luận văn:Quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam- Hàn Quốc, thực trạng, triển vọng và giải pháp

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:124

Thêm vào BST

Báo xấu

271
lượt xem 63
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Kể từ sau đổi mới kinh tế đến nay, Đảng và nhà nước ta luôn quan tâm đến việc mở rộng mối quan hệ nhiều mặt với các quốc gia, các khu vực trên thế giới khi xu thế hội nhập và toàn cầu hóa đang trở thành xu thế tất yếu của thời đại. So với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới, quan hệ Việt Nam – Hàn Quốc phát triển nhanh hơn và trên nhiều lĩnh vực khác nhau do có được sự quan tâm đặc biệt của Chính phủ hai nước. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn:Quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam- Hàn Quốc, thực trạng, triển vọng và giải pháp

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: Quan h kinh t thương m i Vi t Nam- Hàn Qu c, th c tr ng, tri n v ng và gi i pháp.” 1
M CL C L IM U .............................................................................................. 1 Danh m c các b ng .................................................................................. 6 Danh m c các bi u .............................................................................. 7 CHƯƠNG I .................................................................................................. 9 CƠ S LÝ LU N CHUNG V H I NH P KINH T QU C T VÀ TÁC NG C A VI C H I NH P T I QUAN H KINH T ............. 9 VI T NAM- HÀN QU C ........................................................................... 9 1.1 - H i nh p kinh t - khái ni m và b n ch t ..................................... 10 1.1.1. H i nh p kinh t - v n mang tính khách quan c a các n n kinh t hi n nay ........................................................................... 10 1.1.2. Khái ni m ........................................................................... 11 1.1.3. B n ch t c a h i nh p kinh t qu c t ................................................. 12 1.2 N i dung c a các quan h kinh t qu c t ( c bi t là quan h thương m i và u tư) ........................................................................... 14 1.2.1 Quan h h p tác v thương m i ............................................................ 14 1.2.1.1 Khái ni m v thương m i qu c t ..................................................... 14 1.2.1.2 c i m c a thương m i qu c t .................................................... 14 1.2.1.3 Vai trò c a thương m i qu c t i v i s phát tri n kinh t .... 17 1.2.2 Quan h h p tác v u tư( c bi t là FDI) ......................................... 18 1.2.2.1 Khái ni m u tư tr c ti p nư c ngoài: ............................................ 18 1.2.2.2 Vai trò c a u tư tr c ti p nư c ngoài........................................ 20 1.2.3. M i quan h gi a u tư tr c ti p nư c ngoài và ngo i thương: c a các nư c ang phát tri n ........................................................................... 24 1.2.3.1. Tác ng tr c ti p .......................................................................... 24 1.2.3.2. Tác ng gián ti p .......................................................................... 27 1.3 Tác ng c a h i nh p kinh t qu c t t i quan h kinh t Vi t Nam - Hàn Qu c .................................................................................... 29 1.3.1. H i nh p kinh t qu c t t o môi trư ng thu n l i thúc y quan h Vi t Nam-Hàn Qu c phát tri n toàn di n ....................................................... 29 1.3.2. Thúc y c i cách hành chính .............................................................. 30 1.3.3. Thúc y chuy n i cơ c u kinh t ...................................................... 31 1.3.4. Thúc y các doanh nghi p nâng cao năng l c c nh tranh ............... 32 1.3.5. Nh ng tác ng không thu n chi u ..................................................... 33 Chương II ................................................................................................... 34 TH C TR NG QUAN H KINH T THƯƠNG M I .......................... 34 VI T NAM- HÀN QU C T 1992 N NAY. ...................................... 34 2.1 Quan h thương m i Vi t Nam- Hàn Qu c..................................... 36 2.1.1 Kim ng ch xu t nh p kh u .................................................................... 38 2.1.2 V Xu t kh u ........................................................................... 40 2.1.3 V nh p kh u ........................................................................... 46 2.1.4 ánh giá v quan h thương m i Vi t Nam- Qu c ............................... 49 2.1.4.1 Ưu i m ............................................................................................ 49 2.1.4.2 Như c i m....................................................................................... 53 2.2 Quan h h p tác trong u tư tr c ti p nư c ngoài c a Hàn Qu c vào Vi t Nam .......................................................................................... 55 2
2.2.1 V quy mô và t c tăng ........................................................................ 56 2.2.2 V hình th c u tư ........................................................................... 60 2.2.3 Cơ c u u tư theo ngành ...................................................................... 63 2.2.4 Phân b u tư theo vùng....................................................................... 65 2.2.5 ánh giá quan h u tư( FDI) Hàn Qu c và Vi t Nam ..................... 67 2.2.5.1 t ư c ............................................................................................ 67 2.2.5.2 H n ch , khó khăn và nguyên nhân .................................................. 69 Chương III ................................................................................................. 75 TRI N V NG VÀ GI I PHÁP TĂNG CƯ NG H P TÁC KINH T THƯƠNG M I GI A VI T NAM – HÀN QU C ................................ 75 3.1) Tri n v ng m i quan h kinh t thương m i gi a Vi t Nam – Hàn Qu c. ....................................................................................................... 75 3.1.1) Tri n v ng quan h thương m i Vi t Nam- Hàn Qu c ....................... 75 3.1.2) Tri n v ng FDI c a Hàn Qu c vào Vi t Nam ..................................... 81 3.2) Các gi i pháp chung nh m tăng cư ng h p tác kinh t gi a Vi t Nam- Hàn Qu c ..................................................................................... 83 3.3 M t s gi i pháp, chính sách cho s phát tri n quan h thương m i Vi t Nam - Hàn Qu c............................................................................. 90 3.3.1) Nhóm các gi i pháp và chính sách chung............................................ 90 3.3.1.1) i v i chính ph Vi t Nam và các b ngành liên quan ............ 91 3.3.1.2) i v i các doanh nghi p Vi t Nam. ............................................ 98 3.3.2) Nhóm các gi i pháp chính sách trong m t s lĩnh v c c th .......... 100 3.3.2.1) Các gi i pháp chính sách trong lĩnh v c trao i hàng hoá .... 101 3.4) Các gi i pháp thúc y u tư tr c ti p nư c ngoài c a Hàn Qu c vào Vi t Nam ........................................................................................ 111 3.4.1)V pháp lu t chính sách:...................................................................... 111 3.4.2) V qu n lý nhà nư c trong ho t ng u tư nư c ngoài ................ 112 3.4.3) i m i và y m nh ho t ng xúc ti n u tư ............................... 114 3.4.4) Gi i pháp v thu ......................................................................... 116 3.4.5) Hoàn thi n v môi trư ng u tư ....................................................... 116 K T LU N .............................................................................................. 121 Danh m c tài li u tham kh o .................................................................. 122 3
L IM U K t sau i m i kinh t n nay, ng và nhà nư c ta luôn quan tâm n vi c m r ng m i quan h nhi u m t v i các qu c gia, các khu v c trên th gi i khi xu th h i nh p và toàn c u hóa ang tr thành xu th t t y u c a th i i. So v i nhi u nư c trong khu v c và trên th gi i, quan h Vi t Nam – Hàn Qu c phát tri n nhanh hơn và trên nhi u lĩnh v c khác nhau do có ư c s quan tâm c bi t c a Chính ph hai nư c. K t khi hai nư c thi t l p quan h ngo i giao chính th c năm 1992 n nay, tr i qua hơn m t th p k phát tri n, m i quan h kinh t gi a hai nư c ã có nh ng bư c phát tri n áng t hào, Hàn Qu c hi n ang ng th 5 trong t ng s trên 100 nư c có quan h buôn bán v i Vi t Nam và là nư c u tư l n th nh t vào Vi t Nam.Nhưng bên c nh ó v n còn nhi u t n t i trong quan h kinh t gi a hai nư c hi n nay ó là s m t cân i quá l n trong cán cân thương m i gi a hai nư c, Vi t Nam luôn b nh p siêu và m c nh p siêu có xu hư ng ngày càng tăng. M t khác, Vi t Nam ã thu hút ư c lư ng v n u tư tr c ti p nư c ngoài khá l n t Hàn Qu c, mà lĩnh v c u tư ch y u là: nhà , xây d ng khu ô th , khách s n, chung cư. Trong khi ó, lĩnh v c s n xu t công ngh cao còn chi m t t ng nh trong cơ c u u tư, hơn n a lư ng v n u tư còn chưa tương x ng v i ti m năng và m i quan h gi a hai nư c, nh t là trong b i c nh Vi t Nam ã gia nh p t ch c thương m i th gi i WTO. Xu t phát t òi h i trên, nhóm tác gi ã b t tay vào nghiên c u tài “ Quan h kinh t thương m i Vi t Nam- Hàn Qu c, th c tr ng, tri n v ng và gi i pháp” v i hi v ng góp m t ph n nh bé vào vi c thúc y m i quan h kinh t gi a hai nư c ngày càng tr nên phát tri n hơn, c bi t sau khi Vi t Nam ã gia nh p WTO. 4
M c tiêu c a tài là: i sâu vào phân tích th c tr ng m i quan h kinh t thương m i gi a hai nư c Vi t Nam- Hàn Qu c, nh ng khó khăn còn t n t i, tri n v ng phát tri n m i quan h t ó ra gi i pháp nh m nâng m i quan h kinh t gi a hai nư c lên m t t m cao m i. i tư ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u c a tài là: Nghiên c u m i quan h kinh t gi a hai nư c, trên cơ s c a vi c phân tích th c tr ng m i quan h h p tác v thương m i và u tư gi a hai nư c. Trong ó chuyên ch t p trung vào các quan h xu t nh p kh u gi a Vi t Nam và Hàn Qu c và FDI c a Hàn Qu c vào Vi t Nam. Ngoài ph n m u và k t lu n tài ư c k t c u qua 3 ph n chính: Chương I : CƠ S LÝ LU N CHUNG V H I NH P KINH T QU C T VÀ TÁC Đ NG C A VI C H I NH P T I QUAN H KINH T VI T NAM- HÀN QU C Chương II: TH C TR NG QUAN H KINH T THƯƠNG M I VI T NAM- HÀN QU C T 1992 Đ N NAY. Chương III: TRI N V NG VÀ GI I PHÁP TĂNG CƯ NG H P TÁC KINH T THƯƠNG M I GI A VI T NAM – HÀN QU C Em xin chân thành c m ơn GS.TS c Bình và Ông Nguy n ăng Hùng- Phó V trư ng V H p tác Kinh t a phương, B Ngo i giao ã t n tình hư ng d n và giúp em hoàn thành lu n văn này. ây m i là bư c u em làm quen v i công tác nghiên c u, do ó không th tránh kh i nh ng thi u sót trong vi c tri n khai tài. Em mong nh n ư c s thông c m c a quý Th y Cô và các b n sinh viên. 5
B ng 2.1: Kim ng ch xu t nh p kh u Vi t Nam – Hàn Qu c 34 giai o n 1983-1992 B ng 2.2: Kim ng ch xu t nh p kh u Vi t Nam- Hàn Qu c 37 Giai o n 1993-2006 B ng 2.3: Kim ng ch Xu t kh u c a Vi t Nam sang Hàn Qu c giai 39 o n 1993-2006 B ng 2.4: Mư i th trư ng xu t kh u l n nh t c a Vi t Nam 41 B ng 2.5 : Hàng xu t kh u chính c a Vi t Nam sang Hàn Qu c 42 Danh m c các b ng 6
B ng 2.6 : Kim ng ch nh p kh u c a Vi t Nam t Hàn Qu c giai o n 44 1993-2006 B ng 2.7: Các m t hàng nh p kh u chính c a Vi t Nam t Hàn Qu c 46 B ng 2.8 : Top mư i i tác có t ng v n u tư cao nh t 55 B ng 2.9 : Tình hình u tư tr c ti p nư c ngoài c a Hàn Qu c t i 56 Vi t Nam( 1991-2006) ch xu t nh p kh u Vi t Nam- Hàn Qu c Bi u 2.1 : Kim ng 35 B ng 2.10:M t s d án u tư l n c a Hàn Qu c t i Vi t Nam trư c 58 ây giai o n 1983-1992. Bi ng 2.11: M Kim d án hàng i u c a Hàn QuNam-Vi t Nam hi nnay B u 2.2: t s ng ch ngo thương Vi t c t i Hàn Qu c 38 60 B ng 2.12: u tư FDI n 1993-2006. vào các a phương trong c giai o c a Hàn Qu c 64 Bi u 2006 Kim ng ch xu t kh u c a Vi t Nam sang nư c 2.3: 40 Danh m c các bi u 7
Hàn Qu c giai o n 1993-2006 Bi u 2.4: Kim ng ch nh p kh u c a Vi t Nam t Hàn Qu c 45 giai o n 1993-2006 Bi u 2.5: Th hi n t l v n u tư c a Hàn Qu c trong t ng 55 s v n u tư nư c ngoài vào Vi t Nam năm 2006 Bi u 2.6: T l tăng c a v n u tư nư c ngoài t Hàn Qu c 57 vào Vi t Nam giai o n 1996-2006 Bi u 2.7: Cơ c u u tư c a Hàn Qu c vào Vi t Nam theo 62 ngành kinh t Bi u 2.8: Các lĩnh v c u tư ch y u c a Hàn Qu c vào Vi t 62 Nam năm 2006 DANH M C CÁC T VI T T T CÁC T NGHĨA C A T VI T T T NGHĨA TI NG ANH NGHĨA TI NG VI T Association of Southeast Asia ASEAN Hi p h i các Qu c gia ông Nam Á Nations 8
AFTA ASEAN Free Trade Area Khu v c M u d ch T do ASEAN DOC Department commerce B thương m i Hàn Qu c DSM Dispute Settlement Measures Cơ ch gi i quy t tranh ch p EP Export price Giá xu t kh u IMF International Monetary Fund Qu Ti n t Qu c t International Trade ITC y ban Thương m i Qu c t Committee MOT Ministry Of Trade B Thương m i Vi t Nam UN United Nations Liên H p Qu c USD United States Dollar ô la M Cơ quan Xúc ti n Thương m i VIETRADE Viet Nam Trade Promote Vi t Nam WTO World Trade Organization T ch c Thương m i Th gi i WB World Bank Ngân hàng th gi i ADB Asian Development Bank Ngân hàng phát tri n châu Á Korea Trade- Investment Phòng xúc ti n thương m i và u tư KOTRA Promotion Agency Hàn Qu c Japan Extenal Trade T ch c xúc ti n thương m i JETRO Organization Nh t B n CHƯƠNG I CƠ S LÝ LU N CHUNG V H I NH P KINH T QU C T VÀ TÁC NG C A VI C H I NH P T I QUAN H KINH T VI T NAM- HÀN QU C 9
1.1 - H i nh p kinh t - khái ni m và b n ch t 1.1.1. H i nh p kinh t - v n mang tính khách quan c a các n n kinh t hi n nay H i nh p kinh t qu c t là m t quá trình phát tri n t t y u c a n n kinh t th gi i, t th p n cao, t quy mô h p n quy mô ngày càng r ng l n hơn, c bi t là trong i u ki n hi n nay, khi quá trình toàn c u hóa, khu v c hóa và qu c t hóa ang di n ra h t s c nhanh chóng dư i s tác ng m nh m c a cu c cách m ng khoa h c và công ngh . Trư c ây, tính ch t xã h i hóa c a quá trình s n xu t ch y u m i lan t a bên trong ph m vi biên gi i c a t ng qu c gia, nó g n các quá trình s n xu t, kinh doanh riêng r l i v i nhau, hình thành các t p oàn kinh t qu c gia và làm xu t hi n ph bi n các lo i hình công ty c ph n trong n n kinh t qu c gia. Qua ó quan h s h u v tư li u s n xu t ã có s thay i áng k , d n hình thành nên s h u h n h p. T ó, vi c áp ng yêu c u v quy mô v n l n cho s n xu t kinh doanh ngày càng thu n l i hơn. Tình hình này càng òi h i s tham gia ngày càng l n c a chính ph các qu c gia có n n kinh t phát tri n. B i l , các qu c gia này là nh ng qu c gia có th m nh v v n, công ngh , trình qu n lý... Ngày nay, m t m t do trình phát tri n cao c a l c lư ng s n xu t làm cho tính ch t xã h i hóa c a chính nó càng vư t ra kh i ph m vi biên gi i qu c gia, lan t a sang các qu c gia khu v c và th gi i nói chung. M t khác, t do hóa thương m i cũng ang tr thành xu hư ng t t y u, ư c xem là nhân t quan tr ng thúc y buôn bán giao lưu gi a các qu c gia, thúc y tăng trư ng kinh t và nâng cao m c s ng c a m i qu c gia. Chính vì v y, h u h t các qu c gia trên th gi i theo nh hư ng phát tri n c a mình u i u ch nh các chính sách theo hư ng m c a, gi m và ti n t i d b các rào c n thương m i, t o i u ki n cho vi c lưu chuy n các ngu n l c và hàng hóa tiêu dùng gi a các qu c gia ngày càng thu n l i hơn, thông thoáng hơn. 10
Không ng ng y m nh trao i hàng hóa và d ch v , m r ng s phân công và h p tác qu c t trên các lĩnh v c kinh t , khoa h c k thu t... là m t nhu c u không th thi u ư c c a i s ng kinh t và là m t t t y u khách quan c a th i i, dù ó là nư c l n hay nh , nư c công nghi p phát tri n hay kém phát tri n, nư c tư b n ch nghĩa hay xã h i ch nghĩa. M i qu c gia trong quá trình h i nh p phát tri n, trong b i c nh c nh tranh gay g t u ph i chú ý n các quan h trong và ngoài khu v c. V lâu dài cũng như trư c m t, vi c gi i quy t các v n c a qu c gia u ph i tính n và cân nh c v i xu hư ng h i nh p toàn c u mb o ư c l i ích phát tri n t i ưu c a qu c gia. Vi t Nam cũng không th n m ngoài quá trình này. Trong i u ki n h i nh p, các qu c gia dù giàu có ho c phát tri n n âu cũng không th t mình áp ng ư c t t c các nhu c u c a chính mình. Trình phát tri n càng cao càng ph thu c v i m c nhi u hơn vào th trư ng th gi i. ó là m t v n có tính quy lu t. Nh ng qu c gia ch m tr trong h i nh p kinh t qu c t thư ng ph i tr giá b ng chính s t t h u c a mình, ngư c l i nh ng nư c v i vã không phát huy n i l c, không ch ng h i nh p cũng ã b tr giá. B i v y, h i nh p có hi u qu , c n ph i có quan i m nh n th c úng n, nh t quán, cơ ch chính sách thích h p, t n d ng t t cơ h i, không b l th i cơ, gi m thách th c, h n ch r i ro trong quá trình ti n lên c a mình. 1.1.2. Khái ni m H i nh p kinh t qu c t là m t thu t ng ã xu t hi n trong vài th p k g n ây. Nhưng cho n nay v n ang t n t i các cách hi u khác nhau v h i nh p kinh t qu c t . Có lo i ý ki n cho r ng: h i nh p kinh t qu c t là s ph n ánh quá trình các th ch qu c gia ti n hành xây d ng, thương lư ng, ký k t và tuân th các cam k t song phương, a phương và toàn c u ngày càng a d ng hơn, cao hơn và ng b hơn trong các lĩnh v c i s ng kinh t qu c gia và qu c t . Lo i ý ki n khác l i cho r ng h i nh p kinh t qu c t là 11
quá trình lo i b d n các hàng rào thương m i qu c t , thanh toán qu c t và di chuy n các nhân t s n xu t gi a các nư c. M c dù còn có nh ng quan ni m khác nhau, nhưng hi n nay khái ni m tương i ph bi n ư c nhi u nư c ch p nh n v h i nh p như sau: H i nh p kinh t qu c t là s g n k t n n kinh t c a m i qu c gia vào các t ch c h p tác kinh t khu v c và toàn c u, trong ó m i quan h gi a các nư c thành viên có s ràng bu c theo nh ng quy nh chung c a kh i. Nói m t cách khái quát nh t, h i nh p kinh t qu c t là quá trình các qu c gia th c hi n mô hình kinh t m , t nguy n tham gia vào các nh ch kinh t và tài chính qu c t , th c hi n thu n l i hóa và t do hóa thương m i, u tư và các ho t ng kinh t i ngo i khác. *H i nh p kinh t qu c t nh m gi i quy t 6 v n ch y u: àm phán c t gi m thu quan; Gi m, lo i b hàng rào phi thu quan; Gi m b t các h n ch i v i d ch v ; Gi m b t các tr ng i iv i u tư qu c t ; i u ch nh các chính sách thương m i khác; Tri n khai các ho t ng văn hóa, giáo d c, y t ... có tính ch t toàn c u. 1.1.3. B n ch t c a h i nh p kinh t qu c t H i nh p là k t qu chính tr có ch ích rõ ràng nh m hình thành m t t p h p khu v c thúc y s n xu t, m r ng th trư ng cho s n ph m d ch v nư c mình. Do ó H i nh p là ho t ng ch quan c a con ngư i, ây là các chính ph , nh m l i d ng s c m nh c a th i i tăng cư ng s c m nh dân t c mình. H i nh p qu c t trư c kia cũng như hi n nay cùng có m c ích gi ng nhau là l i d ng n m c t i a s h p tác qu c t tăng cư ng s c m nh dân t c. H i nh p qu c t ngày nay v i toàn c u hoá tuy là hai quá trình khác nhau vì h i nh p qu c t là hành ng ch quan còn toàn c u hoá là hi n tư ng khách quan nhưng chúng có m i quan h thân thi t và ph thu c l n nhau. Do v y, khi tham gia vào h i nh p kinh t qu c t c n ph i có 12
nh ng bư c i c th ư c tính toán c n th n, ph i xây d ng l trình h i nh p phù h p v i kh năng và l i ích c a dân t c. H i nh p giúp chúng ta tìm ư c ch thích h p nh t trong con tàu toàn c u hoá, nhưng m t khác toàn c u hoá l i ch là con tàu ch ch y m t chi u và không ul i m t b n nào c , nên mu n không b nh ho c b văng va kh i con tàu này, t c là t t h u thì quá trình h i nh p nói chung và h i nh p kinh t qu c t nói riêng cũng ph i kh n trương và có nh ng quy t nh m nh d n. V b n ch t, h i nh p kinh t qu c t ư c th hi n ch y u m ts m t sau ây: H i nh p kinh t qu c t là s an xen, g n bó và ph thu c l n nhau gi a các n n kinh t qu c gia v i nhau và v i n n kinh t th gi i. Nó v a là quá trình h p tác cùng phát tri n, v a là quá trình u tranh r t ph c t p, c bi t là u tranh c a các nư c ang phát tri n b o v l i ích c a mình vì m t tr t t công b ng, ch ng l i nh ng áp t phi lý c a các cư ng qu c kinh t và các công ty xuyên qu c gia; H i nh p kinh t qu c t là quá trình xóa b t ng bư c và t ng ph n các rào c n v thương m i và u tư gi a các qu c gia theo hư ng t do hóa kinh t ; H i nh p kinh t qu c t m t m t t o i u ki n thu n l i m i cho các doanh nghi p trong s n xu t kinh doanh, m t khác bu c các doanh nghi p ph i có nh ng im i nâng cao s c c nh tranh trên thương trư ng; H i nh p kinh t qu c t t o thu n l i cho vi c th c hi n các công cu c c i cách các qu c gia nhưng ng th i cũng là yêu c u, s c ép iv i m i nư c trong vi c i m i và hoàn thi n th ch kinh t , c bi t là các chính sách và phương th c qu n lý vĩ mô. H i nh p kinh t qu c t chính là s t o d ng các nhân t và i u ki n m i cho s phát tri n c a t ng qu c gia và c ng ng qu c t trên cơ s trình phát tri n ngày càng cao và hi n i c a l c lư ng s n xu t. 13
H i nh p kinh t qu c t chính là s khơi thông các dòng ch y ngu n l c trong và ngoài nư c, t o i u ki n m r ng th trư ng, chuy n giao công ngh và các kinh nghi m qu n lý. 1.2 N i dung c a các quan h kinh t qu c t ( c bi t là quan h thương m i và u tư) 1.2.1 Quan h h p tác v thương m i 1.2.1.1 Khái ni m v thương m i qu c t Thương m i qu c t là vi c trao i hàng hoá d ch v gi a các ch th có qu c t ch khác nhau (trong ó i tư ng trao i thư ng là vư t qua ngoài ph m vi a lý c a m t qu c gia) thông qua ho t ng mua bán, l y ti n làm môi g i. ây là m t trong nh ng hình th c ch y u c a ho t ng kinh doanh qu c t . Trong th p k v a qua, thương m i óng vai trò ngày càng tăng i v i ph n l n các n n kinh t th gi i. M t ch s ánh giá t m quan tr ng c a thương m i i v i m t qu c gia là xem xét tương quan gi a quy mô thương m i c a m i nư c i v i t ng s n lư ng c a nư c ó. Có nh ng nư c trên th gi i, ch ng h n như Singapore, ch s này l n hơn 100% (t c là giá tr thương m i c a nư c ó ã vư t quá giá tr hàng hoá và d ch v s n xu t ra). 1.2.1.2 c i m c a thương m i qu c t M t là, ho t ng thương m i qu c t di n ra trên th trư ng th gi i, có th là th trư ng toàn th gi i, th trư ng khu v c hay th trư ng c a nư c xu t kh u ho c nư c nh p kh u. ó di n ra các ho t ng mua bán hàng hoá c a các bên tham gia trao i. Hai là, các bên tham gia thương m i qu c t là nh ng ngư i khác qu c gia, có th là các doanh nghi p nhà nư c, doanh nghi p t p th ho c tư nhân. M c ích tham gia buôn bán qu c t c a h là có l i trong 14
vi c trao i. Cái l i trong vi c buôn bán qu c t tư nhân là l i nhu n có ư c do vi c mua r và bán t. Ba là, hàng hoá trao i trong thương m i qu c t là hàng hoá v t ch t, hàng hoá d ch v … Trao i qu c t v hàng hoá v t ch t g i là thương m i hàng hoá qu c t , ph m vi m t qu c gia g i là ngo i thương. Hàng hoá v t ch t là nh ng hàng hóa t n t i dư i d ng v t ch t, nh lư ng ư c, d tr ư c như hàng hoá lương th c th c ph m và phi lương th c th c ph m. Trong trao i, ngư i mua và ngư i bán mua bán v i nhau quy n s h u và s d ng hàng hoá. Do có s cách bi t v a lý, hàng hoá v t ch t có s di chuy n qua biên gi i t nư c xu t kh u sang nư c nh p kh u. Cùng v i các nghi p v mua, bán hàng hoá có c d ch v kèm theo như: v n chuy n, b o qu n, b o hành, b o hi m, thanh toán qu c t … Trao i qu c t v hàng hoá và d ch v g i là thương m i d ch v qu c t , ph m vi m t qu c gia g i là d ch v thu ngo i t . Hàng hoá d ch v là nh ng hàng hoá t n t i dư i d ng phi v t ch t, khó nh lư ng ư c, không d tr ư c. Quá trình cung c p di n ra ng th i v i quá trình tiêu th (s d ng) hàng hoá d ch v . Trong trao i ngư i bán (ngư i cung c p d ch v ) và ngư i mua (ngư i nh n d ch v ) mua bán v i nhau v quy n s d ng hàng hoá d ch v . Do s cách bi t v a lý gi a ngư i cung c p và ngư i nh n d ch v , hàng hoá d ch v có th di chuy n ho c không di chuy n qua biên gi i. B n là, phương ti n thanh toán trong thương m i qu c t gi a ngư i mua và ngư i bán là ng ti n có kh năng chuy n i. Nh ng c i m phát tri n thương m i qu c t hi n nay: M t là, thương m i qu c t ang phát tri n v i quy mô l n, t c tăng nhanh. Năm 2000, t c tăng trư ng thương m i qu c t t 10%, cao hơn 2 l n so v i 4,3% năm 1999 và hơn 2,5 l n so v i m c 3,8% 15
năm 1998. Nh ng năm g n ây, s n xu t qu c t m r ng m nh m là do các liên k t kinh t qu c t ư c tăng cư ng trên kh p các châu l c. S phát tri n liên k t kinh t qu c t ã giúp thương m i hàng hoá qu c t tăng nhanh. Trao i hàng hoá qu c t ngày càng thu n l i nh phương ti n thông tin và giao thông v n t i phát tri n. i u ki n buôn bán qu c t ngày càng thông thoáng do các nư c áp d ng các bi n pháp gi m d n thu qua và b t d n hàng rào phi thu quan. Hai là, các hình th c thương m i a d ng. Nh ng năm g n ây, thương m i qu c t phát tri n a d ng v hình th c, như: thương m i hàng hoá, thương m i d ch v và thương m i các y u t s n xu t (v n, s c lao ng, khoa h c công ngh ). S phát tri n c a thương m i qu c t v i c i m n i b t là s gia tăng thương m i phi hàng hoá nhanh hơn s gia tăng thương m i hàng hoá. S phát tri n a d ng c a thương m i qu c t ánh d u bư c phát tri n m i trong trao i và phân công lao ng qu c t t m cao không ch d ng m c thông qua th trư ng qu c t ơn phương mà ã ti n n s h p tác song phương, a phương, h p tác khu v c trên các lĩnh v c trao i hàng hóa, d ch v , u tư, khoa h c công ngh … S phát tri n nhanh chóng c a thương m i phi hàng hoá ph n ánh c i m s n xu t qu c t hi n nay v i s phát tri n nhanh chóng c a khoa h c công ngh tho mãn nhu c u tiêu dùng gi a các qu c gia không ch b ng nh ng hàng hoá v t ch t mà còn c nh ng hàng hoá phi v t ch t. T c gia tăng nhanh chóng c a thương m i phi hàng hoá t o ra ngu n thu ngo i t l n cho các nư c c bi t là iv i các nư c phát tri n. N u th k XIX, xu t kh u hàng hoá chi m v trí bao trùm thì trong th k XX, xu t kh u tư b n ngày càng n i tr i: t ng s v n u tư ra nư c ngoài tăng nhanh. Năm 1990, u tư qu c t tr c ti p (FDI) t 151 t USD, năm 1999 t 865 t USD. 16
Ba là, thương m i qu c t phát tri n lôi cu n t t c các qu c gia u tham gia, nhưng cũng t p trung ch y u vào các nư c công nghi p phát tri n. Nh ng th p k g n ây, trong xu th phát tri n c a kinh t th gi i - toàn c u hoá và "m c a kinh t " qu c gia, các nư c trên th gi i không th phát tri n kinh t riêng r ư c, ph i có ho t ng kinh t v i nư c ngoài. Phát tri n thương m i qu c t là m t trong nh ng nh hư ng kinh t ư c các nư c l a ch n. Ngày nay, t t c các nư c u có thương m i qu c t , song thương m i qu c t phát tri n ch y u t p trung các nư c công nghi p phát tri n. Hai v n này ph n ánh l c lư ng s n xu t c a th gi i phát tri n áng k và ti m l c kinh t c a các nư c công nghi p ngày m t tăng, ưu th ngày càng l n. B n là, các trung tâm thương m i qu c t ã và ang hình thành. Trên th gi i có 3 trung tâm kinh t l n là M - Canada, Tây Âu và ông B c á, ngoài ra còn các kh i, ASEAN, Trung M , Tây Phi… ã và ang hình thành. Nhìn chung, các trung tâm, t ng kh i kinh t ang và ngày càng hoàn thi n, t n d ng các m i quan h thu n l i c a nhau v a lý, tính văn hoá dân t c, v l i ích, kh c ph c các mâu thu n, b t ng, tăng cư ng oàn k t, nh m phát tri n kinh t và thương m i, m r ng quan h kinh t v i các trung tâm, các kh i bên ngoài cùng phát tri n. 1.2.1.3 Vai trò c a thương m i qu c t i v i s phát tri n kinh t - Thương m i qu c t có vai trò r t quan tr ng trong phát tri n và tăng trư ng kinh t . Xu t nh p kh u có m i quan h nhân qu t i tăng trư ng kinh t . (1), (2), (3), (4) Giáo trình kinh t phát tri n, trang 303, 305. M i quan h này ư c th hi n các khía c nh: Xu t kh u cho phép khai thác ư c các l i th so sánh, hi u qu kinh t theo qui mô, th c hi n chuyên môn hoá s n xu t; nh p kh u b sung ư c hàng hoá, d ch v khan hi m cho s n xu t và tiêu dùng; xu t nh p kh u còn t o ra các tác ng ngo i ng như: thúc y trao i thông tin, d ch v , tăng cư ng ki n th c marketing cho các doanh nghi p 17
n i a và lôi kéo h vào m ng lư i phân ph i toàn c u. T t c các y u t này s y m nh t c tăng trư ng c a n n kinh t . - Trong ho t ng kinh t i ngo i, thương m i qu c t gi v trí quan tr ng, nó t o i u ki n phát huy ư c l i th c a t ng nư c trên th trư ng qu c t . K t qu ho t ng thương m i qu c t c a m t nư c ư c ánh giá qua cân i thu chi ngo i t dư i hình th c “cán cân thanh toán xu t nh p kh u”, k t qu này s làm tăng ho c gi m thu nh p c a t nư c, do ó mà nó tác ng n t ng c u c a n n kinh t . Khi cán cân thanh toán có m c xu t siêu s làm cho m c chi tiêu gi m, t ó mà tác ng n GDP. - Thông qua ho t ng xu t kh u s thu ư c ngu n ngo i t cho nư c ch nhà. M t khác là cơ s thu hút ngu n v n u tư c a các nư c trên th gi i. Nh p kh u s giúp các nư c th c hi n quá trình công nghi p hoá, thông qua vi c nh p kh u các trang thi t b k thu t, khoa h c công ngh ... s thúc y s n xu t,thay i cơ c u s n ph m và nâng cao hi u qu c a s n xu t, trên c s ó thúc y quá trình công nghi p hoá- hi n i hoá (CNH – H H) t nư c. - Thông qua ho t ng thương m i qu c t s giúp các nư c s d ng hi u qu các l i th c a mình: ngu n lao ng d i dào, ngu n tài nguyên thiên nhiên phong phú... ng th i giúp các nư c nâng cao ư c trình c a ngư i lao ng và c i thi n ư c i s ng c a ngư i lao ng. 1.2.2 Quan h h p tác v u tư( c bi t là FDI) 1.2.2.1 Khái ni m u tư tr c ti p nư c ngoài: u tư tr c ti p nư c ngoài (FDI) là m t trong nh ng lo i hình phát tri n nh t c a u tư nư c ngoài, gia tăng nhanh chóng và chi m v trí ngày càng cao trong lưu chuy n v n qu c t . FDI mang l i l i ích cho c nư c i u tư và nư c nh n u tư. Chính vì th xu t phát t nhi u khía c nh, góc , quan i m khác nhau trên th gi i ã có nhi u khái ni m khác nhau v u tư tr c ti p nư c ngoài . 18
Theo qu ti n t qu c t (IMF) {1997}: “ u tư tr c ti p ám ch s u tư ư c th c hi n thu l i ích lâu dài cho m t hãng ho t ng m t n n kinh t khác v i n n kinh t c a nhà u tư, m c ích c a nhà u tư là dành ư c ti ng nói có hi u qu trong công vi c qu n lí ó”. Vi t Nam cũng có nhi u nh nghĩa khác nhau v FDI. Theo lu t u tư nư c ngoài t i Vi t Nam s a i, ban hành ngày 12/11/1996 t i i u 2 chương I: “ u tư tr c ti p nư c ngoài là vi c nhà u tư tr c ti p nư c ngoài ưa vào Vi t Nam v n b ng ti n ho c b t kì tài s n nào ti n hành ho t ng u tư theo quy nh c a lu t này”. B lu t t do hoá chu chuy n v n do t ch c h p tác và phát tri n kinh t (OECD) ban hành thì l i nh n m nh v m c tiêu c a FDI theo ó “ FDI ư c hi u là các lo i u tư nh m t o ra quan h kinh t lâu dài v i m t doanh nghi p ”. Xét dư i góc v n u tư, FDI l i ư c nh n xét là “ m t lo i hình di chuy n v n qu c t , trong ó ngư i ch s h u v n ng th i là ngư i tr c ti p qu n lý và i u hành ho t ng s d ng v n. Cũng có ý ki n khác nhau cho r ng “ u tư tr c ti p nư c ngoài là hình th c u tư qu c t mà ch u tư nư c ngoài óng góp m t s v n l n vào lĩnh v c s n xu t ho c d ch v , cho phép h tr c ti p tham gia i u hành i tư ng mà h b v n u tư”. Có th nói m i nhà kinh t nh nghĩa v FDI theo m t cách khác nhau tuỳ theo khía c nh mà h ti p xúc. Như v y, m c dù có nhi u quan i m khác nhau khi ưa ra khái ni m v FDI, song t nh ng khái ni m trên có th ưa ra m t khái ni m t ng quát nh t, ó là: “ u tư tr c ti p nư c ngoài là hình th c mà nhà u tư b v n t o l p cơ s s n xu t kinh doanh nư c ti p nh n u tư. Trong ó, nhà u tư nư c ngoài có th thi t l p quy n s h u t ng ph n hay toàn b v n 19
u tư và gi quy n qu n lí, i u hành tr c ti p i tư ng mà h b v n nh m m c ích thu ư c l i nhu n t các ho t ng u tư ó trên cơ s tuân theo quy nh c a lu t u tư nư c ngoài c a nư c s t i. 1.2.2.2 Vai trò c a u tư tr c ti p nư c ngoài i v i nư c i u tư: Xây d ng ư c th trư ng cung c p nguyên nhiên li u và tiêu th hàng hoá n nh. Thu ư c l i nhu n cao nh s d ng ngu n tài nguyên thiên nhiên và nhân công r c a nư c nh n u tư. Tăng kh năng c nh tranh, tránh ư c hàng rào thu quan c a nư c nh n u tư do xây d ng ư c các doanh nghi p n m ngay trong lòng các nư c s t i. T o i u ki n m r ng, bành trư ng và gây nh hư ng c v chính tr và kinh t i v i nư c ti p nh n u tư. Xu t kh u ư c nh ng công ngh ã l c h u so v i nư c u tư. Có kh năng tr c ti p ki m soát ho t ng c a doanh nghi p và ưa ra nh ng quy t nh có l i nh t cho h . Do v y, v n u tư ư c s d ng v i hi u qu cao. i v i nư c nh n u tư: u tư nư c ngoài ã t o m t ngu n v n b sung to l n cho phát tri n s n xu t, ti p thu khoa h c công ngh tiên ti n, m r ng th trư ng trong và ngoài nư c cũng như nâng cao trình qu n lí kinh t . Các nư c ti p nh n v n u tư, c bi t là các nư c ang phát tri n thì FDI là y u t quan tr ng làm tăng cư ng v n u tư trong nư c trong i u ki n t l ti t ki m n i a th p, thi u ngo i t và quá trình tích lu n i b ch m, không áng k so v i nhu c u phát tri n chung c a n n kinh t . FDI b sung ngu n v n cho nư c ch nhà, giúp bù p s thi u h t c a ngu n v n trong nư c, m r ng tích lu và góp ph n vào vi c 20