Luận văn Thạc sĩ Hồ Chí Minh học: Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức nhà báo và vận dụng vào giáo dục sinh viên ngành Báo chí ở Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài phân tích làm rõ tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức nhà báo và sự vận dụng vào giáo dục sinh viên ngành Báo chí ở Việt Nam trong thời gian vừa qua. Từ đó, xác định phương hướng và những giải pháp cơ bản góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho sinh viên ngành Báo chí. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Hồ Chí Minh học: Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức nhà báo và vận dụng vào giáo dục sinh viên ngành Báo chí ở Việt Nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN KHỔNG MINH NGỌC MAI TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO VÀ VẬN DỤNG VÀO GIÁO DỤC SINH VIÊN NGÀNH BÁO CHÍ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: HỒ CHÍ MINH HỌC HÀ NỘI, 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN KHỔNG MINH NGỌC MAI TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO VÀ VẬN DỤNG VÀO GIÁO DỤC SINH VIÊN NGÀNH BÁO CHÍ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: HỒ CHÍ MINH HỌC MÃ SỐ: 60310204 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Sơn HÀ NỘI, 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và đƣợc sự hƣớng dẫn khoa học của Tiến sĩ Nguyễn Văn Sơn. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chƣa công bố dƣới bất kỳ hình thức nào trƣớc đây. Ngoài ra, trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Tác giả luận văn Khổng Minh Ngọc Mai
LỜI CẢM ƠN Hoàn thành bản luận văn với đề tài: “Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về đạo đức nhà báo và vận dụng vào giáo dục sinh viên ngành Báo chí ở Việt Nam hiện nay”, tôi xin tỏ lòng biết ơn: TS Nguyễn Văn Sơn, ngƣời thầy đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo đóng góp ý kiến cho tôi trong suốt quá trình làm luận văn. Xin cùng bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy cô giáo, ngƣời đã đem lại cho tôi những kiến thức bổ trợ, vô cùng có ích trong những năm học vừa qua. Cũng xin bày tỏ lời biết ơn chân thành đến bộ phận sau đại học của khoa Khoa học Chính trị đã giúp tôi về các thủ tục trong quá trình học, viết và bảo vệ luận văn. Cuối cùng tôi xin gửi lời cám ơn đến gia đình, bạn bè, những ngƣời đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu của mình. Tác giả luận văn Khổng Minh Ngọc Mai
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài .......................................................................... 4 3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài ................................................................ 12 3.1. Mục đích của đề tài .................................................................................. 12 3.2. Nhiệm vụ của đề tài.................................................................................. 13 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 13 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu............................................................................... 13 4.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 13 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu ................................................. 13 5.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................ 13 5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................... 14 6. Đóng góp về mặt khoa học và ý nghĩa của luận văn .................................. 14 6.1. Đóng góp về mặt khoa học ...................................................................... 14 6.2. Ý nghĩa của luận văn ................................................................................ 14 7. Kết cấu của đề tài ........................................................................................ 14 Chƣơng 1: TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO ..... 15 1.1. Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về nghề báo ........................................................ 15 1.2. Nội dung cơ bản trong tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về đạo đức nhà báo .............. 25 1.2.1. Lập trƣờng chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng với nhân dân .......................................................................................................... 28 1.2.2. Ngƣời làm báo phải gắn bó mật thiết với nhân dân, hết lòng phục vụ nhân dân .......................................................................................................... 30 1.2.3. Ngƣời làm báo phải nâng cao tinh thần trách nhiệm trƣớc Đảng, nhân dân ................................................................................................................... 35
1.2.4. Ngƣời làm báo phải trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật ............ 37 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................. 40 Chƣơng 2: VẬN DỤNG TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC NGHỀ BÁO TRONG ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC NGHỀ BÁO CHO SINH VIÊN NGÀNH BÁO CHÍ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ................................................................................................................ 42 2.1. Thực trạng giáo dục đạo đức nghề báo cho sinh viên ngành Báo chí ..... 42 2.2.1. Những thành tựu chủ yếu trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên ngành Báo chí .......................................................................................... 42 2.1.2. Một số hạn chế trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên ngành Báo chí .................................................................................................. 47 2.2. Phƣơng hƣớng và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lƣợng giáo dục đạo đức nghề báo theo tƣ tƣởng Hồ Chí Minh cho sinh viên ngành Báo chí ở Việt Nam hiện nay .......................................................................................... 54 2.2.1. Phƣơng hƣớng cơ bản giáo dục đạo đức nghề báo cho sinh viên ngành Báo chí ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay ................................................. 54 2.2.1.1. Thông qua giáo dục – đào tạo, hình thành đội ngũ nhà báo có lập trƣờng tƣ tƣởng vững vàng, kiên định, đạo đức nghề nghiệp trong sáng, giàu tính đảng và tính dân tộc. ................................................................................ 54 2.2.1.2. Xây dựng đội ngũ nhà báo giàu lòng yêu nƣớc, niềm tự hào, tự tôn dân tộc. ............................................................................................................ 58 2.2.1.3. Gắn giáo dục tƣ tƣởng, đạo đức nghề báo với các hoạt động thực tiễn xã hội góp phần bồi dƣỡng lý tƣởng sống cao đẹp, trách nhiệm cho sinh viên ngành Báo chí. ................................................................................................. 60 2.2.2. Một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lƣợng giáo dục đạo đức nghề báo cho sinh viên ngành Báo chí ở Việt Nam hiện nay. ........................ 62
2.2.2.1. Đa dạng hoá các hình thức giáo dục tƣ tƣởng chính trị, đạo đức cho sinh viên ngành Báo chí, trong đó các học phần lý luận chính trị và đạo đức nhà báo đóng vai trò trung tâm ....................................................................... 63 2.2.2.2. Nâng cao nhận thức về vai trò của giáo dục đạo đức và trách nhiệm của nhà báo trong đời sống kinh tế - chính trị - xã hội đối với ngƣời làm công tác quản lý, cơ sở đào tạo và sinh viên............................................................ 72 2.2.2.3. Phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo, tự giáo dục, tự rèn luyện trong sinh viên ngành Báo chí thông qua các hoạt động phong trào và công tác xã hội. ........................................................................................................ 78 2.2.2.4. Xây dựng học phần bắt buộc có tính đặc thù, gắn với yêu cầu nhiệm vụ của ngề báo ................................................................................................. 83 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................. 88 KẾT LUẬN .................................................................................................... 90 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 94
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Chủ tịch Hồ Chí Minh – danh nhân văn hóa, một nhà báo lớn của dân tộc, là hiện thân của chủ nghĩa nhân văn mang đậm nét văn hóa á Đông. Không chỉ vậy, Hồ Chí Minh còn là chiến sĩ cộng sản, nhà tƣ tƣởng lớn của giai cấp vô sản của nhân dân tiến bộ trên thế giới. Trong hệ thống tƣ tƣởng của Ngƣời, tƣ tƣởng về con đƣờng cứu nƣớc, giải phóng cho dân tộc đã thức tỉnh hàng triệu con ngƣời bị áp bức ở các nƣớc thuộc địa lạc hậu là một trong những nội dung đặc sắc không chỉ có giá trị về mặt lý luận, mà còn có ý nghĩa thực tiễn. Trung thành với những nguyên lý phổ biến của chủ nghĩa Mác- Lênin, đồng thời vận dụng sáng tạo những nguyên lý đó trong điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của nƣớc ta, Ngƣời đã đề xuất những vấn đề mới do thực tiễn đặt ra và hình thành hệ thống các quan điểm về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam. Hơn nữa, tƣ tƣởng của ngƣời còn là sản phẩm của thời đại, nó trƣờng tồn, bất diệt và đã trở thành một bộ phận của văn hoá dân tộc, có sức hấp dẫn, lâu bền và phổ biến, là tài sản vô giá của dân tộc ta. Bởi lẽ, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh không chỉ tiếp thu, kế thừa những giá trị, tinh hoa văn hoá, tƣ tƣởng “vĩnh cữu” của loài ngƣời, trong đó chủ yếu là chủ nghĩa Mác - Lênin, mà còn đáp ứng những vấn đề của thời đại, của sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Cùng với đó, trong sự nghiệp hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ chí Minh luôn coi báo chí và những ngƣời làm báo là một bộ phận của sự nghiệp cách mạng, là vũ khí sắc bén trong công cuộc đấu tranh giành độc lập cho dân tộc và xây dựng cuộc sống mới cho nhân dân Nhận thức sâu sắc về giá trị tƣ tƣởng Hồ Chí Minh đối với sự nghiệp cách mạng, Cƣơng lĩnh xây dựng đất nƣớc trong thời kỳ quá độ nên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011) tiếp tục nhấn mạnh và khẳng định: Đảng lấy chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành 1
động,...”.. Vì thế, việc tiếp tục nghiên cứu làm sáng tỏ những nội dung cụ thể trong tƣ tƣởng của Ngƣời nói chung và tƣ tƣởng về nghề báo nói riêng là việc làm hết sức có ý nghĩa. Sau gần 30 năm đổi mới và hội nhập, cùng với xu thế toàn cầu hóa đã thúc đẩy sự xích lại gần nhau giữa các quốc gia, dân tộc. Xu thế này mang lại nhiều cơ hội phát triển cho các nƣớc thông qua quan hệ hợp tác quốc tế phát huy lợi thế, tranh thủ sức mạnh bên ngoài để phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, quá trình này đã tác động trực tiếp và làm thay đổi các yếu tố riêng biệt có tính truyền thống của dân tộc. Trƣớc kia, các vấn đề điều kiện tự nhiên; lịch sử dân tộc cùng với quan điểm phát triển; ý thức hệ của các quốc gia, dân tộc có tính thuần khiết và mang yếu tố khác biệt, thì ngày nay có sự giao thoa, tiếp biến the. Các cuộc xung đột và vấn đề đồng hóa văn hóa, sự tranh giành ảnh hƣởng địa chính trị, đấu tranh ý thức hệ trong quan hệ quốc tế xét đến cùng đều nhằm đạt tới mục tiêu kinh tế. Sự phát triển và mục tiêu kinh tế của các nƣớc có sự đồng nhất về chất. Nhƣng về mặt chính trị, ý thức hệ, văn hóa và giá trị dân tộc lại không có sự đồng nhất về chất. Từ đó, vấn đề mà hầu hết các quốc gia đang gặp phải trong quá trình hội nhập là việc giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa, truyền thống cũng nhƣ ý thức hệ chính trị trở thành vấn đề có tính thời sự và là một trong những nội dung quan trọng nhất trong đời sống tinh thần của xã hội. Để phát huy nội lực, tranh thủ ngoại lực, chúng ta từng bƣớc tiến hành cải cách, mở cửa và phát triển kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa. Đổi mới đƣợc xác định là một quan điểm phát triển và đã mang lại nhiều thành tựu. Tuy nhiên, nó cũng tác động không nhỏ đến đời sống tinh thần, đạo đức, lý tƣởng khi những quan điểm, giá trị văn hóa, dân chủ, tự do phƣơng Tây ngày càng có sự xâm nhập mạnh mẽ trong đời sống tinh thần của xã hội. Trong đó, tầng lớp thanh niên là bộ phận có sự tiếp nhận nhanh, đôi khi sự tiếp nhận thiếu sự chọn lọc hoặc có sự nhầm lẫn về cách 2
tiếp cận dẫn đến quan niệm sai lệch hệ giá trị và những chuẩn mực xã hội của dân tộc cũng nhƣ mục tiêu của sự nghiệp cách mạng. Mặt khác, trong những năm vừa qua, báo chí, truyền thông ngày càng có vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của xã hội. Báo chí, truyền thông không chỉ thực hiện vai trò giám sát, phản biện xã hội, mà còn định hƣớng tƣ tƣởng, văn hóa và đời sống tinh thần của xã hội. Những ngƣời làm báo ngày càng có vai trò quan trọng và có sức ảnh hƣởng lớn đến đời sống xã hội. Việc nhận thức đúng đắn, trách nhiệm về đạo đức nghề báo phải đƣợc coi là phẩm chất hàng đầu trong công tác đào tạo nhân lực cho lĩnh vực báo chí, truyền thông. Sinh viên là lực lƣợng trí thức trẻ, là bộ phận ƣu tú của thanh niên. Đặc biệt, sinh viên ngành Báo chí với tƣ cách những ngƣời làm công tác tƣ tƣởng, định hƣớng dƣ luận trong tƣơng lai; đồng thời vừa là ngƣời tạo ra tri thức – những giá trị tinh thần của xã hội, vừa là ngƣời hƣởng thụ thành quả của tri thức đó. Hơn nữa, là lực lƣợng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ, phát huy giá trị đạo đức, bản sắc văn hóa dân tộc, lý tƣởng cách mạng của Đảng, của nhân dân, tuyên truyền chủ trƣơng đƣờng lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc đến các tầng lớp nhân dân. Với tƣ cách ngƣời làm báo, những phẩm chất đầu tiên đóng vai trò cốt yếu nhất đặt nền móng cho sự tiếp cận các vấn đề của đời sống xã hội cần có và phải có nền tảng đạo đức, đạo đức cách mạng và đạo đức của ngƣời làm báo, có bản lĩnh chính trị cũng nhƣ quan điểm lập trƣờng giai cấp đúng đắn, thế giới quan khoa học, cách mạng làm cơ sở cho việc tuyên truyền, định hƣớng đời sống xã hội. Tuy nhiên, trong lĩnh vực đời sống tinh thần nhất là đời sống chính trị, đạo đức trong sinh viên nói chung và sinh viên báo chí nói riêng tiếp tục diễn biến khá phức tạp. Tình trạng suy thoái về chính trị tƣ tƣởng đạo đức của một bộ phận sinh viên dẫn đến xa rời mục tiêu, phai nhạt lý tƣởng xã hội chủ nghĩa, không kiên định lập trƣờng. Một trong những biểu hiện rõ nét nhất là 3
lối sống cá nhân thực dụng, xa rời đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Sự suy giảm đạo đức, lệch lạc về lối sống ngày càng có chiều hƣớng gia tăng. Tình trạng vật chất hoá các hành vi ứng xử, coi nhẹ giá trị đạo đức truyền thống theo kiểu “văn minh vật chất”, “văn minh tiêu dùng” ngày càng phổ biến. Không ít thanh niên, sinh viên có xu hƣớng sùng ngoại, sùng bái đồng tiền, sống hƣởng thụ vƣợt quá khả năng và điều kiện hiện có. Thậm chí có không ít các bạn trẻ do chạy theo nhu cầu hƣởng thụ quá mức đã đẩy họ đến con đƣờng phạm tội và đôi khi lợi dụng danh nghĩa, uy tín của các cơ quan thông tấn vi phạm pháp luật. Trong khi đó, các thế lực thù địch đang tìm mọi cách tấn công xuyên tạc, phủ nhận vai trò của chủ nghĩa Mác-Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đƣờng lối của Đảng Cộng sản Việt Nam. Chúng tuyên truyền lối sống xa lạ với những giá trị văn hóa truyền thống dân tộc. Tình hình trên đã ảnh hƣởng đến tâm tƣ, tình cảm, lý tƣởng, lập trƣờng tƣ tƣởng và ý thức chính trị của các tầng lớp dân cƣ, nhất là sinh viên ngành Báo chí - đối tƣợng hết sức nhạy cảm với các vấn đề chính trị - xã hội. Cùng với đó, sự tác động bởi mặt trái của cơ chế thị trƣờng đã ảnh hƣởng đến đời sống đạo đức, lý tƣởng của một bộ phận thanh niên trong đó có sinh viên ngành Báo chí. Do vậy, việc nghiên cứu làm rõ những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức nhà báo và vận dụng vào giáo dục sinh viên ngành Báo chí ở Việt Nam hiện nay là vấn đề hết sức có ý nghĩa và cần thiết. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Cho đến nay, có nhiều công trình nghiên cứu tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về các lĩnh vực nhƣ: đạo đức, nhà nƣớc pháp quyền, dân tộc, chủ nghĩa xã hội... Bên cạnh đó, có nhiều công trình nghiên cứu về giáo dục đạo đức, lý luận chính trị, giáo dục đào tạo, báo chí…Qua các công trình này, đã làm sáng tỏ nhiều nội dung có giá trị về mặt khoa học cũng nhƣ thực tiễn. Trong đó, phải kể đến những nhóm công trình: 4
Một là, những công trình tiêu biểu nghiên cứu và có liên quan đến vấn đề đạo đức, vấn đề giáo dục đạo đức, lý tƣởng cách mạng cho thế hệ trẻ nhƣ: Cuốn sách Mấy vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay của tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn và Nguyễn Văn Phúc (đồng chủ biên) do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà Nội xuất bản năm 2003. Cuốn sách đã đề cập một cách có hệ thống nội dung lý luận cũng nhƣ thực tiễn đạo đức xã hội của chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh; đồng thời đã khái quát một cách cô đọng những chuẩn mực, truyền thống giá trị đạo đức của dân tộc ta, những nguyên tắc phƣơng hƣớng và giải pháp xây dựng đạo đức mới cho đội ngũ cán bộ, đảng viên nhằm thực hiện thắng lợi đƣờng lối cách mạng Việt Nam. Cuốn sách Đạo đức xã hội ở nước ta hiện nay - Vấn đề và giải pháp của tác giả Nguyễn Duy Quý (Chủ biên) Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà Nội xuất bản năm 2006. Trong đó, tác giả đã phân tích vấn đề đạo đức xã hội dƣới tác động, ảnh hƣởng của kinh tế, chính trị của nƣớc ta hiện nay và phân tích đạo đức của từng nhóm đối tƣợng, hoàn cảnh cụ thể đạo đức của cán bộ, đảng viên và công chức, đạo đức của sinh viên, đạo đức trong lao động, giao tiếp, đạo đức trong gia đình. Cuốn Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức của tác giả Ðinh Xuân Dũng (chủ biên) do Nhà xuất bản giáo dục Hà Nội xuất bản năm 2008. Cuốn sách là tập hợp những bài nghiên cứu, những trích dẫn tiêu biểu về tƣ tƣởng đạo đức Hồ Chí Minh và một số mẩu chuyện chân thật, sinh động, ngắn gọn về tấm gƣơng đạo đức Hồ Chí Minh để phục vụ việc học tập của cán bộ, đảng viên, giáo viên, học sinh, sinh viên trong các nhà trƣờng. Ở khía cạnh nhất định, cuốn sách cũng phát huy vai trò trong việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức về tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về đạo đức trong đời sống xã hội. Nội dung cuốn sách gồm 3 phần: Phần một, tập hợp một số bài nghiên cứu cơ bản về tƣ 5
tƣởng Hồ Chí Minh về đạo đức của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nƣớc, các nhà nghiên cứu về Hồ Chí Minh. Phần hai, trích dẫn một số ý kiến tiêu biểu của Chủ tịch Hồ Chí Minh về đạo đức. Phần ba, chọn lọc một số mẩu chuyện về tấm gƣơng đạo đức Hồ Chí Minh do những ngƣời gần gữi với Bác và các nhân chứng lịch sử kể lại, đã đƣợc công bố trên sách báo. Cuốn sách Xây dựng đạo đức mới trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của tác giả Trịnh Duy Huy do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà Nội phát hành năm 2009. Cuốn sách đề cập khá đầy đủ và hệ thống về lý luận, thực trạng và một số phƣơng hƣớng, giải pháp để xây dựng đạo đức mới trong điều kiện kinh tế thị trƣờng ở nƣớc ta hiện nay. Tác giả cho rằng, xây dựng và phát triển đạo đức mới phải dựa trên cơ sở kế thừa và phát huy các giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam và chỉ ra những chuẩn mực cơ bản của đạo đức mới đang đƣợc xây dựng ở nƣớc ta bao gồm: chủ nghĩa yêu nƣớc và tinh thần quốc tế trong sáng; tinh thần tập thể, ý thức cộng đồng; tinh thần lao động tự giác, sáng tạo; tinh thần nhân đạo và một số giá trị khác nhƣ: bình đẳng, công lý, nhân quyền, yêu thiên nhiên, sự lƣơng thiện, thận trọng, tự giác, tự trọng. Cuốn sách Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Mịnh với việc nâng cao đạo đức cách mạng cho cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay của tác giả Nguyễn Thế Kiệt do Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Hà Nội phát hành năm 2011. Cuốn sách gồm 2 chƣơng. Chƣơng I, bàn về Nguồn gốc bản chất và nội dung đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh, chƣơng II, bàn về Đạo đức người cán bộ lãnh đạo hiện nay – thực trạng và giải pháp (dưới ánh sáng đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh). Cuốn sách là tài liệu tham khảo có giá trị đối với những ngƣời nghiên cứu về đạo đức cách mạng, đạo đức Hồ Chí Minh. Luận án tiến sĩ Triết học Quan hệ biện chứng giữa truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức cho sinh viên Việt Nam hiện nay của Lê Thị Hoài 6
Thanh (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2003). Luận án phân tích quan hệ biện chứng giữa truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức cho sinh viên. Trên cơ sở đó, Luận án đƣa ra một số giải pháp nhƣ: Kết hợp giáo dục truyền thống và hiện đại trong gia đình, nhà trƣờng và xã hội, tạo môi trƣờng giáo dục lành mạnh và thống nhất; kết hợp giáo dục đạo đức với giáo dục pháp luật, tạo môi trƣờng pháp lý cho việc kết hợp truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức; kết hợp các phƣơng pháp giáo dục truyền thống với các phƣơng pháp giáo dục hiện đại, đổi mới hình thức và phƣơng pháp giáo dục. Luận văn thạc sĩ triết học Đạo đức của sinh viên trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay ở Việt Nam – thực trạng và giải pháp của tác giả Vũ Thanh Hƣơng (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2004). Tác giả đã khảo sát một số trƣờng đại học và cao đẳng ở Hà Nội và đi vào phân tích thực trạng đạo đức sinh viên trong điều kiện hiện nay và nêu ra một số giải pháp nhằm nâng cao phẩm chất đạo đức cho sinh viên trong điều kiện kinh tế thị trƣờng ở Việt Nam hiện nay nhƣ: Tạo lập môi trƣờng kinh tế - xã hội lành mạnh; nâng cao ý thức tự giáo dục đạo đức của sinh viên; đổi mới nội dung và hình thức giáo dục đạo đức cho sinh viên. Bài viết Quan điểm của Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị cho thanh niên của tác giả Lý Bích Hồng công bố trên tạp chí Lý luận chính trị (3- 2007), trong đó tác giả đƣa ra các yêu cầu cơ bản cần phải giáo dục lý luận chính trị trong đó có giáo dục lý tƣởng cách mạng. Bài Nâng cao hiệu quả cuộc đấu tranh chống các luận điệu xuyên tạc, phủ nhận con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta của tác giả Ngô Hoàng Anh công bố trên Tạp chí giáo dục lý luận (Số 7 - 2012). Trong bài này, tác giả phân tích tính chất phức tạp, nguy hiểm của việc chống phá bằng lý luận về con đƣờng đi lên chủ nghĩa xã hội ở nƣớc ta, qua đó tác giả vạch trần âm 7
mƣu, thủ đoạn chống phá chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Tác giả đã đi đến khẳng định tính đúng đắn đƣờng lối chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nƣớc. Bài Thống nhất giữa kế thừa và đổi mới các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ hiện nay của tác giả Ngô Thị Thu Ngà công bố trên Tạp chí Giáo dục lý luận (Số 7/2012) đã phân tích quá trình vận động, phát triển xã hội và kế thừa là quan hệ tất yếu giữa cái cũ và cái mới. Trên cơ sở đó, tác giả đi đến khẳng định bảo đảm thống nhất giữa kế thừa và đổi mới các giá trị đạo đức truyền thống thực sự trở thành một trong những nguyên tắc quan trọng trong xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay. Bài Nâng cao việc giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho sinh viên của tác giả Nguyễn Thị Thu Thảo công bố trên Tạp chí Giáo dục lý luận (Số 7 - 2012) đã đề cập đến các nội dung giáo dục việc giữ gìn phát huy bản sắc dân tộc, giáo dục truyền thống yêu nƣớc, truyền thống nhân ái – yêu thƣơng con ngƣời, truyền thống cần cù, tiết kiệm, thông minh sáng tạo, truyền thống đoàn kết và truyền thống hiếu học – tôn sƣ trọng đạo. Ngoài những công trình tiêu biểu kể trên còn có một số công trình đề cập đến vấn đề đạo đức, lý tƣởng nhƣ: Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam trong tình hình mới của tác giả Phạm Đình Nghiệp do Nhà xuất bản Thanh niên phát hành năm 2000. Luận án Tiến sĩ Triết học Vai trò của đạo đức đối với sự hình thành nhân cách con người Việt Nam trong điều kiện đổi mới hiện nay của tác giả Lê Thị Thùy thực hiện năm 2000 tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Lý tưởng đạo đức và việc rèn luyện lý tưởng đạo đức cho thanh niên trong điều kiện hiện nay của tác giả Đoàn Văn Thiêm công bố trên Tạp chí Triết học (Số 2- 2001). Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay của tác giả Vi Đức Đƣợc công bố trên tạp chí Thanh niên (Số 8-2001). Tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò 8
thanh niên trong cách mạng Việt Nam của tác giả Trần Thị Quy Nhơn do Nhà xuất bản Thanh niên phát hành năm 2004. Luận văn Vấn đề giáo dục thế giới quan duy vật biện chứng cho sinh viên các trường đại học, cao đẳng ở Hà Nội hiện nay của tác giả Nguyễn Thị Luyến thực hiện năm 2005 tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Giáo dục thanh niên kế thừa nhân cách Hồ Chí Minh để trưởng thành và phát triển của tác giả Dƣơng Tự Đam do Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Hà nội xuất bản năm 2008. v.v. Hai là, nhóm các công trình tiêu biểu nghiên cứu và liên quan đến vấn đề báo chí, đạo đức nhà báo nhƣ: Cuốn C. Mác, Ph. Ăngghen, V.I. Lênin với báo chí của GS. Hà Minh đức do Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia – Sự thật xuất bản năm 2011, tác phẩm gồm 8 chƣơng, là chuyên luận tìm hiểu những quan điểm về báo chí và những hoạt động báo chí của các nhà kinh điển. Đây là tài liệu tham khảo có giá trị cung cấp cho bạn đọc, đặc biệt là những ngƣời làm công tác báo chí những kiến thức hiểu biết cơ bản về báo chí và hoạt động báo chí của các nhà kinh điển cũng nhƣ của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Qua cuốn sách, tác giả đã phân tích một cách tỉ mỉ, sâu sắc về các vấn đề: chức năng, đặc điểm, khuynh hƣớng chính trị, xã hội của các tác phẩm báo chí dƣới quan điểm của C. Mác, Ph. Ăngghen, V.I. Lênin; vấn đề báo chí dƣới chế độ tƣ sản; báo chí của giai cấp vô sản; sáng tác văn nghệ và báo chí của các nhà kinh điển bàn về văn nghệ. Bên cạnh đó, cuốn sách còn cung cấp cho bạn đọc nhiều nội dung có giá trị liên quan đến việc tiếp nhận và vận dụng sáng tạo quan điểm báo chí của ba nhà kinh điển C. Mác, Ph. Ăngghen, V.I. Lênin và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Không chỉ có vậy, tác giả còn trình bày một cách khái quát và đầy đủ về những bƣớc thăng trầm của nền báo chí cách mạng Việt Nam từ những ngày khởi đầu, rồi qua hai cuộc chiến tranh cho đến thời kỳ đổi mới ngày nay, 9
mà nền báo chí ấy lại đƣợc dựa trên nền tảng tƣ tƣởng, đƣờng lối của Chủ nghĩa Mác - Lênin. Cuốn sách “Lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam (1925-2010) của PGS, TS. Đào Duy Quát làm chủ biên do Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia – Sự thật xuất bản năm 2010 à công trình lớn, có sự tham của nhiều nhà báo, nhà khoa học đầu ngành. Nội dung cuốn sách đã khái quát chặng đƣờng phát triển của lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam từ năm 1925 đến năm 2010; sự ra đời và phát triển của các cơ quan báo chí; những thành tựu, hạn chế của báo chí qua các thời kỳ phát triển; đề xuất những giải pháp để nâng cao chất lƣợng báo chí trong thời kỳ mới v.v.. Kết cấu nội dung cuốn sách gồm 6 chƣơng: Chương I: Báo chí cách mạng Việt Nam thời kỳ 1925 - 1945; Chương II: Báo chí cách mạng Việt Nam thời kỳ 1945 - 1954; Chương III: Báo chí cách mạng Việt Nam thời kỳ 1954 - 1975; Chương IV: Báo chí cách mạng Việt Nam thời kỳ 1976 - 1986; Chương V: Báo chí cách mạng Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới đất nƣớc 1986 - 2000; Chương VI: Báo chí cách mạng Việt Nam thời kỳ tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc 2001 - 2010. Cuốn Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo của tác giả Nguyễn Thị Trƣờng Giang do Nhà xuất bản Chính trị - Hành chính xuất bản năm 2011, chủ đề nghiên cứu của công trình là bàn về đạo đức nhà báo đƣợc tác giả triển khai trong 5 chƣơng sách. Hai chƣơng đầu cuốn sách khái quát vấn đề: Đạo đức nghề nghiệp như một điều tiết trong hoạt động báo chí, và Đạo đức nghề nghiệp trong các mối quan hệ của nhà báo. Hai chƣơng này đƣợc xem xét dƣới ánh sáng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, bám sát đƣờng lối, chính sách cũng nhƣ sự chỉ đạo của Đảng ta đối với báo chí, lực lƣợng đƣợc coi là đi đầu trong công tác chính trị, tƣ tƣởng. Tiếp đó, chƣơng 3, tác giả khẳng định: Tính tích cực là khuynh hướng chủ đạo trong đạo đức nghề nghiệp nhà báo Việt Nam. Chƣơng 10
4, tác giả liệt kê và phân tích Những biến đổi tiêu cực trong đạo đức nghề nghiệp của nhà báo Việt Nam hiện nay. Chƣơng 5, chƣơng cuối cùng đề cập vấn đề cốt lõi: Giải pháp nâng cao đạo đức nghề nghiệp của nhà báo Việt Nam. Bài Những quan điểm chỉ đạo cơ bản của Đảng về vai trò định hướng dư luận xã hội của báo chí của tác giả Đỗ Chí Nghĩa công bố trên Tạp chí Lý luận Chính trị và Truyền thống (Số 11 - 2013). Trong đó, tác giả nêu khái quát quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nƣớc về tác động của báo chí đến dƣ luận xã hội trên 2 nội dung chính: Thứ nhất, báo chí có vai trò to lớn và đã thực sự đóng góp tích cực vào việc định hƣớng đúng đắn dƣ luận xã hội. Thứ hai, một số cơ quan báo chí xa rời tôn chỉ, mục đích, thiếu tính định hƣớng, ảnh hƣởng không tốt đến uy tín của giới báo chí. Bên cạnh việc đánh giá cao vai trò của báo chí trong việc giữ vững trận địa thông tin, là cầu nối giữa Đảng với dân, giữa cơ quan quản lý với các thành tố khác trong xã hội, các văn kiện của Đảng cũng thể hiện rõ sự quan tâm, chỉ đạo, chấn chỉnh những yếu kém, sai sót, nâng cao khả năng định hƣớng dƣ luận xã hội của báo chí. Cuốn sách chuyên khảo Báo chí: Những vấn đề lý luận và thực tiễn, tập IX do Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông ấn hành. Ở mức độ nhất định, cuốn sách đã mô tả bức tranh toàn cảnh của nền báo chí và truyền thông Việt Nam hiện nay, giữa sự bùng nổ của công nghệ số và quá trình toàn cầu hoá. Các nhóm chủ đề trải rộng từ vấn đề trách nhiệm xã hội tới đạo đức nghề nghiệp của nhà báo ở Việt Nam và thế giới, từ thực trạng quản trị nguồn thông tin tới những đề xuất về quản lý báo chí hiện nay. Tiếp cận đối tƣợng báo chí và truyền thông từ cái nhìn đa điểm và liên ngành, cuốn sách là một tài liệu tham khảo hữu ích cập nhật cho nhà báo, những ngƣời làm truyền thông, nhà nghiên cứu và sinh viên. Nhƣ vậy, có thể nói, ở Việt Nam trong những năm vừa qua, việc nghiên cứu tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng và các công trình nghiên 11
cứu về giáo dục đạo đức nói chung, về lối sống, giá trị lịch sử truyền thống, lập trƣờng tƣ tƣởng cho tầng lớp thanh nhiên đƣợc các nhà nghiên cứu đặc biệt quan tâm. Số lƣợng công trình ngày càng phong phú về thể loại, đa dạng về cách tiếp cận, có chiều sâu và tính tích hợp cao. Điều này đã thể hiện sự quan tâm của các nhà lý luận và của toàn xã hội cũng nhƣ sự nhận thức ngày càng sâu sắc hơn về vai trò của giáo dục đạo đức và giáo dục truyền thống lịch sử, cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam. Sự quan tâm này cũng thể hiện mục tiêu xây dựng nguồn nhân lực cho tƣơng lai của đất nƣớc có tính nhân văn, lý tƣởng sống cao đẹp góp phần xây dựng xã hội dân giàu, nƣớc mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Đặc biệt, nghề báo với tƣ cách hoạt động tuyên truyền, phản ánh, phản biện xã hội phải tiếp tục đƣợc quan tâm và phải đƣợc xây dựng trên nền tảng đạo đức cách mạng, chân chính mà cốt lõi là chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam. Theo đó, cần thiết phải tiếp tục có sự nghiên cứu đầy đủ và có giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng giáo dục đào tạo cho sinh viên ngành Báo chí, đặc biệt lĩnh vực đạo đức nghề nghiệp là yếu tố cơ bản nền tảng cho công cuộc đấu tranh xây dựng bảo vệ Tổ quốc và phát triển kinh tế xã hội. Do vậy, đề tài Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức nhà báo và vận dụng vào giáo dục sinh viên ngành Báo chí ở Việt Nam hiện nay là đề tài không có sự trùng lặp với các công trình đã đƣợc công bố. 3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài 3.1. Mục đích của đề tài Đề tài phân tích làm rõ tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về đạo đức nhà báo và sự vận dụng vào giáo dục sinh viên ngành Báo chí ở Việt Nam trong thời gian vừa qua. Từ đó, xác định phƣơng hƣớng và những giải pháp cơ bản góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho sinh viên ngành Báo chí. 12
3.2. Nhiệm vụ của đề tài Để thực hiện mục tiêu đặt ra, đề tài có nhiệm vụ: - Phân tích làm rõ tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về nghề báo với tƣ cách cơ sở nền tảng hình thành các quan điểm đạo đức nhà báo. - Phân tích làm rõ những nội dung cơ bản tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về đạo đức nhà báo. - Phân tích, đánh giá những thành tựu, hạn chế trong việc giáo dục đạo đức nghề báo cho sinh viên ngành Báo chí trong những năm vừa qua. - Xây dựng phƣơng hƣớng và giải pháp cơ bản nhằm giáo dục đạo đức nghề báo cho sinh viên ngành Báo chí theo tƣ tƣởng Hồ Chí Minh. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về đạo đức nhà báo và vận dụng vào giáo dục - đào tạo sinh viên ngành Báo chí ở Việt Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu và khảo sát, phân tích sinh viên ngành Báo chí ở bậc học cao đẳng và đại học ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. (Qua thực tiễn tại trƣờng Cao đẳng Phát thanh – Truyền hình I và trƣờng Cao đẳng Phát thanh – Truyền hình II) Về thời gian, luận văn nghiên cứu trong giai đoạn từ năm 2008 đến nay 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Đề tài thực hiện trên cơ sở lý luận, phƣơng pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, các quan điểm và đƣờng lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục đào tạo và về báo chí. 13