Luận văn: " So sánh hiệu quả sử dụng các loại thức ăn viên của cá tra giống"

Chia sẻ: Nhu Chau | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:59

Thêm vào BST

Báo xấu

109
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đánh giá chất lượng của một số loại thức ăn viên dành cho cá tra giống hiện chiếm thị phần lớn trên thị trường để chọn được loại thức ăn tốt nhất và có hiệu quả kinh tế nhất cho người nuôi cá tra.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: " So sánh hiệu quả sử dụng các loại thức ăn viên của cá tra giống"

TR NG I H C C N TH KHOA TH Y S N TH L HUY N SO SÁNH HI U QU S D NG CÁC LO I TH C N VIÊN C A CÁ TRA (Pangasianodon hypophthalmus) GI NG LU N V N T T NGHI P IH C NGÀNH NUÔI TR NG TH Y S N 2009 i
TR NG I H C C N TH KHOA TH Y S N TH L HUY N SO SÁNH HI U QU S D NG CÁC LO I TH C N VIÊN C A CÁ TRA (Pangasianodon hypophthalmus) GI NG LU N V N T T NGHI P IH C NGÀNH NUÔI TR NG TH Y S N CÁN B H NG D N PGs. Ts. NGUY N THANH PH NG 2009 ii
iii
IC MT Xin bày t lòng bi t n sâu s c n Ban Ch Nhi m khoa Th y S n, cùng quý th y cô ã có công dìu d t, d y b o trong su t quá trình h c t p gi ng ng . Xin chân thành bày t lòng bi t n sâu s c n th y Nguy n Thanh Ph ng ã h ng d n, t n tình giúp , ng viên và óng góp nhi u ý ki n quý báu trong su t th i gian th c hi n tài và hoàn thành lu n v n t t nghi p. Xin g i l i c m n chân thành n anh Tr n Minh Phú, ch Tr n Lê C m Tú và anh Nguy n Hoàng c Trung ã t n tình h tr , h ng d n, giúp và truy n t nh ng kinh nghi m quý báu, nh ng l i khuyên b ích trong quá trình th c hi n lu n v n t t nghi p. i l i c m n các anh ch i tr c, các b n l p Th y s n Khoá 31, các n cùng m ng tài ã giúp và có nhi u ý ki n óng góp thi t th c trong su t khoá h c c ng nh trong th i gian làm lu n v n t t nghi p. Cu i cùng xin cho tác gi bày t lòng kính tr ng chân thành n gia ình và ng i thân ã t o m i u ki n thu n l i nh t c v v t ch t l n tinh th n tác gi hoàn thành bài lu n v n này. Chân thành c m n! i
TÓM T T Ch t l ng th c n viên công nghi p dùng nuôi cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) có nh h ng n t ng tr ng và hi u qu kinh t . ánh giá hi u qu s d ng c a m t s lo i th c n viên có s n l ng l n trên th tr ng s là c s ng i nuôi ch n th c n thích h p nh m m b o cá nuôi t ng tr ng t và t hi u qu kinh t . Nghiên c u c ti n hành g m u tra thông tin v các lo i th c n bán trên th tr ng thành ph C n Th và thí nghi m ánh giá hi u qu s d ng 4 lo i th c n c a cá tra giai n gi ng trong b . u tra thông tin v th c n bán trên th tr ng thành ph C n Th c ti n hành b ng cách u tra ph ng v n 24 c a hàng bán th c n gia súc và th y n t i Qu n Ninh Ki u, Qu n Bình Th y, Qu n Ô Môn, Qu n Th t N t, Qu n Cái R ng theo m u chu n b tr c. K t qu cho th y có kho ng 16 lo i th c n viên công nghi p v i các nhãn hi u khác nhau, trong ó các nhãn hi u n i ti ng nh Cargill, CP và UP c bán nhi u các i lý n m trong vùng nuôi tr ng m cá tra nh Th t N t và Ô Môn. Ng c l i, các nhãn hi u khác thì phân b rãi rác các khu v c nuôi trong thành ph C n Th . Qu n Th t N t và Ô Môn có s a d ng cao nh t v ch ng lo i và kích c th c n áp ng c nhu u ng và nuôi, Qu n Th t N t chi m 9/16 lo i th c n, Qu n Ô Môn chi m 7/16 lo i. t qu thí nghi m v hi u qu s d ng 4 lo i th c n v i s n l ng l n c bán trên th tr ng c ti n hành trong 12 b composite (0,5 m3/b ) có c ch y tràn và s c khí li n t c. M t cá th là 30 con/b và c cho n 2 n/ngày theo nhu c u. Kh i l ng trung bình c a cá khi thí nghi m là 20 g/con. Th i gian thí nghi m là 3 tháng. K t qu cho th y h s FCR th c n mã s 1 (1,22) th p h n so v i các nghi m th c còn l i (p
CL C Trang I C M T ........................................................................................................... i TÓM T T ............................................................................................................... ii C L C..............................................................................................................iii DANH SÁCH B NG .............................................................................................. v DANH SÁCH HÌNH .............................................................................................. vi Ph n 1: TV N ............................................................................................ 1 1.1 Gi i thi u...................................................................................................... 1 1.2 c tiêu c a tài........................................................................................ 1 1.3 i dung c a tài ....................................................................................... 2 1.4 Th i gian th c hi n tài.............................................................................. 2 Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U............................................................................ 3 2.1 c m sinh h c c a cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) ..................... 3 a) th ng phân lo i và hình thái............................................................. 3 b) c m sinh h c c n b n.................................................................... 4 2.2 Nhu c u dinh d ng...................................................................................... 4 a) Nhu c u m và acid amin ................................................................... 4 b) Nhu c u ch t b t ng (Cacbohydrate) ................................................... 6 c) Nhu c u ch t béo...................................................................................... 7 d) Nhu c u n ng l ng .............................................................................. 8 e) Nhu c u vitamin.................................................................................... 9 f) Nhu c u ch t khoáng............................................................................. 9 2.3 ng quan v tình hình s d ng th c n trong nuôi tr ng th y s n trong n c và trên th gi i .................................................................................................... 10 a) Trên th gi i ....................................................................................... 10 b) Tình hình chung v s d ng th c n cho cá tra và basa BSCL....... 11 2.4 Tiêu chu n ngành v th c n h n h p d ng viên cho cá Tra và Ba sa (28 TCN 188 : 2004 Th c n h n h p d ng viên cho cá Tra và Ba sa) ............................... 13 Ph n 3: V T LI U VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN C U .................................... 16 3.1 a m và th i gian th c hi n thí nghi m ................................................. 16 3.2 Kh o sát tình hình kinh doanh các lo i th c n công nghi p cho cá tra trên t s khu v c Thành Ph C n Th ................................................................ 16 3.3 So sánh hi u qu s d ng 4 lo i th c n có s n l ng tiêu th l n trên th tr ng c a cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) gi ng .................................... 16 3.3.1 i t ng thí nghi m .......................................................................... 16 3.3.2 trí thí nghi m ................................................................................. 16 3.3.3 t li u nghiên c u ............................................................................. 17 3.3.4Ph ng pháp tri n khai thí nghi m...................................................... 17 3.3.5Phân tích m u ..................................................................................... 19 3.3.6Tính toán s li u ................................................................................. 19 3.4 lý s li u................................................................................................ 20 Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N................................................................... 21 4.1 Tình hình kinh doanh các lo i th c n công nghi p trên th tr ng................ 21 4.2 So sánh hi u qu c a 4 lo i th c n trên cá tra gi ng ..................................... 23 iii
4.2.1Các y u t môi tr ng trong thí nghi m.............................................. 23 4.2.2 t qu phân tích m u th c n thí nghi m .......................................... 24 4.2.3 l s ng c a cá................................................................................ 25 4.2.4 ng tr ng c a cá thí nghi m ............................................................. 26 4.2.5 s và chi phí th c n ...................................................................... 27 4.2.6 Ch t l ng cá nuôi ............................................................................. 28 4.2.6.1 Thành ph n sinh hoá c a cá tra tr c và sau thí nghi m .................. 28 4.6.2.2 Hi u qu s d ng Protein (PER)...................................................... 30 4.6.2 T l gan/thân c a (HSI) (Hepatic Somatic Index) ............................ 31 4.7.2 Màu s c c a th t cá ........................................................................... 32 Ph n 5: K T LU N- XU T ........................................................................... 33 5.1 K t lu n......................................................................................................... 33 5.2 xu t.......................................................................................................... 33 TÀI LI U THAM KH O...................................................................................... 34 PH L C .............................................................................................................. 37 iv
DANH SÁCH B NG Trang ng 2.1: So sánh nhu c u ch t m c a 3 loài cá ------------------------------------ 5 ng 2.2: Nhu c u t ng lo i acid amin c a cá nheo M và cá trê Phi (Lovell, 1989)----------------------------------------------------------------------------------------- 6 ng 2.3: M c s d ng t i a lipid trong th c n m t s loài cá ------------------- 8 ng 2.4: Nhu c u vitamin cho m t s loài cá (mg/kg th c n )-------------------- 9 ng 2.5: Ch tiêu c m quan c a th c n viên----------------------------------------13 ng 2.6: Ch tiêu lý, hóa c a th c n viên -------------------------------------------14 ng 4.1: S a d ng v ch ng lo i và kích c c a m t s th c n trên th tr ng -----------------------------------------------------------------------------------------------22 ng 4.2 Các y u t môi tr ng thí nghi m ------------------------------------------24 ng 4.3 Thành ph n hóa h c c a 4 lo i th c n s d ng trong thí nghi m -----24 ng 4.4: T l s ng c a cá sau thí nghi m v i 4 lo i th c n công nghi p -----26 ng 4.5: nh h ng c a các lo i th c n thí nghi m lên s sinh tr ng c a cá -----------------------------------------------------------------------------------------------26 ng 4.7: Thành ph n hoá h c c a cá tr c và sau thí nghi m --------------------30 ng 4.8: Hi u qu s d ng protein c a cá tra ---------------------------------------30 ng 4.9: T l gan/th n (HSI) c a cá tra sau khi k t thúc thí nghi m -----------31 v
DANH SÁCH HÌNH Trang Hình 2.1: Cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) --------------------------- 3 Hình 3.1: Các lo i th c n làm thí nghi m------------------------------------17 Hình 3.2: H th ng thí nghi m -------------------------------------------------18 Hình 3.3: Cá b trí thí nghi m --------------------------------------------------18 Hình 4.1: Bi u th hi n s a d ng c a các lo i th c n trên khu v c u tra -----------------------------------------------------------------------------21 Hình 4.2: S kênh phân ph i s n ph m th c n viên (th c n công nghiêp) -----------------------------------------------------------------------------22 Hình 4.3: T ng tr ng c a cá sau thí nghi m --------------------------------27 vi
Ph n 1: TV N 1.1 Gi i thi u Trong nh ng n m g n ây ngành th y s n ngày càng gi m t vai trò quan tr ng trong c c u phát tri n kinh t Vi t Nam nói chung và ng B ng Sông u Long nói riêng. Trong ó, nuôi các i t ng n c ng t ngày càng phát tri n, c bi t là các t nh nh An Giang, ng Tháp, C n Th ,… Trong s các i t ng nuôi thu s n n c ng t thì cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) là t i t ng nuôi ph bi n và c xem là tr ng m c a khu v c. Ngày nay trong nuôi cá tra ngoài vi c tuân th theo các qui trình k thu t nh m m b o ch t l ng c a s n ph m áp ng nhu c u xu t kh u, h n ch ô nhi m môi tr ng thì v n gi m giá thành gi m chi phí s n xu t và t ng thu nh p cho ng i nuôi ngày càng c chú ý h n. Trong các kho n chi phí u t thì chi phí th c n chi m t l l n nh t trong vi c nuôi cá tra thâm canh, kho ng 77% chi phí s n xu t (Nguy n Thanh Ph ng, 1998). Vì v y, th c n có nh ng r t l n n chi phí s n xu t, u t và l i nhu n c a ng i nuôi. Tuy nhiên, xu t phát t th c t s n xu t trong nh ng n m g n ây, thì ã có r t nhi u lo i th c n công nghi p c a các công ty c bán ph bi n trên th tr ng v i các nhãn hi u khác nhau. Theo u tra c a Tr n V n Nhì (2005) có kho ng 18 công ty s n xu t th c n cho cá và có nhi u lo i s n ph m xu t hi n các vùng nuôi nh ng ng i nuôi cá khó bi t c ch t l ng c a th c n và s nh h ng nh th nào n t l s ng và t ng tr ng c a cá nuôi. Vì v y, v n c t ra hi n nay t th c t s n xu t c a ng i nuôi là làm th nào tìm ra c m t lo i th c n có giá thành phù h p mà v n m b o cho cá t ng tr ng t t, góp ph n làm gi m chi phí s n xu t và t ng l i nhu n. Xu t phát t nh ng yêu c u trên tài nghiên c u “So sánh hi u qu s d ng các lo i th c n viên c a cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) gi ng” c th c hi n. 1.2 c tiêu c a tài Nh m ánh giá ch t l ng c a m t s lo i th c n viên có s n l ng và th ph n l n trên th tr ng giúp ng i nuôi có c s ch n c lo i th c n t nh m m b o cá t ng tr ng t t và c i thi n hi u qu kinh t . Ngoài ra, tài c ng tìm hi u tình hình kinh doanh các lo i th c n viên nuôi cá tra trên th tr ng m t s khu v c c a Thành Ph C n Th . 1
1.3 N i dung c a tài • Kh o sát tình hình kinh doanh th c n công nghi p cho cá Tra trên th tr ng m t s c a hàng và i lý th c n gia súc và th y s n m t khu v c c a thành Ph C n Th nh Qu n Ninh Ki u, Qu n Bình Th y, Qu n Ô Môn, Qu n Th t N t và Qu n Cái R ng. • So sánh hi u qu s d ng 4 lo i th c n có s n l ng tiêu th l n trên th tr ng c a cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) gi ng v t l ng, sinh tr ng, hi u qu kinh t và thành ph n hóa h c c a cá tra giai an gi ng. 1.4 Th i gian th c hi n tài Nghiên c u c th c hi n t tháng 7/2008 n tháng 10/2008 2
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U 2.1 c m sinh h c c a cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) a) th ng phân lo i và hình thái Theo Rainboth (http://www.fistenet.gov.vn) cá tra thu c: Ngành: Chordata p: Osteichthyes : Siluriformes : Pangasiidae Gi ng: Pangasianodon Loài: Pangasianodon hypophthalmus (Sauvage 1878) Hình 2.1: Cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) Cá tra có tên khoa h c là Pangasianodon hypophthalmus. Cá tra là m t loài cá nuôi truy n th ng trong ao c a nông dân các t nh ng B ng Sông C u Long. Ngoài t nhiên cá tra phân b l u v c sông C u Long (Thái Lan, Lào, Campuchia và Vi t Nam). Theo mô t c a Mai ình Yên và ctv (1992) thì cá tra có u r ng d p ng, mi ng r ng, dãy r ng hàm trên hoàn toàn b che khu t b i hàm d i khi mi ng khép l i và cá có 2 ôi râu (râu hàm trên và râu hàm d i). Thân cá thon dài, ph n sau d p bên, ng bên hoàn toàn và phân nhánh b t u t mép trên a l mang n m gi a g c uôi. V màu s c, thân có màu xám h i xanh trên l ng, hai bên hông h i sáng, b ng có màu tr ng b c, d i vây b ng h i vàng. Vây l ng và vây uôi có màu xám en, cu i vây uôi màu h i . 3
b) c m sinh h c c n b n Theo D ng Nh t Long (2003) thì cá tra l n nhanh khi nuôi trong ao, sau 6 tháng nuôi cá t kh i l ng 1-1,2 kg/con, trong nh ng n m sau cá l n nhanh n. Cá nuôi trong ao có th t n 25 kg cá 10 tu i. Cá tra có kh n ng s ng t trong ao tù n c ng, nhi u ch t h u c , oxy hoà tan th p và có th nuôi v i t r t cao. Cá nuôi sau m t n m t kh i l ng t 0,7-1,5 kg và n 3-4 tu i t 3-4 kg. Cá tra là loài n t p, trong t nhiên cá n c mùn bã h u c , r cây th y sinh, rau qu , tôm tép, cua, côn trùng, c và cá (Nguy n V n Ki m, 2004). Cá nuôi trong ao s d ng c các lo i th c n khác nhau nh cá t p, th c n viên, cám t m, rau mu ng… Th c n có ngu n g c ng v t s giúp cá l n nhanh h n (D ng Nh t Long, 2003). 2.2 Nhu c u dinh d ng Nghiên c u dinh d ng c a các loài cá tr n h Pangasidae, nh t là các loài nuôi ch y u Vi t Nam (cá ba sa, cá tra, cá hú,...) m i c chú ý t n m 1997. a) Nhu c u m và acid amin m là thành ph n ch t h u c chính c a c th ng v t th y s n, chi m kho ng 60-75% kh i l ng khô c a c th (Halver,1988 c trích b i Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2003). Theo k t qu nghiên c u c a Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2003) thì cá tra có nhu c u m t 15,0-35,0% . T c t ng tr ng c a cá t thu n v i m c m trong th c n, h s th c n cao nh t 15% m và th p nh t 35% (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2003). Theo ph ng pháp t ng quan ng cong b c hai c a Zeitoun (1976) ( c trích b i Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2003) thì nhu c u m trong th c n cá t t ng tr ng t i a là 40,5% và kho ng m thích h p là t 29,5-33,0%. Theo D ng Thúy Yên (2003) thì khi nghiên c u 3 lo i th c n (25%, 35% và 45 % m) thì t c t ng tr ng c a 4 nhóm (cá tra, basa, tra lai và basa lai) t ng khi hàm l ng t ng t 25-35% m và ch m l i l i 45% m. Tuy nhiên, n u xét riêng t ng nhóm cá v i 3 lo i th c n t c t ng tr ng c a cá không khác bi t. Theo Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2004) thì nhu c u m c a cá tra trong kho ng 25-55% và trung bình 30%. C ng theo Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2003) thì nhu c u m c a 3 loài cá tra, basa và cá hú cho th y, nhu c u m cho t ng tr ng t i a tuy khác bi t nh ng nhìn chung m thích h p cho các loài cá ít thay i, i v i cá tra, basa t ng tr ng t t trong kho ng t 29- 33% m và cá hú t 35-40% (B ng 2.1) 4
ng 2.1: So sánh nhu c u ch t m c a 3 loài cá Loài cá Kh i l ng cá Nhu c u ch t Kho ng ch t thí nghi m (g) m t i a (%) m thích h p (%) Cá hú 0,86 ± 0,05 48,5 35-40 Cá tra 2,0 ± 0,03 40,5 29,5-33 Cá basa 1,9 ± 0,02 37,2 29,3-31,3 Ngu n: Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2003) Theo nghiên c u c a Hu nh V n Hi n (2003) thì nhu c u ch t m cho cá tra gi ng c nh (2 g) sinh tr ng t i a là 38%, kho ng thích h p cho cá sinh tr ng t t và t hi u qu kinh t là 26-30% m. Theo D ng Nh t Long (2003) thì th c n có hàm l ng m thích h p cho cá tra nuôi th t t 18-28%. Có nghiên c u th y r ng kh n ng s d ng th c n nhi u thì l ng m và n ng ng s d ng c ng t ng lên, l ng m và n ng l ng s d ng c a cá t ng theo c nhi t t 23–320C n 33–340C thì c hai l ng này b t u gi m xu ng và cá ng ng n 35–360C và l ng protein s d ng c a 1 kg cá/ngày kho ng 2,81–13,1 g (Tr n Th Bé, 2006). Tuy nhiên, các k t qu này có s khác nhau gi a các tác gi nghiên c u trên cùng m t i t ng do nhu c u m c a cá nh h ng b i nhi u y u t nh ch t l ng th c n, giai n phát tri n c a c th , môi tr ng thí nghi m... Hàm ng m t i u cho ng v t th y s n b nh h ng b i t l t i u gi a m và n ng l ng và nhu c u m c a ng v t th y s n giai n sinh s n s cao n so v i giai n sinh tr ng (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Khi nói n m, ng i ta không ch quan tâm n hàm l ng c a nó trong th c n mà còn chú ý n các acid amin tham gia c u t o (thành ph n và t các acid amin thi t y u trong m). Chính vì v y, nhu c u m nói m t cách chính xác h n ó là nhu c u amino acid. Có m t s nghiên c u cho th y nhu c u a acid amin thi t y u c a các loài cá thì khác nhau nh nhu c u lysine i v i cá da tr n thì cao h n cá chình. Nhu c u Valine, Histidine và Leucine c a cá chình và cá h i thì t ng ng. Cá chép có nhu c u kho ng 3,1% Methionine và 2% Cystine và cá chép có nhu c u Methionine cao h n cá chình (NRC, 1983). Khi nghiên c u trên cá nheo M cho th y khi s d ng d ng D-Methionine thì nh h ng không khác nhau v i khi s d ng d ng L-Methionine. Theo Rumsey và Ketola (1975) thì khi kh u ph n ch a b t u nành có b sung kho ng 5 acid amin thì c i thi n ct c t ng tr ng c a cá h i h n là s d ng b t u nành mà không b sung. Tuy nhiên, khi mà s k t h p ch có Methionine ho c ch có Lysine thì v n không th c i thi n c giá tr c a b t u nành ( c trích d n b i NRC, 1983). 5
t s tác gi cho r ng các loài cá tr n khác c ng có nhu c u acid amin ng t nh cá nheo M (trích d n b i Tr n V n Nhì, 2005). ng 2.2: Nhu c u t ng lo i acid amin c a cá nheo M và cá trê Phi (Lovell, 1989) Acid amin (% c a m) Cá nheo M Cá trê Phi Arginine 4,3 4,3 Histidine 1,5 1,5 Isoleusine 1,5 1,5 Leusine 1,5 1,5 Lysine 5,1 5,7 Methionine + Cystine 2,3 3,3 b) Nhu c u ch t b t ng (Cacbohydrate) Ch t b t ng c xem là ngu n nguyên li u cung c p n ng l ng r ti n nh t cho ng v t th y s n. Khi hàm l ng ch t b t ng thích h p s làm gi m giá thành th c n mà v n m b o c s t ng tr ng c a cá. Theo Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2003) thì các lo i th c n m c dù có cùng m c n ng ng và hàm l ng m nh ng hàm l ng ch t b t ng khác nhau có nh ng khác nhau lên sinh tr ng và hi u qu s d ng th c n c a cá. t qu nghiên c u c a Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2003) v kh n ng d ng ch t b t ng cho cá tra, basa và hú giai n nh cho th y kh n ng d ng c a cá có khác nhau, cá hú (5,1 g) kho ng thích h p cho t ng tr ng là 35%, cá tra (2,9 g) là 30-45%, cá basa (5,13 g) là 20-45%. Cá basa gi ng (Pangasius bocourti) (~32 g ) có kh n ng s d ng ch t b t ng t t h n, có th n 40-46,2%, m c ch t b t ng và ch t béo thích h p nh t t ng ng là 35,5% và 7,7% (Nguy n Thanh Ph ng và ctv, 1999). Theo k t qu nghiên c u c a Hu nh V n Hi n (2003) thì th c n có cùng c m nh ng ch t b t ng khác nhau thì nh h ng n t ng tr ng, h s th c n và hi u qu s d ng m c a cá. Th c n có ch a 35% ch t b t ng cho k t qu t t nh t. Tuy nhiên, cá tra có th s d ng ch t b t ng trong th c n n 45%, m c 20% ch t b t ng s làm gi m hi u qu s d ng m, h th c n và t ng tr ng. Các lo i ng n d tiêu hóa h n các lo i ng a và nhóm không ng nh tinh b t hay dextrin (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Trái l i, i i cá nheo M thì hi u qu s d ng th c n tinh b t và dextrin cao h n là ng ôi và ng n (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Cá rô phi có kh 6
ng s d ng tinh b t trên 40% và cá tra trên 45%. Vi c n u chín hay h hóa tinh b t u giúp c i thi n tiêu hóa th c n tinh b t (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Theo k t qu nghiên c u c a Nguy n Hoàng c Trung (2008) thì khi s d ng khoai ng t v i m c thay th ngu n cung c p ch t b t ng t ng n t 0%, 25%, 50%, 75% và 100% khoai ng t (th c n có cùng m c m 35%) thì th y 75% khoai ng t thì cá sinh tr ng cao nh t nh ng c th tích l y nhi u m . c) Nhu c u ch t béo Ch t béo là ngu n dinh d ng cung c p n ng l ng t t nh t cho ng v t th y s n, là ngu n cung c p các acid béo và các h p ph n khác tham gia vào c u o màng c b n và là dung môi hòa tan và v n chuy n các ch t tan trong m nh vitamin A, D, E, K,… Ch t béo c d tr trong gan, c và các d ng mô bao quanh thành ru t, hay t o l p m r t l n nh cá basa chi m 25% th tr ng khi cho cá n th c n có quá nhi u n ng l ng (Mertrampf, 1992 c trích d n b i Tr n V n Nhì, 2005). Theo Nguy n Thanh Ph ng và ctv (1999) cá basa cho n 7,7% ch t béo ng tr ng t t nh t và cá gi m t ng tr ng khi ch t béo t 11,3-20,8%. Khi nghiên c u v nhu c u ch t béo c a cá tra thì Tr n Th Thanh Hi n và ctv (2004) ngh m c s d ng t i a ch t béo trong th c n c a cá tra là 4-8%. Khi cho cá i s c n 4% lo i 18:3n-3 hay d ng n-3 PUFA thì có t c t ng tr ng ch m hay hi u qu s d ng th c n th p. i v i cá n c m thì nhu c u EFA kho ng 0,5-2%. (Takeuchi và Watanabe, 1979 c trích d n b i NRC, 1983). Nghiên c u khác cho th y khi thay th 50% l ng d u cá trích b i m heo trong kh u ph n b sung t i 22% l ng ch t béo thì th y cá v n s d ng hi u qu ch t béo (Yu et al, 1977 c trích d n b i NRC, 1983). Theo NRC (1973) thì kh u ph n n cho cá h i thành th c t m c kho ng 3-15% hàm l ng ch t béo. Còn i v i cá h i gi ng thì nhu c u acid béo thu c nhóm w3 là 1% cho t ng tr ng. áp ng nhu c u acid béo thu c nhóm w3 có th s d ng trong 5% d u cá (d u cá trích hay cá h i) Tôm và cá có nhu c u n ng l ng th p h n ng v t trên c n. K t qu nghiên c u v nhu c u ch t béo trong th c n cho giáp xác cho th y t l s ng và sinh tr ng c a tôm t cao nh t là 5-8% nh ng i v i cá thì hàm l ng ch t béo thay i tùy theo loài (B ng 2.3) 7
ng 2.3: M c s d ng t i a lipid trong th c n m t s loài cá Gi ng loài % Lipid th c n Cá chép 12 -15 Rô phi
e) Nhu c u vitamin c dù chi m m t l ng nh (1-2%) trong th c n nh ng vitamin có vai trò quy t nh trong quá trình i ch t c a c th và chi phí có th lên n 15% trong kh u ph n n (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). Kh n ng t ng h p vitamin c a ng v t th y s n r t kém ho c không có nên vi c b sung vitamin vào trong th c n cho ng v t th y s n là r t c n thi t. Nhu c u vitamin ch u nh h ng b i nhi u y u t nh kích c và giai n phát tri n c a i t ng nuôi, các y u t môi tr ng nuôi, m i t ng tác v i các thành ph n dinh d ng khác và c bi t là quá trình ch bi n và b o qu n (Tr n Th Thanh Hi n và ctv, 2004). ng 2.4: Nhu c u vitamin cho m t s loài cá (mg/kg th c n ) Vitamin Cá chép Cá tr n M Cá h i Thiamin (B1) 1-3 1-3 10-15 Riboflavin (B2) 7-10 9 20-25 Pyridoxine ( B6) 5-10 3 15-20 Pantothenate 30-40 25-50 40-50 Niacin (PP) 30-50 14 150-200 Folic acid - - 6-10 Cyanocobalamin (B12) - - 0,015-0,02 Inositol 200-300 - 300-400 Choline 1500-2000 - 600-800 Biotin 1-1,5 - 1,5-2 Vitamin C 30-50 60 100-150 Vitamin A (IU) 1000-2000 1000-2000 2000-2500 Vitamin D (IU) - 500-1000 2400 Vitamin E (IU) 80-100 30 30 Vitamin K (IU) - - 10 f) Nhu c u ch t khoáng i v i ng v t hi n nay ng i ta xác nh 6 nguyên t khoáng a l ng và 16 nguyên t vi l ng là c n thi t cho c th ng v t, trong ó có 11 nguyên c n thi t cho cá tr n bao g m 4 khoáng a l ng (Ca, Mg, P và K) và 7 khoáng vi l ng (Fe, Pb, Cu, Mn, I, Co và Se) (Tr n Th Thanh Hi n, 2004). Theo nghiên c u c a Tr n Ng c Thiên Kim và Lê Thanh Hùng (2008) thì khi s d ng th c n v i 30% m, n ng l ng thô là 16,8 KJ/g thì khi th c n cung c p thêm 750 ho c 150 n v Phytase hay 1% dicalcium phosphate (DCP) thì t c t ng tr ng và hi u qu s d ng th c n cao h n so v i nghi m th c 9
i ch ng không có DCP. Bên c nh ó khi th c n cung c p thêm phytase làm gia t ng hàm l ng khoáng (Ca và P) trong x ng và trong c c a cá khi thu ho ch. Nghiên c u này ã ch ra r ng, khi b sung thêm phytase s c i thi n c kh n ng h p thu phosphorus (P), calcium (Ca) và k m (Zn) khi so v i th c n không có b sung thêm phytase. Phytase hoàn toàn có kh n ng thay th vi c sung DCP. 2.3 ng quan v tình hình s d ng th c n trong nuôi tr ng th y s n trong n c và trên th gi i a) Trên th gi i Hi n nay, cùng v i s phát tri n c a khoa h c k thu t ã góp ph n làm cho ngh nuôi tr ng th y s n trên th gi i t n trình k thu t cao, nh t là các n c phát tri n. V n thâm canh hóa ngày càng cao, òi h i công tác qu n lý ph i c th c hi n ch c ch , nh t là v n v môi tr ng và d ch b nh. Chính vì v y mà th c n công nghi p c quan tâm và s d ng ch y u ph c nuôi tr ng th y s n các n c này nh m tránh ô nhi m môi tr ng và d ch nh x y ra, th c n t ch hình nh không c s d ng. Ng c l i, các n c ang phát tri n thì th c n t ch l i c s d ng ch y u nh m t n d ng c ngu n nguyên li u r ti n s n có a ph ng, gi m giá thành s n xu t và t ng tính c nh tranh trên th tr ng. n là n c s d ng m t l ng l n th c n t ch kho ng 165.000 t n nuôi cá chép và Nepal là 4.000 t n (Phan Th Thanh Trúc, 2005) Châu Á có ngh nuôi cá da tr n phát tri n m nh và t p trung vào m t s qu c gia nh Vi t Nam, Thái Lan, Indonesia, n , Nepal, Malaysia,.. (Phan Th Thanh Trúc, 2005). Các qu c gia này ã t n d ng nh ng ngu n nguyên li u n có a ph ng mình ph i tr n công th c th c n. Trong ó b t cá, cá p, cám g o, ph ph m t các nhà máy ch bi n th y s n,… c s d ng ph bi n nhi u qu c gia. Tuy nhiên, g n ây theo nghiên c u c u c a Wu Zongwen và ctv (2008) thì khi so sánh hi u qu gi a th c n viên n i công nghi p (#141, Tongwei Co. Ltd.) và th c n là cá t p trên cá tr n mi ng r ng phân b Nam Trung Qu c (Southern largemouth catfish) thì k t q a cho th y ng t l s ng và h s FCR là r t khác khác bi t. i v i s dung th c n là cá p thì FCR=2.84 trong khi ó khi s d ng th c n công nghi p thì FCR=0.862. Bên c nh ó hi u qu v thân thi n v i môi tr ng h n nh gi m thi u s th i NH3 và NO-2. 10
b) Tình hình chung v s d ng th c n cho cá tra và basa BSCL Trong th i gian g n ây, vi c nuôi tr ng th y s n r t phát tri n trên c c nói chung và ng B ng Sông C u Long nói riêng, c bi t là ngh nuôi cá n c ng t, trong ó cá tra là i t ng ngày càng chi m v trí quan tr ng không nh ng v s n l ng mà c trong xu t kh u, em v m t s l ng l n ngo i t cho t n c. Chính vì v y mà di n tích nuôi cá tra không ng ng c ng lên, t ó ã làm cho nhu c u v th c n t ng nhanh. Tuy nhiên, tùy theo mô hình nuôi và a ph ng mà vi c s d ng th c n c ng khác nhau. Theo k t qu nghiên c u u tra c a Hu nh Th Tú và ctv (2005) thì th c n công nghi p c các h nuôi cá tra An Giang s d ng vào giai n u a chu k nuôi. Các lo i th c n công nghi p th ng c s d ng r t a d ng. vùng nuôi truy n th ng 100% s h nuôi bè s d ng th c n Proconco. Trong khi ó, các h nuôi cá ao s d ng các lo i th c n viên nh Proconco, Cargill, Vi t th ng, Cataco, i L i, Afiex, Greenfeed,... i v i vùng nuôi m i có 2 lo i th c n công nghi p th ng s d ng là Proconco và Cargill. Giá c a các lo i th c n viên hi n nay có s bi n ng l n t 4.500–7.500 ng/kg. Giá khác nhau tu theo lo i th c n và thành ph n d ng ch t trong th c n. Nhìn chung, giá th c n công nghi p c tính trên hàm l ng m có trong th c n ng/ m) v i giá trung bình là 200–250 ng/ m (Hu nh Th Tú và ctv, 2005) Theo Lê Thanh Hùng và Hu nh Ph m Vi t Huy (2006) thì th c n t ch c s d ng r t ph bi n khu v c Long Xuyên và Châu c. khu v c C n Th và V nh Long thì h u h t các h nuôi s d ng th c n viên công nghi p, m t ít h nuôi cá ao (kho ng 24%) v n ang s d ng th c n t ch . Tuy nhiên, dù d ng th c n t ch là chính, ng i nuôi v n s d ng th c n viên công nghi p trong 1-1,5 tháng u khi cá còn nh . Ngoài ra, m t s h còn s d ng th c n viên công nghi p trong kho ng th i gian 1 tháng cu i v nuôi nh m c i thi n ch t l ng s n ph m. i v i hình th c nuôi, lo i th c n s d ng cho hình th c nuôi bè và ao khác nhau rõ r t. Trong khi th c n t ch c s d ng r ng rãi trong nuôi cá bè thì th c n viên công nghi p là lo i th c n chính trong nuôi cá ao. Kho ng 76% s h nuôi khu v c C n Th và V nh Long s d ng th c n viên công nghi p, cao h n k t qu báo cáo c a Tr ng Qu c Phú và Tr n Th Thanh Hi n (2003) (trích d n c a Lê Thanh Hùng, 2006) v i kho ng 46 % s h nuôi C n Th s d ng th c n viên công nghi p. u này cho th y th c n viên ngày càng c áp d ng r ng rãi trong ao nuôi cá tra, basa. Tuy nhiên, trong th c t s n xu t ng i nuôi m t s a ph ng v n s ng k t h p c 2 lo i th c n này trong quá trình nuôi. u này c th hi n 11