Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng công tác thanh tra hoạt động sư phạm của giáo viên trung học phổ thông tỉnh Cà Mau

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

94
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng công tác thanh tra hoạt động sư phạm của giáo viên trung học phổ thông tỉnh Cà Mau nghiên cứu thực trạng và đưa ra giải pháp phát công tác thanh tra hoạt động sư phạm của giáo viên trung học phổ thông tỉnh Cà Mau.triển

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng công tác thanh tra hoạt động sư phạm của giáo viên trung học phổ thông tỉnh Cà Mau

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH THÁI KHẮC SƠN THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THANH TRA HOẠT ĐỘNG SƯ PHẠM CỦA GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH CÀ MAU Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN XUÂN ĐÀM Thành phố Hồ Chí Minh – 2009
LỜI CẢM ƠN Chúng tôi xin chân thành cảm ơn: Ban Lãnh đạo trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, các phòng ban chức năng, đặc biệt là Phòng Khoa học Công nghệ - Sau đại học và Khoa Tâm lý – Giáo dục học của trường đã tạo điều kiện thuận lợi cho chúng tôi trong suốt quá trình chúng tôi theo học Cao học Quản lý Giáo dục khóa 16; Các Giáo sư, Phó giáo sư, Tiến sĩ và các thầy cô giáo đã tận tình dạy dỗ, truyền đạt kiến thức cho chúng tôi; Ủy ban Nhân dân tỉnh Cà Mau, Sở Giáo dục – Đào tạo tỉnh Cà Mau và bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ, hỗ trợ tích cực cho chúng tôi trong suốt quá trình chúng tôi học tập và thực hiện luận văn. Chúng tôi có lời cảm ơn đặc biệt đến Tiến sĩ Nguyễn Xuân Đàm đã dành nhiều công sức chỉ bảo, hướng dẫn chúng tôi hoàn thành luận văn này Tp. Hồ Chí Minh, tháng 5 năm 2009 Thái Khắc Sơn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BTTHPT Bổ túc Trung học phổ thông CBTT Cán bộ thanh tra CHXHCNVN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam CN Công nghệ CNTT Công nghệ thông tin CSVCKT Cơ sở vật chất kỹ thuật CTVTT Cộng tác viên thanh tra ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long ĐG Đánh giá GDCD Giáo dục công dân GDCN-ĐTBD Giáo dục chuyên nghiệp- Đào tạo bồi dưỡng GD-ĐT Giáo dục Đào tạo GV Giáo viên HĐSP Hoạt động sư phạm HN Hướng nghiệp HS Học sinh KT&KĐCLGD Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục KT-XH Kinh tế xã hội NN Ngoại ngữ QLGD Quản lý Giáo dục SL Số lượng TD Thể dục THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TTV Thanh tra viên TTGDTX. Trung tâm Giáo dục thường xuyên
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hơn nửa thế kỷ qua, nền giáo dục nước ta đã đạt được những thành tựu đáng tự hào, góp phần quan trọng trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, nền giáo dục chúng ta còn có nhiều khiếm khuyết, yếu kém cần phải khắc phục. Để phát huy những thành tựu đã đạt được, cũng như khắc phục có hiệu quả những yếu kém, để đưa sự nghiệp GD-ĐT phát triển, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước Đại hội X của Đảng đã đưa ra định hướng lớn nhằm tiếp tục đổi mới toàn diện chất lượng giáo dục đào tạo như sau : Nâng cao chất lượng toàn diện; đổi mới cơ cấu tổ chức, cơ chế quản lý, nội dung, phương pháp dạy và học; tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát các hoạt động giáo dục. Như vậy muốn đổi mới chất lượng giáo dục đào tạo tất yếu phải đổi mới quản lý giáo dục, đặc biệt là đổi mới thanh tra giáo dục. Để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo chúng ta phải nâng cao chất lượng nhà trường, thông qua nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên (GV), bởi vì GV là nhân tố quyết định sự thành bại của giáo dục. Chúng ta có rất nhiều cách để nâng cao chất lượng đội ngũ GV, trong đó bao gồm cả công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV. Kể từ năm học 2006-2007, ngành giáo dục tiến hành thực hiện Nghị quyết Đại hội X: đổi mới mạnh mẽ giáo dục mầm non và giáo dục phổ thông - kết hợp việc tổ chức phân ban với tự chọn ở trung học phổ thông, trên cơ sở làm tốt công tác hướng nghiệp và phân luồng từ trung học cơ sở. Như vậy yêu cầu nâng cao chất lượng đối với GV trung học phổ thông là một vấn đề cấp bách, cần thiết. Có thể nói rằng chất lượng cấp trung học phổ thông (THPT) là phản ánh toàn bộ quá trình giáo dục đào tạo của nhà trường phổ thông, là sự chuẩn bị cho HS chuyển sang một giai đoạn đào tạo mới – giai đoạn học lên đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp hay trung cấp nghề. Từ thực tế trên, chúng tôi cho rằng công tác quản lý nhà trường THPT, trong đó có công tác thanh tra, kiểm tra là khâu hết sức quan trọng. Thanh tra Sở GD-ĐT Cà Mau, nhiều năm qua tiến hành công tác thanh tra toàn diện nhà trường THPT nói chung, cũng như thanh tra hoạt động sư phạm của giáo viên (HĐSP của GV) THPT nói riêng, đã đạt được một số kết quả đáng kể, song trong hoạt động của mình vẫn còn có nhiều hạn chế, khó khăn, đặc biệt là công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV THPT. Vì vậy, yêu cầu bức xúc hiện nay là phải nghiên cứu thực
trạng công tác thanh tra HĐSP của GV THPT tỉnh Cà Mau, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng của công tác thanh tra HĐSP của GV, để qua thanh tra đánh giá, tư vấn thúc đẩy, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT, cũng như giúp các cấp quản lý giáo dục quản lí, sử dụng, bồi dưỡng và đãi ngộ họ một cách thoả đáng, hợp lí hơn. Từ những nguyên do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu “Thực trạng công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV THPT tỉnh Cà Mau”, hầu mong góp phần nâng cao chất lượng các trường THPT tỉnh Cà Mau trong giai đoạn mới. 2. Mục đích nghiên cứu Khi nghiên cứu đề tài này, chúng tôi hướng đến những mục đích sau: Một là: Nghiên cứu thực trạng công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV THPT tỉnh Cà Mau. Hai là: Từ thực trạng công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV THPT tỉnh Cà Mau, luận văn đề xuất một số biện pháp từ đó nâng cao hiệu lực và hiệu quả hoạt động của công tác này ở địa phương. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Khách thể nghiên cứu của đề tài là Công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV THPT tỉnh Cà Mau. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: Thực trạng công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV THPT tỉnh Cà Mau; 4. Giả thuyết nghiên cứu Phải chăng công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV THPT tỉnh Cà Mau trong thời gian qua đã góp một phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng giáo dục– đào tạo của tỉnh nhà như : giúp GV THPT có biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động sư phạm; xác định một trong những căn cứ quan trọng, giúp cho các cấp QLGD trong việc bố trí sử dụng, đào tạo bồi dưỡng và đãi ngộ GV ... Có thể, hiệu quả của công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV THPT ở Cà Mau còn nhiều tồn tại về các mặt: cách thức tiến hành thanh tra; trình độ nghiệp vụ của cán bộ thanh tra, sự quan tâm đến HĐSP của cán bộ QLGD các cấp ... Phải chăng, khi
chúng ta đưa ra được các biện pháp về tổ chức và hoạt động của: Thanh tra Sở; Hiệu trưởng các trường THPT; GV THPT ... thì chúng ta có thể khắc phục được những tồn tại trên. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Chúng tôi xác định nhiệm vụ nghiên cứu đề tài bao gồm: Một là: Nghiên cứu cơ sở lý luận liên quan đến đề tài. Hai là: Khảo sát, phân tích, đánh giá về thực trạng công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV THPT tỉnh Cà Mau. Ba là: Đề xuất một số biện pháp công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV THPT tỉnh Cà Mau. 6. Phương pháp nghiên cứu Tuỳ theo từng chương, từng phần, luận văn được sử dụng một hay một số các phương pháp nghiên cứu sau: 6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận Bao gồm các phương pháp phân tích tổng hợp tư liệu 6.2 . Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Bao gồm các phương pháp: - Phương pháp điều tra bằng phiếu trưng cầu ý kiến; - Phương pháp quan sát, trò chuyện; - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm để đánh giá chất lượng. 6.3. Các phương pháp hỗ trợ khác. Phương pháp chuyên gia, phương pháp thống kê. 7. Phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu Công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV THPT tỉnh Cà Mau tại 13 trường đã được thanh tra HĐSP của GV và đại diện cho các loại hình trường THPT ở tỉnh Cà Mau bao gồm: THPT Tắc Vân, THPT Nguyễn Việt Khái, THPT Hồ Thị Kỷ, THPT Cà Mau, THPT Trần Văn Thời, THPT Huỳnh Phi Hùng, THPT Thới Bình, THPT Nguyễn Văn Nguyễn, THPT U Minh, THPT Cái Nước, THPT Đầm Dơi, THPT Phan Ngọc Hiển, THPT Nguyễn Thị Minh Khai 8. Kết cấu luận văn Ngoài các phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn này được tổ chức thành ba chương:
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Sơ lược một số nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.2. Cơ sở lý luận và pháp lý liên quan đến công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV Kết luận chương 1 Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THANH TRA HOẠT ĐỘNG SƯ PHẠM CỦA GIÁO VIÊN THPT TỈNH CÀ MAU 2.1. Đặc điểm tự nhiên xã hội, kinh tế và chất lượng GD&ĐT của tỉnh Cà Mau. 2.2. Thực trạng công tác thanh tra HĐSP của GV THPT tỉnh Cà Mau 2.3. Thành tựu và khó khăn hạn chế 2.4. Nguyên nhân của các hạn chế, tồn tại Kết luận chương 2 Chương 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC THANH TRA HĐSP CỦA GV THPT TỈNH CÀ MAU. 3.1. Cơ sở đề xuất 3.2. Đề xuất biện pháp KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Sơ lược một số nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề Thanh tra hoạt động sư phạm (HĐSP) cúa GV là một vấn đề không còn mới. Quá trình được tiến hành duy trì liên tục gắn liền với sự nghiệp giáo dục (GD) nói chung và hoạt động dạy học nói riêng. Tuy nhiên các công trình nghiên cứu, tài liệu về hoạt động này còn ít và chưa được chú trọng so với vai trò, vị trí và tầm quan trọng của nó. Qua quá trình tìm hiểu, nghiên cứu, chúng tôi đã rút ra được các mảng nghiên cứu về đề tài như sau : + Thứ nhất là các văn bản pháp quy của nhà nước từ thời kỳ đổi mới đến nay đã được thể hiện qua các Thông tư hướng dẫn của Bộ GD&ĐT về thực hiện HĐSP của GV như: - Thông tư số 12/GD-ĐT ngày 4 tháng 8 năm 1997 về việc hướng dẫn hoạt động thanh tra. - Thông tư số 07/2004/TT-BGD&ĐT, Hướng dẫn thanh tra toàn diện trường Phổ thông và thanh tra HĐSP của GV ngày 30/03/2004. - Thông tư số 43/2006/TT-BG ĐT- Hướng dẫn thanh tra toàn diện nhà trường, cơ sở giáo dục (GD) khác và thanh tra hoạt động của nhà nhà giáo ngày 20/10/2006,…. + Thứ hai là các bài báo trên các tạp chí viết về công tác thanh tra HĐSP của GV: - Bài Đổi mới công tác thanh tra giáo dục của ông Trần Bá Giáo Phó Chánh Thanh tra Bộ GD&ĐT (Tạp chí GD tháng 6/2005). - Bài Tư vấn và thúc đẩy trong thanh tra toàn diện trường phổ thông của Tiến sỹ Hà Thế Truyền, Trường CBQL GD và ĐT (đăng trên Tạp chí GD số 108 tháng 03 năm 2005). - Bài Cơ sở đánh giá chất lượng HĐSP trong trường THPT của Thạc sỹ Trần Thị Tuyết Mai - Trường CBQL GD và ĐT (Tạp chí GD số 180 Quý IV-2007). - Bài viết về Thanh tra HĐSP của GV của ông Lê Quang Hưởng, Phó Chánh thanh tra Bộ GD&ĐT tại Hội nghị tập huấn thanh tra Đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tại thành phố Vũng Tàu từ ngày 23 đến ngày 28 tháng 09 năm 2007.
- Bài viết Vai trò của Thanh tra trong việc nâng cao chất lượng hiệu quả giáo dục phổ thông của ông Nguyễn Văn Nam Chánh Thanh tra Sở GD&ĐT thành phố Hồ Chí Minh, tại Hội thảo giáo dục năm 2006 tại Thành phố Hồ Chí Minh …. + Thứ ba là các giáo trình giảng dạy, các luận văn Thạc sỹ tại các trường đại học như : - Giáo trình Thanh tra, kiểm tra và đánh giá trong quản lý giáo dục (QLGD). của Nhà giáo ưu tú, tiến sỹ Nguyễn Xuân Đàm, Đại học sư phạm Tp. HCM năm 2005. - Giáo trình Tổ chức và Quản lý. của tiến sỹ Hồ Văn Liên, Đại học sư phạm Tp. HCM năm 2007. - Hai cuốn sách Nghiệp vụ thanh tra GD Việt Nam về văn bản quy phạm và công cụ đào tạo trong dự án Đào tạo cán bộ thanh tra và quản lý giáo dục Việt Nam-FICEV do Bộ GD&ĐT phát hành. - Cuốn sách Những điều cần biết về thanh tra, kiểm tra GD, Nhà xuất bản chính trị Quốc gia do Quỳnh Anh – Hà Đăng biên soạn. - Cuốn sách Một số vấn đề về Tâm lý học thanh tra học đường, do Trần Hậu Kiểm – Nguyễn Đình Xuân, Học viện chính trị quốc gia, 1995. - Luận văn Thạc sỹ Thực trạng và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác thanh tra GV ở các trường THPT tỉnh An Giang, của Nguyễn Thị Thu - Cao Duy Bình (hướng dẫn), Trường ĐHSP Tp. HCM, 2003. - Luận văn Thạc sỹ Đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra GD trên địa bàn huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương, của Võ Anh Tuấn-Trương Văn Sinh (hướng dẫn), Trường ĐHSP Tp. HCM, 2006…. Tại tỉnh Cà Mau, ngoài các Thông tư hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, ngoài các tài liệu nghiệp vụ chuyên ngành được cụ thể hóa thành các kế hoạch thanh tra hằng năm và được báo cáo tổng kết khi kết thúc năm học thì chưa có nhiều tài liệu về thanh tra HĐSP của GV, để lực lượng cán bộ thanh tra tham khảo, học tập. Đây là một trong những nguyên nhân để chúng tôi chọn đề tài này nghiên cứu. 1.2. Cơ sở lý luận và pháp lý liên quan đến công tác thanh tra hoạt động sư phạm của GV 1.2.1. Hoạt động sư phạm của GV THPT 1.2.1.1. Một số khái niệm về GV, nhiệm vụ GV THPT  Giáo viên: Là người đang dạy học ở bậc phổ thông hoặc tương đương [27]
 Giáo viên Trung học phổ thông (GV THPT): là người làm nhiệm vụ trong nhà trường THPT gồm : Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, GV bộ môn, GV làm công tác Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh [1]  Nhiệm vụ của GV: Người GV cần phải thực hiện các nhiệm vụ sau đây: - Giáo dục, giảng dạy theo mục tiêu, nguyên lý chương trinh GD. - Gương mẫu thực hiện nghĩa vụ công dân, các quy định của pháp luật và Điều lệ nhà trường. - Giữ gìn phẩm chất, danh dự của nhà giáo, tôn trọng nhân cách người học, đối xử công bằng với người học, bảo vệ các quyền lợi chính đáng của người học. - Không ngừng học tập, rèn luyện để nâng cao phẩm chất đạo dức, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, nêu gương tốt cho người học. - Thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.[22] 1.2.1.2. Hoạt động sư phạm của GV Căn cứ vào nhiệm vụ người GV, chúng tôi đưa ra định nghĩa hoạt động sư phạm của người giáo viên như sau: Hoạt động sư phạm của GV là hoạt động của người thầy giáo thực hiện nhiệm vụ của mình tức là thực hiện các nhiệm vụ dạy học, giáo dục, bồi dưỡng đạo đức phẩm chất nhân cách, trình độ chuyên môn và các nhiệm vụ khác được giao. 1.2.2. Các khái niệm về kiểm tra, đánh giá, thanh tra, kiểm dịnh CLGD 1.2.2.1. Kiểm tra Hiện nay tồn tại nhiều cách định nghĩa về kiểm tra như : - Kiểm tra là xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét, uốn nắn. Trong quản lý, kiểm tra là chức năng của nhà quản lý nhằm nắm thông tin ngược việc thực hiện quyết định quản lý, [27]. - Kiểm tra là công việc đo lường và điều chỉnh các hoạt động của cá nhân và các biện pháp phối hợp để tìn cậy và xác định được rằng công việc và các hoạt động tiến hành có phù hợp với kế hoạch và mục tiêu đề ra hay không, chỉ ra những lệch lạc, đưa ra những tác động để điều chỉnh, uốn nắn giúp đỡ đảm bảo hoàn thành các kế hoạch. [ 25]. - Kiểm tra nhằm theo dõi, giám sát thành quả hoạt động từ đó tiến hành sửa chữa uốn nắn, điều chỉnh cho phù hợp [09].
- Kiểm tra. kiểm soát là tìm kiếm, phát hiện và lượng định những sai sót cùng những quy luật các sai sót hiện hữu đang nảy sinh hoặc có thể nảy sinh trong các hoạt động và kết quả hoạt động của con người trong các hệ thống làm việc của con người.[16] Tuy nhiên trong lĩnh vực kiểm tra thuộc chuyên ngành giáo dục ta có thể sử dụng khái niệm sau: Kiểm tra là xem xét sự tuân thủ các quy định, so sánh đối tượng kiểm tra với chuẩn, độ lệch giữa đối tượng kiểm tra với chuẩn tham chiếu. (chuẩn tham chiếu có thể là một định mức, một mô hình, một khuôn mẫu, nó có trước thao tác kiểm tra) Các ví dụ về kiểm tra như: kiểm tra chứng minh thư, kiểm tra sự có mặt, kiểm tra vé hay kiểm tra sự đúng giờ, kiểm tra hồ sơ của một GV …[6] Trong công tác thanh tra HĐSP của GV thì: KIỂM TRA là xem xét cụ thể việc thực hiện các nhiệm vụ và kêt quả thực hiện của GV, đối chiếu với những yêu cầu, tiêu chuẩn, những quy định để xem GV đạt hay chưa đạt, làm tốt hay chưa tốt các nhiệm vụ được giao. Kết quả kiểm tra là cơ sở chủ yếu cho việc đánh giá, tư vấn và thúc đẩy. [5] 1.2.2.2. Đánh giá Có nhiều cách định nghĩa về đánh giá. Thường gặp nhất là các định nghĩa sau : - Đánh giá là quá trình thu thập xử lý thông tin để lượng định tình hình và kết quả công việc, giúp quá trình lập kế hoạch, quyết định và hành động có hiệu quả. Đánh giá là quá trình mà qua đó ta quy cho đối tượng một giá trị nào đó. Đánh giá là một hoạt động nhằm nhận định, xác nhận giá trị thực trạng về mức độ hoàn thành nhiệm vụ, chất lượng hiệu quả công việc, trình độ, sự phát triển những kinh nghiệm được hình thành ở thời điểm hiện tại đang xét so với mục tiêu hay những chuẩn mực đã được xác lập. Trên cơ sở đó, nêu ra những biện pháp uốn nắn, điều chỉnh và giúp đỡ đối tượng hoàn thành nhiệm vụ.[24] - Đánh giá là định giá, quy ra giá trị, hình thức nhận xét mang dấu ấn cá nhân của người đánh giá (chuẩn tham chiếu do từng người đánh giá xác định nên tiêu chuẩn tham chiếu riêng biệt gắn với bối cảnh). Ta có thể nêu các ví dụ về đánh giá như : Đánh giá một giáo án, một chương trình, đánh giá chất lượng sư phạm, đánh giá một phương pháp sư phạm, …[5]. Trong HĐSP khái niệm đánh giá được cụ thể hóa : Căn cứ vào kết quả kiểm tra đánh giá chất lượng các hoạt động sư phạm của GV bằng cách đối chiếu với các văn bản pháp
quy, có tính đến đối tượng GV, đối tượng HS và bối cảnh cụ thể. Đánh giá và xếp loại trình độ nghề nghiệp, việc thực hiện các công tác giáo dục khác và hiệu quả giáo dục của GV. [5]. 1.2.2.3. Thanh tra  Thanh tra: Khái niệm thanh tra được định nghĩa nhiều cách như sau : - Thanh tra là sự kiểm tra, đánh giá và xử lý chính thức có tính chất nhà nước của cấp có thẩm quyền, được thực hiện qua tổ chức thanh tra đối với tổ chức và cá nhân trong việc thực hiện chính sách, pháp luật và quy định của Nhà nước. [27]. - Thanh tra là chức năng thiết yếu của cơ quan quản lý cấp trên đối với cơ quan, tổ chức và cá nhân cấp dưới do tổ chức thanh tra thực hiện, có trách nhiệm thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch nhà nước của cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa, xử lý các vi phạm, góp phần tích cực vào việc hoàn thành nhiệm vụ, hoàn thành cơ chế quản lý, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của nhà nước, các quyền và lợi ích hợp pháp của các cơ quan, tổ chức và cá nhân. [25]  Thanh tra giáo dục: Thanh tra giáo dục là kiểm tra có tính chất nhà nước của cơ quan quản lý giáo dục cấp trên đối với cơ quan, tổ chức và cá nhân cấp dưới do một tổ chức chuyên biệt (tổ chức thanh tra) tiến hành với các chức năng: đánh giá, phát hiện, điều chỉnh và giúp đỡ đối tượng được thanh tra nhằm đảm bảo pháp chế, giữ vững kỷ cương, tăng cường kỷ luật và góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo. Thanh tra giáo dục là thanh tra chuyên ngành, thực hiện quyền thanh tra nhà nước về giáo dục và đào tạo, vừa bộc lộ quyền lực nhà nước, vừa đảm bảo dân chủ, kỷ cương trong hoạt động giáo dục-đào tạo. Vì vậy thanh tra giáo dục có tính chất: hành chính – pháp chế - nhà nước. Tổ chức thanh tra giáo dục do pháp luật quy định, cấp trên bổ nhiệm và hoạt động theo luật định.[25]  Thanh tra giáo dục là thanh tra chuyên ngành về GD. Thanh tra GD thực hiện quyền thanh tra trong phạm vi quản lý Nhà nước về GD, nhằm bảo đảm việc thi hành pháp luật, phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa và xử lý vi phạm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực GD [5].
Tóm lại: Thanh tra là quản lý, thanh tra xây dựng để đạt mục tiêu là quản lý tốt, giảm áp lực tâm lý về sự kiểm tra từ bên ngoài, đánh giá của cấp trên, là tiền đề chuyển hoá từ kiểm tra, thanh tra bên ngoài thành tự kiểm tra, tự phê bình. Từ áp lực về kỷ luật, về tổ chức nâng lên mức độ tự giác, tự điều chỉnh công việc cho phù hợp với khả năng, năng lực của mình, phát huy nội lực của bản thân mỗi người. Đánh giá dẫn đến hành vi điều chỉnh, tự điều chỉnh, nhà quản lý phải hết sức công tâm, dân chủ, nhân ái, khoan dung, có như vậy thì kiểm tra, thanh tra, đánh giá con người sẽ trở thành động lực của quản lý bền vững.[16]  Ý nghĩa của công tác thanh tra, kiểm tra trong giáo dục - Thanh tra là một chức năng trong các chức năng chủ yếu của quản lý Họat động quản lý nhà nước về giáo dục bao gồm một số vấn đề chủ yếu sau: Xây dựng và chỉ đạo thực hiện chiến lược quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển GD; Quy định mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục; Ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục, ban hành điều lệ nhà trường; Ban hành quy định về tổ chức và hoạt động của các cơ sở giáo dục khác; Xây dựng tiêu chuẩn nhà giáo, tiêu chuẩn cơ sở vật chất và thiết bị trường học; Biên soạn, xuất bản, in và phát hành sách giáo khoa, giáo trình; Ban hành quy chế thi cử và cấp văn bằng; Tổ chức bộ máy quản lý giáo dục; Tổ chức chỉ đạo việc đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo và cán bộ QLGD; Tổ chức triển khai công tác nghiên cứu khoa học–công nghệ trong ngành; Huy động quản lý sử dụng các nguồn lực để phát triển sự nghiệp giáo dục; Tổ chức quản lý công tác quan hệ quốc tế về giáo dục; Quy định tặng các danh hiệu vinh dự cho những người có công lao với sự nghiệp giáo dục; Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giáo dục, giải quyết khiếu nại tố cáo và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật giáo dục. Như vậy Thanh tra giáo dục là một trong 14 nội dung của quản lý giáo dục đã nêu trên, công tác thanh tra nếu được làm tốt sẽ đảm bảo sự đúng đắn và hiệu quả của các nội dung khác. [8, tr.83] - Tự kiểm tra Vấn đề “tự kiểm tra” được pháp lệnh thanh tra nhấn mạnh khi vận dụng vào các nhà trường được hiểu là công tác kiểm tra nội bộ trường học. [8, tr.194] Kiểm tra nội bộ trường học tuy không thuộc hệ thống thanh tra chuyên ngành giáo dục nhưng là công việc quan trọng mà người hiệu trưởng của bất kỳ loại hình trường nào cũng phải thực hiện. Đây là một khâu trong quy trình quản lý nhà trường giúp hiệu trưởng bảo đảm sự toàn vẹn của quá trình quản lý và đạt chất lượng tổng thể của quá
trình giáo dục. Kiểm tra nội bộ trường học thúc đẩy nhà trường thực hiện tốt quyền tự chủ và thực hiện trách nhiệm xã hội, đồng thời giúp nhà trường kiểm định chất lượng, tự đánh giá chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường một cách khách quan [8, tr. 87] Kiểm tra nội bộ trường học phải bao quát toàn diện và tập trung vào các khâu then chốt là: Hoạt động của thầy; hoạt động của trò và các hoạt động phục vụ dạy học như vấn đề xây dựng, phát triển đội ngũ, vấn đê tài chính, vấn đề xây dựng, bảo quản cơ sở vật chất sư phạm, tài sản của nhà trường. Hình thức kiểm tra nội bộ trường học được áp dụng nhiều là dự giờ thăm lớp đối với GV. Qua dự giờ thăm lớp hiệu trưởng nắm được một cách tổng thể việc dạy của thầy và việc học của trò. Kết quả kiểm tra nội bộ giúp hiệu trưởng thực hiện được ba công việc sau: Xác định được việc cần phát huy sau kiểm tra; Xác định được việc cần uốn nắn sau kiểm tra; Xác định được việc cần xử lý sau kiểm tra. [8, tr.188] 1.2.2.4. Kiểm định chất lượng giáo dục Để nâng cao chất lượng giáo dục lên tầm cao mới, phục vụ đắc lực cho công cuộc CNH, HĐH đất nước, Nghị quyết Đại hội X của Đảng đề ra 3 yêu cầu của ngành giáo dục là “chuẩn hóa”, “hiện đại hóa”, “xã hội hóa”. Luật giáo dục sửa đổi năm 2005 bổ sung điều 17 “Kiểm định chất lượng giáo dục là biện pháp chủ yếu nhằm xác định mức độ thực hiện mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục đối với nhà trường và cơ sở giáo dục khác. Việc kiểm định chất lượng giáo dục được thực hiện định kỳ trong phạm vi cả nước và đối với từng cơ sở giáo dục. Kết quả kiểm định chất lượng giáo dục được công bố công khai để xã hội biết và giám sát” Bộ GD&ĐT đã ban hành bộ tiêu chí kiểm định cho từng bậc học, cấp học (bậc Đại học, cấp THPT, cấp Tiểu học, …) Kiểm định chất lượng giáo dục được tiến hành trên việc đánh giá đối với các quy định về tiêu chuẩn chất lượng của từng cơ sở giáo dục.  Quy định về tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục - Chất lượng cơ sở giáo dục được hiểu là sự đáp ứng các tiêu chuẩn của nhà trường đối với các yêu cầu về mục tiêu giáo dục phổ thông quy định tại Luật Giáo dục. - Tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục là mức độ yêu cầu nhà trường cần đạt được để công nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng giáo dục. Mỗi tiêu chuẩn bao gồm các tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông.
- Tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục là mức độ yêu cầu nhà trường cần đạt được ở một khía cạnh cụ thể của mỗi tiêu chuẩn. Mỗi tiêu chí có các chỉ số đánh giá chất lượng giáo dục. - Chỉ số đánh giá chất lượng giáo dục là mức độ yêu cầu nhà trường cần đạt được ở một khía cạnh cụ thể của mỗi tiêu chí. [7, điều 2, tr.1] - Tự đánh giá là quá trình do chính cơ sở giáo dục căn cứ vào bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng để tiến hành tự xem xét, nghiên cứu và báo cáo về tình trạng chất lượng, hiệu quả các hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học, từ đó điều chỉnh các nguồn lực và quá trình thực hiện nhằm đáp ứng mục tiêu đào tạo đề ra. - Đánh giá bên ngoài là sự khảo sát của các chuyên gia ở ngoài cơ sở giáo dục, nhằm xác định mức độ đáp ứng mục tiêu đề ra của cơ sở giáo dục. - Kiểm định chất lượng giáo dục cơ sở giáo dục là hoạt động đánh giá bên ngoài nhằm công nhận cơ sở giáo dục đáp ứng mục tiêu đào tạo đề ra. Bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục trường THPT được Bộ GD&ĐT vừa ban hành cũng chính là chuẩn kiểm định giáo dục trường THPT, bao gồm : 07 Tiêu chuẩn, 46 tiêu chí, 138 chỉ số đánh giá chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông. Cụ thể: - Tiêu chuẩn 1: Chiến lược phát triển của trường trung học phổ thông (02 tiêu chí và 06 chỉ số ĐG) - Tiêu chuẩn 2: Tổ chức và quản lý nhà trường (15 tiêu chí và 45 chỉ số ĐG) - Tiêu chuẩn 3: Cán bộ quản lý, GV, nhân viên và HS (06 tiêu chí và 18 chỉ số ĐG) - Tiêu chuẩn 4: Thực hiện chương trình giáo dục và các hoạt động giáo dục (11 tiêu chí và 33 chỉ số ĐG) - Tiêu chuẩn 5: Tài chính và cơ sở vật chất (06 tiêu chí và 18 chỉ số ĐG) - Tiêu chuẩn 6: Quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội (02 tiêu chí và 06 chỉ số ĐG) - Tiêu chuẩn 7: Kết quả rèn luyện và học tập của HSi (04 tiêu chí và 12 chỉ số ĐG)  Kiểm tra, Thanh tra, Kiểm định chất lượng giáo dục là một chuỗi hoạt động quản lý nhà nước nói chung và quản lý giáo dục nói riêng. Từ hoạt động kiểm tra, tự kiểm tra; đánh giá, tự đánh giá của một cá nhân GV đến một đơn vị giáo dục và đến sự đánh giá của xã hội; từ đầu vào của quá trình giáo dục đến đầu ra xã hội; từ sự tác động hình thành nhân cách đến “sản phẩm đào tạo” - một nhân cách được hình thành; từ một cá thể
học sinh đến việc hình thành người công dân, nhân lực được xã hội công nhận, sản phẩm được đáp ứng yêu cầu của xã hội 1.2.3. Khái niệm thanh tra viên, cộng tác viên thanh tra 1.2.3.1. Thanh tra viên  Khái niệm thanh tra viên (TTV) được định nghĩa: Thanh tra viên là công chức của nhà nước được bổ nhiệm vào ngạch thanh tra để thực hiện nhiệm vụ thanh tra. Việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Thanh tra viên do Chính phủ quy định. Thanh tra viên được cấp trang phục, thẻ thanh tra viên [12, Đ.30]  Các tiêu chuẩn để được bổ nhiệm Thanh tra viên. Người được bổ nhiệm vào ngạch thanh tra phải có đủ các tiêu chuẩn sau: + Trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước CHXHCNVN; có phẩm chất đạo đức tốt, có ý thức trách nhiệm, liêm khiết, trung thực, công minh, khách quan; + Tốt nghiệp đại học; có kiến thức quản lý nhà nước và kiến thức pháp luật; đối với thanh tra viên chuyên ngành còn phải có kiến thức chuyên môn về chuyên ngành đó; + Có nghiệp vụ thanh tra; + Có ít nhất hai năm công tác thanh tra (không kể thời gian tập sự), nếu là cán bộ, công chức ở cơ quan tổ chức khác chuyển sang cơ quan thanh tra nhà nước thì phải có ít nhất một năm công tác thanh tra.[12, Đ.31]  Quyền hạn và trách nhiệm của thanh tra viên được quy định: Thanh tra viên chuyên ngành khi tiến hành thanh tra theo Đoàn thì thực hiện các quyền hạn và nhiệm vụ sau đây : + Thực hiện nhiệm vụ theo sự phân công của Trưởng Đoàn thanh tra; + Yêu cầu đối tượng thanh tra cung cấp thông tin, tài liệu, báo cáo bằng văn bản, giải trình về những vấn đề liên quan đến nội dung thanh tra; yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thông tin, tài liệu liên quan đến nội dung thanh tra cung cấp thông tin, tài liệu; + Kiến nghị Trưởng Đoàn thanh tra áp dụng các biện pháp thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của Trưởng Đoàn thanh tra quy định tại Điều 39 của Luật thanh tra để đảm bảo nhiệm vụ được giao; + Kiến nghị việc xử lý về những vấn đề khác liên quan đến nội dung thanh tra;
+ Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao với Trưởng Đoàn thanh tra, chịu trách nhiệm về tính chính xác, trung thực, khách quan của nội dung báo cáo.[12, Đ.40] Thanh tra viên chuyên ngành khi tiến hành thanh tra độc lập phải xuất trình thẻ Thanh tra viên chuyên ngành và có những nhiệm vụ quyền hạn sau: + Yêu cầu đối tượng thanh tra xuất trình giấy phép kinh doanh, chứng chỉ hành nghề; + Lập biên bản về việc vi phạm của đối tượng thanh tra; + Xử phạt hành chính theo đúng quy định của pháp luật về xử phạt hành chính. Trong trường hợp phát hiện hành vi vi phạm pháp luật vượt quá thẩm quyền xử lý của mình thì Thanh tra viên chuyên ngành phải báo cáo Chánh thanh tra quyết định; + Báo cáo Chánh Thanh tra về việc thực hiện nhiệm vụ được phân công. [12, Đ.50]  Thanh tra viên chuyên ngành Giáo dục: Là người được phân công làm công tác thanh tra tại tổ chức Thanh tra giáo dục và đã được bổ nhiệm vào ngạch thanh tra. 1.2.3.2. Cộng tác viên thanh tra (CTVTT)  Khái niệm Cộng tác viên thanh tra được nêu lên như sau : - Trong hoạt động thanh tra, cơ quan thanh tra có quyền trưng tập cộng tác viên. Cộng tác viên thanh tra là những người có chuyên môn phù hợp với nhiệm vụ thanh tra. Tiêu chuẩn cụ thể, chế độ trách nhiệm đối với CTVTT do Chính phủ quy định. [12, điều 32]. - Các tổ chức Thanh tra giáo dục sử dụng CTVTT theo quy định của Luật Thanh tra. Khi được cấp có thẩm quyền huy động tham gia CTVTT, CTVTT được tạo điều kiện cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ. Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan, quy định chế độ công tác và đãi ngộ đối với CTVTT. [6, tr.6].  Trách nhiệm của Thanh tra viên , Cộng tác viên thanh tra như sau : Khi tiến hành thanh tra, Thanh tra viên, Cộng tác viên thanh tra phải tuân thủ pháp luật, chịu trách nhiệm trước pháp luật về thực hiện nhiệm vụ được giao. Thanh tra viên còn phải chịu trách nhiệm trước Thủ trưởng cơ quan trực tiếp về nhiệm vụ thanh tra.
Thanh tra viên, cộng tác viên thanh tra có hành vi vi phạm pháp luật thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường hoặc bồi hoàn theo quy định của pháp luật.[12, điều 33] 1.2.4. Thanh tra HĐSP của GV 1.2.4.1. Khái niệm * Thanh tra hoạt động sư phạm của GV là xem xét (kiểm tra) đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục và các công tác khác của GV theo quy định của Luật giáo dục, Điều lệ nhà trường, Quy chế tổ chức và hoạt động của các cơ sở giáo dục khác do Bộ trưởng Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành và những quy định khác có liên quan. * Thanh tra: thực hiện các nhiệm vụ kiểm tra, đánh giá, tư vấn, thúc đẩy. 1.2.4.2. Trách nhiệm thanh tra HĐSP của GV * Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục có thẩm quyền thanh tra hoạt động sư phạm của GV. * Căn cứ vào kế hoạch thanh tra hàng năm đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, thủ trưởng cơ quan, trưởng phòng giáo dục và đào tạo huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh ra quyết định thanh tra và thành lập đoàn thanh tra HĐSP của GV. Khi xét thấy cần thiết thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nưởc quyết định thanh tra và thành lập đoàn thanh tra để tiến hành thanh tra đột xuất. 1.2.4.3. Hình thức thanh tra HĐSP của GV * Thanh tra HĐSP của GV được tiến hành trong cuộc thanh tra toàn diện nhà trường. * Thanh tra HĐSP của GV được tiến hành độc lập theo kế hoạch thanh tra của cơ quan quản lý giáo dục 1.2.4.4. Nội dung thanh tra  Phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống - Nhận thức tư tưởng, chính trị; chấp hành chính sách, pháp luật của Nhà nước; việc chấp hành quy chế của ngành, quy định của cơ quan, đơn vị, đảm bảo số lượng, chất lượng ngày, giờ công lao động; - Đạo đức, nhân cách, lối sống, ý thức đấu tranh chống các biểu hiện tiêu cực; sự tín nhiệm trong đồng nghiệp, HS và nhân dân; tinh thần đoàn kết; tính trung thực trong công tác; quan hệ đồng nghiệp; thái độ phục vụ nhân dân và HS.
 Kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao * Đánh giá thực hiện nhiệm vụ giảng dạy của nhà giáo + Thực hiện quy chế chuyên môn : kiểm tra hồ sơ của nhà giáo và các hồ sơ khác có liên quan; + Kiểm tra giờ lên lớp: dự giờ tối đa 3 tiết (nếu dự 2 tiết không xếp cùng loại thì dự tiết thứ 3; phân tích đánh giá giờ dạy); + Kết quả giảng dạy: Điểm kiểm tra hoặc kết quả đánh giá môn học của HS từ đầu năm đến thời điểm thanh tra; điểm kiểm tra khảo sát của cán bộ thanh tra; so sánh kết quả của các lớp do GV giảng dạy với các lớp khác trong trường tại thời điểm thanh tra (có tính đến đặc thù của đối tượng dạy học). Từ những căn cứ này, cán bộ thanh tra so sánh để có số liệu về kết quả giảng dạy của GV được thanh tra, đây là cơ sở để đánh giá GV chính xác, khách quan. * Đánh giá thực hiện các nhiệm vụ khác được giao. Thực hiện công tác chủ nhiệm, công tác kiêm nhiệm khác 1.2.4.5. Trình tự, thủ tục thanh tra  Chuẩn bị - Thông tin cần thiết liên quan đến GV được thanh tra. + Tập hợp thông tin về điều kiện và tình hình giảng dạy của GV. + Đặc điểm của đơn vị trường học, cơ sở vật chất, đội ngũ GV, kế hoạch của nhà trường, tình hình địa phương ảnh hưởng đến học tập của HS và hoạt động của nhà trường. - Thông tin về GV được thanh tra. Quá trình đào tạo, thâm niên, quá trình công tác, đánh giá của nhà trường, của lần thanh tra trước đó. + Nghiên cứu các hồ sơ lưu ở Sở, Phòng. + Trao đổi với hiệu trưởng, về đánh giá của trường đối với GV trong công tác chuyên môn, tinh thần trách nhiệm , hiệu quả giảng dạy giáo dục. - Thông tin liên quan đến nội dung thanh tra. Cán bộ thanh tra nghiên cứu chương trình và kế hoạch giảng dạy bộ môn, nắm chắc yêu cầu nội dung bài dạy sẽ đến thanh tra.  Tiến hành thanh tra - Dự giờ của GV.
Đối với GV THPT, dự giờ ít nhất 2 tiết, trong trường hợp chưa quyết định được việc xếp loại thì dự tiết thứ 3. Khi dự giờ, cán bộ thanh tra ghi vào phiếu đánh giá quá trình diễn biến của tiết dạy, nhận xét ưu, khuyết điểm về trình độ nắm nội dung bài, trình độ sử dụng phương pháp. Phiếu này sẽ lưu lại trong hồ sơ thanh tra. - Kiểm tra hồ sơ giảng dạy của GV và các hồ sơ khác của trường để đánh giá việc thực hiện quy chế chuyên môn. - Kiểm tra kháo sát chất lượng HS, thu thập các thông tin về chất lượng học tập qua các hồ sơ của trường để đánh giá kết quả giảng dạy của GV.  Trao đổi với GV được thanh tra Đây là khâu quan trọng, cần chuẩn bị kỹ những nội dung sau đây: - Chuẩn bị nội dung đánh giá: + Nghiên cứu đánh giá của trường và của những lần thanh tra trước + Phân tích thông tin qua kiểm tra hồ sơ, trình độ chuyên môn, năng lực sư phạm, việc thực hiện quy chế chuyên môn, kết quả học tập của HS, đánh giá hiệu quả giảng dạy của GV. + Dự kiến nội dung đánh giá. - Chuẩn bị nội dung tư vấn. Căn cứ vào nhận định ở phần kiểm tra những vấn đề đã dự kiến đánh giá để chọn những nội dung cần tư vấn. - Chuẩn bị nội dung cần thúc đẩy. + Phát hiện và lựa chọn những kinh nghiệm của GV thông qua kiểm tra và lựa chọn kinh nghiệm của bản thân cán bộ thanh tra để phổ biến cho GV. - Dự kiến các vấn đề cần kiến nghị.[6, tr 16,17] d. Kết thúc thanh tra. Hoàn thành hồ sơ thanh tra gồm có: - Cho điểm và xếp loại ở phiếu dự giờ dạy của GV; - Hoàn thành biên bản thanh tra hoạt động sư phạm của GV, cụ thể: + Xếp loại Nội dung 1: Phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống (trên cơ sở phiếu nhận xét và xếp loại viên chức hàng năm do thủ trưởng cơ sở giáo dục cung cấp) + Xếp loại Nội dung 2: Kết quả công tác được giao: