Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Phát triển công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 - 2012

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:161

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Phát triển công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 - 2012 phân tích thực trạng phát triển công nghiệp của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 - 2012, từ đó đánh giá và đưa ra các định hướng và giải pháp đến năm 2020.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Phát triển công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 - 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Văn Tư PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP TỈNH VĨNH PHÚC GIAI ĐOẠN 2000 - 2012 Chuyên ngành: Địa lí học Mã số: 60 31 05 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. NGUYỄN VIẾT THỊNH Thành phố Hồ Chí Minh - 2014
1 LỜI CÁM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của các cá nhân và tổ chức: Trước hết, Em xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới GS.TS Nguyễn Viết Thịnh đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo em trong suốt quá trình thực hiện đề tài này, người đã cho em nhiều bài học quý báu về phương pháp nghiên cứu khoa học và cách thức thực hiện đề tài này, sự nhiệt tình, tâm huyết với công việc. Đồng thời, em cũng xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trong khoa Địa lí trường Đại học Sư phạm Tp. Hồ Chí Minh, quý thầy cô khoa Địa lí trường Đại học Sư phạm Hà Nội và Phòng Sau Đại học đã động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài nghiên cứu. Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các cơ quan, ban ngành của tỉnh Vĩnh Phúc, cụ thể: Sở Kế hoạch và Đầu tư; Sở Công Thương; Cục Thống kê; Ban quản lý các khu công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc,… đã nhiệt tình giúp đỡ và cung cấp nhiều tư liệu, tài liệu quý báu và hữu ích cho đề tài. Bên cạnh đó em cũng xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã thường xuyên động, viên giúp đỡ, chia sẻ những khó khăn và tạo điều kiện thuận lợi để em hoàn thành tốt luận văn này. Mặc đã có những nỗ lực nhất định, nhưng do hạn chế nghiên cứu của bản thân và ảnh hưởng của những điều kiện khách quan, đề tài sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Em xin kính mong nhận được sự cảm thông và chỉ bảo tận tình của quý thầy cô và các bạn! Tp. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 04 năm 2014 Học viên Nguyễn Văn Tư
2 MỤC LỤC LỜI CÁM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU DANH MỤC BIỂU ĐỒ DANH MỤC BẢN ĐỒ MỞ ĐẦU ...................................................................................................................1 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI .....................................................................1 2. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ VÀ GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU ..............................3 3. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI....................................................................3 4. QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................5 5. ĐÓNG GÓP CHỦ YẾU CỦA ĐỀ TÀI.............................................................8 6. CẤU TRÚC LUẬN VĂN .................................................................................8 NỘI DUNG .............................................................................................................10 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP ..................................................................................................................10 1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN ..........................................................................................10 1.1.1.Khái niệm về công nghiệp .......................................................................10 1.1.2. Vai trò và đặc điểm của công nghiệp .....................................................11 1.1.3 Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển công nghiệp .............................15 1.1.4. Một số hình thức sản xuất trong công nghiệp ........................................19 1.1.5.Các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp vận dụng cho cấp tỉnh.......21 1.1.5. Tiêu chí đánh giá sự phát triển công nghiệp vận dụng cho cấp tỉnh ......25 1.2 CƠ SỞ THỰC TIỄN .................................................................................30 1.2.1. Thực tiễn phát triển công nghiệp của Việt Nam ....................................30 1.2.2. Thực tiễn phát triển công nghiệp vùng Đồng bằng Sông Hồng .............36 CHƯƠNG 2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ ...............................................42 THỰC TRẠNGPHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP....................................................42
3 2.1.CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CÔNG NGHIỆP TỈNH VĨNH PHÚC ..........................................................42 2.1.1.Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ ..............................................................42 2.1.2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên .....................................44 2.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................52 2.1.4. Đánh giá chung ...................................................................................61 2.2.THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP TỈNH VĨNH PHÚC ........64 2.2.1. Khái quát chung về phát triển công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc ...............64 2.2.2 Phát triển công nghiệp theo ngành ..........................................................70 2.2.3. Phát triển công nghiệp theo thành phần kinh tế .....................................90 2.2.4. Phát triển công nghiệp theo lãnh thổ (Một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp) .......................................................................................99 2.2.5. Đánh giá chung .................................................................................115 CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ...................................................121 PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP TỈNH VĨNH PHÚC ĐẾN NĂM 2020..............121 3.1. QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP CỦA TỈNH VĨNH PHÚC .................................................................................................................121 3.2. XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP TỈNH VĨNH PHÚC TRONG NHỮNG NĂM TỚI ............................................................................122 3.2.1. Mục tiêu chung .....................................................................................122 3.2.1. Xu hướng phát triển công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc ............................123 3.3. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP VĨNH PHÚC ĐẾN NĂM 2020 .........................................................................................................128 3.3.1. Cơ sở đưa ra định hướng ..................................................................128 3.3.2. Định hướng phát triển theo ngành công nghiệp Vĩnh Phúc .............131 3.3.3. Định hướng phát triển theo thành phần kinh tế và theo lãnh thổ .....135 3.4. CÁC GIẢI PHÁP CHỦ YẾU PHÁT TRIỀN CÔNG NGHIỆP ................138 3.4.1.Giải pháp về nguồn vốn đầu tư .............................................................138 3.4.2. Giải pháp về khoa học – công nghệ ..................................................139
4 3.4.3. Giải pháp về nguồn nhân lực ............................................................140 3.4.4 Giải pháp về thị trường .....................................................................142 3.4.5. Giải pháp về bảo vệ môi trường .......................................................143 3.4.6. Các giải pháp khác ............................................................................144 KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ ..................................................................................145 1. Kết luận .......................................................................................................145 2. Kiến nghị .....................................................................................................146 TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH .......................................................................148
5 DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU Bảng 1.1. GTSXCN và TĐTT Công nghiệp giai đoạn 2000 – 2012 của nước ta(Theo giá so sánh) ............................................................................... 31 Bảng 1.2. GTSXCN của nước ta giai đoạn 2000 – 2012 .................................... 32 Bảng 1.3. Cơ cấu công nghiệp theo ngành giai đoạn 2000 – 2012 của nước ta . 32 Bảng 1.4. Cơ cấu công nghiệp theo thành phần kinh tế giai đoạn 2000 – 2012 của nước ta .............................................................................................. 33 Bảng 1.5. GTSXCN vùng ĐBSH giai đoạn 2000 – 2012 ................................... 38 Bảng 2.3. Vốn đầu tư phân theo nguồn vốn tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ........................................................................................................ 54 Bảng 2.4. Vốn đầu tư phân theo ngành tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 55 Bảng 2.5. Quy mô và cơ cấu GDP tỉnh Vĩnh Phúc phân theo ngành kinh tế giai đoạn 2000 – 2012 (Giá hiện hành) ......................................................... 64 Bảng 2.6. GDP/lao động tỉnh Vĩnh Phúc phân theo ngành kinh tế giai đoạn 2000 – 2012 (giá hiện hành)............................................................................ 67 Bảng 2.7. NSLĐ tỉnh Vĩnh Phúc phân theo ngành kinh tế giai đoạn 2000 – 2012 (giá hiện hành) ........................................................................................ 67 Bảng 2.8. Cơ cấu GTSXCN tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 .................. 73 Bảng 2.9. NSLĐ tỉnh Vĩnh Phúc phân theo ngành công nghiệp giai đoạn 2000 – 2012 (giá hiện hành)............................................................................... 75 Bảng 2.10. Số lượng xe ô tô, xe máy lắp ráp của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ........................................................................................................ 76 Bảng 2.11. GTSX ngành Cơ khí chế tạo của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ........................................................................................................ 77 Bảng 2.12. Lao động trong ngành Cơ khí chế tạo của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ............................................................................................ 77 Bảng 2.13. GTSX ngành Điện tử, tin học của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ........................................................................................................ 78 Bảng 2.14. Giá trị xuất khẩu ngành Điện tử, tin học của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ............................................................................................ 79 Bảng 2.15. Lao động trong ngành Điện tử, tin học của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ............................................................................................ 79
6 Bảng 2.16. Lao động trong ngành Dệt – may, da – giày của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012.................................................................................... 80 Bảng 2.17. Số lượng hàng Dệt – may, da – giày của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ............................................................................................ 80 Bảng 2.18. GTSX ngành Dệt – may, da – giày của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ..................................................................................................... 81 Bảng 2.19. Giá trị xuất khẩu ngành Dệt – may, da – giày của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012.................................................................................... 82 Bảng 2.20. Sản lượng một số sản phẩm ngành Chế biến nông, lâm sản, thực phẩm của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ................................... 83 Bảng 2.21. Lao động trong ngành Chế biến nông, lâm sản, thực phẩm của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 .......................................................... 83 Bảng 2.22. GTSX ngành Chế biến nông, lâm sản, thực phẩm của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ............................................................................ 84 Bảng 2.23. Một số sản phẩm xuất khẩu của ngành Chế biến nông, lâm lản, thực phẩm tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ......................................... 84 Bảng 2.24. Sản lượng một số sản phẩm ngành Sản xuất vật liệu xây dựng của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ................................................... 86 Bảng 2.25. Lao động trong ngành Sản xuất Vật liệu xây dựng của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ................................................................... 86 Bảng 2.26. GTSX ngành Sản xuất vật liệu xây dựng của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012.................................................................................... 87 Bảng 2.27. GTSXCN tỉnh Vĩnh Phúc phân theo thành phần kinh tế giai đoạn 2000 – 2012 ............................................................................................ 90 Bảng 2.28. NSLĐ CN tỉnh Vĩnh Phúc phân theo thành phần kinh tế giai đoạn 2000 – 2012 (giá hiện hành)................................................................... 92 Bảng 2.29. GTSXCN và cơ cấu GTSXCN Khu vực KT nhà nước .................... 93 Bảng 2.30. Tốc độ tăng trưởng GTSXCN Khu vực KT nhà nước ...................... 94 Bảng 2.31. GTSX một số ngành công nghiệp Khu vực KT nhà nước ................ 94 Bảng 2.32. GTSXCN và cơ cấu GTSXCN Khu vực KT ngoài nhà nước........... 95 Bảng 2.33. Tốc độ tăng trưởng GTSXCN Khu vực KT ngoài nhà nước ............ 96 Bảng 2.34. GTSX một số ngành công nghiệp Khu vực KT ngoài nhà nước ..... 97
7 Bảng 2.35. GTSX và Tốc độ tăng trưởng Khu vực KT có vốn đầu tư nước ngoài ................................................................................................................ 98 Bảng 2.36. GTSX một số ngành công nghiệp Khu vực KT có vốn đầu tư nước ngoài ....................................................................................................... 99 Bảng 2.37. Số cơ sở sản xuất công nghiệp phân theo ngành tỉnh Vĩnh Phúc .. 100 Bảng 2.38. Số cơ sở sản xuất công nghiệp phân theo thành phần kinh tế ......... 101 Bảng 2.39. Diện tích và tỉ lệ lấp đầy KCN phân theo các KCN tỉnh Vĩnh Phúc, năm 2012 .............................................................................................. 104 Bảng 2.40. Số dự án và tổng số vốn đầu tư phân theo các KCN năm 2012 ...... 110 Bảng 2.41. GTSX các KCN tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2005 – 2012 ................ 111 Bảng 2.42. Giá trị xuất khẩu của các KCN tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2005 – 2013 ...................................................................................................... 112 Bảng 2.43. Đóng góp của các KCN vào ngân sách tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2005 – 2013 .......................................................................................... 112 Bảng 2.44. Vị thế công nghiệp của thị xã trong tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2004 – 2012 ...................................................................................................... 113 Bảng 2.45. LĐCN thị xã Phúc Yên giai đoạn 2004 – 2012 .............................. 114 Bảng 3.1. Giá trị sản xuất công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc dự báo 2015 – 2020 .. 124 Bảng 3.2. Tốc độ tăng trưởng GTSXCN tỉnh Vĩnh Phúc dự báo 2015 – 2020 125 Bảng 3.3. Cơ cấu GTSXCN tỉnh Vĩnh Phúc dự báo 2015 – 2020 .................... 126 Bảng 3.4. Phát triển các KCN tỉnh Vĩnh Phúc đến 2020................................... 127
8 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Nhiệt độ và lượng mưa tại trạm Tam Đảo và Vĩnh Yên năm 2012 51 Biểu đồ 2.2. Cơ cấu sử dụng đất tỉnh Vĩnh Phúc năm 2012................................ 52 Biểu đồ 2.3. Dân số và gia tăng dân số tự nhiên tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 .................................................................................................. 53 Biểu đồ 2.4. Quy mô GDP các ngành kinh tế tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 .................................................................................................. 65 Biểu đồ 2.5. Tốc độ tăng trưởng GDP các ngành kinh tế tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ...................................................................................... 66 Biểu đồ 2.6. NSLĐ CN tỉnh Vĩnh Phúc so với các tỉnh/thành trong cả nước năm 2012 (giá hiện hành) ........................................................................ 68 Biểu đồ 2.7. Sự thay đổi thứ hạng của Vĩnh Phúc và các tỉnh vùng ĐBSH trong cơ cấu GTSXCN của cả nước giai đoạn 2000 – 2012 ..................... 69 Biểu đồ 2.8. GTSXCN và tốc độ tăng trưởng CN tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ............................................................................................... 70 Biểu đồ 2.9. GTSXCN tỉnh Vĩnh Phúc so với các tỉnh/thành, năm 2012 ........... 71 Biểu đồ 2.10. Tốc độ tăng trưởng các ngành CN tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ............................................................................................... 72 Biểu đồ 2.11. Sự thay đổi thứ hạng của các ngành công nghiệp cấp II trong cơ cấu GTSXCN của Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012 ...................... 74 Biểu đồ 2.12. Cơ cấu GTSXCN và Tốc độ tăng trưởng một số ngành công nghiệp của tỉnh, năm 2012 ............................................................... 87 Biểu đồ 2.13. Cơ cấu GTSXCN tỉnh Vĩnh Phúc phân theo thành phần kinh tế giai đoạn 2000 – 2012 ...................................................................... 91 Biểu đồ 2.14. Số cơ sở công nghiệp phân theo huyện, thị năm 2012................ 101 Biểu đồ 2.15. Diện tích đất KCN và tỉ lệ lấp đầy của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2005 – 2012 .................................................................................... 103 Biểu đồ 2.16. Số lao động trong các KCN của tỉnh Vĩnh Phúc, năm 2012....... 105 Biểu đồ 2.17. Số dự án và số vốn đầu tư tại KCN tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 1998 – 2012 ............................................................................................. 108 Biểu đồ 3.1. Cơ cấu GTSXCN và Tốc độ tăng trưởng một số ngành công nghiệp của tỉnh dự báo năm 2020 .............................................................. 127
9 DANH MỤC BẢN ĐỒ Biểu đồ 2.1. Bản đồ hành chính tỉnh Vĩnh Phúc............................................ 43 Biểu đồ 2.2. Bản đồ hiện trạng phát triển công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc ...... 116
10
1 MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Công nghiệp là một ngành sản xuất vật chất tạo ra một khối lượng sản phẩm lớn cho nhân loại, nó tạo ra tư liệu sản xuất, tiến hành khai thác tài nguyên và chế biến chúng thành sản phẩm để phục vụ cho sản xuất và đời sống. Công nghiệp là một bộ phận hợp thành nền kinh tế quốc dân. Công nghiệp có vai trò rất lớn trong quá trình thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta trong thời kì hội nhập hiện nay. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng Cộng sản Việt Nam đề ra là “đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại” với tỷ trọng trong GDP của công nghiệp khoảng 40-41%. Những năm gần đây, trong GDP của toàn bộ nền kinh tế, nhóm ngành công nghiệp và xây dựng đã chiếm vị trí ngày càng quan trọng. Giá trị sản xuất công nghiệp theo giá hiện hành là 4.627.733,1 tỉ đồng (2012). Tốc độ tăng GDP của Công nghiệp năm 2012 so với năm 1990 cao gấp trên 7,1 lần, tăng 9,34%/năm, cao hơn nhiều so với tổng GDP trong thời gian tương ứng (4,3 lần và 6,84%/năm). Tỷ trọng công nghiệp-xây dựng trong GDP đã tăng từ 22,67% năm 1990 lên 38,63% năm 2012. Công nghiệp đã trở thành động lực và đầu tàu tăng trưởng của toàn bộ nền kinh tế của nước ta. Vĩnh Phúc là tỉnh nằm ở phía Bắc của vùng Đồng bằng Sông Hồngvới xuất phát điểm là một tỉnh thuần nông, với tỷ trọng giá trị nông nghiệp trên tổng GDP là khá cao, với 44,06%/ năm 1997, 40,68%/ năm 2000, nhưng trong những năm gần đây việc phát triển công nghiệp đã đạt được nhiều thành công vượt bậc vàđược mệnh danh giống như“Bình Dương của miền Bắc”. Trong giai đoạn 2000 -2012 ngành công nghiệp- xây dựng phát triển rất mạnh, đặc biệt là công nghiệp đóng vai trò là nền tảng của nền kinh tế, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh,
2 tạo vị thế mới cho công nghiệp Vĩnh Phúc đối với vùng đồng bằng sông Hồng và với cả nước. Giá trị tăng thêm ngành công nghiệp- xây dựng năm 2000 đạt 1.528 tỷ đồng, năm 2011 đạt 8.617,4 tỷ đồng tăng 16,29% so với năm 2010. Giá trị sản xuất ngành công nghiệp-xây dựng (giá so sánh) tăng từ 5.552 tỷ đồng năm 2000 lên 43.857 tỷ đồng/năm 2010 và 51.157 tỷ đồng/năm 2011. Tốc độ tăng bình quân giai đoạn 2001-2010 đạt 22,9%/năm (vượt mục tiêu kế hoạch giai đoạn 2006-2010 đề ra là 18,5-20%/năm). Năm 2011, giá trị sản xuất ngành công nghiệp (giá so sánh) đạt 49.218 tỷ đồng, tăng 14,08% so với năm 2010 (42.234 tỷ đồng). Tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2006- 2010 tăng 22,64%. Giá trị sản xuất ngành công nghiệp tăng cao do thu hút được nhiều dự án từ khu vực FDI và DDI, các doanh nghiệp đã mở rộng sản xuất, sản lượng các sản phẩm chủ yếu đều tăng cao. Bên cạnh đó, nhiều dự án mới đi vào hoạt động đã góp phần tăng giá trị sản xuất ngành công nghiệp. Vĩnh Phúc đang phấn đấu “đến năm 2015 xây dựng tỉnh Vĩnh Phúc cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp; trở thành tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 và trở thành thành phố Vĩnh Phúc vào những năm 20 của thế kỷ XXI”. Tiếp tục đẩy mạnh thu hút đầu tư và phát triển các Khu công nghiệp: "Lấy phát triển công nghiệp làm nền tảng để tạo ra sự tăng trưởng cao thúc đẩy sự phát triển các khu vực kinh tế khác". Xuất phát từ những thực tế trên, nhận thấy việc tiến hành nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố công nghiệp, đánh giá thực trạng và xây dựng giải pháp phát triển công nghiệp của tỉnh Vĩnh Phúc là việc làm cần thiết. Chính vì lẽ đó, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Phát triển công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2012” để nghiên cứu, những mong đánh giá được tiềm năng, thực trạng và tìm được hướng đi cho phát triển công nghiệp của tỉnh trong những năm tới.
3 2. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ VÀ GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU 2.1. Mục tiêu Trên cơ sở phân tíchthực trạng phát triển công nghiệp của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 - 2012, từ đóđánh giá và đưa ra các định hướng và giải pháp đến năm 2020. 2.2. Nhiệm vụ Để đạt được những mục tiêu nghiên cứu đã đề ra luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau đây: - Tổng quan cơ sở lý luận, thực tiễn phát triển công nghiệp ở Việt Nam và vùng Đồng bằng sông Hồng trong giai đoạn 2000 – 2012 để vận dụng vào việc nghiên cứu tại tỉnh Vĩnh Phúc. - Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố công nghiệp và phân tích thực trạng phát triển công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc. Từ đó, làm sáng tỏ những điểm mạnh và điểm hạn chế đối với việc tổ chức và phát triển công nghiệp của tỉnh. - Đề xuất định hướng và các giải pháp phát triển nhằm khai thác có hiệu quả các nguồn lực để phát triển công nghiệp trong những năm tới 2.3. Giới hạn nghiên cứu - Về nội dung: đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng phát triển công nghiệp theo ba khía cạnh: ngành, thành phần kinh tế và tổ chức lãnh thổ. - Về phạm vi lãnh thổ: toàn bộ tỉnh Vĩnh Phúc (gồm 1 thành phố, 1 thị xã và 7 huyện). - Về thời gian:chủ yếu trong giai đoạn từ 2000 – 2012 và định hướng đến năm 2020. 3. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI 3.1. Ở Việt Nam
4 Từ trước đến nay các công trình nghiên cứu Địa lí công nghiệp ở nước ta nhìn chung là cũng khá nhiều. Phần lớn các nghiên cứu là tập trung các vấn đề về Tổ chức lãnh thổ công nghiệp, cơ sở lí luận và phương pháp nghiên cứu công nghiệp với một số tác giả tiêu biểu như: Lê Thông, Nguyễn Minh Tuệ, Nguyễn Viết Thịnh, Đỗ Thị Minh Đức, Nguyễn Đức Mậu,… Nhiều công trình nghiên cứu có giá trị trong lĩnh vực này đã được thực hiện như đề tài: “Một số vấn đề về địa lí công nghiệp” do Nguyễn Minh Tuệ nghiên cứu năm 1995, “Tổ chức lãnh thổ công nghiệp Việt Nam” do Lê Thông và Nguyễn Minh Tuệ nghiên cứu năm 2000, “Địa lí các ngành công nghiệp trọng điểm ở Việt Nam” do Lê Thông chủ trì nghiên cứu năm 2008,... Ngoài những công trình nghiên cứu chuyên về Địa lí Công nghiệp, còn có những công trình nghiên cứu tổng hợp trong đó cũng đề cập tới phần Địa lí công nghiệp như: “Cơ sở Địa lí kinh tế” do Nguyễn Đức Mậu nghiên cứu năm 1980, “Cơ sở Địa lí kinh tế - xã hội” do Nguyễn Minh Tuệ, Nguyễn Viết Thịnh, Đỗ Thị Minh Đức nghiên cứu năm 1990, “Giáo trình Địa lí kinh tế - xã hội Việt Nam” do Nguyễn Viết Thịnh, Đỗ Thị Minh Đức nghiên cứu năm 2000, “Địa lí kinh tế - xã hội Việt Nam” do Lê Thông chủ trì nghiên cứu năm 2001, “Địa lí kinh tế - xã hội Đại cương” do Nguyễn Minh Tuệ chủ trì nghiên cứu năm 2004,… Ngoài ra, còn có nhiều các công trình nghiên cứu, một số dự án, đề tài tiêu biểu các cấp, một số bài báo và các báo cáo trong các cuộc hội thảo về khoa học Địa lí ở Việt Nam, một số luận văn, luận án, các đề tài về quy hoạch tổng thể phát triển công nghiệp với sự tham gia của các nhà khoa học địa lí trong và ngoài nước. Tiêu biểu như một số luận án tiến sĩ như: “Tổ chức lãnh thổ công nghiệp tỉnh Nghệ An” – Lương Thành Vinh (2011), “Nghiên cứu tổ chức lãnh thổ công nghiệp Tp. Hồ Chí Minh” – Hoàng Công Dũng (2012),… Một số luận văn thạc sĩ như: “Phát triển công nghiệp và tác động của nó lên
5 ô nhiễm môi trường huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An” – Nguyễn Thị Kim Anh (2009), “Phát triển công nghiệp tỉnh Quảng Ninh trong xu thế hội nhập” - Đỗ Thị Lan Hương (2010),… 3.2. Ở Vĩnh Phúc Hiện nay, các công trình nghiên cứu về công nghiệp của tỉnh Vĩnh Phúc cũng chưa nhiều, các công trình nghiên cứu chủ yếu là các báo cáo, quy hoạch như là: “Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp Vĩnh Phúc đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030” do Sở Công thương làm chủ đầu tư,“Quy hoạch phát triển công nghiệp hỗ trợ tỉnh Vĩnh Phúc đến năm 2020, định hướng đến năm 2030” do Sở Công thương kết hợp với Viện nghiên cứu chiến lược, chính sách công nghiệp của Bộ Công thương và các báo cáo của Ban quản lí các khu công nghiệp của tỉnh qua các năm. Việc nghiên cứu đánh giá tổng quan hoạt động phát triển công nghiệp Vĩnh Phúc theo quan điểm Địa lí học có rất ít đề tài nghiên cứu. 4. QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 4.1. Quan điểm nghiên cứu 4.1.1. Quan điểm hệ thống Đây là quan điểm được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu địa lí nói chung và địa lí công nghiệp nói riêng. Theo quan điểm này, mỗi đối tượng nghiên cứu được coi là một hệ thống có nhiều yếu tố cấu thành và có mối quan hệ mật thiết với nhau.Khi nghiên cứu một đối tượng phải đặt nó trong mối tương quan với các đối tượng khác, với các yếu tố trong hệ thống cao hơn cũng như với cấp phân vị thấp hơn.Về khía cạnh lãnh thổ phát triển công nghiệp Vĩnh Phúc được xem là một mắt xích trong hệ thống phát triển công nghiệp của cả nước và của vùng Đồng bằng sông Hồng. Về khía cạnh ngành, là bộ phận trong hệ thống kinh tế - xã hội của toàn tỉnh. Chỉ cần một thay đổi
6 nhỏ của phân hệ sẽ tác động đến hoạt động, phát triển chung của toàn hệ thống. 4.1.2. Quan điểm tổng hợp Đây là quan điểm truyền thống của địa lí học.Theo quan điểm này thì khi đánh giá về điều kiện cho phát triển công nghiệp phải được xem xét một cách tổng hợp kể cả vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên và điều kiện kinh tế - xã hội. Cũng như vậy trong quá trình khái quát về thực trạng phát triển công nghiệp Vĩnh Phúc cũng cần phải phân tích các khía cạnh ngành, thành phần kinh tế và tổ chức lãnh thổ. Từ quan điểm tổng hợp có thể nhìn nhận, đánh giá các đối tượng công nghiệp một cách đồng bộ và xác định được những đặc điểm đặc thù của hệ thống lãnh thổ địa lí. 4.1.3. Quan điểm lãnh thổ Quan điểm này cho rằng, các đối tượng nghiên cứu được phân bố trên phạm vi không gian lãnh thổ nhất định và có đặc điểm riêng, nghiên cứu tìm ra những sự khác biệt trên từng lãnh thổ công nghiệp cụ thể và đặt trong mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau. 4.1.4. Quan điểm lịch sử và viễn cảnh Mỗi một hiện tượng địa lí kinh tế - xã hội nói chung và địa lí công nghiệp nói riêng đều tồn tại trong một thời gian nhất định, nghĩa là có quá trình phát sinh, phát triển và suy vong. Vĩnh Phúc là mảnh đất được khai hoang lâu đời, được coi là cái nôi của người Việt Cổ, truyền thống đầu tranh cách mạng…Công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc thực sự phát triển một cách mạnh mẽ chỉ trong vài năm gần đây. Do đó, khi nghiên cứu về phát triển công nghiệp của tỉnh cần chú ý tới khía cạnh địa lí – lịch sử phát triển công nghiệp của tỉnh trước đây. Và phải phân tích đánh giá sự hình thành và phát triển công nghiệp trong một hoàn cảnh lịch sử cụ thể.
7 4.1.5. Quan điểm phát triển bền vững Quan điểm này, đòi hỏi sự phát triển phải được bền vững về cả ba mặt: kinh tế - xã hội – môi trường. Theo đó, việc khai thác các điều kiện cho việc phát triển công nghiệp đòi hỏi cần phải quan tâm bảo vệ cảnh quan môi trường và chú ý tới đời sống của người dân sở tại.Cần có những biện pháp tổ chức, quản lí chặt chẽ để ngăn ngừa những ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường tự nhiên và xã hội của tỉnh từ hoạt động công nghiệp. 4.2. Phương pháp nghiên cứu của đề tài 4.2.1. Phương pháp thu thập, xử lí phân tích tài liệu Phương pháp này cho phép kế thừa, tích lũy thành tựu của quá khứ. Đây à phương pháp được sử dụng hầu như xuyên suốt trong đề tài, bao gồm 2 giai đoạn: thu thập tài liệu và xử lí tài liệu. Nguồn tài liệu được sử dụng trong đề tài có thể gồm các dạng: tài liệu chuyên khảo, văn bản pháp luật, nghị quyết, quyết định, số liệu thống kê của các cơ quan ban ngành, một số luận văn, luận án, đề tài nghiên cứu, tạp chí khoa học,… Kết quả của quá trình thu nhập và xử lí tài liệu sẽ ảnh hưởng đến kết quả của quá trình nghiên cứu, tính chính xác và tính khoa học của đề tài. 4.2.2. Phương pháp thực địa Sử dụng phương pháp này để có cái nhìn trực quan, xác thực và toàn diện về vấn đề, tránh được những kết luận chủ quan, thiếu cơ sở thực tiễn và có cơ sở để so sánh, kiểm chứng độ chính xác của những tài liệu thu thập trong phòng. Quá trình thực hiện đề tài đòi hỏi phải tiến hành nhiều đợt thực địa đến các xí nghiệp công nghiệp, khu công nghiệp. Từ những kết quả thu được từ việc thực địa là cơ sở để đánh giá ban đầu và thẩm định lại một số nhận định trong quá trình nghiên cứu.
8 4.2.3. Phương pháp bản đồ - GIS Chúng tôi đã sử dụng một hệ thống bản đồ chức năng để nghiên cứu bao gồm bản đồ tự nhiên, kinh tế - xã hội, cơ sở hạ tầng, quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội…Đề tài sẽ xây dựng hệ thống các bản đồ về thực trạng phát triển và phân bố công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc, đề tài sử dụng công nghệ GIS để xây dựng hệ thống bản đồ để đảm bảo tính chính xác và khoa học. 4.2.4. Phương pháp toán Đề tài cũng sử dụng phương pháp toán kinh tế trong việc tính toán cân đối các bảng biểu, số liệu thống kê để cho phù hợp với hướng nghiên cứu của đề tài. 5. ĐÓNG GÓP CHỦ YẾU CỦA ĐỀ TÀI - Tổng quan và hệ thống hóa vấn đề lí luận và thực tiễn về Địa lí công nghiệp, trên cơ sở đó vận dụng vào nghiên cứu cụ thể ở tỉnh Vĩnh Phúc. - Đánh giá được những thuận lợi và khó khăn của các điều kiện phát triển công nghiệp ở tỉnh Vĩnh Phúc.Đưa ra được bức tranh về phát triển và phân bố công nghiệp của tỉnh. - Đưa ra một số giải pháp góp phần khai thác hiệu quả các điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội để phục vụ cho việc phát triển công nghiệp của tỉnh Vĩnh Phúc. 6. CẤU TRÚC LUẬN VĂN Luận văn gồm các phần: phần mở đầu, phần nội dung, phần kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục. Trong đó Phần Nội Dung của luận văn sẽ được trình bày trong 3 chương: - Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn về phát triển công nghiệp. - Chương 2: Các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng phát triển công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc.
9 - Chương 3: Định hướng và giải pháp phát triển công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc đến năm 2020.