Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn là nghiên cứu, phân tích làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của chính sách giải quyết khiếu nại hành chính; đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện và chỉ ra những hạn chế, nguyên nhân chủ yếu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI THÁI THỊ KIM OANH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÚI THÀNH, TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÀNH CHÍNH SÁCH CÔNG Hà Nội, năm 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI THÁI THỊ KIM OANH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÚI THÀNH, TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành : Chính sách công Mã số : 834 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. ĐỖ THỊ KIM ĐỊNH Hà Nội, năm 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan về số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Chính sách công “Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam” là hoàn toàn trung thực, các thông tin trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng và không trùng lắp với các đề tài khác trong cùng lĩnh vực. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan này./. Tác giả luận văn Thái Thị Kim Oanh
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn đến Ban Giám đốc, lãnh đạo các Khoa, Phòng và quý thầy, cô trong Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Học viện Khoa học Xã hội Việt Nam cũng như Lãnh đạo, giáo viên, nhân viên các phòng cơ sở II tại thành phố Đà Nẵng đã tận tình giúp đỡ tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cô TS. Đỗ Thị Kim Định - Người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ cho tôi hoàn thành đề tài của mình với tất cả lòng nhiệt tình và sự quan tâm sâu sắc. Bên cạnh đó, tôi cũng gửi lời cảm ơn đến lãnh đạo UBND huyện Núi Thành; Phòng Tư pháp, Văn phòng HĐND và UBND, Ban tiếp công dân, Thanh tra huyện Núi Thành; Thanh tra tỉnh Quảng Nam và các cơ quan liên quan đã tạo điều kiện và cung cấp thông tin, tài liệu, đóng góp ý kiến giúp tôi hoàn thành luận văn. Mặc dù, bản thân đã có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện nhưng luận văn nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự hướng dẫn, góp ý của quý thầy, cô và bạn bè đồng nghiệp để luận văn được bổ sung và hoàn thiện tốt hơn./. Tôi xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH ........................................................... 9 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò, ý nghĩa của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính ...................................................................................... 9 1.2. Nội dung của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính ...... 15 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính ............................................................................................................ 22 Chương 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÚI THÀNH, TỈNH QUẢNG NAM ............................................................................................. 28 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam ................................. 28 2.2. Thực tiễn thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam ....................................................... 34 2.3. Đánh giá kết quả giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam ............................................................................... 44 Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN HUYỆN NÚI THÀNH, TỈNH QUẢNG NAM ................................... 60 3.1. Quan điểm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính .................................................................................................... 60 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam ........................ 67 KẾT LUẬN .................................................................................................. 79 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................ 81
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN HĐND: Hội đồng nhân dân UBND: Ủy ban nhân dân KN: Khiếu nại XHCN: Xã hội chủ nghĩa TS: Tiến sĩ Ths: Thạc sĩ GS.TS: Giáo sư. Tiến sĩ PGS.TS: Phó giáo sư. Tiến sĩ
DANH MỤC CÁC HÌNH BẢNG BIỂU Số hiệu biểu Tên biểu Trang Tổng hợp tình hình phổ biến, tuyên truyền 2.1 pháp luật liên quan đến khiếu nại từ năm 2015 đến 40 năm 2019 Tổng hợp tình hình tiếp công dân trên địa bàn 2.2 huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam từ năm 2015 47 đến năm 2019 Tổng hợp tình hình tiếp nhận, xử lý đơn thư 2.3 trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam từ 48 năm 2015 đến năm 2019 Quy trình thực hiện chích sách giải quyết 2.4 khiếu nại hành chính tại huyện Núi Thành, tỉnh 50 Quảng Nam Tổng hợp tình hình giải quyết khiếu nại hành 2.5 chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng 51 Nam từ năm 2015 đến năm 2019
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Khiếu nại là quyền cơ bản của công dân, thể hiện ý chí của công dân mong muốn nhà nước xem xét lại những quyết định hành chính mà họ cho là trái pháp luật hoặc không hợp lý. Khiếu nại thể hiện mối quan hệ giữa nhà nước và nhân dân, là một trong những quyền tự do, dân chủ cơ bản của công dân để công dân đấu tranh chống các hành vi vi phạm pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, đã được Hiến pháp ghi nhận và được quy định cụ thể trong Luật Khiếu nại và các văn bản hướng dẫn thực hiện. Khiếu nại cũng là một trong những hình thức dân chủ trực tiếp để công dân tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội và giám sát hoạt động của cán bộ, công chức nhà nước. Thực hiện tốt chính sách giải quyết khiếu nại hành chính nhằm bảo đảm thực hiện quyền cơ bản của công dân, thực hiện quyền dân chủ xã hội chủ nghĩa, góp phần đấu tranh chống biểu hiện quan liêu, cửa quyền, thiếu dân chủ, tham nhũng và những biểu hiện tiêu cực khác trong cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức nhà nước; góp phần ổn định tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh. Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật đối với các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đặc biệt là quản lý nền kinh tế nhiều thành phần, phát triển theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, do còn có những chính sách, pháp luật bất cập, chưa phù hợp với thực tế nên khó tránh khỏi những mâu thuẫn giữa quyền và lợi ích của công dân, tổ chức với cơ quan hành chính nhà nước. Đây chính là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến khiếu nại. 1
Người đứng đầu một số cơ quan hành chính nhà nước chưa quan tâm đúng mức đến công tác tiếp công dân và giải quyết đơn thư; sự thiếu trách nhiệm, tham nhũng, tiêu cực trong quản lý nhà nước cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng khiếu nại. Bên cạnh đó, việc xử lý các sai phạm, các biện pháp khắc phục qua giải quyết khiếu nại chưa nghiêm; sự hạn chế về trình độ chuyên môn, năng lực, kinh nghiệm công tác của một bộ phận cán bộ, công chức làm công tác tiếp công dân, tham mưu giải quyết đơn thư cũng tác động tiêu cực rất lớn đến tình hình khiếu nại hành chính. Huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam là trung tâm phát triển công nghiệp nhanh và mạnh nhất của tỉnh Quảng Nam, với Khu kinh tế mở Chu Lai được đánh giá là Khu kinh tế thành công nhất Việt Nam, trong đó có các Khu công nghiệp lớn như: Khu Công nghiệp cơ khí ô tô Chu Lai - Trường Hải, nhà máy kính nổi Chu Lai, Khu Công nghiệp Tam Hiệp, khu Công nghiệp Bắc Chu Lai, Khu Công nghiệp Hậu cần cảng Tam Hiệp, Khu công nghiệp Tam Anh… và các cảng biển như Cảng Tam Hiệp, Cảng Kỳ Hà, sân bay Chu Lai. Với tốc độ đô thị hóa, công nghiệp hóa nhanh, công tác quản lý nhà nước về mọi mặt của đời sống xã hội ở Núi Thành đang đứng trước những thách thức và yêu cầu mới. Trong những năm qua, Núi Thành là một trong những địa phương có số lượng đơn khiếu nại lớn của tỉnh Quảng Nam, tăng dần qua các năm. Nhưng với sự quyết tâm cao và sự vào cuộc của cả hệ thông chính trị đã thực hiện tốt chính sách giải quyết khiếu nại hành chính, không để đơn thư khiếu nại vượt cấp, tồn đọng kéo dài. Bên cạnh những kết quả đạt được, cũng như nhiều địa phương khác trong tỉnh và cả nước, công tác giải quyết khiếu nại hành chính ở huyện Núi Thành vẫn còn bộc lộ những hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, làm giảm sút niềm tin của công dân vào Đảng và Nhà nước. 2
Vì vậy, nghiên cứu về thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn huyện Núi Thành là cần thiết. Từ cơ sở đó, đánh giá đúng thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện trong thời gian qua và rút ra những nhận xét, đánh giá làm cơ sở để đưa ra những quan điểm, đề xuất những giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trong thời gian đến. Với những lý do nêu trên, tác giả chọn và nghiên cứu đề tài "Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam" nhằm đánh giá đúng thực trạng việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trong thời gian qua, đồng thời đưa ra những quan điểm, đề xuất những giải pháp để góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Ở Việt Nam, thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại là vấn đề đã được nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến ở nhiều góc độ lý luận và thực tiễn, đã có nhiều cuốn sách chuyên khảo, đề tài khoa học, bài viết được công bố, tiêu biểu như: Luận án Tiến sĩ Quản lý hành chính công năm 2015 của Hoàng Ngọc Dũng “Giải quyết khiếu nại hành chính trong công cuộc cải cách hành chính ở Việt Nam”, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận án đưa ra các khái niệm, đặc điểm, đối tượng, thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính; tác động qua lại giữa cải cách hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính; thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam từ năm 1999 đến nay và đưa ra các quan điểm, giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu nại hành chính trong công cuộc cải cách hành chính ở Việt Nam hiện nay [13]. 3
Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính năm 2017 của Nguyễn Thị Bảo Chi “Giải quyết khiếu nại - Từ thực tiễn thành phố Quảng Ngãi" Học viện hành chính Quốc gia. Luận văn đưa ra các khái niệm về khiếu nại và giải quyết khiếu nại; đặc điểm, thẩm quyền, thủ tục giải quyết khiếu nại và các yếu tố bảo đảm giải quyết khiếu nại; đánh giá chung về thực trạng giải quyết khiếu nại tại UBND thành phố Quảng Ngãi và đưa ra các quan điểm, giải pháp nhằm góp phần nâng cao công tác giải quyết khiếu nại tại thành phố Quảng Ngãi trong thời gian tới [3]. Luận văn Thạc sĩ Chính sách công năm 2019 của Lê Đình Cung “Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo tại Ban Tiếp công dân thành phố Hà Nội” Học viện khoa học xã hội. Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo; đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo tại Ban Tiếp công dân thành phố Hà Nội; đề xuất các giải pháp thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo tại Ban Tiếp công dân thành phố Hà Nội [12]. Luận văn Thạc sĩ Chính sách công năm 2019 của Lưu Đức Phương “Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam” Học viện khoa học xã hội. Luận văn nêu ra những nội dung cơ bản về thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại; vai trò, ý nghĩa và các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại; đánh giá hoạt động thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại ở huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam và đưa ra một số quan điểm, giải pháp nhằm đảm bảo hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại ở huyện Thăng Bình trong thời gian tới [21]. Luận văn Thạc sĩ Chính sách công năm 2019 của Châu Minh Ninh “Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam” Học viện khoa học xã hội. Luận văn khái quát 4
chung về chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo; mục tiêu, đặc điểm và ý nghĩa của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo. Thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo tại huyện Bắc Trà My và đưa ra các quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam [19]. Ngoài ra, tác giả còn tìm hiểu, tham khảo thêm một số tài liệu: “Thực hiện chính sách công” của PGS.TS. Nguyễn Khắc Bình, Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; “Tổng quan chính sách công” của PGS.TS Đỗ Phú Hải; “Giáo trình Thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo” Khoa Hành chính Nhà nước, Trường Đại học Luật Hà Nội (năm 2009); “Hỏi - đáp Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo” sách của Nxb Tư pháp (Hà Nội, năm 2012); “Cơ chế pháp lý bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân” sách chuyên khảo của TS. Nguyễn Tuấn Khanh, Viện Khoa học Thanh tra biên soạn, Nxb chính trị Quốc gia (Hà Nội, năm 2014); Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước, Thanh tra Chính phủ về “Khiếu nại, tố cáo hành chính - cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp” của TS. Lê Tiến Hào làm chủ nhiệm (năm 2011) và các bài viết được đăng trên các tạp chí chuyên ngành cũng đề cập đến khiếu nại và giải quyết khiếu nại, các giải pháp hoàn thiện pháp luật về khiếu nại... Các công trình nêu trên đều nghiên cứu về khiếu nại và giải quyết khiếu nại ở các góc độ, phạm vi khác nhau và ở những địa phương khác nhau. Tuy nhiên, dưới góc độ chuyên ngành chính sách công hiện nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách chuyên sâu, tổng thể về việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam và đưa ra các quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính. Với mong muốn góp phần khắc phục những hạn chế, bất cập trong quá trình thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính nhằm giảm thiểu các nguy cơ xảy ra “điểm nóng” 5
về chính trị - xã hội, đơn thư vượt cấp, kéo dài... Các công trình trên sẽ là các tư liệu để luận văn tham khảo và tiếp thu có chọn lọc để đưa ra những giải pháp phù hợp với tình hình thực tế của địa phương. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của luận văn là nghiên cứu, phân tích làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của chính sách giải quyết khiếu nại hành chính; đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện và chỉ ra những hạn chế, nguyên nhân chủ yếu. Trên cơ sở đó đưa ra những quan điểm, đề xuất giải pháp góp phần hoàn thiện hơn nữa chính sách giải quyết khiếu nại hành chính nhằm bảo vệ quyền công dân, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích nghiêm cứu trên, luận văn thực hiện những nhiệm vụ nghiên cứu sau: - Làm rõ những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính. - Đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam và chỉ ra những hạn chế, nguyên nhân chủ yếu. - Trên cơ sở quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, đưa ra các đề xuất, kiến nghị và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện. 6
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu trong luận văn là những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Luận văn tập trung đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam từ năm 2015 đến năm 2019. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được nghiên cứu dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các chủ trương, đường lối của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước Việt Nam về chính sách giải quyết khiếu nại hành chính. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cơ bản: Thu thập số liệu, tổng hợp, phân tích, so sánh các số liệu thống kê từ các nguồn có sẵn liên quan đến đề tài nghiên cứu, như: Các Văn kiện, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước, các văn bản của bộ ngành ở Trung ương và địa phương có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính ở nước ta nói chung và thực tế tại huyện Núi Thành nói riêng. Đồng thời, vận dụng các lý thuyết của ngành chính sách công liên quan đến vấn đề thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính. 7
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận: Kết quả nghiên cứu, đánh giá của luận văn góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn trong việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính và cung cấp các luận cứ khoa học; đề xuất một số giải pháp nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong công tác quản lý; giải quyết kịp thời, đúng pháp luật, đáp ứng được nguyện vọng chính đáng của nhân dân, tạo niềm tin cho nhân dân, góp phần phát huy dân chủ cơ sở, bảo vệ lợi ích hợp pháp của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân; nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn góp phần tổng kết kinh nghiệm về công tác giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Qua đó, chỉ ra các hạn chế, nguyên nhân và đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện trong thời gian đến. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, hệ thống chữ viết tắt, mục lục, danh mục bảng biểu, tài liệu tham khảo. Nội dung chính của luận văn gồm có 03 chương, cụ thể: Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Chương 3: Quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. 8
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò, ý nghĩa của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Khái niệm chính sách Từ điển bách khoa Việt Nam đã đưa ra khái niệm về chính sách như sau: "Chính sách là những chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ. Chính sách được thực hiện trong một thời gian nhất định, trên những lĩnh vực cụ thể nào đó. Bản chất, nội dung và phương hướng của chính sách tùy thuộc vào tính chất của đường lối, nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa…" [16]. Thuật ngữ chính sách được sử dụng rộng rãi và được hiểu theo nhiều góc độ khác nhau. Theo James Anderson: "Chính sách là một quá trình hành động có mục đích theo đuổi bởi một hoặc nhiều chủ thể trong việc giải quyết các vấn đề mà họ quan tâm". Dưới góc độ quản lý, hiểu một cách giản đơn, chính sách là chương trình hành động do các nhà lãnh đạo hay nhà quản lý đề ra để giải quyết một vấn đề nào đó thuộc phạm vi thẩm quyền của mình. 1.1.1.2. Khái niệm khiếu nại hành chính Khiếu nại được coi là quyền chủ thể của công dân, được quy định trong các bản Hiến pháp Việt Nam (Điều 29 Hiến pháp năm 1959, Điều 73 Hiến pháp năm 1980, Điều 74 Hiến pháp năm 1992 và Điều 30 Hiến pháp năm 2013). Hiến pháp năm 2013 quy định “Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân” [32, tr.30]. Đây là điểm mới của Hiến pháp năm 2013 so với những bản Hiến pháp trước đây. Từ Hiến pháp năm 1946 trở đi có nhiều văn bản pháp luật quy định việc xem xét và giải quyết khiếu nại 9
của công dân nhưng đều chưa có khái niệm cụ thể về khiếu nại; chỉ đến khi Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998 mới có khái niệm khá rõ về khiếu nại. Khái niệm về khiếu nại thay đổi qua các giai đoạn lịch sử và theo xu hướng ngày càng mở rộng, đầy đủ, rõ ràng hơn, phản ánh quá trình phát triển kinh tế - xã hội, trình độ văn hóa dân chủ, đồng thời cũng thể hiện tính tích cực của công dân trong việc tham gia đấu tranh phòng, chống, ngăn chặn vi phạm pháp luật, góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Luật Khiếu nại năm 2011 là văn bản pháp luật chuyên ngành hoàn thiện nhất từ trước đến nay về khái niệm khiếu nại: “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình” [29, tr.8]. Như vậy, khiếu nại là quyền chủ thể của công dân, có quan hệ mật thiết với các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong các lĩnh vực hành chính, chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và trong các lĩnh vực cá nhân. Khiếu nại là phương tiện pháp luật tự vệ khi các quyền chủ thể bị vi phạm, đồng thời là một phương tiện pháp luật mà nhờ đó cơ quan hành chính, những người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính kiểm tra được tính hợp pháp, hợp lý về các quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình. 1.1.1.3. Khái niệm giải quyết khiếu nại hành chính Theo Từ điển Tiếng Việt năm 1996: “Giải quyết” là việc làm cho một sự việc không còn thành vấn đề, như giải quyết những khó khăn trong đời sống, giải quyết vấn đề mất trật tự công cộng, giải quyết vấn đề cần được giải quyết nhưng chưa được giải quyết.... Trong các văn bản về quản lý nhà nước, 10
thuật ngữ “giải quyết” được hiểu là việc phải xem xét, kết luận và quyết định về một vấn đề nào đó theo quy định của pháp luật. Theo Từ điển Luật học: “Giải quyết khiếu nại là xem xét, xác minh, kết luận và quyết định theo trình tự thủ tục do luật quy định các kiểu khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan nhà nước hoặc chủ thể có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước. Đề nghị xem xét lại quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính đó khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi hành chính đó là trái pháp luật, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức” [62]. Theo quy định của Luật Khiếu nại năm 2011 thì “Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại” [29, tr.9]. Như vậy, giải quyết khiếu nại hành chính là các hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc tiếp nhận, thụ lý; nghiên cứu hồ sơ và tài liệu, chứng cứ có liên quan; xác minh làm rõ nội dung khiếu nại; căn cứ vào kết quả kiểm tra, xác minh và đối chiếu với các quy định của pháp luật để kết luận nội dung khiếu nại; ban hành quyết định giải quyết và tổ chức thực hiện quyết định giải quyết khiếu nại khi có hiệu lực pháp luật; đồng thời, khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại (nếu có). 1.1.1.4. Khái niệm chính sách giải quyết khiếu nại hành chính Chính sách giải quyết khiếu nại hành chính xét về bản chất là chính sách công; là tập hợp các chủ trương, chính sách, quyết định, chương trình,… có liên quan của Nhà nước tập trung vào giải quyết vấn đề khiếu nại, giải quyết mối quan hệ khiếu nại giữa công dân với Nhà nước, giữa người khiếu nại, người bị khiếu nại, người giải quyết khiếu nại và người có liên quan. Như vậy, chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là những chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đưa ra để cơ quan có 11
thẩm quyền giải quyết khiếu nại căn cứ để ban hành pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính và giải quyết, xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình giải quyết khiếu nại nhằm mục đích giải quyết các nội dung khiếu nại. 1.1.1.5. Khái niệm thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là để khẳng định tính đúng đắn của chính sách, điều này có nghĩa là chính sách đã ban hành được các cơ quan nhà nước có thẩm quyền triển khai thực hiện đồng bộ trong đời sống xã hội và đã được xã hội chấp nhận. Qua việc thực hiện chính sách, đánh giá những vấn đề đặt ra trong giai đoạn hoạch định chính sách chưa phát sinh, bộc lộ hoặc đã phát sinh, bộc lộ nhưng các nhà hoạch định chưa phát hiện, đến giai đoạn tổ chức thực hiện mới nhận thấy. Quá trình thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính sẽ góp phần bổ sung, điều chỉnh và hoàn thiện để ban hành chính sách mới phù hợp hơn với thực tiễn, từng bước đáp ứng yêu cầu của cuộc sống. Thực hiện tốt chính sách giải quyết khiếu nại hành chính giúp cho việc đánh giá, phân tích chính sách có sức thuyết phục và đầy đủ hơn. Qua thực hiện chính sách, các cơ quan có thẩm quyền mới có thể biết được chính sách đề ra có đạt hiệu quả không, được xã hội và đại đa số nhân dân chấp nhận hay không, có đi vào thực tiễn cuộc sống hay không. Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là hiện thực hoá chính sách, đưa chính sách vào đời sống xã hội, đây là khâu có vai trò rất quan trọng trong giải quyết khiếu nại hành chính. Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là khâu hợp thành chu trình chính sách, nếu thiếu khâu này thì chu trình chính sách không thể thực hiện được vì nó là một trong những khâu quan trọng kết nối các khâu trong chu trình chính sách thành một hệ thống. Cho dù chính sách có tốt đến đâu đi chăng nữa nhưng không được tổ chức thực hiện hay thực hiện không đúng thì cũng không mang lại hiệu quả cao, không đạt được mục tiêu đề ra và uy tín của Nhà nước cũng sẽ bị giảm 12
sút. Mục tiêu của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính có liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực; thực hiện chính sách nhằm mục đích bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân nên không thể giải quyết hết tất cả cùng một lúc mà phải giải quyết từng bước một. Như vậy, có thể hiểu: Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là quá trình tổ chức triển khai thực hiện chính sách đã ban hành vào thực tiễn cuộc sống thông qua hoạt động của các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền và các công cụ quản lý để góp phần hiện thực hóa chính sách, nhằm thực hiện mục tiêu đã đề ra; qua đó phát hiện, khôi phục các quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại bị xâm hại bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính trái pháp luật, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước, đáp ứng nguyện vọng chính đáng của công dân và nhiệm vụ chính trị của Đảng và Nhà nước. 1.1.2. Đặc điểm của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính Đặc điểm của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là quá trình hiện thực hóa các chủ trương, chính sách; sử dụng các công cụ, giải pháp nhất định để thực hiện đảm bảo đúng quy định pháp luật thành những kết quả trên thực tế thông qua hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền và sự tham gia của các tổ chức, cá nhân trong xã hội; tạo nền tảng, tiền đề cho việc công khai minh bạch, dân chủ; tạo niềm tin cho nhân dân vào chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; góp phần ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước. Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính xem xét, kịp thời giải quyết thông qua thụ lý đơn, kiểm tra, xác minh, kết luận và ban hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính. Qua đó, kịp thời khôi 13