản xuất cà phê xuất khẩu của Việt Nam thấp hơn so với các nớc trồng cà phê xuất khẩu khác. Chi phí bình quân của Việt Nam là 650- 700 USD/ tấn cà phê nhân. Nếu tính cả chi phí chế biến thì giá thành cho một tấn cà phê xuất khẩu là 750- 800 USD. Trong khi đó chi phí sản xuất của Ấn Độ là 1,412 triệu USD/ tấn cà phê chè, 926,9 USD/ tấn đối với cà phê vối. Chi phí sản xuất rẻ là điều kiện thuận lợi để hạ giá thành, tăng sức cạnh tranh cho mặt hàng cà phê của Việt Nam trên thị trờng thế giới. - Việt Nam đã ra nhập ICO, sẽ tham gia tổ chức hiệp hội các nớc sản xuất cà phê (ACPC) và các tổ chức quốc tế khác có liên quan. Việt Nam đã tăng cờng hợp tác kinh tế, thơng mại, khoa học công nghệ và phát triển nguồn nhân lực. Điều này có thể giúp cho Việt Nam có điều kiện để học hỏi, trao đổi kinh nghiệm trong sản xuất, chế biến cà phê đồng thời mở rộng đợc giao lu trao đổi mặt hàng cà phê với các nớc trong khu vực và thế giới. - Về thị trờng xuất khẩu cà phê: thị trờng xuất khẩu cà phê Việt Nam ngày càng mở rộng, một số sản phẩm cà phê chất lợng cao nh cà phê Trung Nguyên, Vinacafe, Nam Nguyên, Thu Hà,… đã có thơng hiệu và đứng vững trên thị trờng khu vực và thế giới. - Về quy hoạch: Việt Nam đã xây dựng, quy hoạch nhiều vùng trồng cà phê để xuất khẩu, cho năng suất cao, chất lợng tốt nh Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và một số tỉnh Miền Trung. Đây là một lợi thế lớn để tạo ra một nguồn hàng phục vụ cho nhu cầu xuất khẩu cà phê 2. Vị trí của ngành cà phê trong nền kinh tế quốc dân Cà phê là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam là mặt hàng nông sản xuất khẩu đứng thứ 2 về kim ngạch sau gạo. Chính vì thế ngành cà phê đã có một vai trò rất lớn trong nền kinh tế quốc dân. 2.1. Vị trí của cà phê đối với ngành nông nghiệp nớc ta. - Ngành cà phê góp phần chuyển dịch cơ cấu cây trồng trong ngành nông nghiệp nớc ta. Nếu nh trớc kia Việt Nam là một đất nớc đợc biết đến với sản phẩm là lúa gạo thì ngày nay Việt Nam còn đợc biết đến với một mặt hàng nữa đó chính là cà phê. Điều này không chỉ giúp cho ngời dân đa dạng đợc cơ cấu cây trồng trong ngành nông nghiệp mà còn đa dạng hoá đợc các mặt hàng trong việc xuất khẩu nông sản của Việt Nam.
- Đa dạng hoá các dịch vụ kinh doanh trong ngành nông nghi ệp: hoạt động sản xuất cà phê gắn liền với hoạt động chế biến cà phê. Vì thế kéo theo một loạt các dịch vụ của sản xuất nông nghiệp phát triển nh: dịch vụ nghiên cứu giống cây trồng, dịch vụ cung cấp thuốc trừ sâu, phân bón, dịch vụ cung cấp máy móc thiết bị cho phơi sấy chế biến cà phê, dịch vụ bao gói, dịch vụ t vấn xuất khẩu… - Phân bổ lại nguồn lao động trong nền nông nghiệp. Nền nông nghiệp nớc ta trớc kia chủ yếu là lao động phục vụ cho ngành trồng lúa nớc. Đây là lao động mang tính chất thời vụ vì thế có một lợng lao động d thừa khá lớn trong thời kỳ nông nhàn. Ngành cà phê phát triển kéo theo một lợng lao động khá lớn phục vụ cho nó. Với quy mô diện tích cà phê ngày càng mở rộng thì càng cần một đội ngũ lao động lớn. Điều này tạo cho ngời dân các vùng miền núi cũng nh các vùng đồng bằng chuyên canh lúa có việc làm thờng xuyên, tạo thêm thu nhập cho họ, hạn chế đợc các tệ nạn xã hội. - Hạn chế đợc các vùng đất bị bỏ hoang: Vì đặc điểm của cây cà phê là thích hợp với những cao nguyên, đồi núi cao nơi đây cha đợc khai thác triệt để… Vì vậy đã hạn chế đợc các vùng đất bỏ hoang, phủ xanh đất trống đồi trọc. 2.2. Vị trí ngành cà phê trong nền kinh tế quốc dân - Ngành cà phê góp phần làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế: ngành cà phê gắn với cả một quá trình khép kín từ sản xuất đến tiêu dùng. Điều này kéo theo theo một loạt các ngành kinh tế phát triển nh ngành xây dựng các cơ sở để nghiên cứu giống, ngành thuỷ lợi, ngành giao thông, ngành chế tạo máy móc,... Vì thế đẩy mạnh qúa trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở các vùng nơi có cây cà phê phát triển. Điều này góp phần đẩy nhanh tiến trình công nghiệp hoá hiện đại hoá trong nông nghiệp nông thôn. - Ngành cà phê đã góp phần rất lớn vào nguồn thu ngân sách nhà nớc. Hàng năm ngành cà phê đem về cho đất nớc từ 1- 1,2 tỷ USD/ năm chiếm 10% kim ngạch xuất khẩu cả nớc. - Góp phần giải quyết công ăn việc làm cải thiện đời sống nhân dân: 3. Vai trò xuất khẩu cà phê trong nền kinh tế quốc dân. Hiện nay xu thế toàn cầu hoá và hội nhập đang diễn ra mạnh mẽ nh vũ bão trên phạm vi toan thế giới, lôi cuốn rất nhiều nớc trên thế giới tham gia.Việt Nam cũng không thể nằm ngoài vòng xoáy này và đang nỗ lực hết sức để có thể hoà mình vào tiên trình này một cách nhanh nhất. Hoạt động xuất nhập khẩu sẽ là cầu nối hết sức quan trọng để đẩy nhanh tiến trình này. Chính vì vậy mà hoạt động xuất khẩu ngày càng trở nên quan trọng trong chính sách và chiến lợc phát triển kinh tế của Việt Nam.
Cà phê là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực ở nớc ta. Phát triển sản xuất cà phê xuất khẩu sẽ đóng góp vai trò lớn đối với nền kinh tế nớc ta. Ta đi xem xét vai trò của việc xuất khẩu cà phê đối với nền kinh tế Việt Nam. 3.1. Vai trò tích cực của xuất khẩu cà phê. 3.1.1. Xuất khẩu tạo nguồn vốn chủ yếu cho nhập khẩu phục vụ công nghiệp hoá đất nớ c Công nghiệp hoá đất nớc theo những bớc đi thích hợp là con đờng tất yếu để khắc phục tình trạng nghèo và chậm phát triển của nớc ta. Để thực hiện công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nớc đòi hỏi phải có nguồn vốn rất lớn để nhập khẩu máy móc trang thiết bị, kĩ thuật, công nghệ tiên tiến và trình độ quản lí của nớc ngoài. Nguồn vốn để nhập khẩu có thể lâý từ: đầu t nớc ngoài, vay nợ thu từ hoạt động du lịch, xuất khẩu mặt hàng khác. Tuy nhiên các nguồn vốn vay, vốn đầu t từ nớc ngoài đều phải trả bằng cách này hay cách khác. Nguồn vốn quan trọng và bền vững đó là thu từ hoạt động xuất khẩu. Xuất khẩu quyết định quy mô và tốc độ tăng của nhập khẩu. Tuy nhiên xuất khẩu không là hoat động dễ dàng. Để xuất khẩu thành công, mỗi quốc gia phải tìm cho mình những mặt hàng xuất khẩu có lợi thế nhất, đem lại lợi ích cao nhất. Vì thế mỗi quốc gia phải xây dựng cho mình chính sách mặt hàng xuất khẩu chủ lực. Nắm bắt đợc điều này, Việt Nam cũng đã xây dựng cho mình chính sách mặt hàng xuất khẩu chủ lực riêng. Những mặt hàng này sẽ tạo cho Việt Nam nguồn thu ngân sách chủ yếu. Cà phê là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nớc ta. Hàng năm ngành cà phê đã đóng góp một kim ngạch khá lớn cho ngân sách nhà nớc. Kim ngạch thu đợc từ hoạt động xuất khẩu cà phê vào khoảng 1-1,2 tỷ USD, chiếm khoảng 10% kim ngạch xuất khẩu cả nớc. Trong giai đoạn đầu của quá trình CNH-HĐH đất nớc ta cần một nguồn vốn khá lớn để đầu t xây dựng cơ bản, nhập khẩu máy móc, công nghệ từ nớc ngoài. Nguồn vốn thu từ xuất khẩu cà phê sẽ đóng góp một phần nào đó để tăng khả năng nhập khẩu phục vụ cho nhu cầu nhập khẩu phuc vụ cho tiến trình CNH-HĐH đất nớc. 3.1.2. Xuất khẩu cà phê góp phần vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế thúc đẩy sản xuất phát triển Việt Nam có lợi thế rất lớn trong việc sản xuất cà phê. Hàng năm Việt Nam sản xuất ra một khối lợng lớn cà phê. Tuy nhiên tiêu thụ cà phê nội địa của Việt Nam là rất thấp. Vì thế thị trờng thế giới là hớng quan trọng để tổ chức sản xuất. Ngày nay cơ cấu sản xuất và tiêu dùng của thế giới thay đổi mạnh mẽ đó là thành quả của cuộc cách mạng khoa học
công nghệ hiện đại. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong quá trình công nghiệp hoá phù hợp với xu hớng phát triển của kinh tế thế giới là tất yếu đối với nớc ta. * Có 2 cách nhìn nhận về tác động của xuất khẩu đối với sản xuất và chuyển dịch cơ cấu kinh tế: Một là, xuất khẩu chỉ là việc tiêu thụ nhng sản phẩm thừa do sản xuất vợt quá nhu cầu tiêu thụ nội địa. Trong trờng hợp nền kinh tế còn lạc hậu và chậm phát triển nh nớc ta, sản xuất về cơ bản còn cha đủ tiêu dùng. Nếu chỉ thụ động chờ ở sự thừa ra của sản xuất thì xuất khẩu vẫn cứ nhỏ bé và tăng trởng chậm chạp. Sản xuất và sự thay đổi cơ cấu kinh tế rất chậm chạp. Hai là, coi thị trờng và đặc biệt thị trờng thế giới là hớng quan trọng để tổ chức sản xuất. Quan điểm này xuất phát từ nhu cầu thế giới để tổ chức sản xuất. Điều này có tác động tích cực đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế và thúc đẩy sản xuất phát triển. Đối với ngành cà phê thì sản xuất cà phê của Việt Nam với sản lợng lớn, nhu cầu tiêu dùng nội địa rất hạn hẹp do Việt Nam có truyền thống trong việc thởng thức trà. Vì vậy trên thị trờng Việt Nam sẽ xẩy ra tình trạng cung cà phê vợt quá cầu cà phê do đó phải đẩy mạnh xuất khẩu. Tuy nhiên Việt Nam lai không coi cà phê là sản phẩm ế thừa cần xuất khẩu mà xuất phát từ thị trờng thế giới ngày càng tiêu dùng nhiều cà phê hơn. Do đó thị trờng thế giới luôn là mục tiêu cho các doanh nghi ệp sản xuất cà phê. Điều này góp phần chuyển dịch mạnh mẽ cơ cấu kinh tế nớc ta và thúc đẩy sản xuất phát triển. Thể hiện : - Trớc hết sản xuất cà phê xuất khẩu sẽ kéo theo hàng loạt các ngành kinh tế phát triển theo nh các ngành công nghiệp chế biến, công nghiệp chế tạo máy móc, thúc đẩy các ngành xây dựng cơ bản nh xây dựng đờng xá, trờng, trạm thu mua cà phê , … Ngoài ra còn kéo theo hàng loạt các ngành dịch vụ phát triển theo nh : dịch vụ cung cấp giống cây trồng, thuốc bảo vệ thực vật, ngân hàng, cho thêu máy móc trang thiết bị,… Điều này góp phần làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nớc ta theo hớng xuất khẩu. - Xuất khẩu cà phê tạo ra khả năng mở rộng thị trờng tiêu thụ, góp phần cho sản xuất phát triển và ổn định. Hoạt động xuất khẩu gắn với việc tìm kiếm thị trờng xuất khẩu, do đó khi xuất khẩu thành công tức là khi đó ta đã có đợc một thị trờng tiêu thụ rộng lớn. Điều này không những tạo cho Việt Nam có đợc vị trí trong thơng trờng quốc tế mà còn tạo cho Việt Nam chủ động trong sản xuất đáp ứng nhu cầu tiêu dùng cà phê thế giới. Thị trờng tiêu thụ càng lớn càng thúc đẩy sản xuất phát triển có nh vậy mới đáp ứng đợc nguồn hàng cho xuất khẩu.
- Xuất khẩu cà phê tạo ra điều kiện mở rộng khả năng cung cấp đầu vào cho sản xuất, nâng cao năng lực sản xuất trong nớc. Cũng nh bất cứ môt ngành sản xuất hàng hoá nào xuất khẩu, sản xuất cà phê xuất khẩu cũng tạo điều kiện để mở rộng vốn, công nghệ, trình độ quản lý, nâng cao đời sống ngời lao động đảm bảo khả năng tái sản xuất mở rộng. - Xuất khẩu tạo ra những tiền đề kinh tế kĩ thuật nhằm cải tạo và nâng cao năng lực sản xuất trong nớc. Xuất khẩu cà phê là phơng tiện quan trọng tạo ra vốn và kĩ thuật công nghệ từ thế giới bên ngoài vào việt Nam. Khi xuất khẩu cà phê thì sẽ tạo cho Việt Nam nắm bắt đợc công nghệ tiên tiến của thế giới để áp dụng vào nớc mình. Nh công nghệ chế biến cà phê xuất khẩu, công nghệ, phơi sấy, bảo quản sau thu hoạch cà phê, ngoài ra còn học hỏi đợc kinh nghiệm quản lý từ quốc gia khác. Nh vậy sẽ nâng cao đợc năng lực sản xuất trong nớc để phú hợp với trình độ của thế giới. - Thông qua xuất khẩu, cà phê Việt Nam sẽ tham gia vào cuộc cạnh tranh trên thế giới, về giá cả chất lợng. Cuộc cạnh tranh này đòi hỏi chúng ta phải tổ chức lại sản xuất, hình thành cơ cấu sản xuất luôn thích nghi với thị trờng. Sản xuất cà phê đáp ứng nhu cầu thị trờng, khi đó mu ốn đứng vững thị trờng buộc các doang nghiệp xuất khẩu cà phê phải làm sao để hạ giá thành, nâng cao chất lợng để đánh bật đối thủ cạnh tranh. - Xuất khẩu cà phê đòi hỏi các doanh nghiệp phải luôn đổi mới và hoàn thiện công nghệ sản xuất kinh doanh thúc đẩy sản xuất và mở rộng thị trờng. Thị phần luôn là mục tiêu của các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê vì thế buộc các doanh nghiệp phải tích cực trong việc đổi mới công nghệ, quảng cáo và xâm nhập vào trờng thế giới. 3.1.3. Xuất khẩu có tác động tích cực đến việc giải quyết công ăn việc làm và cải thiện đời sống nhân dân. Sản xuất cà phê xuất khẩu sẽ thu hút hàng triệu lao động vào làm việc và có thu nhập cao và thờng xuyên. Với một đất nớc có 80 triệu dân, lực lợng ngời trong tuổi lao động khá cao chiếm khoảng 50% thì việc phát triển cà phê sẽ góp phần thu hút một đội ngũ lao động rất lớn làm giảm gánh nặng về thất nghiệp cho đất nớc. Giúp ngời dân ổn định đời sống giảm các tệ nạn xã hội. Đồng thời giúp ngời dân có thu nhập cao đây là điều kiện để họ tiếp thu khoa học công nghệ kỹ thuật, hoà nhập đợc với sự phát triển của thế giới. 3.1.4. Xuất khẩu cà phê là cơ sở để mở rộng và thúc đẩy các quan hệ kinh tế đối ngoại của nớc ta. Xuất khẩu là hoạt động đổi buôn bán với nớc ngoài do đó khi xuất khẩu sẽ có điều kiện giúp cho quốc gia đó có đợc nhiều mối quan hệ với các nớc khác. Hiện nay ta đã xuất khẩu cà phê vào 53 quốc gia trên thế giới, điều này giúp cho Việt Nam có đợc nhiều mối
quan hệ hợp tác phát triển. Đây là điều kiện quan trọng để Việt Nam có đợc các quan hệ hợp tác đa phơng và song phơng đẩy nhanh tiến trình gia nhập WTO của Việt Nam. Bên cạnh đó, cây cà phê phát triển góp phần phục hồi môi trờng sinh thái, phủ xanh đất trống đồi trọc sau thời gian bị suy thoái nghiêm trọng do bị tàn phá của thiên nhiên cùng sự huỷ hoại do chính bàn tay con ngời. 3.2. Những vấn đề tiêu cực của xuất khẩu cà phê Vấn đề đặt ra lớn nhất đặt ra trong xuất khẩu cà phê Việt Nam hiện nay là tính bền vững cha cao. Những năm gần đây, tuy sản lợng xuất khẩu tăng nhanh nhng giá cả không ổn định nên kim ngạch xuất khẩu tăng chậm hoặc giảm sút. Vấn đề này có liên quan đến sản xuất, chế biến và xuất khẩu trong đó tính tự phát trong sản xuất dẫn đến cung vợt cầu, công việc chế biến bảo quản sau thu hoạch cha đáp ứng đợc yêu cầu tăng sản lợng và nâng cao chất lợng, thị trờng xuất khẩu cà phê cha ổn định. 3.2.1. Sản xuất cà phê thiếu quy hoạch và kế hoạch: tình trạng tự phát, manh mún không gắn với thị trờng diễn ra phổ biến dẫn hậu quả cung vợt cầu, giá cả giảm làm thu nhập của ngời sản xuất giảm sút gây khó khăn cho các doanh nghiệp nhà nớc xuất khẩu cà phê. Trong mấy năm trở lại đây nhà nớc đã quy hoạch phát triển sản xuất cà phê, tuy nhiên cũng còn nhiều nơi ngời dân tự phát gieo trồng, vì thế đã làm cho ngành cà phê không quản lý đợc sản lợng cà phê dẫn đến tình trạng cung vợt quá cầu, đẩy giá xuông thấp, làm cho các vùng chuyên cà phê không bù đắp nổi chi phí sản xuất dẫn đến bị lỗ khá lớn. 3.2.2. Cơ cấu sản xuất cha hợp lý, tập trung quá lớn vào cà phê Robusta trong khi đó lại cha quan tâm đến mở rộng cà phê Arabica là loại cà phê đang đợc thị trờng a chuộng giá cao. Cà phê vối đợc trồng phổ biến ở Việt Nam, tuy nhiên nhu cầu thế giới lại thích tiêu dùng cà phê chè. Điều này đặt ra cho Việt Nam vấn đề là nếu không thay đổi cơ cấu cà phê phù hợp sẽ dẫn đến tình trạng quá thừa trong mặt hàng cà phê vối song lại thiếu trong cà phê chè. Điều này gây bất lợi lớn cho xuất khẩu cà phê Việt Nam. 3.2.3. Chất lợng cà phê còn thấp cha tơng xứng với lợi thế về đất đai, khí hậu Việt Nam, còn cách xa với yêu cầu của thị trờng thế giới. Xu hớng chạy theo năng suất và sản lợng khiến không ít các hộ kinh doanh quan tâm đên chât lợng cà phê dẫn đến giá cà phê bị thấp hơn rất nhiều cà phê thế giới. Cà phê Việt Nam nhiều tạp chất, cà phê cha chín, công nghê phơi sấy bảo quản lạc hậu, dẫn đến nấm mốclàm giảm chất lợng cà phê. Đặc biệt các doanh nghiệp Việt Nam cha khai thác đợc lợi thế của cà phê Việt Nam chính là ở hơng vị mặt hàng này.
3.2.4. Tổ chức quản lý, thu mua cà phê còn nhiều bất cập. Hiệp hội cà phê chỉ quản lý đợc một phần các doanh nghiệp sản xuất cà phê, chủ yếu thuộc tổng công ty cà phê Việt Nam, còn đại bộ phận cà phê hộ gia đình do t thơng chi phối. Do những nhợc điểm trên nên sức cạnh tranh của cà phê trên thị trờng thế giới còn thấp về chất lợng, giá thành cao, chủng loại sản phẩm còn đơn điệu. Đây là những thách thức lớn đối với việc xuất khẩu cà phê Việt Nam trong giai đoạn hội nhập với thị trờng thế giới. II. Vài nét khái quát về thị trờng EU 1. Vài nét về quá trình phát triển Liên minh EU Ý tởng về một Châu Âu thống nhất đã xuất hiện từ rất sớm. Năm 1923 Bá tớc ngời áo sáng lập ra "Phong trào liên Âu" nhằm đi tới thiết lập " Hợp chủng quốc Châu Âu" để làm đối trọng với Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Năm 1929, Ngoại trởng Pháp đa ra đề án thành lập: Liên minh Châu Âu nhng đều không thành. Mốc lịch sử đánh đấu sự hình thành EU lúc đó là bản: "Tuyên bố Schuman" của bộ trởng Ngoại giao Pháp vào ngày 9/5/1950 với đề nghị đặt toàn bộ nền sản xuất than, thép của Cộng hoà liên bang Đức và Pháp dới một cơ quan quyền lực chung trong một tổ chức mở cửa để các nớc Châu Âu khác cùng tham gia. Do đó Hiệp ớc thành lập cộng đồng than thép Châu Âu đã đợc ký kết ngày 18/4/1951 . Và đây là tổ chức tiền thân của EU ngày nay. Ban đầu liên minh Châu Âu gồm 15 quốc gia độc lập về chính trị. Năm 2004 Liên minh Châu Âu đã trở thành khu vực kinh tế lớn thứ 2 thế giới sau Mỹ với 25 thành viên sau khi đã kết nạp thêm 10 thành viên mới ngày 1/5/2004. Với thị trờng trên 455 triệu ngời, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) lên tới khoảng 10 nghìn tỷ Euro. Hàng năm EU chiếm 20% thị phần thơng mại thế giới và đầu t trực tiếp nớc ngoài. Theo số liệu thống kê của IMF, khối kinh tế này thu hút trên 53% hàng nhập khẩu của thế giới trong đó 72,5% là hàng nông sản xuất khẩu của các nớc đang phát triển. 2. Đặc điểm của thị trờng EU Thị trờng chung EU là một không gian lớn gồm 25 nớc thành viên mà ở đó hàng hoá, sức lao động, vốn và dịch vụ đợc lu chuyển hoàn toàn tự do giống nh khi chúng ta ở trong một thị trờng quốc gia. Thị trờng chung gắn với chính sách thơng mại chung. Nó điều tiết hoạt động xuất nhập khẩu và lu thông hàng hoá, dịch vụ trong nội khối. 2.1. Tập quán tiêu dùng và kênh phân phối:
2.1.1. Tập quán tiêu dùng EU gồm 25 quốc gia, mỗi quốc gia có một đặc điểm tiêu dùng riêng do đó có thể thấy rằng thị trờng EU có nhu cầu rất đa dạng và phong phú về hàng hoá. Tuy có những khác biệt nhất định về tập quán và thị trờng tiêu dùng giữa các thị trờng quốc gia trong EU nhng các quốc gia này đều nằm trong khu vực Tây và Bắc Âu nên có những đặc điểm tơng đồng về kinh tế và văn hoá. Trình độ phát triển kinh tế xã hội của các thành viên là khá đồng đều cho nên ngời dân thuộc khối Eu có đặc điểm chung về sở thích, thói quen tiêu dùng. Hàng hoá đợc nhập khẩu vào thị trờng này phải đảm bảo đầy đủ về chất lợng, nguồn gốc, mẫu mã vệ sinh an toàn cao. Ngời tiêu dùng Châu Âu thờng có sở thích và thói quen sử dụng các sản phẩm có nhẫn hiệu nổi tiếng thế giới vì họ cho rằng những nhãn hiệu nổi tiếng này gắn với chất lợng sảm phẩm và có uy tín lâu đời cho nên dùng những sản phẩm mang nhãn hiệu nổi tiếng sẽ rất an toàn về chất lợng và an tâm cho ngời sử dụng. Từ đặc điểm trên, khi xuất khẩu cà phê vào thị này các doanh nghiệp Việt Nam cần phải nắm bắt đợc nhu cầu của từng thành viên trong EU nh thích cà phê dạng bột hay cà phê rang xay, cà phê tan thì tỉ lệ đờng, sữa , cà phê nh thế nào thì hơp lý,...Tuy nhiên cũng phải tìm hiểu đặc điểm của thị trờng chung này nh quy định với chủng loại cà phê, giá cà phê, độ an toàn của cà phê,…Để từ đó có biện pháp để đẩy mạnh xuất khẩu cà phê vào thị trờng này. Đặc biệt kinh doanh với thị trờng EU các doanh nghiệp Việt Nam cần chú ý nhiều đến thơng hiệu cà phê. Đây là thị trờng có mức thu nhập khá cao, cái mà thị trờng này cần đó là thơng hiệu gắn với chất lợng chứ không phải là giá cả. Vì thế ta làm sao để có các thơng hiệu nổi tiếng cạnh tranh với các thơng hiệu nổi tiếng của thế giới nh : Nestle, Kraft Foods, Saralee, Tchibo, P&G Larazza,… 2.1.2. Kênh phân phối: Hình thức tổ chức phổ biến nhất của các kênh phân phối trên thị trờng EU là theo tập đoàn và không theo tập đoàn. Kênh phân phối theo tập đoàn có nghĩa là các nhà sản xuất và nhà nhập khẩu của tập đoàn chỉ cung cấp hàng hoá cho hệ thống cửa hàng và siêu thị của tập đoàn mà không cung cấp hàng cho hệ thống bán lẻ của hệ thống khác. Kênh phân phối không theo tập đoàn thì ngợc lại, các nhà sản xuất và nhập khẩu của tập đoàn này ngoài việc cung cấp hàng hoá cho hệ thống bán lẻ của tập đoàn mình còn cung cấp hàng hoá cho hệ thống bán lẻ của tập đoàn khác và các công ty bán lẻ độc lập.
Cà phê Việt Nam tham gia thị truờng EU thờng theo kênh phân phối không theo tập đoàn. Vì các doanh nghiệp Việt Nam thờng la doanh nghiệp nhỏ và vừa cha có đủ tiềm lực để điều chỉnh cả hệ thống các doanh nghiệp nhập khẩu cà phê của EU. 2.2. Các biện pháp bảo vệ ngời tiêu dùng của EU: Một đặc điểm nổi bật trên thị trờng EU là quyền lợi của ngời tiêu dùng rất đợc bảo vệ khác hẳn với thị trờng các nớc đang phát triển. Để đảm bảo quyền lợi cho ngời tiêu dùng EU tiến hành kiểm tra các sản phẩm ngay từ nơi sản xuất và có hệ thống báo động giữa các thành viên, đồng thời bãi bỏ việc kiểm tra các sản phẩm ở biên giới. Hiện nay EU có 3 tổ chức định chuẩn: Uỷ ban Châu Âu về định chuẩn, Uỷ ban Châu Âu về định chuẩn điện tử, Viện định chuẩn viễn thông Châu Âu. Tất cả các sản phẩm chỉ có thể bán đợc ở thị trờng này với điều kiện phải đảm bảo tiêu chuẩn an toàn chung của EU, các luật và định chuẩn quốc gia đợc sử dụng chủ yếu để cấm buôn bán sản phẩm đợc sản xuất ra từ các nớc có điều kiện cha đạt mức an toàn ngang với tiêu chuẩn EU. Để đảm bảo quyền lợi ngời tiêu dùng EU tích cục tham gia chống nạn hàng giả bằng cách không cho nhập khẩu những sản phẩm đánh cắp bản quyền, ngoài ra EU còn đa ra các chỉ thị kiểm soát từng nhóm hàng cụ thể về chất lợng và an toàn đối với ngời tiêu dùng. Đối với nhóm mặt hàng nông sản khi nhập khẩu vào thị trờng EU, phải đảm bảo an toàn vệ sinh cao, chất lợng phải đảm bảo chất lợng chung của EU. Đặcbiệt những sản phẩm này có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Đối với cà phê EU chỉ nhập cà phê vối, cà phê chè Việt Nam xuất khẩu vào thị trờng này rất ít do công nghệ chế biến của ta cha đảm bảo, chất lợng thua kém rất nhiều cà phê của Brazin, Colombia,…Ngoài ra cà phê của ta xuất khẩu vào EU chủ yếu là cà phê nhân, cà phê thành phẩm, cà phê hào tan rất ít, vì ta cha đáp ứng đợc các quy định của EU về tỉ lệ trong cà phê hoà tan. 2.3. Chính sách thơng mại chung của EU 2.3.1. Chính sách thơng mại nội khối Chính sách thơng mại nội khối tập trung vào việc xây dựng và vận hành thị trờng chung Châu Âu nhằm xoá bỏ việc kiểm soát biên giới, lãnh thổ quốc gia, biên giới hải quan để tự do lu thông hàng hoá, sức lao động, dịch vụ và vốn, điều hoà các chính sách kinh tế xã hội của các nớc thành viên - Lu thông tự do hàng hoá: Các quốc gia EU nhất trí xoá bỏ mọi loại thuế quan đánh vào hàng hoá xuất nhập khẩu giữa các thành viên, xoá bỏ hạn ngạch áp dụng trong thơng mại nội khối. Xoá bỏ tất cả các biện pháp tơng tự hạn chế về số lợng, xoá bỏ các rào cản về thuế giữa các thành viên.
- Tự do đi lại và c trú trên toàn lãnh thổ Liên minh: tự do đi lại về mặt địa lý, tự do di chuyển vì nghề nghiệp, nhất thể hoá về xã hội, tự do c trú - Lu chuyển tự do dịch vụ: Tự do cung cấp dịch vụ, tự do hởng các dịch vụ, tự do chuyển tiền bằng điện tín, công nhận lẫn nhau các văn bằng - Lu chuyển vốn tự do: Thơng mại hàng hoá dịch vụ sẽ không thể duy trì đợc nếu vốn không đợc lu chuyển tự do và đợc chuyển tới nơi nó đợc sử dụng một cách có hiệu quả kinh tế nhất. Chính sách thơng mại nội khối của EU thờng tạo cho các thành viên sự tự do nh ở trong quốc gia mình. Điều này tạo cho Việt Nam thuận lợi trong việc tìm hiểu các đối tác mới của EU thông qua các đối tác truyền thống, ít phải điều tra ngay từ đầu, giảm chi phí cho việc tìm kiếm thị trờng mới. Ngoài ra nếu có đợc quan hệ tốt với thị trờng truyền thống, sẽ là điều kiện thuận lợi để thâm nhập vào thị trờng mới dẽ dàng hơn. 2.3.2. Chính sách ngoại thơng: Chính sách ngoại thơng đợc xây dựng trên nguyên tắc: Không phân biệt đối xử, minh bạch, có đi có lại và cạnh tranh công bằng. Các biện pháp đợc áp dụng phổ biến trong chính sách này là thuế quan, hạn chế về số lợng, hàng rào kỹ thuật , chống bán phá giá và trợ cấp xuất khẩu. Hiện nay Việt Nam cha gia nhập WTO nên cha đợc hởng u đãi từ tổ chức này. Vì vậy EU vẫn cò những quy định riêng cho Việt Nam, nh quy định hạn ngạch, thuế nhập khẩu cao nên khó khăn cho các doanh nghiệp Việt Nam. Đặc biệt các hàng rào về kỹ thuật, nh độ an toàn thực phẩm, vệ sinh thực phẩm. Đó lá khó khăn mà doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cần vợt qua. 2.4. Tình hình nhập khẩu của EU trong những năm gần đây Liên minh EU có nền ngoại thơng lớn thứ hai thế giới sau Mỹ, là thị trờng xuất khẩu lớn nhất và thị trờng nhập khẩu lớn thứ hai thế giới. Hàng năm EU nhập khẩu một khối lợng từ khắp các nớc trên thế giới. Kim ngạch nhập khẩu không ngừng gia tăng: từ 622,48 tỷ USD năm 1994 lên tới 757,85 tỷ USD năm 1997 và gần 900 tỷ USD năm 2004. Các mặt hàng nhập khẩu chủ yếu của EU là nông sản chiếm 11,79% trong đó có chè, cà phê, gạo,...khoáng sản 17,33%, máy móc 24,27%, thiết bị vận tải chiếm trên 8,9%, hoá chất 7,59%, các sản phẩm chế tạo khác 27,11% trong tổng kim ngạch nhập khẩu. Năm 2004 quan hệ kinh tế Việt Nam- EU tiếp tục phát triển cả về bề rộng và chiều sâu. Tổng kim ngạch buôn bán hai chiều đạt gần 11 tỷ USD trong đó xuất khẩu của Việt Nam sang EU chiếm trên 4,5 tỷ USD trong đó cà phê chiếm 10% trong tổng kim ngạch. Dự báo tổng kim
ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam- EU năm 2005 đạt 14 tỷ USD tăng 27% so với năm 2004. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU dự báo đạt 6 tỷ USD. Riêng mặt hàng cà phê , EU nhập khẩu từ nhiều nớc trên thế giới nh Brazin, Colombia, Indonesia, Việt Nam . Hàng năm EU nhập khẩu khoảng 24,846 triệu bao cà phê Robusta, 52,643 triệu bao cà phê Arabica. Bảng các nớc xuất khẩu cà phê vào EU năm 2003 Cà phê vối (24,864triệu bao) Cà phê chè (52,643 triệu bao) Lợng Lợng (Triệu Nớ c Tỉ lệ (%) Nớ c Tỉ Lệ (%) (Triệu bao) bao) Brazin 0,616 2,4 Brazin 15, 535 30 Mỹ Mỹ La 0,48 2 18,942 35,9 Tinh LaTinh Việt Nam 5,421 21,8 Colombia 10,564 20 Indonesia 5,719 23 Châu phi 5,120 9,7 Uganda 3,352 13,5 Châu phi 3,779 15,2 (Nguồn ICO) Nh vậy, năm 2003 Việt Nam chủ yếu xuất khẩu cà phê vối vào thị trờng EU, chiếm 21,8 % thị phần của EU đứng thứ 2 thế giới sau Indonesia (23%). Còn cà phê chè hầu nh không có. Đến năm 2004 thì có xuất khẩu nhng với tỉ lệ rất nhỏ chỉ khoảng 3-5%. Brazin là nớc xuất khẩu phần lớn cà phê vào thị trờng EU cà phê vối chiếm 2,4%, nhng cà phê chè chiếm 30% tổng cà phê mà thị trờng này nhập. Nh vậy xuất khẩu cà phê vào thị trờng EU của Việt Nam đứng thứ 2 trên thế giới về cà phê vối sau Indonesia. Nếu tính chung toàn lợng cà phê mà thị trờng EU nhập khẩu thì Việt Nam chiếm khoảng 22% thị phần của EU sau Brazin 28 % và Indonesia 25 %. Tuy nhiên phần lớn ta xuất khẩu cà phê vối, mà hiện nay EU lại có nhu cầu lớn về cà phê chè. Do vậy trong một vài năm tới Việt Nam cần nâng cao khả năng xuất khẩu cà phê chè vào thị trờng này. Có nh vậy thì mới có khả năng giữ đợc thị phần trên thị trờng EU 3. Các phơng thức xuất khẩu cà phê vào thị trờng EU Có nhiều phơng thức mà các doanh nghiệp Việt Nam có thể áp dụng để thâm nhập vào thị trờng EU nh : xuất khẩu qua trung gian, xuất khẩu trực tiếp, liên doanh, đầu t trực tiếp.
- Xuất khẩu qua trung gian: là phơng thức mà phần lớn các doanh nghi ệp xuất khẩu cà phê Việt Nam áp dụng để thâm nhập vào thị trờng EU trớc kia. Khi đó thị trờng EU còn rất mới mẻ đối với các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê của Việt Nam . Hiện nay phơng thức xuất khẩu này không còn phổ biến đối với tất cả các doanh nghiệp Việt Nam nữa vì các doanh nghiệp Việt Nam đã có đợc quan hệ trực tiếp với từng nớc, nh vậy không mất thêm chi phí cho nớc trung gian. - Xuất khẩu trực tiếp: là phơng thức chính thâm nhập vào thị trờng EU của Việt Nam hiện nay. Các doanh nghiệp Việt Nam kí hợp đồng trực tiếp với các nhà nhập khẩu EU phần lớn thông qua các văn phòng đại diện của Việt Nam tại EU. Phơng thức này hiện nay rất phổ biến do hiện nay các doanh nghiệp dễ dàng nắm bắt thông tin về thị trờng, hiểu đợc nhu cầu của các nớc nhập khẩu. - Liên doanh có thể dới hình thức sử dụng giấy phép nhãn hiệu hàng hoá. Hình thức liên doanh này đem lại thành công cho các doanh nghiệp khi thâm nhập vào thị trờng EU vì ngời tiêu dùng EU có thói quen sử dụng những sản phẩm có nhãn hiệu nổi tiếng chất lợng là yếu tố quyết định tiêu dùng đối với phần lớn các mặt hàng đợc tiêu dùng trên thị trờng này chứ không phải là giá cả. Tuy nhiên phơng thức này không phổ biến với Việt Nam vì hiện nay cà phê Việt Nam cha có nhiều thơng hiệu nổi tiếng. Nhng trong mấy năm tới thì Việt Nam cần áp dụng phơng thức này vì nếu đợc thị trờng này chấp nhận thì thơng hiệu đó sẽ đợc các nớc khác trên thế giới công nhân. - Đầu t trực tiếp cha phải là hớng chính để thâm nhập vào thị trờng EU của các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê Việt Nam trong hiện tại và tơng lai vì tiềm năng kinh tế của các doanh nghiệp còn hạn hẹp. Các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ, tiềm lực tài chính còn quá nhỏ bé, không thể đầu t tại thị trờng EU đợc. Trong thời gian tới một mặt các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê Việt Nam vừa duy trì xuất khẩu trực tiếp vừa có sự nghiên cứu để lựa chọn phơng thức thâm nhập bằng hình thức liên doanh phù hợp. Do vậy công tác đầu t cho phát triển thơng hiệu cà phê là hớng đi rất đúng cho ngành cà phê Việt Nam. 4. Những thuận lợi và khó khăn của việc xuất khẩu cà phê vào thị trờng EU 4.1. Những thuận lợi - Liên minh EU là một khối liên kết chặt chẽ và sâu sắc nhất thế giới hiện nay. Đây là một khu vực phát triển kinh tế ổn định có đồng tiền riêng khá vững chắc. Vì thế đây là một thị trờng xuất khẩu rộng lớn khá ổn định do đó việc đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá nói chung và mặt hàng cà phê nói riêng sang khu vực này các doanh nghiệp xuất khẩu Việt
Nam sẽ có đợc sự tăng trởng ổn định về kim ngạch và thu đợc nguồn ngoại tệ lớn mà không sợ xảy ra tình trạng khủng hoảng xuất khẩu. - EU đang có sự chuyển hớng chiến lợc sang Châu Á. Việt Nam nằm trong khu vực này nên có vị trí quan trọng trong chiến lợc mới của EU. EU tăng cờng đầu t và phát triển thơng mại với Việt Nam, ngày càng dành u đãi cho Việt Nam trong hợp tác phát triển kinh tế, đây là cơ hội thuận lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu cà phê vào thị trờng này. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê Việt Nam tìm kiếm thị trờng lớn cho mình. - Thị trờng EU có yêu cầu lớn, đa dạng và phong phú về mặt hàng cà phê nh chất lợng cà phê, mẫu mã cà phê, hơng vị cà phê, độ an toàn của mặt hàng cà phê...Vì thế tạo cho Việt Nam có một phơng cách làm sao để sản phẩm đáp ứng yêu cầu. Do đó nâng cao trình độ tay nghề cho ngời sản xuất, nâng cao trình độ quản lý trong việc chế biến, kinh doanh xuất khẩu cà phê. - EU là một liên minh nhiều nớc có chính sách thơng mại chung, có đồng tiền thanh toán chung. Do đó hàng hoá xuất khẩu sang bất cứ quốc gia nào cũng tuân theo chính sách chung đó. Nh vậy sẽ dễ dàng thuận lợi hơn rất nhiều so với việc xuất khẩu sang từng nớc có chính sách thơng mại riêng. 4.2. Những khó khăn - EU gồm 25 thành viên, sẽ có 25 nền văn hoá khác nhau. Mặc dù là một thị trờng chung tuy nhiên mỗi quốc gia lại có một sự thởng thức cà phê khác nhau đòi hỏi có nhiều loại cà phê khác nhau. Làm sao dung hoà đợc thị trờng đó là một điều hết sức khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê - EU là một thành viên trong tổ chức Thơng mại thế giới có chế độ nhập khẩu cà phê chủ yếu dựa trên nguyên tắc của tổ chức này. Hiện nay Việt Nam cha là thành viên của WTO do đó cha đợc hởng quy chế u đãi từ tổ chức này. Đó là khó khăn lớn cho Việt Nam . - EU là một thị trờng có mức thu nhập cao lại có chính sách bảo vệ ngời tiêu dùng chặt chẽ do đó đặt ra những rào cản về kỹ thuật rất lớn. Có thể nói đây là một thị trờng rất khó tính vì thế để xuất khẩu thành công vào thị trờng này doanh nghiệp xuất khẩu cà phê phải vợt qua các hàng rào về kỹ thuật. Điều này rất khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê vì năng lực tài chính còn nhỏ, điều kiện áp dụng khoa học kỹ thuật cha nhiều. Hơn nữa cà phê chủ yếu là sản xuất phân tán, cha có mọtt định chuẩn chung trong việc chăm sóc, chế biến, cũng nh bảo quản cà phê. Do đó rất khó khăn trong việc thống nhất về
chất lợng giá cả, cũng nh các biện pháp bảo đảm an toàn vệ sinh cho sản phẩm cà phê .Ví dụ nh các hộ gia đình trồng cà phê khi thu hoạch cà phê về thờng phơi trên nền sân đất, nh vậy còn lẫn rất nhiều tạp chất, cà phê phơi không đều, … Nh vậy làm giảm chất lợng cà phê. - Việc tự do hoá về thơng mại, đầu t thế giới khiến cho Việt Nam phải đơng đầu với nhiều thách thức nh sự cạnh tranh về giá cả, mẫu mã, chất lợng. Vì thế buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải phát huy đợc những lợi thế so sánh của mặt hàng cà phê để nâng cao chất lợng, hạ giá thành, cải tiến mẫu mã, thơng hiệu để đợc thị trờng này chấp nhận. Hiện nay ta cha có nhiều thơng hiệu cà phê nổi tiếng, do đó cạnh tranh trên thị trờng EU đòi hỏi ta phải cạnh tranh đợc với các nớc xuất khẩu cà phê hàng đầu nh Brasin. Indonesia,… Tóm lại EU là thị trờng đòi hỏi yêu cầu chất lợng cà phê rất cao, điều kiện thơng mại nghiêm ngặt và đợc bảo hộ đặc biệt. Các khách hàng EU nổi tiếng là khó tính về mẫu mốt, thị hiếu. Khác với Việt Nam nơi giá cả có vai trò quyết định trong việc mua hàng. Đối với phần lớn ngời dân EU thì “ thời trang “ là một trong những yếu tố quyết định. Chỉ khi các yếu tố chất lợng thời trang và giá cả hấp dẫn thì khi đó sản phẩm mới có cơ hội bán đợc trên thị trờng EU. III. Những nhân tố ảnh hởng đến xuất khẩu cà phê Việt Nam 1. Các nhân tố thuộc môi trờng vĩ mô. Môi trờng vĩ mô là môi trờng rộng lớn, bao trùm các hoạt động trong phạm vi quốc gia và quốc tế. Do hoạt động xuất khẩu là hoạt động phức tạp liên quan đến nhiều đối tợng. Không chỉ là quan hệ giữa các doanh nghi ệp quốc gia và còn là quan hệ giữa các nớc với nhau. Nếu không đợc kiểm soát chặt chẽ có thể dẫn tới hậu quả nghiêm trọng.Vì thế phải nghiên cứu nhân tố ảnh hởng thuộc môi trờng vĩ mô. Mỗi quốc gia có hệ thống chgính trị khác nhau, có nền văn hoá khác nhau, có hệ thống pháp luật khác nhau, có chính sách kinh tế khác nhau. Điều đó buộc bất kì một đơn vị kinh doanh quốc tế nào cũng phải nghiên cứu thật kĩ lỡng. 1.1. Nhân tố pháp luật. Bao gồm hệ thống các luật tác động đến hoạt động xuât khẩu. Mỗi quốc gia có một hệ thống luật pháp khác nhau vì thế có những quy định khác nhau về các hoạt động xuất khẩu. Đối với xuất khẩu cà phê chịu anh hởng các yếu tố sau:
- Các quy định về thuế, giá cả, chủng loại cà phê, khối lợng cà phê nhập khẩu…Việt Nam hiện naycha đợc hởng u đãi từ tổchức WTO, nên vẫn chịu mức thuế cao. Vì thế khó khăn cho việc giảm giá thành để cạnh tranh với đối thủ. - Các quy định về chế độ sử dụng lao động, tiền lơng, tiền thởng, bảo hiểm phúc lợi…Ngành cà phê thu hút đội ngũ lao động khá lớn, bao gồm nhiều đối tợng khác nhau. Vì vậy đòi hỏi chính sách tiền lơng cũng đa dạng, thuỳ theo từng đối tợng tham gai vào từng công đoạn của sản xuất cà phê xuất khẩu. Với ngời dân trồng cà phê phải có chính sách cụ thể về giá cả, về chính sách bảo hộ, giúp họ yên tâm hơn trong sản xuất. Với đội ngũ cán bộ tham gia công tác xuất khẩu cà phê thì phải có chế độ tiền lơng phù hợp, ngoài ra cung cấp các trang bị cần thiết để họ nắm bắt đợc thông tin thị trờng thế giới. - Các quy định về giao dịch hợp đồng xuất khẩu cà phê nh: giá cà phê, số lợng cà phê, phơng tiện vận tải sử dụng trong giao dịch xuất khẩu cà phê…Thông thờng ta tính theo giá FOB tại cảng Sài Gòn khi giao hợp đồng xuất khẩu, phơng tiện chủ yếu là tàu chở contener. - Các quy định về tự do mậu dịch hay xây dựng các hàng rào quan thuế chặt chẽ. Việt Nam không đợc hởng quy định về mậu dịch tự do vì ta không là thành viên trong tổ chức này, hơn na Việt Nam cha là thành viên của WTO. Nh vậy yếu tố pháp luật là quan trọng vì nếu không biết dợc các quy định về nơc nhập khẩu thì đơn vị kinh doanh xuất khẩu sẽ gặp nhiều rủi ro. 1.2. Yếu tố văn hoá, xã hội: Văn hoá khác nhau cũng quy định viêc xuất nhập hàng hoá khác nhau. Nền văn hoá của một quốc gia đợc hình thành từ lâu và trở thành thói quen với ngời dân của nớc đó. Việc xuất khẩu cà phê sẽ mang văn hoá của ta vào nớc nhập khẩu.Nếu nh ta cố tình giữ cho văn hoá Việt Nam thì đôi khi nó lại là cản trở cho việc xuất khẩu vào thị trờng EU. EU đánh giá rất cao về nguồn gốc xuất xứ cà phê, tuy nhiên ở Việt Nam thì việc sản xuất cà phê phân tán, việc thu mua là tập trung từ nhiều đơn vị nhỏ lẻ, hộ gia đình. Điều này rất khó cho Việt Nam trong việc lấy tên xuất xứ sản phẩm cà phê. Mục đích xuất khẩu là phục vụ nhu cầu của nớc nhập khẩu. Chính vì vậy mặt hàng cà phê của ta có phù hợp với nhu cầu của ngời tiêu dung nớc đó hay không. Đòi hỏi ta phải biết dung hoà giữa nền văn hoá Việt Nam với văn hoá quốc gia nhập khẩu. Yếu tố văn hoá con chịu ảnh hởng của phong tục tập quán của từng nớc, nớc đó thích uống cà phê hoà tan,