Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:124

Thêm vào BST

Báo xấu

49
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh; nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Hóa học ở trường THPT và góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––– NGÔ NGỌC CHIÊU QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ MÓNG CÁI, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––– NGÔ NGỌC CHIÊU QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ MÓNG CÁI, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Thị Tính THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, không trùng lặp với các đề tài khác và chưa từng được ai công bố ở bất cứ tài liệu nào. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Học viên Ngô Ngọc Chiêu i
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa học. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Thị Tính đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu, thực hiện hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn sự nhiệt tình giúp đỡ từ tập thể lãnh đạo, giáo viên tổ Khoa học tự nhiên và nhóm chuyên môn Hóa học của các trường THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong việc hoàn thành luận văn. Mặc dù cá nhân tôi có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài luận văn, nhưng do điều kiện thời gian và năng lực có hạn nên không tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Kính mong các thầy cô, các chuyên gia, đồng nghiệp và những ai quan tâm tới vấn đề nghiên cứu, tiếp tục đóng góp ý kiến để giúp luận văn hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Học viên Ngô Ngọc Chiêu ii
MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................... iii Danh mục từ viết tắt ......................................................................................... viii Danh mục các bảng............................................................................................. ix MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 4 7. Phương pháp Nghiên cứu ................................................................................ 4 8. Cấu trúc của đề tài ........................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................................................ 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6 1.1.1. Nghiên cứu về quản lý dạy học ................................................................. 6 1.1.2. Nghiên cứu về quản lý dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông ............................................................................................................ 7 1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài .......................................................... 9 1.2.1. Dạy học ...................................................................................................... 9 1.2.2. Dạy học Hóa học ở trường phổ thông ..................................................... 10 1.2.3. Quản lý dạy học môn hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường THPT ........................................................................................... 10 iii
1.3. Những vấn đề cơ bản về dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường trung học phổ thông............................................. 11 1.3.1. Mục tiêu môn Hóa học ............................................................................ 11 1.3.2. Nội dung, chương trình môn Hóa học ..................................................... 12 1.3.3. Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Hóa học.......................... 16 1.3.4. Kiểm tra, đánh giá môn Hóa học ............................................................. 19 1.3.5. Các điều kiện đảm bảo chất lượng dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông ........................................................................................... 19 1.4. Những nội dung cơ bản của hoạt động quản lý dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông ............................................................................... 21 1.4.1. Lập kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường THPT ................................................................................. 21 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường THPT ........................................................... 23 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường THPT ........................................................... 24 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch dạy học môn Hóa học ... 26 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường trung học phổ thông ............................ 26 1.5.1. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 26 1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 28 Kết luận chương 1.............................................................................................. 29 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ MÓNG CÁI TỈNH, QUẢNG NINH ..................................................................................... 30 2.1. Khái quát về khách thể khảo sát và tổ chức khảo sát ................................. 30 iv
2.1.1. Khái quát giáo dục và các trường THPT ở thành phổ Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................................ 30 2.1.2. Tổ chức khảo sát dạy học và quản lý dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh ........... 32 2.2. Thực trạng dạy học môn Hóa học theo chương trình phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ................................ 33 2.2.1. Sự khác biệt giữa nội dung chương trình dạy học môn Hóa học trong chương trình hiện hành với chương trình phổ thông mới ở trường Trung học phổ thông .................................................................................................... 33 2.2.2. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái về mục tiêu dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ............................................................... 40 2.2.3. Nội dung chương trình dạy học môn Hóa đã triển khai theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh .............................................................................. 40 2.2.3. Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Hóa học theo chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ......................................................................................... 44 2.2.3. Đánh giá kết quả dạy học môn Hóa học theo chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........... 46 2.2.4. Năng lực dạy học của giáo viên và điều kiện dạy học môn Hóa học theo chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ....................................................................... 47 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Hóa tại các trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ................. 48 2.3.1. Lập kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phổ Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........... 48 v
2.3.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phổ Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................................ 50 2.3.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương trình phổ thông mới ở các trường THPT thành phổ Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh .... 52 2.3.4. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Hóa học theo chương trình phổ thông mới của học sinh ở các trường THPT thành phổ Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ................................................................................................ 54 2.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh .......... 55 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ................ 56 Kết luận chương 2.............................................................................................. 59 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ MÓNG CÁI, TỈNH QUẢNG NINH ...................................................................................... 60 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................................ 60 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ......................................................... 60 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 60 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................... 61 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 61 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 61 3.2. Các biện pháp quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........... 62 vi
3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên môn Hóa học ở trường THPT thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới .................................... 62 3.2.2. Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng học sinh ở các trường Trung học phổ thông thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh .............................................................. 66 3.2.3. Chỉ đạo tổ/ nhóm chuyên môn khoa học Tự nhiên, Hóa học tăng cường sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học .......................... 70 3.2.4. Đảm bảo các điều kiện phương tiện dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học phổ thông thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh .............................................................. 75 3.2.5. Giám sát, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học phổ thông thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................ 80 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 87 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 88 3.4.1. Mục tiêu của khảo nghiệm ...................................................................... 88 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 88 3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................... 88 3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm và xử lý kết quả ........................................... 88 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 88 Kết luận chương 3.............................................................................................. 90 KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ ....................................................................... 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 95 PHỤ LỤC vii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CTGD Chương trình giáo dục CTGDPT Chương trình giáo dục phổ thông GV Giáo viên HS Học sinh PPGD Phương pháp giáo dục QH Quốc hội THPT Trung học phổ thông viii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Nội dung chương trình dạy học môn Hóa học đã được thực hiện ở trường THPT thành phố Móng Cái .............................................. 41 Bảng 2.2. Nội dung dạy học môn Hóa học đã được thực hiện ở trường THPT thành phố Móng Cái ............................................................. 42 Bang 2.3. Phương pháp dạy học Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới đã được giáo viên sử dụng ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ..................................................... 44 Bảng 2.4. Hình thức tổ chức dạy học Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới đã được giáo viên sử dụng ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........................................... 45 Bảng 2.5. Hình thức, phương pháp đánh giá kết quả dạy học Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh ...................................................... 46 Bảng 2.6. Thực trạng lập kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh ........................................................................ 48 Bảng 2.7. Các biện pháp tổ chức dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ....................................................................... 50 Bảng 2.8. Các biện pháp chỉ đạo dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ....................................................................... 52 Bảng 2.9. Thực trạng các biện pháp kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh.... 54 Bảng 2.10. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ..................................................... 55 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ......................................................... 88 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục trong mọi thời đại đều được coi là nền tảng cho sự phát triển của xã hội, đem lại sự phồn vinh cho nền kinh tế và nâng cao trình độ văn minh cho các quốc gia. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban chấp hành Trung ương lần thứ 8 khóa XI đã chỉ rõ: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội”. [1] Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội đã xác định rõ mục tiêu về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông là nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; phát triển con người Việt Nam toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ, hướng tới “công dân toàn cầu”, phù hợp với Tuyên bố của tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc: “Học để biết - Học để làm - Học để chung sống - Học để tự khẳng định mình”. Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội cũng đã nêu rõ yêu cầu của đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông là: “Kế thừa và phát triển những ưu điểm của chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông hiện hành, phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của nền văn hóa Việt Nam và phù hợp với xu thế quốc tế, đồng thời đổi mới toàn diện mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục, thi, kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục theo yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh; ... tăng cường thực hành và gắn với thực tiễn cuộc sống...”. Như vậy, muốn đạt được kết quả về công tác đổi mới giáo dục phổ thông trong giai đoạn hiện nay, cùng với việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa, tổ chức dạy và học ở phổ thông thì công tác quản lý hoạt động dạy và học các môn học trong các nhà trường đóng vai trò then chốt.[ 17]. 1
Ngày 27 tháng 12 năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) chính thức công bố chương trình tổng thể và 27 chương trình môn học, hoạt động giáo dục trong chương trình giáo dục phổ thông mới trong đó có môn Hóa học. Chương trình môn Hóa học bậc trung học phổ thông (THPT) mới với đặc điểm là sự kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết và thực nghiệm, là cầu nối các ngành khoa học và tự nhiên khác như vật lý, sinh học, y dược... Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, Hóa học thuộc nhóm môn khoa học tự nhiên, là môn học được học sinh lựa chọn theo định hướng nghề nghiệp, sở thích, năng lực của bản thân. Đây là một điểm hoàn toàn mới so với chương trình THPT hiện hành. Mục tiêu chương trình môn Hóa học THPT mới đã chỉ rõ là cần hình thành và phát triển ở học sinh năng lực hóa học đồng thời góp phần cùng các môn học khác hình thành, phát triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu và các năng lực chung. Đặc biệt là thế giới quan khoa học, hứng thú học tập, thái độ ứng xử đối với tự nhiên và khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực học sinh [22]. Với những điểm mới về chương trình giáo dục phổ thông nói chung và chương trình môn Hóa học THPT nói riêng, để đáp ứng yêu cầu trên, Ngành GD&ĐT tỉnh Quảng Ninh cũng như các trường THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái cần có những biện pháp quản lý phù hợp với sự thay đổi này như nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên thông qua tổ chức các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng; tổ chức thực hiện hoạt động dạy và học bộ môn Hóa học theo chương trình mới nhằm giúp các nhà trường nhanh chóng tiếp cận với các đổi mới về kiến thức mới, kỹ năng mới, không ngừng cập nhật, nâng cao kiến thức, năng lực dạy học để đáp ứng nhiệm vụ chinh trị mà Đảng và nhà nước, Ngành GD&ĐT và các cấp chính quyền giao phó. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu Đề tài “Quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh”. 2
2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh; nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Hóa học ở trường THPT và góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh nhằm nâng cao chất lượng thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường THPT. - Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái, Tỉnh Quảng Ninh. - Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn Hóa học ở theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. 5. Giả thuyết khoa học Hoạt động dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường THPT phụ thuộc và công tác quản lý dạy học nói chung và quản lý dạy học môn Hóa học nói riêng. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý dạy 3
học Hóa học mang tính hệ thống, đồng bộ như: Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên môn Hóa học; Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Hóa học theo định hướng phát triển năng học sinh; Chỉ đạo tổ/ nhóm chuyên môn khoa học Tự nhiên, Hóa học tăng cường sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học; Đảm bảo các điều kiện phương tiện dạy học;Xây dựng kế hoạch và thực hiện giám sát, đánh giá kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương giáo dục phổ thông mới sẽ góp phần nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục theo chương tình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT của phố Móng Cái, tỉnh Quản Ninh. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Hệ thống các biện pháp quản lý dạy học môn Hóa học ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới. - Về địa bàn: Nghiên cứu được thực hiện tại các trường THPT Trần Phú, THPT Chu Văn An, THPT Lý Thường Kiệt thành phố Móng Cái, Tỉnh Quảng Ninh trong năm học 2019-2020. - Về khách thể khảo sát: Tổng số: 35 người. Trong đó có: 09 cán bộ quản lý nhà trường; 06 cán bộ quản lý tổ chuyên môn nhà trường; 15 giáo viên Hóa học ; 05 cán bộ quản lý và chuyên viên Sở GD&ĐT tỉnh Quảng Ninh. 7. Phương pháp Nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh để nghiên cứu chương trình giáo dục phổ thông mới; các văn bản chỉ đạo triển khai thực hiện của cấp trên; các đề tài về quản lý dạy học. Nghiên cứu các tài liệu, công trình khoa học về giáo dục liên quan đến đề tài; Dựa trên cơ sở nghiên cứu hệ thống tài liệu, tác giả luận văn phân tích, tổng hợp, khái quát hóa xây dựng hệ thống cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Tác giả luận văn sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi để khảo sát trên 35 cán bộ giáo viên về thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động 4
dạy học môn Hóa học tại 3 trường THPT trên đại bàn thành phố Móng Cái và 3 trường THPT của Huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh. Đề tài sử dụng phương pháp phỏng vấn nhà quản lý, giáo viên dạy hóa học về thực trạng quản lý dạy học môn Hóa học ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới để củng cố thêm minh chứng. Sử dụng phương pháp nghiên cứu các sản phẩm dạy học và sản phẩm quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. Sử dụng phương pháp chuyên gia, xin ý kiến các chuyên gia về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 7.3. Các phương pháp bổ trợ Tác giả luận văn sử dụng toán thống kê để sử lý số liệu khảo sát. 8. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Đề tài gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học phổ thông. Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu về quản lý dạy học Taylor, A and F Hill (1997) và các cộng sự nghiên cứu về quản lý dạy học cho rằng: đánh giá là công cụ quan trọng để nâng cao chất lượng dạy và học với hai mức độ, cụ thể là: giám sát (tìm kiếm cách đánh giá các biện pháp để kế hoạch giảng dạy hiệu quả và kết quả của nó đối với thành tích học tập của học sinh); đánh giá (đánh giá tác động của việc học và dạy ở mức độ chiến lược hơn) [ Dẫn theo 21] Nhóm nghiên cứu của Đại học Ulster Roger E llis trong “Vấn đề và cách tiếp cận”, Quality Assurance for University Teaching: Issues and Approaches (1993) [27] đề cập đến mục đích của giảng dạy là học tập, vì vậy, chất lượng của giảng dạy phải phù hợp với sự thúc đẩy học tập. Các nghiên cứu khẳng định: để ĐBCL dạy học cần chính xác hóa các tiêu chuẩn; xác định các chức năng và quy trình chủ yếu nhằm đạt các tiêu chuẩn; giám sát điều chỉnh quá trình thực hiện để đạt được các tiêu chuẩn xác định và cần có hồ sơ rõ ràng về mức độ đạt được các tiêu chuẩn để đánh giá. Trần Thị Hương (2016) trong nghiên cứu "Quản lý hoạt động dạy học" đã chỉ ra những yêu cầu của quản lý hoạt động dạy học đó là gắn liền với việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, tạo động lực, môi trường, điều kiện thuận lợi, kích thích tinh thần lao động sáng tạo của đội ngũ giáo viên; quản lý tập trung vào hoạt động dạy của giáo viên, trực tiếp với giáo viên và gián tiếp với học sinh đảm bảo quản lý song song hai mặt dạy và học. Công trình nghiên cứu đã chỉ rõ các nhiệm vụ quản lý hoạt động dạy học bao gồm: quản lý kế hoạch, chương trình dạy học; quản lý phân công giảng dạy cho giáo viên; quản 6
lý việc chuẩn bị và thực hiện kế hoạch bài giảng của giáo viên; quản lý phương pháp, phương tiện dạy học và các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học; quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn; quản lý bồi dướng giáo viên; quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh[ Dẫn theo 23] Nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT có luận văn thạc sỹ của Nguyễn Hữu Dũng (2006). Tác giả đã xác định vài trò chủ đạo và then chốt của hiệu trường trong việc đảm bảo và nâng cao chất lượng hoạt động dạy học tại trường THPT từ đó đề xuất những biện pháp của hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động ở các trường THPT tại thành phố Đà Nẵng [13]. Lê Ngọc Trọng (2014) trong luận văn thạc sỹ "Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông Trần Quốc Đại, huyện Gò Dầu, tỉnh Tây Ninh" đã tập trung nghiên cứu về thực trạng quản lý mục tiêu, nội dung chương trình dạy học và phương pháp dạy học; kết quả học tập của học sinh, các điều kiện đảm bảo cho việc dạy và học của nhà trường [ 26]. Từ đó tác giả đã đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường. Phạm Như Phong(2020) nghiên cứu về quản lý dạy học theo hướng đảm bảo chất lượng giáo dục ở các trường THPT khu vực đồng bằng song Hồng đã chỉ ra những biện pháp quản lý nhằm đảm bảo chất lượng giáo dục THPT hiện nay.[21] 1.1.2. Nghiên cứu về quản lý dạy học môn Hóa học ở trường trung học phổ thông Nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học THPT có công trình của Nguyễn Đức Cường (2016). Tác giả đã tập trung nghiên cứu cơ sở thực tiễn của hoạt động dạy học môn hóa học tại các trường THPT thị xã Sơn Tây, Hà Nội từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo hướng điều chỉnh nội dung môn học [12]. Cũng nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học THPT, tác giả Nguyễn Thị Lan (2015) đã nghiên cứu lý luận về đổi mới phương pháp dạy học, phân tích thực trạng việc đổi mới phương pháp dạy học môn hóa học tại 7
trường THPT Mê Linh, Hà Nội. Từ đó đề xuất các biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn hóa học tại nhà trường[ Dẫn theo 12] Nghiên cứu sâu về vấn đề quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên nhằm nâng cao chất lượng dạy học đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới có công trình Phạm Thị Kim Oanh (2017) "Phát triển năng lực dạy học cho giáo viên phổ thông đáp ứng với chương trình giáo dục mới". Tác giả đã tập trung nghiên cứu bốn nội dung cơ bản: (1) năng lực dạy học của giáo viên phổ thông; (2) thực trạng về năng lực dạy học của giáo viên phổ thông hiện nay trong đó nhấn mạnh những điểm yếu kém, hạn chế về các năng lực dạy học tích hợp, phân hóa, tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo hay dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học. Tác giả đã chỉ đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển năng lực dạy học cho giáo viên đó là (3) những yêu cầu đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông như đổi mới nội dung giáo dục, phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra đánh giá; (4)vai trò của các trường sư phạm trong đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên... Có thể nói các nghiên cứu khoa học trên đã đề cập đến vấn đề quản lý hoạt động dạy học nói chung và quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học nói riêng ở khía cạnh quản lý nội dung và phương pháp dạy học. Các tác giả mới chỉ dừng lại ở những gợi ý, những định hướng có tính khái quát mà chưa đi sâu vào nghiên cứu một cách toàn diện quản lý hoạt động dạy học môn hóa học THPT theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Hơn nữa, hiện nay tại thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh chưa có nghiên cứu nào về quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học THPT theo chương trình giáo dục phổ thông mới, do đó tác giả chọn đề tài: “Quản lý dạy học môn Hóa học ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới” làm đề tài nghiên cứu, hướng tới việc đánh giá đúng thực trạng hiện tại của hoạt động quản lý dạy học bộ môn Hóa học hiện hành tại các trường THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh, trên cơ sở đó 8
tìm ra những biện pháp phù hợp với điều kiện cụ thể của các nhà trường, của ngành và của địa phương để quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới một cách hiệu quả. 1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài 1.2.1. Dạy học Có nhiều quan niệm khác nhau về dạy học, Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt quan niệm: “Dạy học là quá trình tác động qua lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức, kỹ năng và kỹ xảo hoạt động trong nhận thức và thực tiễn, từ đó hình thành thế giới quan, phát triển năng lực sáng tạo, hình thành và phát triển các phẩm chất của nhân cách người học theo mục đích giáo dục’’[ 20]. Nguyễn Thị Tính, Nguyễn Thị Thanh Huyền(2013) cùng nhóm nghiên cứu quan niệm: “Dạy học là quá trình xã hội được tổ chức có mục đích, có kế hoạch. Trong đó, dưới vai trò chủ đạo của giáo viên, học sinh tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức nhằm thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ dạy học, đạt mục đích dạy học đề ra” [24]. Nguyễn Văn Cường (2014) cho rằng: Dạy học là quá trình tương tác giữa người dạy với người học và đối tượng (nội dung) học tập. Trong đó giáo viên giữ vai trò là người tổ chức, hướng dẫn; Học sinh là người chủ động, tích cực tự tổ chức, tự học [11]. Tác giả luận văn chọn khái niệm sau làm khái niệm cơ bản của đề tài: Dạy học là một quá trình được tổ chức có mục đích, có kế hoạch trong đó dưới vai trò tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn của giáo viên, học sinh tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức hoạt động học tập nhằm thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ dạy học đề ra. Dạy học chỉ đạt hiệu quả cao khi giáo viên phát huy được tính tự giác, tính tích cực chủ động của học sinh trong học tập, hay nói một cách khác là hiệu quả dạy học phụ thuộc vào năng lực dạy học của giáo viên và tính tự giác, tích cực chủ động của học sinh trong quá trình học tập. 9