Luận văn Thạc sĩ: Giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức theo tư tưởng Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:131

Thêm vào BST

Báo xấu

89
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung chính của luận văn là vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên để đề ra một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức nhằm hình thành ở họ những phẩm chất đạo đức cần thiết. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ: Giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức theo tư tưởng Hồ Chí Minh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------- TRỊNH TỐ ANH GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC TỈNH THANH HÓA THEO TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Hà Nội - 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------- TRỊNH TỐ ANH GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC TỈNH THANH HÓA THEO TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH Luận văn thạc sĩ chuyên ngành: Hồ Chí Minh học Mã số: 60 31 02 04 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Minh Trƣởng Hà Nội - 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Trần Minh Trưởng. Các số liệu trong luận văn là trung thực. Các kết quả trong luận văn đều có nguồn gốc rõ ràng, tin cậy. Tác giả luận văn Trịnh Tố Anh
LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng gửi đến các quý thầy cô giáo Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn, khoa khoa học chính trị lời cảm ơn, lòng biết ơn sâu sắc về quá trình đào tạo trong suốt 2 năm học cao học vừa qua. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn về sự chỉ bảo tận tình và chu đáo của thầy giáo hướng dẫn - PGS.TS. Trần Minh Trưởng; sự hỗ trợ, động viên của gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã giúp tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp thạc sĩ này. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các cơ quan: Thư viện quốc gia, phòng công tác học sinh sinh viên trường Đại học Hồng Đức, Đoàn thanh niên, Hội sinh viên trường Đại học Hồng Đức… đã cung cấp những tài liệu quan trọng, quý báu cho tôi hoàn thành đề tài. Thanh Hóa, tháng năm 2015 Học viên Trịnh Tố Anh
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu ................................................................................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................... 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 7 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu................................................................... 8 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn .................................................................... 9 7. Kết cấu của luận văn .................................................................................................... 9 Chƣơng 1. TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO THANH NIÊN - SINH VIÊN ...................................................................................... 10 1.1. Một số khái niệm ................................................................................................... 10 1.1.1. Đạo đức ................................................................................................................ 10 1.1.2. Đạo đức Hồ Chí Minh .......................................................................................... 12 1.1.3. Giáo dục đạo đức.................................................................................................. 14 1.1.4. Thanh niên - sinh viên .......................................................................................... 16 1.2. Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên ......... 18 1.2.1. Tầm quan trọng của giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên ....................... 18 1.2.2. Nội dung giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên ........................................ 18 1.2.3. Phương pháp giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên ................................. 27 Tiểu kết chương 1.......................................................................................................... 32 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG ĐẠO ĐỨC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC HIỆN NAY ............................................................................................. 33 2.1. Vài nét về tình hình sinh viên của Trƣờng Đại học Hồng Đức ......................... 33
2.2. Thực trạng đạo đức sinh viên và công tác giáo dục đạo đức của trƣờng Đại học Hồng Đức hiện nay ................................................................................................ 37 2.2.1. Thực trạng đạo đức của sinh viên trường Đại học Hồng Đức ............................. 37 2.2.1.1. Mặt tích cực trong đạo đức của sinh viên trường đại học Hồng Đức ............... 37 2.2.1.2. Mặt hạn chế trong đạo đức của sinh viên trường đại học Hồng Đức ............... 45 2.2.2. Thực trạng công tác giáo dục đạo đức của trường Đại học Hồng Đức ............... 50 2.2.2.1. Mặt tích cực trong công tác giáo dục đạo đức của trường đại học Hồng Đức . 50 2.2.2.2. Mặt hạn chế trong công tác giáo dục đạo đức của trường đại học Hồng Đức .. 53 2.3. Nguyên nhân của thực trạng đạo đức và giáo dục đạo đức trong trƣờng Đại học Hồng Đức hiện nay ................................................................................................ 55 2.4. Những yêu cầu đòi hỏi đối với công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên trƣờng Đại học Hồng Đức ........................................................................................................ 69 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................................... 72 Chƣơng 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC THEO TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH ............ 73 3.1. Giải pháp về mặt nhận thức ................................................................................. 73 3.1.1 Tăng cường tuyên truyền giáo dục về đạo đức công dân cho sinh viên ............... 73 3.1.2. Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục phẩm chất đạo đức cách mạng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên ..................................................................................... 75 3.1.3. Phát huy tinh thần tự học tập, tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của sinh viên ........................................................................................................................................ 82 3.2. Giải pháp về mặt tổ chức thực hiện ..................................................................... 83 3.2.1. Giáo dục đạo đức cho sinh viên thông qua các phong trào mang ý nghĩa chính trị - xã hội ............................................................................................................................ 83 3.2.2. Xây dựng những tấm gương sáng về đạo đức; đẩy mạnh công tác thi đua, khen thưởng trong các hoạt động của nhà trường ................................................................... 86 3.2.3. Đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy đạo đức cho sinh viên .................... 92
3.2.4. Kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và các đoàn thể xã hội trong việc giáo dục, rèn luyện đạo đức cho sinh viên ..................................................................... 94 3.2.5. Tổ chức, phát động sinh viên đấu tranh chống lại các biểu hiện suy thoái về đạo đức trong nhà trường và ngoài xã hội .......................................................................... 103 Tiểu kết chương 3........................................................................................................ 107 KẾT LUẬN ................................................................................................................. 109 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 112 PHỤ LỤC .................................................................................................................... 119
DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN VĂN Trang Bảng 2.1: Kết quả khảo sát về lòng yêu nước, tự hào dân tộc của sinh viên trường Đại học Hồng Đức ................................................................................................................ 37
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hệ thống di sản tư tưởng quý báu mà Hồ Chí Minh để lại cho dân tộc ta rất to lớn, đồ sộ, bao gồm nhiều lĩnh vực của đời sống như: kinh tế, chính trị, văn hóa, khoa học, giáo dục, tôn giáo, tín ngưỡng..., song lĩnh vực mà Người đề cập nhiều nhất chính là tư tưởng, đạo đức. Hồ Chí Minh đã khởi xướng, tiến hành xây dựng nền đạo đức mới - đạo đức cách mạng. Đặc biệt, Hồ Chí Minh rất quan tâm tới vấn đề giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên. Đánh giá về vai trò của thanh niên - sinh viên Người đã nhấn mạnh: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên” [11, tr.216]. Bởi vậy, giáo dục đạo đức cho thanh niên sinh viên được Hồ Chí Minh coi là một vấn đề có ý nghĩa chiến lược đối với cách mạng Việt Nam. Trong Di chúc, Người căn dặn rõ: “Thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng phải có kế hoạch đào tạo bồi dưỡng họ thành những người kế tục sự nghiệp cách mạng vừa hồng vừa chuyên. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc làm rất quan trọng và rất cần thiết” [20, tr.612]. Hiện nay, sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của đất nước ta đang diễn ra trong bối cảnh toàn cầu hóa, mở cửa hội nhập quốc tế. Sinh viên là lớp người đang trong quá trình hoàn thiện, khẳng định nhân cách và tài năng của mình nên họ chịu nhiều ảnh hưởng tích cực cũng như tiêu cực của cơ chế thị trường và việc hội nhập kinh tế thế giới. Việc mở cửa, giao lưu quốc tế đã tạo điều kiện thuận lợi để sinh viên tiếp thu các giá trị đạo đức tốt đẹp của các dân tộc khác nhằm bổ sung và không ngừng hoàn thiện nhân cách, lối sống của mình; tiếp thu và làm chủ các tiến bộ khoa học - kỹ thuật hiện đại, tri thức mới... Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Sinh viên Việt Nam lần thứ IX (28/12/3013) đã khẳng định: hầu hết sinh viên kế thừa và phát huy những giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc, có lối 1
sống lành mạnh, trung thực, đoàn kết, nhân ái và có tinh thần cộng đồng; có động cơ học tập nghiêm túc và tích cực, chủ động trong học tập, nghiên cứu khoa học, tích lũy kiến thức, rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp nhằm đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. Tuy nhiên, bên cạnh đó, hiện nay vấn đề đạo đức của sinh viên cũng nảy sinh nhiều yếu tố tiêu cực. Nhiều sinh viên chạy theo lối sống theo kiểu Tây hoá, Mỹ hoá, lối sống thực dụng, xa rời các giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc; có thái độ thờ ơ, bàng quan trước các sự kiện kinh tế, chính trị của đất nước; sa vào các tệ nạn xã hội: rượu chè, cờ bạc, trộm cướp, ma túy, mại dâm... Đánh giá những hạn chế về vấn đề đạo đức của sinh viên, Nghị quyết Trung ương lần thứ Hai của Đảng khóa VIII nhấn mạnh: “Đặc biệt đáng lo ngại là một bộ phận học sinh, sinh viên có tình trạng suy thoái về đạo đức, mờ nhạt về lý tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp vì tương lai của bản thân và đất nước” [6, tr.24]. Trước thực trạng đó, vấn đề giáo dục đạo đức cho sinh viên Việt Nam đang có tính cấp thiết cả về lý luận lẫn thực tiễn, đòi hỏi sự quan tâm, chú ý của các nhà nghiên cứu, các nhà lãnh đạo quản lý, các tổ chức, cơ quan giáo dục - đào tạo và toàn xã hội. Trong xu thế chung của sinh viên cả nước, một bộ phận không nhỏ sinh viên trường đại học Hồng Đức tỉnh Thanh Hóa hiện nay cũng đang có những biểu hiện suy thoái về đạo đức như: thờ ơ với các vấn đề chính trị, các hoạt động xã hội, mơ hồ về lý tưởng cách mạng, chưa có ý chí phấn đấu, xác định động cơ học tập không đúng, vi phạm kỷ luật học tập... Vì vậy, vấn đề nghiên cứu, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên vào việc giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức hiện nay là yêu cầu khách quan, tất yếu và cấp bách nhằm hoàn thiện nhân cách, phẩm chất đạo đức, lối sống tốt đẹp, lành mạnh cho sinh viên, góp phần trong việc nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức của sinh viên cả nước. 2
Giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh là một đề tài thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trong nước. Nhìn chung những tài liệu tham khảo là những công trình nghiên cứu sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức và giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên; tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên; các giải pháp nâng cao hiệu quả việc giáo dục đạo đức cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên, nghiên cứu, đánh giá về thực trạng đạo đức của sinh viên trường đại học Hồng Đức; từ đó đưa ra các phương hướng, giải pháp nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức tỉnh Thanh Hóa hiện nay trên cơ sở tư tưởng Hồ Chí Minh thì chưa có một công trình nghiên cứu chuyên sâu nào. Vậy đạo đức là gì? Hồ Chí Minh đã đưa ra những quan điểm như thế nào về đạo đức và giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên? hiện nay vấn đề đạo đức của sinh viên trường đại học Hồng Đức có những mặt tích cực nào cần tiếp tục phát huy và các hạn chế nào cần khắc phục? để tiếp tục nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức theo tư tưởng Hồ Chí Minh thì phải làm gì? Đó là những câu hỏi cần đặt ra trong quá trình nghiên cứu, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào việc giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức. Với những lý do trên, tôi đã lựa chọn đề tài: “Giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức theo tư tưởng Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn thạc sĩ của chuyên ngành Hồ Chí Minh học. 2. Tình hình nghiên cứu Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức; giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên và vấn đề giáo dục đạo đức cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay đã thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu khoa học thuộc các lĩnh vực khác 3
nhau, với những khía cạnh, những cách tiếp cận khác nhau. Căn cứ vào nội dung có thể chia thành các nhóm như sau: 2.1. Nhóm các công trình, bài viết tạp chí nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức, về giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên Bùi Đình Phong (chủ biên), Tư tưởng Hồ Chí Minh (Hỏi- Đáp), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 2011. Đinh Xuân Lâm - Bùi Đình Phong, “Giá trị trường tồn của tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong lòng nhân loại tiến bộ”, Tạp chí Thông tin lý luận, số 12, 1995. Đoàn Nam Đàn, Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh niên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002. Hoàng Chí Bảo, Văn hóa đạo đức Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Hà Nội, 2013. Lâm Quốc Tuấn - Trần Văn Toàn, “Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức vừa “hồng” vừa “chuyên” cho thanh niên trí thức”, Tạp chí Lý luận chính trị, số 10, 2005. Lê Sỹ Thắng, “ Kế thừa tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong công cuộc đổi mới ở Việt Nam hiện nay”, Tạp chí Triết học, số 5, 2002. Nguyễn Văn Truy (chủ biên), Hồ Chí Minh về đạo đức, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1993. Quang Vinh, Trần Kim Duyên, Văn Song, Hồ Chí Minh về giáo dục và tổ chức thanh niên, Nxb Thanh niên, Hà Nội, 2005 Song Thành, Hồ Chí Minh nhà tư tưởng lỗi lạc, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội, 2005. 4
Trần Quy Nhơn, Tư tưởng Hồ Chí Minh về bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau, Nxb Giáo dục, 2004. Văn Tùng, Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh niên, Nxb Thanh niên, Hà Nội, 1999 Văn Tùng, Tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên và công tác thanh niên, Nxb Thanh niên, Hà Nội, 2006 Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đã trình bày có hệ thống những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức: nguồn gốc tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức, vai trò của đạo đức, các chuẩn mực đạo đức cách mạng, các nguyên tắc xây dựng đạo đức mới. Đồng thời, các công trình nghiên cứu trên cũng đã nghiên cứu một cách khá toàn diện tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò, trách nhiệm lớn lao của tầng lớp thanh niên đối với đất nước; phân tích cụ thể tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên, những nội dung, phương pháp giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên trong tư tưởng Hồ Chí Minh. 2.2. Nhóm các công trình, đề tài khoa học nghiên cứu vấn đề giáo dục dạo đức cho sinh viên hiện nay Đặng Quang Thành, “Xây dựng lối sống có văn hóa của Thanh niên Thành phố Hồ Chí Minh”, Luận án tiến sĩ, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2005. Hoàng Anh, “Vấn đề xây dựng nhân cách đạo đức sinh viên trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay”, Luận văn thạc sĩ Triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2001. Lương Thị Bích Ngọc, “Giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học kỹ thuật công nghiệp Thái Nguyên hiện nay theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh”, luận văn thạc sĩ Hồ Chí Minh học, trường đại học khoa học xã hội và nhân văn, Hà Nội, 2013. 5
Phạm Đình Nghiệp, Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam trong tình hình mới, Nxb Thanh niên, Hà Nội, 2000. Trần Hậu Kiêm - Đoàn Đức Hiếu, Hệ thống phạm trù đạo đức học và giáo dục đạo đức cho sinh viên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004. Trần Sỹ Phán, “Giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”, Luận án tiến sĩ Triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 1999. Võ Minh Tuấn, Giáo dục ý thức đạo đức cho sinh viên Việt Nam hiện nay, Nxb Thanh niên, Hà Nội, 2005. Trong các công trình, đề tài khoa học trên, hầu hết các tác giả đã đề cập tới các vấn đề như: vai trò, trách nhiệm của sinh viên trong giai đoạn hiện nay; sự cần thiết phải giáo dục đạo đức cho sinh viên; đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc giáo dục đạo đức cho sinh viên hiện nay… Tóm lại, tất cả các công trình, bài viết tạp chí, đề tài khoa học nói trên đều đã đề cập đến tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức và giáo dục đạo đức cho thanh niên, tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức cho sinh viên và các giải pháp nâng cao hiệu quả việc giáo dục đạo đức cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên, nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức và vận dụng vào việc giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức tỉnh Thanh Hóa hiện nay là một vấn đề đang cần được đi sâu nghiên cứu hơn nữa. 3. Mục đích và nhiệm vụ - Mục đích nghiên cứu của luận văn: 6
Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên để đề ra một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức nhằm hình thành ở họ những phẩm chất đạo đức cần thiết. - Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ sau: + Phân tích rõ những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên + Đánh giá những mặt tích cực cũng như những hạn chế về đạo đức của sinh viên trường đại học Hồng Đức; nguyên nhân của các thành tựu và hạn chế, yếu kém đó; nêu những yêu cầu đặt ra trong vấn đề giáo dục đạo đức. + Đề xuất các giải pháp chủ yếu để tiếp tục nâng cao hiệu quả việc giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức theo tư tưởng Hồ Chí Minh. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho sinh viên trường đại học Hồng Đức. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn tác giả chỉ tập trung nghiên cứu nghiên cứu một số nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức; giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên; vấn đề đạo đức của sinh viên trường đại học Hồng Đức 7
trong giai đoạn hiện nay; đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả việc giáo dục đạo đức cho sinh viên đại học Hồng Đức tỉnh Thanh Hóa. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn chủ yếu dựa trên quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về đạo đức, giáo dục và giáo dục đạo đức cho sinh viên Việt Nam. Ngoài ra, tác giả còn sử dụng các công trình khoa học khác có liên quan đến đề tài nhằm làm sáng tỏ tầm quan trọng, nội dung, ý nghĩa của việc giáo dục đạo đức cho sinh viên Việt Nam hiện nay (qua thực tế ở trường đại học Hồng Đức tỉnh Thanh Hóa). 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Triết học Mác - Lênin và những phương pháp nghiên cứu cụ thể như phân tích, so sánh, tổng hợp, thống kê, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản liên quan đến đề tài. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp phỏng vấn: trò chuyện trao đổi với sinh viên để đánh giá nhận thức, hành vi, thái độ, của sinh viên về vấn đề đạo đức và giáo dục đạo đức tại trường Đại học Hồng Đức. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: tìm hiểu thực trạng, nhận thức của sinh viên trường Đại học Hồng Đức thông qua các câu hỏi trắc nghiệm trên phiếu điều tra Phương pháp xử lý thông tin: thống kê, xử lý số liệu thu thập được. 8
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Luận văn góp phần nghiên cứu, phân tích, khái quát hóa tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cho thanh niên - sinh viên. - Kết quả nghiên cứu của luận văn cung cấp thêm những luận cứ khoa học trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện các chương trình hành động của Hội sinh viên, Đoàn thanh niên, phòng công tác học sinh - sinh viên trường đại học Hồng Đức tỉnh Thanh Hóa. - Ngoài ra, luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo để lồng ghép vấn đề giáo dục đạo đức cho sinh viên trong giảng dạy tư tưởng môn học Hồ Chí Minh ở trường đại học Hồng Đức tỉnh Thanh Hóa hiện nay. 7. Kết cấu của luận văn Kết cấu luận văn gồm: Phần mở đầu; nội dung; kết luận; danh mục tài liệu tham khảo. Phần nội dung của luận văn gồm 3 chương, 8 tiết. 9
Chƣơng 1 TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO THANH NIÊN - SINH VIÊN 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Đạo đức Đạo đức là một trong những hình thái sớm nhất của ý thức xã hội bao gồm những nguyên lý, quy tắc chuẩn mực điều tiết hành vi của con người trong quan hệ với người khác và với cộng đồng. Theo Từ điển Tiếng Việt, đạo đức là những tiêu chuẩn, nguyên tắc được dư luận xã hội thừa nhận, quy định hành vi, quan hệ của con người đối với nhau và đối với xã hội. Ở phương Tây, danh từ đạo đức bắt nguồn từ tiếng Latinh là “mos”, “moris”, nghĩa là phong tục, tập quán. Đạo đức còn có gốc từ tiếng Hy Lạp là “ethicos”, cũng có nghĩa là thói quen, tập quán. Như vậy, khi nói đến đạo đức là nói đến những thói quen, tập quán sinh hoạt và ứng xử của con người trong quan hệ cộng đồng, xã hội. Thời phong kiến ở phương Tây, tư tưởng đạo đức thường xuất phát từ những tín điều trong Kinh thánh (Thiên chúa giáo) và có tác dụng nhất định trong việc điều chỉnh hành vi con người. Ở phương Đông, tư tưởng Đức trị được đề cao từ thời Xuân thu, thể hiện trong Tứ thư, Ngũ kinh mà người đề xướng đầu tiên là Khổng tử. Theo các học thuyết về đạo đức của người Trung Quốc cổ đại, đạo có nghĩa là con đường, đường đi, là đường sống của con người trong xã hội. Đức dùng để nói đến nhân đức, đức tính và nhìn chung đức là biểu hiện của đạo, là đạo nghĩa, là nguyên tắc luân lý. Theo đó, đạo đức chính là những yêu cầu, những nguyên tắc do cuộc sống đặt ra mà con người phải tuân theo. 10
Từ tầng lớp thị dân thời phong kiến, một giai cấp mới hình thành, đó là giai cấp tư sản. Với các cuộc phát kiến địa lý, các phát minh mới về công nghệ, với cuộc cải cách tôn giáo, với sự xuất hiện những thành tựu huy hoàng trong văn học - nghệ thuật, giai cấp tư sản dần dần chiếm lĩnh vũ đài chính trị, tạo ra các cuộc cách mạng tư sản, đưa nhân loại vào thời đại của văn minh Tư bản chủ nghĩa. Đạo đức tư sản ra đời là một nấc thang, một sự tiến bộ vượt xa đạo đức phong kiến. Nó đã kiên quyết chống lại đạo đức phong kiến - tôn giáo, đồng thời nhiệt thành đề cao tự do cá nhân trong lĩnh vực đạo đức. Nhưng khi giai cấp tư sản đã củng cố được địa vị của mình thì với quan hệ tư hữu tư bản chủ nghĩa và quan hệ thị trường theo cơ chế bóc lột giá trị thặng dư, đạo đức tư sản và hệ tư tưởng luân lý của nó đã nhanh chóng bỏ rơi những lý tưởng đạo đức đích thực được nêu ra lúc ban đầu. Lịch sử và hiện trạng đạo đức tư sản đã và đang xác nhận: giữa lý luận luân lý tư sản và hiện thực đạo đức tư sản càng ngày càng cách xa nhau, trái ngược nhau. Nguyên tắc đạo đức lúc này là chủ nghĩa cá nhân tư sản. Cơ sở kinh tế của nguyên tắc đạo đức đó là quyền sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất được nhà nước tư sản bảo vệ. Sự ra đời và phát triển của đạo đức học mác - xít thực sự đã tạo nên một cuộc cách mạng trong lĩnh vực đời sống đạo đức xã hội. Theo Mác và Ăngghen, đạo đức là hình thái ý thức xã hội phản ánh một lĩnh vực riêng biệt trong tồn tại xã hội của con người. Đạo đức học mác - xít phủ nhận ất cả những quan điểm cho rằng đạo đức đứng trên và đứng ngoài lịch sử xã hội loài người. Đạo đức chỉ có thể bắt nguồn từ hiện thực cuộc sống của chính con người và phục vụ trở lại cuộc sống đó. Đi tìm lời giải về nguồn gốc, bản chất của đạo đức từ chính đời sống lao động của con người là cách tiếp cận khoa học nhất của đạo đức học mác - xít mà các quan điểm trước đây không có được. Ph.Ănghen cho rằng: “Chung qui lại thì mọi thuyết đạo đức đã có từ trước tới nay đều là sản phẩm của tình hình kinh tế - xã hội lúc bấy giờ”[32, tr.137]. Theo các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin, đạo đức xét đến cùng là sự phản ánh của các 11
quan hệ xã hội. Giá trị đạo đức được xác định ở chỗ nó phục vụ cho tiến bộ xã hội vì hạnh phúc của con người. “Đạo đức giúp cho xã hội loài người tiến lên trình độ cao hơn, thoát khỏi ách bóc lột lao động”[59, tr.371]. Các Mác, Ph.Ăngghen là những người đầu tiên nêu ra khái niệm đạo đức vô sản. V.I.Lênin là người đầu tiên nêu ra khái niệm đạo đức cộng sản. Bàn về đạo đức cộng sản chủ nghĩa, Lênin cho rằng: “Đó là những gì góp phần phá hủy xã hội cũ của bọn bóc lột và góp phần đoàn kết tất cả những người lao động chung quanh giai cấp vô sản đang sáng tạo ra xã hội mới của những người cộng sản”[58, tr. 214]. Đây là một quan niệm mang tính cách mạng và khoa học về đạo đức mà quan niệm của các tôn giáo và các nền đạo đức khác không thể đạt tới. 1.1.2. Đạo đức Hồ Chí Minh Trên cơ sở kế thừa và phát triển các giá trị đạo đức truyền thống, tinh hoa nhân loại, đứng vững trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, vận dụng phù hợp với điều kiện Việt Nam, Hồ Chí Minh đã tiến hành một cuộc cách mạng về đạo đức ở Việt Nam, khởi xướng xây dựng nền đạo đức mới - đạo đức cách mạng. Đó là các chuẩn mực, giá trị đạo đức hướng tới giải phóng nhân dân lao động khỏi áp bức, bóc lột, đưa lại cuộc sống tự do, hạnh phúc cho tất cả mọi người. Về đạo đức cách mạng, Hồ Chí Minh nói: "Đạo đức đó không phải là đạo đức thủ cựu. Nó là đạo đức mới, đạo đức vĩ đại, nó không vì danh vọng của cá nhân, mà vì lợi ích chung của Đảng, của dân tộc, của loài người"[12, tr.292]. Vai trò của đạo đức cách mạng: Hồ Chí Minh khẳng định đạo đức là cái gốc của người cách mạng: “Sức có mạng mới gánh được nặng và đi được xa. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”. [17, tr.601]. 12