Luận văn Nghiên cứu tình hình phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Bỉm Sơn, tỉnh Thanh Hoá

Chia sẻ: Le Dang Hai | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

148
lượt xem 50
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hơn 20 năm qua, thực hiện công cuộc đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách, trong đó có Nghị quyết 10/NQ/TW của Bộ chính trị (tháng 4/1988) về khoán đến hộ xã viên đã tạo động lực mới thúc đẩy nông nghiệp, nông thôn phát triển. Sự thay đổi kinh tế nông thôn phải kể đến đóng góp thành phần kinh tế trang trại. Từ những năm 1990 đã hình thành các mô hình kinh tế trang trại nông, lâm nghiệp và nuôi trồng thuỷ sản. Để tiếp sức cho kinh tế trang trại...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Nghiên cứu tình hình phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Bỉm Sơn, tỉnh Thanh Hoá

PhÇn 1. Më ®Çu 1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi H¬n 20 n¨m qua, thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch, trong ®ã cã NghÞ quyÕt 10/NQ/TW cña Bé chÝnh trÞ (th¸ng 4/1988) vÒ kho¸n ®Õn hé x· viªn ®· t¹o ®éng lùc míi thóc ®Èy n«ng nghiÖp, n«ng th«n ph¸t triÓn. Sù thay ®æi kinh tÕ n«ng th«n ph¶i kÓ ®Õn ®ãng gãp thµnh phÇn kinh tÕ trang tr¹i. Tõ nh÷ng n¨m 1990 ®· h×nh thµnh c¸c m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i n«ng, l©m nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n. §Ó tiÕp søc cho kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn, ChÝnh phñ ®· cã NghÞ quyÕt sè 03/2000/NQ - CP ngµy 02/02/2000 vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §©y lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®a ra c¸c th«ng t híng dÉn vÒ ®Çu t, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, gÇn ®©y Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT ®· ®a ra Th«ng t sè 74/2003/TT - BNN ngµy 4/7/2003 vÒ tiªu chÝ x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i. C¨n cø vµo tiªu chÝ nµy, qua b¸o c¸o s¬ bé kÕt qu¶ tæng ®iÒu tra n«ng th«n, n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n n¨m 2006, tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 1/7/2006, c¶ níc cã 113.730 trang tr¹i, so víi n¨m 2001 t¨ng 52.713 trang tr¹i (+ 86,4%). Kinh tÕ trang tr¹i tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n [6]. Tuy nhiªn, tuú ®iÒu kiÖn c¸c nguån lùc cña tõng khu vùc, vïng vµ ë mçi ®Þa ph¬ng viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i l¹i cã sù kh¸c nhau. ThÞ x· BØm S¬n lµ mét trong nh÷ng ®¬n vÞ cã lîi thÕ vÒ ®Êt ®ai, nguån nh©n lùc dåi dµo, ®©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. Nh÷ng n¨m qua, nhê ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®· lµm cho c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã sù chuyÓn dÞch m¹nh mÏ, tõ s¶n xuÊt tù tóc, nay ®· chuyÓn m¹nh sang s¶n xuÊt hµng ho¸. N¨m 1
2006, trang tr¹i ®· gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho 2.066 lao ®éng cña thÞ x· vµ ®· khai th¸c, sö dông 444,9 ha ®Êt c¸c lo¹i; huy ®éng ®îc 13.912,8 triÖu ®ång vèn ®Çu t SXKD cña trang tr¹i vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm t¹o ra trong n¨m tõ n«ng, l©m nghiÖp & thuû s¶n (NLTS) lµ 10.260,8 triÖu ®ång, thu ®îc 8.033,1 triÖu ®ång tõ gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ dÞch vô NLTS b¸n ra. Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ trªn, ph¸t triÓn trang tr¹i cßn béc lé nhiÒu ®iÓm bÊt cËp ®ã lµ vÉn mang tÝnh tù ph¸t, thiÕu qui ho¹ch vµ ®Çu t cha ®ång bé, sè lîng trang tr¹i ®îc cÊp giÊy chøng nhËn kinh tÕ trang tr¹i, giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cßn thÊp nªn nhiÒu chñ trang tr¹i cha yªn t©m ®Çu t vèn ®Ó s¶n xuÊt, thiÕu vèn s¶n xuÊt, khã kh¨n vÒ tiªu thô s¶n phÈm, lao ®éng cña trang tr¹i cha qua ®µo t¹o ngµy cµng chiÕm tû lÖ cao, tû lÖ trang tr¹i cã trang thiÕt bÞ ®Ó c¬ giíi ho¸, øng dông c«ng nghÖ th«ng tin cßn thÊp; hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cha cao vµ cha ®ång ®Òu ë c¸c vïng… XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh trªn, ®Ó gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ trang tr¹i ë thÞ x· BØm S¬n ph¸t triÓn h¬n n÷a, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøa ®Ò tµi "Nghiªn cøu t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë thÞ x· BØm S¬n, tØnh Thanh Ho¸". 1.2 Môc tiªu nghiªn cøu 1.2.1 Môc tiªu chung Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë thÞ x· BØm S¬n thêi gian qua ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i ë ®Þa ph¬ng trong nh÷ng n¨m tíi, gãp phÇn thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ë thÞ x· BØm S¬n. 2
1.2.2 Môc tiªu cô thÓ  Gãp phÇn hÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vÒ kinh tÕ trang tr¹i, sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i trong ®iÒu kiÖn cô thÓ ë ViÖt Nam, ë tØnh Thanh Ho¸ vµ cña thÞ x· BØm S¬n.  §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë thÞ x· BØm S¬n thêi gian qua.  Ph©n tÝch c¸c nguyªn nh©n ®· ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i ë thÞ x· BØm S¬n.  §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë thÞ x· BØm S¬n trong thêi gian tíi. 1.3 §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 1.3.1 §èi tîng nghiªn cøu C¸c trang tr¹i s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n ®ñ tiªu chÝ trang tr¹i theo qui ®Þnh t¹i Th«ng t sè 74/2003/TT-BNN ngµy 4/7/2003 cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n ®îc x¸c ®Þnh lµ ®èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi. 1.3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu  Néi dung cña ®Ò tµi: Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë thÞ x· BØm S¬n vÒ quy m«, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i.  §Þa ®iÓm nghiªn cøu: §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu c¸c trang tr¹i trong ph¹m vi thÞ x· BØm S¬n. 3
 Thêi gian nghiªn cøu: Thu thËp th«ng tin vµ sè liÖu vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i tõ n¨m 2005 - 2007 vµ dù b¸o ®Õn n¨m 2010. PhÇn 2. Tæng quan tµi liÖu nghiªn cøu 2.1 C¬ së lý luËn vÒ kinh tÕ trang tr¹i 2.1.1 Kh¸i niÖm trang tr¹i, kinh tÕ trang tr¹i §Õn nay, ®· cã nhiÒu nghiªn cøu vµ ®a ra nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i. Tuy nhiªn, ®Òu cã quan ®iÓm chung, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng ho¸, kh¸c víi nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng tù cÊp, tù tóc. Marx ®· ph©n biÖt chñ trang tr¹i víi ngêi tiÓu n«ng ë hai khÝa c¹nh ®ã lµ: ngêi chñ trang tr¹i b¸n ra thÞ trêng toµn bé s¶n phÈm lµm ra; cßn ngêi tiÓu n«ng dïng ®¹i bé phËn s¶n phÈm lµm ra vµ mua b¸n cµng Ýt cµng tèt. Theo nh÷ng t liÖu níc ngoµi cã thÓ hiÓu “kinh tÕ trang tr¹i” hay “trang tr¹i” hoÆc “kinh tÕ n«ng tr¹i” hay “n«ng tr¹i”, lµ mét m« h×nh mµ ë ®ã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®îc tiÕn hµnh cã tæ chøc díi sù ®iÒu hµnh cña mét ngêi vµ ë ®©y phÇn ®«ng lµ chñ hé gia ®×nh n«ng d©n theo híng s¶n xuÊt hµng ho¸ g¾n liÒn víi thÞ trêng. 4
Hai thuËt ng÷ “trang tr¹i” hay “kinh tÕ trang tr¹i”, trong nhiÒu tr- êng hîp ®îc sö dông nh lµ nh÷ng thuËt ng÷ ®ång nghÜa. VÒ thùc chÊt, trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i lµ nh÷ng kh¸i niÖm kh«ng ®ång nhÊt. Bëi v×, ”Kinh tÕ trang tr¹i lµ tæng thÓ c¸c yÕu tè vËt chÊt cña s¶n xuÊt vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ n¶y sinh trong qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña trang tr¹i, cßn trang tr¹i lµ n¬i kÕt hîp c¸c yÕu tè vËt chÊt cña s¶n xuÊt vµ lµ chñ thÓ cña c¸c quan hÖ kinh tÕ ®ã” [18]. Khi chóng ta nãi vÒ “trang tr¹i” tøc lµ nãi ®Õn nh÷ng c¬ së SXKD n«ng nghiÖp cña mét lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh theo nghÜa réng bao gåm c¶ ho¹t ®éng x· héi kinh doanh trong lÜnh vùc trång trät, ch¨n nu«i, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n (NTTS)... B¶n th©n côm tõ “trang tr¹i” lµ ®Ò cËp ®Õn tæng thÓ nh÷ng mèi quan hÖ KT- XH, m«i trêng n¶y sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng SXKD cña c¸c trang tr¹i, quan hÖ gi÷a c¸c trang tr¹i víi nhau, gi÷a c¸c trang tr¹i víi c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c, víi Nhµ níc, víi thÞ trêng, víi m«i trêng sinh th¸i tù nhiªn [18]. Khi nãi vÒ ”kinh tÕ trang tr¹i” tøc lµ nãi ®Õn mÆt ”kinh tÕ” cña trang tr¹i. Ngoµi mÆt kinh tÕ cßn cã thÓ nh×n nhËn trang tr¹i tõ phÝa x· héi vµ m«i trêng. Tuy nhiªn, trong nghiªn cøu vµ qu¶n lý ngêi ta th- êng chó träng ®Õn kinh tÕ cña trang tr¹i mµ Ýt chó ý ®Õn néi dung x· héi vµ m«i trêng cña trang tr¹i. Cho nªn, khi nãi kinh tÕ trang tr¹i ngêi ta thêng gäi t¾t lµ trang tr¹i, v× mÆt kinh tÕ lµ lµ mÆt c¬ b¶n chøa ®ùng nh÷ng néi dung cèt lâi. Do vËy, trong v¨n phong khÈu ng÷ tiÕng ViÖt, ë mét sè trêng hîp cô thÓ, côm tõ “trang tr¹i” vµ “kinh tÕ trang tr¹i” cã thÓ ®- îc dïng thay thÕ cho nhau, mµ ý nghÜa cña c©u v¨n, c©u nãi kh«ng bÞ thay ®æi vµ coi chóng nh nh÷ng côm tõ ®ång nghÜa [25]. 5
ë ViÖt Nam, tríc n¨m 2000 do cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kh¸c nhau nªn cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i. Cã quan ®iÓm cho r»ng, "trang tr¹i lµ mét tæ chøc s¶n xuÊt c¬ së trong n«ng nghiÖp (bao gåm n«ng, l©m, ng nghiÖp) cã môc ®Ých lµ s¶n xuÊt hµng ho¸, t liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông cña mét ngêi chñ ®éc lËp, s¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh trªn qui m« ruéng ®Êt vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt tËp trung ®ñ lín víi ph¬ng thøc tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt tiÕn bé vµ tr×nh ®é kü thuËt cao, ho¹t ®éng tù chñ vµ lu«n g¾n víi thÞ trêng" [27]. PGS.TS. Hoµng ViÖt ®· ®a ra kh¸i niÖm "Trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt s¶n phÈm hµng ho¸, t liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông cña mét ngêi chñ ®éc lËp, s¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh trªn qui m« diÖn tÝch ruéng ®Êt vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®îc tËp trung ®ñ lín, víi c¸ch thøc tæ chøc qu¶n lý tiÕn bé vµ tr×nh ®é kü thuËt cao, ho¹t ®éng tù chñ vµ lu«n g¾n víi thÞ trêng" [32]. Khi nghiªn cøu vÒ trang tr¹i, t¸c gi¶ TrÇn Tr¸c viÕt "Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng ho¸ n«ng, l©m, thuû s¶n cña mét hé gia ®×nh theo c¬ chÕ thÞ trêng" [21]. Theo GS.TS NguyÔn §×nh H¬ng, "kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc c¬ së trong n«ng, l©m, ng nghiÖp, môc ®Ých chñ yÕu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸, t liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông cña mét ngêi chñ ®éc lËp, s¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh trªn qui m« ruéng ®Êt vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®îc tËp trung ®ñ lín víi c¸ch thøc tæ 6
chøc qu¶n lý tiÕn bé vµ tr×nh ®é kü thuËt cao, ho¹t ®éng tù chñ vµ lu«n g¾n víi thÞ trêng” [18]. §Ò tµi nghiªn cøu kinh tÕ trang tr¹i ë Nam Bé ®· ®a ra kh¸i niÖm nh sau "Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh trong n«ng nghiÖp, phæ biÕn ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn nÒn t¶ng kinh tÕ hé vµ vÒ c¬ b¶n mang b¶n chÊt cña kinh tÕ hé. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ qu¸ tr×nh n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt dùa trªn c¬ së tÝch tô tËp trung vèn vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c vµ nhê ®ã t¹o ra s¶n phÈm hµng ho¸ víi n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cao" [26]. Trong nghiªn cøu kinh tÕ, chÝnh s¸ch vµ thÞ trêng míi ®©y ®· ®a ra kh¸i niÖm "Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh trong n«ng nghiÖp, ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së kinh tÕ hé gia ®×nh n«ng d©n cã møc ®é tÝch tô vµ tËp trung cao h¬n vÒ ®Êt ®ai, vèn, lao ®éng, kü thuËt... nh»m t¹o ra khèi lîng hµng ho¸ n«ng s¶n lín h¬n, víi lîi nhuËn cao h¬n theo yªu cÇu cña kinh tÕ thÞ trêng, cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa" [31]. Nh×n chung, quan niÖm vµ nhËn thøc vÒ b¶n chÊt, ®Æc trng cña kinh tÕ trang tr¹i ®· gÇn gòi, thèng nhÊt vÒ c¬ b¶n. Tuy nhiªn, vÒ mÆt nhËn thøc còng cßn nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau vÒ tÝch tô vèn, qui m« h¹n ®iÒn, c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp võa vµ nhá, c¸c lo¹i h×nh c«ng ty cã ph¶i lµ trang tr¹i hay kh«ng... ®ang ®îc c¸c nhµ khoa häc tiÕp tôc nghiªn cøu. Tõ nh÷ng kh¸i niÖm trªn chóng t«i thÊy mçi quan ®iÓm ®Òu cã c¸ch nh×n nhËn ®¸nh gi¸ kh¸c nhau, nhng chung qui “kinh tÕ trang tr¹i 7
lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ trong n«ng, l©m nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n víi qui m« vÒ ®Êt ®ai, vèn, lao ®éng, ®Çu con gia sóc, gia cÇm, gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, thuû s¶n ph¶i lín, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao vµ cã thu nhËp vît tréi so víi kinh tÕ hé”. Kinh tÕ trang tr¹i lµ tæng hîp c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ n¶y sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña trang tr¹i. Cßn trang tr¹i lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng vµ c¸c mèi quan hÖ ®ã. 2.1.2 VÞ trÝ, vai trß cña kinh tÕ trang tr¹i Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn nhanh vÒ sè lîng, ®a d¹ng vÒ ngµnh s¶n xuÊt ë tÊt c¶ c¸c vïng, ®Þa ph¬ng trong c¶ níc. MÆc dï míi ®îc ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh- ng kinh tÕ trang tr¹i ®· thÓ hiÖn râ vai trß quan träng vµ tÝch cùc kh«ng nh÷ng vÒ kinh tÕ mµ cßn c¶ vÒ x· héi vµ m«i trêng. VÒ mÆt kinh tÕ, KTTT lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n, chñ yÕu dùa vµo hé gia ®×nh, nh»m më réng quy m« vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt trong lÜnh vùc trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n, trång rõng, g¾n s¶n xuÊt víi chÕ biÕn vµ tiªu thô, n«ng, l©m, thuû s¶n. C¸c trang tr¹i ph¸t triÓn sÏ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, kh¾c phôc dÇn t×nh tr¹ng s¶n xuÊt ph©n t¸n, manh món t¹o nªn nh÷ng vïng chuyªn m«n hãa, tËp trung hµng hãa vµ th©m canh cao [17, tr 18]. VÒ mÆt x· héi, ph¸t triÓn KTTT, sö dông cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai, vèn, kü thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý gãp phÇn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng, t¹o viÖc lµm t¨ng thu nhËp, khuyÕn khÝch lµm giµu ®i ®«i víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph©n bè l¹i lao ®éng, d©n c, x©y dùng l¹i n«ng th«n míi. Bªn c¹nh ®ã ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cßn gãp phÇn quan 8
träng trong viÖc lµm t¨ng sè hé giµu trong n«ng th«n; ®iÒu nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng vµ viÖc lµm, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ë níc ta hiÖn nay. VÒ vÊn ®Ò m«i trêng, do s¶n xuÊt kinh doanh tù chñ vµ v× lîi Ých thiÕt thùc, l©u dµi cña m×nh mµ c¸c chñ trang tr¹i ®· lu«n cã ý thøc khai th¸c hîp lý vµ quan t©m b¶o vÖ c¸c yÕu tè m«i trêng, tríc hÕt lµ trong ph¹m vi kh«ng gian sinh th¸i trang tr¹i vµ sau n÷a lµ trong ph¹m vi tõng vïng. §Æc biÖt, c¸c trang tr¹i trung du miÒn nói ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc phñ xanh ®Êt trèng, ®åi nói träc b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i. 2.1.3 §Æc trng cña kinh tÕ trang tr¹i Thi hµnh NghÞ quyÕt 03/2000/NQ-CP ngµy 02/02/2000 cña ChÝnh phñ vÒ kinh tÕ trang tr¹i; Liªn Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT vµ Tæng côc Thèng kª ®· cã Th«ng t liªn tÞch sè 69/2000/TTLT/BNN- TCTK ngµy 23/6/2000 vÒ híng dÉn tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i; theo Th«ng t nµy th× kinh tÕ trang tr¹i so víi kinh tÕ hé cã nh÷ng ®Æc trng chñ yÕu sau: - Môc ®Ých chñ yÕu cña KTTT lµ s¶n xuÊt n«ng, l©m, thuû s¶n hµng ho¸ víi quy m« lín. - Møc ®é tËp trung vµ chuyªn m«n ho¸ c¸c ®iÒu kiÖn vµ yÕu tè s¶n xuÊt cao h¬n h¼n (vît tréi) so víi s¶n xuÊt cña n«ng hé, thÓ hiÖn ë quy m« s¶n xuÊt nh ®Êt ®ai, ®Çu con gia sóc, lao ®éng, gi¸ trÞ n«ng, l©m, thuû s¶n hµng ho¸. - Chñ trang tr¹i cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm trùc tiÕp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, biÕt ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt, tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt, sö dông lao ®éng gia ®×nh 9
vµ thuª lao ®éng bªn ngoµi s¶n xuÊt hiÖu qu¶ cao, cã thu nhËp vît tréi so víi kinh tÕ hé [10]. 2.1.4 C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i  C¸c yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp c¸c yÕu tè ®Çu vµo (nguån lùc s¶n xuÊt) theo c¸c c¸ch thøc nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o ra c¸c ®Çu ra theo nhu cÇu x· héi. - §Êt ®ai lµ yÕu tè s¶n xuÊt, kh«ng chØ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi n«ng nghiÖp mµ cßn quan träng ®èi víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §Êt ®ai lµ yÕu tè cè ®Þnh, l¹i bÞ giíi h¹n bëi qui m«, nªn ngêi ta ph¶i ®Çu t thªm vèn, lao ®éng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt ®ai [30]. Do vËy, ®Ó h×nh thµnh trang tr¹i cÇn ph¶i cã quÜ ®Êt cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy, Nhµ níc ph¶i ®a ra ®îc nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai phï hîp ®Ó chñ trang tr¹i yªn t©m s¶n xuÊt trªn thöa ®Êt ®îc giao. Theo NghÞ quyÕt sè 03/CP ngµy 02/02/2000 th× hé gia ®×nh cã nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng sö dông ®Êt ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i ®îc nhµ níc giao ®Êt hoÆc cho thuª ®Êt vµ ®îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt (CNQSD§) [10]. ThÈm quyÒn giao ®Êt cho thuª, ®îc ¸p dông theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 85/N§-CP ngµy 28/08/1999 cña ChÝnh phñ vÒ söa ®æi bæ sung mét sè quy ®Þnh vÒ giao ®Êt n«ng nghiÖp cho mét sè hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµ NghÞ ®Þnh sè 163/1999/ N§-CP ngµy 16/11/1999 cña ChÝnh phñ vÒ giao ®Êt, cho thuª ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých l©m nghiÖp [9]. MÆt kh¸c, theo ®iÒu 82 LuËt §Êt ®ai n¨m 2003, ®Êt sö dông cho kinh tÕ trang tr¹i cßn ®îc quy ®Þnh "Nhµ níc khuyÕn khÝch h×nh 10
thøc KTTT cña hé gia ®×nh, c¸ nh©n nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, më réng quy m« vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt trong s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n, lµm muèi g¾n víi dÞch vô chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp... Nghiªm cÊm viÖc lîi dông h×nh thøc KTTT ®Ó bao chiÕm, tÝch tô ®Êt ®ai kh«ng v× môc ®Ých s¶n xuÊt" [20]. - Lùc lîng lao ®éng lµ yÕu tè ®Æc biÖt quan träng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Òu do lao ®éng cña con ngêi quyÕt ®Þnh, nhÊt lµ ngêi lao ®éng cã kü thuËt, kinh nghiÖm vµ kü n¨ng lao ®éng. Do ®ã, chÊt lîng lao ®éng quyÕt ®Þnh kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt [30]. Bëi vËy, ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i, tríc hÕt chñ trang tr¹i ph¶i lµ ngêi cã kh¸t khao, ý chÝ lµm giµu, cã kinh nghiÖm tõ s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n vµ lµ ngêi sö dông cã hiÖu qu¶ tõ nguån lao ®éng gia ®×nh còng nh lao ®éng thuª mín bªn ngoµi. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ níc cÇn khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn hç trî ®Ó c¸c chñ trang tr¹i më réng quy m« SXKD, t¹o ®îc nhiÒu viÖc lµm cho ngêi lao ®éng trong n«ng th«n. ¦u tiªn sö dông lao ®éng cña hé n«ng d©n kh«ng ®Êt, thiÕu ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hé nghÌo thiÕu viÖc lµm. Chñ trang tr¹i ®îc thuª lao ®éng kh«ng h¹n chÕ sè lîng, tr¶ c«ng lao ®éng trªn c¬ së tho¶ thuËn víi ngêi lao ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ lao ®éng. §Ó kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng, ngoµi viÖc giao ®Êt l©u n¨m cho c¸c hé yªn t©m s¶n xuÊt th× Nhµ níc còng nh c¸c ®Þa ph¬ng cÇn ph¶i më c¸c líp ®µo t¹o ng¾n h¹n hoÆc trung h¹n cho c¸c chñ trang tr¹i nh»m n©ng cao tr×nh ®é kiÕn thøc. - Vèn s¶n xuÊt lµ nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt nh m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph- ¬ng tiÖn vËn t¶i, kho tµng, kÕt cÊu h¹ tÇng vµ kü thuËt... Vèn lµ yÕu tè 11
v« cïng quan träng. Trong ®iÒu kiÖn n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ®æi th× t¨ng tæng sè vèn sÏ dÉn ®Õn t¨ng thªm gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸. TÊt nhiªn, trong thùc tÕ sù t¨ng thªm gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸ cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c n÷a, ch¼ng h¹n chÊt lîng lao ®éng, tr×nh ®é kü thuËt... [30]. §Æc biÖt, ®èi víi ph¸t triÓn trang tr¹i, vèn lµ nh©n tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh tíi viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn KTTT, bëi trang tr¹i cÇn nhiÒu vèn ®Ó ®Çu t c¬ së h¹ tÇng, mua con gièng... - Khoa häc vµ c«ng nghÖ, lµ yÕu tè s¶n xuÊt quan träng, nã quyÕt ®Þnh sù thay ®æi n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt lîng s¶n phÈm; ®©y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cã vai trß quan träng vµ ®èi víi mét nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi quy m« lín trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Bíi v×, chØ cã øng dông khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo s¶n xuÊt míi gi¶m ®îc gi¸ thµnh ®Ó c¹nh tranh víi hµng ho¸ cña c¸c níc trªn thÕ giíi. - Ngoµi bèn yÕu tè c¬ b¶n cña s¶n xuÊt nªu trªn, cßn rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c t¸c ®éng tíi ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i nh qui m« s¶n xuÊt, c¸c h×nh thøc tæ chøc tæ chøc tèi u, mèi quan hÖ c©n ®èi t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a c¸c ngµnh, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, quan hÖ cung cÇu vµ thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm... §èi víi ph¸t triÓn trang tr¹i, ®Ó s¶n phÈm s¶n xuÊt ra tiªu thô ®îc, ngoµi viÖc ph¶i n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, mÉu m· th× vÊn ®Ò c¬ së h¹ tÇng giao th«ng n«ng th«n còng ph¶i ®îc n©ng lªn, bªn c¹nh ®ã Nhµ níc còng cÇn hç trî viÖc ®Çu t n©ng cÊp më réng vµ x©y dùng míi c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn ë c¸c vïng tËp trung, chuyªn canh: híng dÉn viÖc ký kÕt hîp ®ång cung øng vËt t vµ tiªu thô n«ng s¶n. Kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn theo híng s¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng lín vµ g¾n víi thÞ trêng. Tuy 12
nhiªn, s¶n phÈm hµng ho¸ cña c¸c trang tr¹i chñ yÕu tiªu thô ë d¹ng th«, gi¸ c¶ bÊp bªnh, kh«ng æn ®Þnh...  C¸c yÕu tè phi kinh tÕ Ngoµi c¸c yÕu tè kÓ trªn, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i th× yÕu tè thÓ chÕ chÝnh trÞ, ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ; ®Æc ®iÓm d©n téc, t«n gi¸o, v¨n ho¸ ë mçi vïng sÏ cã t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn tËp qu¸n s¶n xuÊt híng ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ cã sù kh¸c nhau. 2.1.5 Ph©n lo¹i trang tr¹i HiÖn nay cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i kh¸c nhau ®èi víi trang tr¹i, mçi t¸c gi¶ dùa vµo nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nhau ®Ó ph©n lo¹i vµ tïy vµo ®Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng ®Þa ph¬ng mµ trang tr¹i chia thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau. Nh×n chung trang tr¹i ®îc chia thµnh c¸c lo¹i sau: - Theo quy m« ®Êt ®ai: bao gåm trang tr¹i quy m« nhá (2 - 5 ha), trang tr¹i quy m« võa (5 - 10 ha), trang tr¹i cã quy m« lín (10 - 30 ha) vµ trang tr¹i cã quy m« vît h¹n ®iÒn lín h¬n 30 ha. - Theo c¬ cÊu s¶n xuÊt c¸c lo¹i trang tr¹i: + Trang tr¹i chuyªn m«n hãa: lµ lo¹i trang tr¹i chØ t¹o ra mét hoÆc hai s¶n phÈm chÝnh nh: trang tr¹i chuyªn trång c©y hµng n¨m nh mÝa, s¾n..., trang tr¹i chuyªn trång c©y l©u n¨m nh cao su, quÕ, v¶i, nh·n, cam..., trang tr¹i chuyªn ch¨n nu«i nh lîn thÞt, lîn sinh s¶n, bß sinh s¶n, gµ, vÞt..., trang tr¹i chuyªn trång c©y l©m nghiÖp nh luång, keo, b¹ch ®µn..., trang tr¹i chuyªn nu«i trång thuû s¶n nh t«m, c¸... + Trang tr¹i s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp: lµ lo¹i trang tr¹i kÕt hîp gi÷a mét trong ba ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n, víi nhau hoÆc víi tiÓu thñ c«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, ®Ó thèng nhÊt theo híng dÉn cña Tæng Côc Thèng kª vµ Bé n«ng nghiÖp & PTNT, trong 13
nghiªn cøu cña ®Ò tµi trang tr¹i SXKD tæng hîp lµ lo¹i h×nh chØ kÕt hîp gi÷a trång trät víi ch¨n nu«i, hoÆc nu«i trång thñy s¶n víi ngµnh nghÒ kh¸c... khi mµ nã kh«ng ®¹t mét trong c¸c tiªu chÝ vÒ trang tr¹i chuyªn m«n ho¸. - Ph©n theo h×nh thøc qu¶n lý: + Trang tr¹i gia ®×nh: lµ trang tr¹i ®éc lËp s¶n xuÊt kinh doanh do chñ hé ®øng ra qu¶n lý, thêng 1 trang tr¹i lµ cña 1 hé gia ®×nh. + Trang tr¹i liªn danh: do 2-3 trang tr¹i gia ®×nh kÕt hîp l¹i thµnh 1 trang tr¹i cã quy m« vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt lín, ®ñ søc c¹nh tranh víi trang tr¹i kh¸c. + Trang tr¹i hîp doanh: ®îc tæ chøc theo nguyªn t¾c nh c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô n«ng s¶n. Lo¹i nµy thêng cã quy m« lín, thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, sö dông lao ®éng lµm thuª lµ chñ yÕu. - Ph©n theo c¬ cÊu thu nhËp: + Trang tr¹i thuÇn n«ng, nguån thu nhËp chñ yÕu hoµn toµn hay phÇn lín tõ n«ng nghiÖp. Sè trang tr¹i nµy ®ang cã xu híng gi¶m ®i ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. + Trang tr¹i cã thu nhËp chñ yÕu ngoµi n«ng nghiÖp, lo¹i nµy tËp trung chñ yÕu ë nh÷ng níc cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. - Ph©n lo¹i theo h×nh thøc së h÷u t liÖu s¶n xuÊt + Chñ trang tr¹i së h÷u toµn bé t liÖu s¶n xuÊt tõ ®Êt ®ai, c«ng cô, m¸y mãc, chuång tr¹i, kho b·i. 14
+ Chñ trang tr¹i chØ së h÷u mét phÇn t liÖu s¶n xuÊt, mét phÇn ph¶i ®i thuª bªn ngoµi (cã ®Êt ®ai nhng ph¶i thuª m¸y mãc, c«ng cô, kho tµng..) + Chñ trang tr¹i hoµn toµn kh«ng cã t liÖu s¶n xuÊt mµ ph¶i ®i thuª toµn bé tõ ®Êt ®ai, m¸y mãc, thiÕt bÞ, kho tµng… - Ph©n lo¹i theo ph¬ng thøc ®iÒu hµnh s¶n xuÊt + Chñ trang tr¹i sèng cïng gia ®×nh ë n«ng th«n, trùc tiÕp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt vµ trùc tiÕp lao ®éng. + Trang tr¹i uû th¸c: uû nhiÖm cho anh em hä hµng, b¹n bÌ th©n thiÕt cßn ë t¹i quª ®Ó canh t¸c. Chñ trang tr¹i uû nhiÖm cho ngêi th©n quen lµm mét hoÆc nhiÒu c«ng viÖc nh lµm ®Êt, gieo trång, ch¨m sãc, thu ho¹ch trªn mét phÇn hoÆc toµn bé ruéng ®Êt cña m×nh trong thêi gian nhÊt ®Þnh theo gi¸ tho¶ thuËn [16]. 2.1.6 Tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i Th«ng t sè 74/2003/ TT- BNN ngµy 04/7/2003 (Th«ng t nµy s÷a ®æi, bæ sung môc III cña Th«ng t liªn tÞch sè 69/2000/TTLT/BNN - TCTK ngµy 23/06/2000) cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cßn gi¶i thÝch râ: §èi tîng vµ ngµnh s¶n xuÊt ®îc xem xÐt ®Ó x¸c ®Þnh lµ KTTT ®ã lµ hé n«ng d©n, hé c«ng nh©n viªn nhµ níc vµ lùc l- îng vò trang ®· nghØ hu, c¸c lo¹i hé thµnh thÞ vµ c¸ nh©n chuyªn s¶n xuÊt (bao gåm n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n) hoÆc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chÝnh cã kiªm nhiÖm c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n. Môc ®Ých s¶n xuÊt cña trang tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng, l©m, thuû s¶n hµng ho¸ víi quy m« lín. 15
Møc ®é tËp trung ho¸ vµ chuyªn m«n ho¸ c¸c ®iÒu kiÖn vµ yÕu tè s¶n xuÊt cao h¬n h¼n (vît tréi) so víi s¶n xuÊt cña n«ng hé, thÓ hiÖn ë qui m« s¶n xuÊt nh ®Êt ®ai, ®Çu con gia sóc, lao ®éng, gi¸ trÞ n«ng l©m thuû s¶n hµng ho¸ Chñ trang tr¹i cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm trùc tiÕp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, biÕt ¸p dông tiÕn bé KHKT tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt, sö dông lao ®éng gia ®×nh vµ thuª lao ®éng bªn ngoµi s¶n xuÊt hiÖu qu¶ cao cã thu nhËp vît tréi so víi kinh tÕ n«ng hé.  Tiªu chÝ ®Þnh lîng cña trang tr¹i §èi víi hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n ®îc x¸c ®Þnh lµ trang tr¹i ph¶i ®¹t mét trong hai tiªu chÝ vÒ gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô b×nh qu©n mét n¨m hoÆc vÒ quy m« s¶n xuÊt cña trang tr¹i sau ®©y: 1. Gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô b×nh qu©n mét n¨m: - §èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung tõ 40 triÖu ®ång trë lªn. - §èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn tõ 50 triÖu ®ång trë lªn. 2. Quy m« s¶n xuÊt ph¶i t¬ng ®èi lín vµ vît tréi so víi kinh tÕ n«ng hé t¬ng øng víi tõng ngµnh s¶n xuÊt vµ tõng vïng kinh tÕ. - §èi víi trang tr¹i trång trät: + Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m: Tõ 2 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung; tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn. 16
+ Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m: Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung; tõ 5 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn; trang tr¹i trång hå tiªu 0,5 ha trë lªn. + Trang tr¹i l©m nghiÖp: Tõ 10 ha trë lªn ®èi víi c¸c vïng trong c¶ n- íc. - §èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i: + Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc: tr©u, bß, ngùa… §èi víi ch¨n nu«i sinh s¶n, lÊy s÷a cã thêng xuyªn tõ 10 con trë lªn; ch¨n nu«i lÊy thÞt cã thêng xuyªn tõ 50 con trë lªn. + Ch¨n nu«i gia sóc: lîn, dª, cõu… §èi víi ch¨n nu«i sinh s¶n cã thêng xuyªn ®èi víi lîn tõ 20 con trë lªn; ®èi víi dª, cõu tõ 100 con trë lªn. Ch¨n nu«i lîn thÞt cã thêng xuyªn tõ 100 con trë lªn (kh«ng kÓ lîn s÷a); dª thÞt tõ 200 con trë lªn. + Ch¨n nu«i gia cÇm: gµ, vÞt, ngan, ngçng… cã thêng xuyªn tõ 2000 con trë lªn (kh«ng tÝnh sè ®Çu con díi 7 ngµy tuæi). - Trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n: DiÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n cã tõ 2 ha trë lªn (riªng ®èi víi nu«i t«m thÞt theo kiÓu c«ng nghiÖp tõ 1 ha trë lªn). - Trang tr¹i s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp: Lµ nh÷ng trang tr¹i cã tõ hai ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n kh¸c nhau trë lªn vµ mçi ho¹t ®éng ®Òu ®¹t vÒ qui m« hoÆc møc gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch vô nh qui ®Þnh cho trang tr¹i. VÝ dô: Trang tr¹i nhµ «ng A cã 3 ha chuyªn trång lóa vµ cã nu«i c¸ ®¹t møc b×nh qu©n 50 triÖu s¶n phÈm hµng ho¸ mét n¨m; trêng hîp nµy ghi trang tr¹i nhµ «ng A lµ trang tr¹i tæng hîp [8], [19]. 2.2 Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn trang tr¹i 17
2.2.1 Quan ®iÓm vÒ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn T¨ng trëng vµ ph¸t triÓn lµ nh÷ng vÊn ®Ò quan t©m hµng ®Çu ®èi víi x· héi loµi ngêi trªn thÕ giíi vµ trong tõng quèc gia. Môc ®Ých cuèi cïng cÇn ®¹t ®îc cña mäi ho¹t ®éng cña con ngêi lµ nh»m cã ®îc cuéc sèng Êm no, tù do vµ h¹nh phóc. T¨ng trëng vµ ph¸t triÓn ®«i khi ®îc coi lµ ®ång nghÜa, nhng thùc ra chóng cã liªn quan víi nhau vµ cã nh÷ng néi dung kh¸c nhau. Theo nghÜa chung nhÊt, t¨ng trëng lµ nhiÒu s¶n phÈm h¬n, cßn ph¸t triÓn kh«ng nh÷ng nhiÒu s¶n phÈm h¬n mµ cßn phong phó h¬n vÒ chñng lo¹i vµ chÊt lîng, phï hîp h¬n vÒ c¬ cÊu vµ ph©n bè cña c¶i [15]. T¨ng trëng ®îc hiÓu lµ sù gia t¨ng vÒ mÆt sè lîng cña mét sù vËt nhÊt ®Þnh. Trong kinh tÕ, t¨ng trëng thÓ hiÖn sù gia t¨ng h¬n tríc vÒ s¶n phÈm hay lîng ®Çu ra cña mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay ho¹t ®éng [12]. Ph¸t triÓn bao hµm ý nghÜa réng h¬n, ®îc coi nh tiÕn tr×nh biÕn chuyÓn cña x· héi, lµ chuçi nh÷ng biÕn chuyÓn cã mèi quan hÖ qua l¹i víi nhau. Ph¸t triÓn theo kh¸i niÖm chung nhÊt lµ viÖc n©ng cao h¹nh phóc cña ngêi d©n, bao hµm n©ng cao c¸c chuÈn mùc sèng, c¶i thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn gi¸o dôc, søc khâe, sù b×nh ®¼ng vÒ c¸c c¬ héi... Trong kinh tÕ, ph¸t triÓn lµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn vÒ mäi mÆt cña nÒn kinh tÕ trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, trong ®ã bao gåm c¶ sù t¨ng thªm vÒ qui m« s¶n lîng s¶n phÈm, sù hoµn thiÖn vÒ c¬ cÊu nÒn kinh tÕ vµ viÖc n©ng cao chÊt lîng mäi mÆt cña cuéc sèng [12]. Qua ®©y chóng ta thÊy, t¨ng trëng lµ ®iÒu kiÖn, tiÒn ®Ò cho ph¸t triÓn. Bëi v×, nÒn kinh tÕ cã t¨ng trëng th× míi cã kh¶ n¨ng t¨ng ng©n s¸ch Nhµ níc, t¨ng thu nhËp cña d©n c. Tuy nhiªn, t¨ng trëng chØ lµ ®iÒu 18
kiÖn cÇn, nhng nã cha ph¶i lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó ph¸t triÓn. T¨ng trëng mµ kh«ng ph¸t triÓn sÏ dÉn ®Õn mÊt c©n ®èi trong nÒn kinh tÕ vµ ph©n ho¸ x· héi, ngµy cµng t¨ng lªn. Ngîc l¹i, ph¸t triÓn mµ kh«ng t¨ng tr- ëng lµ kh«ng tån t¹i trong thùc tÕ [30]. 2.2.2 Quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do d©n sè gia t¨ng m¹nh mÏ, do nhu cÇu n©ng cao møc sèng, ho¹t ®éng cña con ngêi nh»m khai th¸c c¸c nguån lùc, tµi nguyªn thiªn nhiªn ®· lµm cho m«i trêng bÞ c¹n kiÖt. Loµi ngêi ®· ph¶i ®¬ng ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc lín do suy tho¸i vÒ nguån lùc vµ gi¶m cÊp m«i trêng. Tríc nh÷ng vÊn ®Ò cña ph¸t triÓn, vµo nöa cuèi cña thÕ kû 20, Liªn Hîp Quèc ®· ®a ra ý tëng vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Theo quan ®iÓm cña Liªn HiÖp Quèc th× mét thÕ giíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ thÕ giíi kh«ng sö dông c¸c nguån tµi nguyªn cã thÓ t¸i t¹o (níc, ®Êt ®ai, sinh vËt) nhanh h¬n kh¶ n¨ng t¸i t¹o cña chóng. Ph¸t triÓn ý tëng cña Liªn HiÖp Quèc, ñy ban quèc tÕ vÒ ph¸t triÓn vµ m«i trêng (1987) ®· ®Þnh nghÜa: Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ mét qu¸ tr×nh cña sù thay ®æi, trong ®ã, viÖc khai th¸c vµ sö dông tµi nguyªn, híng ®Çu t, híng ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ vµ kü thuËt, vµ sù thay ®æi vÒ tæ chøc lµ thèng nhÊt, lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu hiÖn t¹i vµ t¬ng lai cña con ng- êi [12], [30]. Héi nghÞ thîng ®Ønh vÒ tr¸i ®Êt n¨m 1992 tæ chøc t¹i Riode Janeiro n¨m 1992 ®a ra ®Þnh nghÜa v¾n t¾t vÒ ph¸t triÓn bÒn vòng lµ: Ph¸t triÓn nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña thÕ hÖ ngµy nay mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c thÕ hÖ t¬ng lai [12], [30]. ë ViÖt Nam, quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®· ®îc kh¼ng ®Þnh trong V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX: ”Ph¸t triÓn 19
nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, t¨ng trëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i trêng”. GÇn ®©y, ChÝnh phñ ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 153/2004/Q§-TTg ngµy 17/8/2004 vÒ ®Þnh híng chiÕn lîc ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam” (Ch¬ng tr×nh NghÞ sù 21 cña ViÖt Nam) nªu lªn nh÷ng th¸ch thøc mµ ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi mÆt, ®Ò ra nh÷ng chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, c«ng cô ph¸p luËt vµ nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng u tiªn cÇn thùc hiÖn ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong thÕ kû 21. §Þnh híng nµy bao gåm 5 néi dung: Mét lµ, ph¸t triÓn bÒn v÷ng – con ®êng tÊt yÕu cña ViÖt Nam. Hai lµ, nh÷ng lÜnh vùc kinh tÕ cÇn u tiªn nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Ba lµ, nh÷ng lÜnh vùc x· héi cÇn u tiªn nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Bèn lµ, nh÷ng lÜnh vùc sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i trêng vµ kiÓm so¸t « nhiÔm cÇn u tiªn nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng. N¨m lµ, tæ chøc thùc hiÖn ph¸t triÓn bÒn v÷ng [30]. 2.2.3 Quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn trang tr¹i Chóng ta biÕt, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i tøc lµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n. §©y lµ ngµnh kinh tÕ ®Æc biÖt, kh¸c víi c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh¸c lµ v×, ®èi tîng s¶n xuÊt lµ c¸c sinh vËt, ®Êt ®ai lµ t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu, ®Æc biÖt vµ kh«ng thÓ thay thÕ; ®îc ph©n bè trªn mét kh«ng gian réng lín; s¶n phÈm lµm ra võa ®îc tiªu dïng t¹i chç l¹i võa trao ®æi trªn thÞ trêng; cung vÒ n«ng s¶n hµng ho¸ vµ cÇu c¸c yÕu tè ®Çu vµo mang tÝnh thêi vô vµ nã cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. Do vËy, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cÇn ph¶i nghiªn cøu c¸c ®Æc tÝnh trªn tõ ®ã ®Ó cã híng ®Çu t s¶n xuÊt. 20