Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Biện pháp hoàn thiện mô hình quản lý tài chính hàng không Việt Nam

Chia sẻ: Lộ Lung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:48

Thêm vào BST

Báo xấu

12
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích chủ yếu của luận văn là phân tích, đánh giá một cách khái quát thực trạng công tác quản lý tài chính của TCT HKVN với những mặt mạnh, yếu của mô hình quản lý tài chính hiện nay. Từ đó, tìm một số giải pháp nhằm hoàn thiện mô hình quản lý tài chính của TCT HKVN, để thực hiện mục tiêu chiến lược.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Biện pháp hoàn thiện mô hình quản lý tài chính hàng không Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN HỮU ÁI LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2000
MÔÛ ÑAÀU 1 – Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi : Nhaø nöôùc Vieät Nam chuû tröông xaây döïng moät neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc chính laø cô sôû söùc maïnh kinh teá cuûa Nhaø nöôùc, giuùp Nhaø nöôùc phaùt huy vai troø ñieàu tieát vó moâ neàn kinh teá. Tuy nhieân, söï chuyeån dòch cô caáu ngaønh kinh teá chæ coù theå ñöôïc xem laø tích cöïc khi thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc vaãn phaûi naém vai troø chuû ñaïo, ñoàng thôøi phaûi taïo ñieàu kieän ñeå caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc phaùt huy tieàm naêng cuûa mình. Theo V.I.Leânin, ñeå thöïc hieän nhieäm vuï caûi taïo caùc thaønh phaàn kinh teá phi xaõ hoäi chuû nghóa, thì con ñöôøng hôïp lyù hôn caû ñoái vôùi thaønh phaàn kinh teá tö baûn tö nhaân laø ñöa noù vaøo kinh teá tö baûn nhaø nöôùc . Söï lieân doanh giöõa nhaø nöôùc vaø tö nhaân döôùi hình thöùc hôïp voán vaø tham döï coå phaàn ñaõ hình thaønh kinh teá tö baûn nhaø nöôùc. Kinh teá tö baûn nhaø nöôùc ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc thu huùt voán, hieän ñaïi hoùa coâng ngheä vaø quaûn lyù caùc nhaø ñaàu tö tö nhaân, ñaëc bieät laø caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Xuaát phaùt töø quan ñieåm treân, Nhaø nöôùc Vieät Nam ñaõ thí ñieåm thaønh laäp caùc taäp ñoaøn kinh teá lôùn treân cô sôû nhöõng doanh nghieäp nhaø nöôùc hoaït ñoäng trong nhöõng ngaønh quan troïng, ñoàng thôøi ñaåy maïnh ña daïng hoùa sôû höõu ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc thoâng qua hình thöùc coå phaàn hoùa. Thöïc tieãn hoaït ñoäng cuûa caùc toång coâng ty nhaø nöôùc trong thôøi gian qua cho thaáy raèng ña daïng hoùa sôû höõu laø con ñöôøng taát yeáu, nhöng tieán trình coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc vaãn coøn raát chaäm so vôùi döï kieán, nhaát laø ôû caùc toång coâng ty 91. Beân caïnh ñoù, moâ hình quaûn lyù taøi chính hieän nay cuûa caùc toång coâng ty nhaø nöôùc Vieät Nam, vôùi ñaëc tröng veà hình thöùc sôû höõu vaø cô cheá quaûn lyù taøi chính, ñaõ boäc loä nhöõng nhöôïc ñieåm caàn phaûi ñöôïc nghieân cöùu hoaøn thieän. Nhöõng nhöôïc ñieåm naøy caøng noåi baät ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa Toång coâng ty Haøng khoâng Vieät Nam ( sau ñaây ñöôïc vieát taét laø TCT HKVN ) , moät doanh nghieäp nhaø nöôùc quy moâ lôùn, coù phaïm vi hoaït ñoäng toaøn caàu vaø coù quan heä hôïp taùc vôùi nhieàu haõng haøng khoâng khaùc treân theá giôùi. Trong moâi tröôøng kinh teá toaøn caàu, vôùi xu höôùng ngaøy caøng nôùi loûng chính saùch ñieàu tieát khoâng taûi vaø môû roäng baàu trôøi, caùc haõng haøng khoâng khoù coù theå ñöùng ñoäc laäp maø vaãn hoaït ñoäng hieäu quaû. Söï hôïp taùc trong nhieàu lónh vöïc baèng nhieàu phöông thöùc khaùc nhau giöõa caùc haõng haøng khoâng, duø lôùn hay nhoû, ñaõ trôû thaønh moät nhu caàu khaùch quan. Söï hôïp taùc naøy hình thaønh caùc lieân minh haøng khoâng , ñem laïi nhieàu lôïi ích cho caùc haõng haøng khoâng tham gia cuõng nhö haønh khaùch cuûa caùc haõng ñoù, nhöng cuõng ñoøi hoûi caùc haõng haøng khoâng tham gia phaûi ñaùp öùng nhöõng tieâu chuaån nhaát ñònh. Moät trong nhöõng tieâu chuaån quan troïng coù yù nghóa quyeát ñònh laø phaûi coù naêng löïc taøi chính ñuû maïnh ñeå ñaàu tö phaùt trieån saûn phaåm ( môû roäng maïng ñöôøng bay, baûo ñaûm an toaøn, cung öùng dòch vuï chaát löôïng cao ). Ngoaøi ra, haõng haøng khoâng phaûi xaây döïng cho ñöôïc moät heä thoáng quaûn lyù töông thích vôùi caùc chuaån möïc chung cuûa lieân minh. 1
Trong maáy naêm qua, TCT HKVN ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån vöôït baäc. Nhöng so vôùi caùc haõng haøng khoâng khaùc trong khu vöïc, TCT HKVN vaãn coøn raát nhoû beù veà nguoàn löïc vaät chaát vaø non treû veà naêng löïc quaûn lyù saûn xuaát kinh doanh, khaû naêng caïnh tranh coøn haïn cheá treân thò tröôøng quoác teá. Moät trong caùc nguyeân nhaân laøm aûnh höôûng ñeán toác ñoä phaùt trieån cuûa TCT HKVN laø nhöõng khoù khaên, vöôùng maéc trong moâ hình quaûn lyù taøi chính hieän nay. Nghieân cöùu caûi tieán coâng taùc quaûn lyù saûn xuaát kinh doanh noùi chung, hoaøn thieän moâ hình quaûn lyù taøi chính noùi rieâng laø moät nhu caàu böùc thieát giuùp TCT HKVN phaùt trieån nhanh choùng, trôû thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá haøng khoâng ñuû maïnh ñeå coù theå ñöùng vöõng trong caïnh tranh vaø hoäi nhaäp ñöôïc vôùi thò tröôøng haøng khoâng theá giôùi. 2 – Muïc ñích nghieân cöùu : Muïc ñích chuû yeáu cuûa luaän vaên laø phaân tích, ñaùnh giaù moät caùch khaùi quaùt thöïc traïng coâng taùc quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN vôùi nhöõng maët maïnh, yeáu cuûa moâ hình quaûn lyù taøi chính hieän nay. Töø ñoù, tìm moät soá giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän moâ hình quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN, ñeå thöïc hieän muïc tieâu chieán löôïc : Xaây döïng TCT HKVN trôû thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá maïnh, laáy kinh doanh vaän taûi haøng khoâng laø cô baûn, ñoàng thôøi phaùt trieån ña daïng hoaù ngaønh ngheà kinh doanh, ñaûm baûo thöïc hieän kinh doanh coù hieäu quaû, phuïc vuï ñaéc löïc söï nghieäp coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc, goùp phaàn baûo ñaûm an ninh quoác phoøng [25, 22 ] 3 – Phaïm vi nghieân cöùu : Phaïm vi nghieân cöùu cuûa luaän vaên giôùi haïn trong ñieàu kieän cuï theå cuûa TCT HKVN, moät toång coâng ty nhaø nöôùc ñieån hình cuûa Vieät Nam thí ñieåm thaønh laäp taäp ñoaøn kinh teá . 4 – Cô sôû lyù luaän vaø phöông phaùp nghieân cöùu : Cô sôû lyù luaän ñeå nghieân cöùu ñeà taøi laø nhöõng lyù thuyeát veà taøi chính doanh nghieäp, nhöõng nguyeân taéc cô baûn cuûa quaûn lyù, nhöõng kinh nghieäm thöïc teá veà söï hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá treân theá giôùi, caùc vaên baûn phaùp lyù hieän haønh cuûa Nhaø nöôùc Vieät Nam coù lieân quan ñeán quy cheá quaûn lyù taøi chính cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc, Luaät doanh nghieäp, Luaät caùc toå chöùc tín duïng, Luaät haøng khoâng Vieät Nam, nhöõng thoûa öôùc vaø nhöõng taäp quaùn quoác teá veà haøng khoâng … Phöông phaùp nghieân cöùu xuyeân suoát trong luaän vaên naøy laø phöông phaùp duy vaät bieän chöùng. Luaän vaên phaân tích thöïc traïng moâ hình quaûn lyù taøi chính hieän nay cuûa TCT HKVN trong moái quan heä vôùi caùc yeáu toá khaùch quan vaø chuû quan aûnh höôûng ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa moâ hình naøy. Caùc giaûi phaùp ñeå hoaøn thieän moâ hình quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN döïa treân cô sôû aùp duïng moät caùch choïn loïc nhöõng kinh nghieäm hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá treân theá giôùi vaøo ñieàu kieän cuï theå cuûa TCT HKVN. Moâ hình quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN phaûi phaùt huy ñöôïc nhöõng maët maïnh saün coù cuûa moät toång coâng ty nhaø nöôùc quy moâ lôùn, ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu hoäi nhaäp quoác teá, ñoàng thôøi phaûi phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa neàn kinh teá Vieät Nam hieän nay : neàn 2
kinh teá haøng hoùa nhieàu thaønh phaàn, phaùt trieån theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, vaän ñoäng theo cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc. 4 – Keát caáu cuûa luaän vaên : Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø phaàn keát luaän, noäi dung chính cuûa luaän vaên bao goàm caùc phaàn sau : Chöông 1 : Toång quan veà taäp ñoaøn kinh teá vaø toång coâng ty Chöông 2 : Thöïc traïng moâ hình quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN hieän nay Chöông 3 : Moät soá giaûi phaùp hoaøn thieän moâ hình quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN 3
Chöông 1 : Toång quan veà taäp ñoaøn kinh teá vaø toång coâng ty 1 - Nhöõng vaán ñeà chung veà taäp ñoaøn kinh teá : 1.1– Khaùi nieäm veà taäp ñoaøn kinh teá: Taäp ñoaøn kinh teá laø moät phaùp nhaân bao goàm nhieàu coâng ty khaùc nhau coù moái quan heä sôû höõu vaø kheá öôùc vôùi nhau, hoaït ñoäng trong cuøng moät ngaønh hay nhieàu ngaønh khaùc nhau treân moät nöôùc hay nhieàu nöôùc . Taäp ñoaøn kinh teá do moät coâng ty meï laõnh ñaïo vaø caùc coâng ty con chòu söï kieåm soaùt cuûa coâng ty meï thoâng qua quyeàn bieåu quyeát do sôû höõu moät tyû leä khoáâng cheá trong toång soá coå phaàn ñang löu haønh cuûa coâng ty con. Trong tieáng Anh, taäp ñoaøn kinh teá ñöôïc dieãn taû baèng caùc töø hay cuïm töø sau: Group, Group of companies, Conglomerate, Consortium. Trong ñoù, coâng ty meï goïi laø Holding company hoaëc Parent company, caùc coâng ty con goïi laø Subsidiary companies . Ngoaøi caùc Subsidiary companies cuûa noù, Holding company coøn coù theå tham döï voán coå phaàn cuûa caùc Associated companies . Trong xaõ hoäi coâng nghieäp, caùc taäp ñoaøn kinh teá naém giöõ phaàn lôùn nguoàn löïc saûn xuaát cuûa moãi quoác gia, laø traùi tim cuûa heä thoáng kinh teá . Söï phaùt trieån cuûa caùc taäp ñoaøn kinh teá vaø caùch öùng xöû cuûa noù coù aûnh höôûng to lôùn ñeán heä thoáng kinh teá, khoâng phaûi chæ trong phaïm vi moät quoác gia maø coøn trong phaïm vi quoác teá . 1.2– Caùc hình thöùc hình thaønh taäp ñoaøn kinh teá : Taêng tröôûng laø moät muïc tieâu quan troïng cuûa moãi doanh nghieäp. Söï taêng tröôûng ñöôïc bieåu hieän bôûi vieäc phaùt trieån quy moâ saûn xuaát hoaëc vieäc ñieàu chænh keát caáu, chuyeån dòch ngaønh ngheà hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Taêng tröôûng baèng caùch töï taïo doanh nghieäp môùi ñoøi hoûi phaûi maát raát nhieàu thôøi gian vaø coâng söùc ñeå mua theâm maùy moùc, xaây döïng nhaø xöôûng, ñaøo taïo coâng nhaân kyõ thuaät, tìm theâm thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm…, vì vaäy laø moät tieán trình raát baáp beânh, lôïi nhuaän thaáp vaø khoù thaønh coâng. Sau nhieàu cuoäc nghieân cöuù khaùc nhau, Edwin Mansfield thuoäc Tröôøng Ñaïi hoïc Pennsylvania ñaõ ñöa ra keát luaän : chæ coù töø 12% ñeán 20 % coâng ty töï taïo doanh nghieäp môùi döïa vaøo nghieân cöùu vaø phaùt trieån laø thöïc söï thaønh coâng trong lôïi nhuaän kinh teá [14, 230 ]. Hình thöùc töï taïo doanh nghieäp môùi thöôøng chæ phuø hôïp trong ñieàu kieän ngaønh môùi laø keát quaû cuûa nhöõng phaùt minh saùng taïo, chu kyø soáng cuûa saûn phaåm ñang trong giai ñoaïn phoâi thai hoaëc taêng tröôûng. Khuynh höôùng cuûa caùc neàn kinh teá coâng nghieäp laø caùc coâng ty ngaøy caøng lôùn baèng caùch saùt nhaäp, hôïp nhaát, mua laïi caùc coâng ty nhoû. Ñaây laø caùch laøm hieäu quaû vaø toán ít thôøi gian nhaát, cuõng laø thoâng leä tröôûng thaønh tö baûn quoác teá trong giai ñoaïn ngaøy nay. • Döïa vaøo nhöõng ñieåm khaùc bieät veà kyõ thuaät giao dòch , ngöôøi ta phaân bieät caùc hình thöùc hình thaønh taäp ñoaøn kinh teá , nhö sau : 1.2.1 – Saùt nhaäp : 4
Laø moät hình thöùc giao dòch, trong ñoù moät doanh nghieäp nhaän ñöôïc toaøn boä taøi saûn vaø caùc khoaûn nôï cuûa moät doanh nghieäp khaùc vôùi moät giaù phaûi traû nhaát ñònh . Doanh nghieäp baùn khoâng coøn toàn taïi vôùi tö caùch phaùp nhaân rieâng reõ maø söû duïng phaùp nhaân cuûa doanh nghieäp mua ñeå hoaït ñoäng. Doanh nghieäp mua phaûi traû cho chuû sôû höõu cuûa doanh nghieäp baùn giaù mua baèng tieàn maët hoaëc baèng chöùng khoaùn cuûa chính doanh nghieäp mua . Hình thöùc naøy thöôøng xaûy ra giöõa moät beân baùn laø doanh nghieäp nhoû hôn, yeáu theá hôn trong thò tröôøng vaø vieäc saùt nhaäp vaøo doanh nghieäp mua seõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi hôn cho hoaït ñoäng cuûa caû hai beân . 1.2.2 – Hôïp nhaát : Laø söï saùt nhaäp hai hay nhieàu doanh nghieäp coù söùc maïnh töông ñöông nhau ñeå hình thaønh moät doanh nghieäp môùi nhaèm laøm taêng khaû naêng taïo lôïi nhuaän do giaûm chi phí quaûn lyù, taêng hieäu naêng trong saûn xuaát nhôø lôïi theá saûn xuaát quy moâ lôùn, xoùa boû caïnh tranh vaø ña daïng hoùa saûn phaåm . Theo caùch naøy, caùc doanh nghieäp hôïp nhaát khoâng coøn toàn taïi vôùi tö caùch phaùp nhaân cuûa noù nöõa, doanh nghieäp môùi thaønh laäp seõ hoaït ñoäng vôùi tö caùch phaùp nhaân hoaøn toaøn môùi ñeå thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp hôïp nhaát. 1.2.3 – Mua laïi : Laø moät hình thöùc giao dòch phoå bieán trong neàn kinh teá thò tröôøng . Vieäc mua laïi noùi chung cuõng döïa treân caên baûn söï saùt nhaäp hay hôïp nhaát caùc doanh nghieäp. Trong ñoù, doanh nghieäp mua coù theå mua toaøn boä hay moät phaàn quyeàn sôû höõu doanh nghieäp baùn thoâng qua hai hình thöùc sau : − Mua laïi coå phaàn : Doanh nghieäp mua mua laïi coå phaàn cuûa doanh nghieäp baùn tröïc tieáp töø coå ñoâng cuûa doanh nghieäp baùn. Vieäc mua baùn naøy khoâng phuï thuoäc vaøo söï ñoàng yù hay khoâng cuûa ban laõnh ñaïo doanh nghieäp baùn vaø thöôøng khoù coù theå mua laïi toaøn boä soá coå phaàn cuûa doanh nghieäp baùn.Vì vaäy, thöôøng khoù daãn ñeán söï saùt nhaäp hoaëc hôïp nhaát hoaøn toaøn, doanh nghieäp baùn vaãn hoaït ñoäng vôùi tö caùch phaùp nhaân cuûa moät coâng ty rieâng bieät. Quyeàn lôïi cuûa doanh nghieäp mua luùc naøy laø quyeàn lôïi cuûa nhaø ñaàu tö. Söï kieåm soaùt vaø quyeàn lôïi cuûa doanh nghieäp mua ñoái vôùi doanh nghieäp baùn phuï thuoäc vaøo tyû leä giöõa soá coå phaàn maø hoï mua ñöôïc treân soá coå phaàn cuûa doanh nghieäp baùn. Tröôøng hôïp tyû leä naøy treân möùc 50% thì quan heä giöõa hai doanh nghieäp trôû thaønh quan heä cuûa coâng ty meï – coâng ty con . − Mua laïi taøi saûn : Doanh nghieäp mua mua laïi taøi saûn cuûa doanh nghieäp baùn tröïc tieáp töø doanh nghieäp baùn. Vôùi hình thöùc naøy, doanh nghieäp mua khoâng caàn thieát phaûi ñaùnh giaù caùc khoaûn nôï cuûa doanh nghieäp baùn, vì hoï khoâng coù traùch nhieäm gì ñoái vôùi caùc khoaûn nôï aáy. Nhieàu tröôøng hôïp, do khoâng coøn taøi saûn ñeå hoaït ñoäng, doanh nghieäp baùn phaûi töï giaûi taùn, sau khi phaân phoái soá tieàn ( hoaëc coå phieáu ) nhaän ñöôïc töø doanh nghieäp mua cho coå ñoâng cuûa noù. • Döïa vaøo phöông thöùc lieân keát , ngöôøi ta phaân bieät caùc hình thöùc hình thaønh taäp ñoaøn kinh teá, nhö sau : 1.2.4 – Lieân keát theo haøng doïc : 5
Laø tröôøng hôïp caùc doanh nghieäp mua laïi caùc doanh nghieäp khaùc trong cuøng moät lónh vöïc hoaït ñoäng, nhöng saûn xuaát ra caùc saûn phaåm ôû caùc coâng ñoaïn khaùc nhau. Quan heä giöõa caùc doanh nghieäp thaønh vieân chuû yeáu laø theo quy trình coâng ngheä vaø cung öùng saûn phaåm cho nhau. Söï lieân keát doïc thöôøng daãn ñeán phaùt trieån ngaønh ngheà theo chieàu saâu. Lieân keát doïc coøn taïo ñieàu kieän ñeå caùc taäp ñoaøn kinh teá cuûng coá vò theá caïnh tranh cuûa hoaït ñoäng chính, quaûn trò chaát löôïng toát hôn, baûo veä quyeàn sôû höõu coâng nghieäp höõu hieäu hôn .Ví duï nhö : söï keát hôïp cuûa caùc coâng ty khai thaùc daàu, loïc daàu vaø phaân phoái saûn phaåm trong ngaønh coâng nghieäp daàu moû . Gaàn ñaây nhaát, vieäc hôïp nhaát hai taäp ñoaøn khoång loà trong lónh vöïc truyeàn thoâng cuûa Myõ laø Coâng ty America Online - coâng ty dòch vuï maïng vaø Time Warner - coâng ty baùo chí truyeàn thoâng, trong ñoù America Online boû ra 162 tyû USD ñeå mua laïi Time Warner, seõ cho pheùp moãi loaïi hình taän duïng ñöôïc söùc maïnh cuûa loaïi hình kia vaø keát quaû laø laøm taêng theâm khaû naêng thaønh coâng nhôø vaøo löôïng khaùch haøng ñoâng, noäi dung thoâng tin haáp daãn vaø caùc phöông thöùc truyeàn taûi thoâng tin toát.[19, 42-43 ] 1.2.5 – Lieân keát theo haøng ngang : Laø söï keát hôïp cuûa nhöõng doanh nghieäp hoaït ñoäng trong cuøng moät ngaønh saûn xuaát kinh doanh . Söï keát hôïp naøy thöôøng xaûy ra trong nhöõng ngaønh coù möùc ñoä caïnh tranh cao vaø xu höôùng chung laø nhöõng doanh nghieäp coù öu theá seõ naém vai troø chuû ñaïo. Caùc nhaø saûn xuaát thoûa hieäp vôùi nhau ñeå aán ñònh giaù caû, chia xeû thò tröôøng hoaëc ñònh möùc saûn löôïng ñeå haïn cheá caïnh tranh vaø taêng lôïi nhuaän. ÔÛ möùc ñoä cao hôn, caùc doanh nghieäp coù öu theá seõ boû tieàn ra mua laïi moät phaàn hoaëc toaøn boä doanh nghieäp khaùc ñang laø ñoái thuû caïnh tranh cuûa noù. Söï keát hôïp naøy ñaëc bieät phoå bieán trong thôøi kyø suy thoaùi cuûa nhöõng naêm 1920-1930. Ví duï nhö taïi Ñöùc, söï keát hôïp nhieàu coâng ty theùp ñaõ thaønh laäp lieân hôïp Ruhrstahl vaø ba coâng ty hoaù chaát lôùn nhaát theá giôùi thôøi ñoù laø Bayer, Basf, Hoechst ñaõ saùt nhaäp thaønh moät coâng ty meï goïi laø I.G.Farben [16, 28 ]. Môùi ñaây, vieäc hôïp nhaát hai taäp ñoaøn döôïc phaåm Anh laø Glaxo Wellcome vaø SmithKline Beecham ñeå hình thaønh moät taäp ñoaøn döôïc phaåm lôùn nhaát theá giôùi laø Glaxo SmithKline coù giaù trò thò tröôøng leân tôùi 177 tyû USD [19, 08 ] 1.2.6 – Lieân keát theo phöông thöùc lieân ngaønh : Laø moät daïng keát hôïp giöõa caùc doanh nghieäp khoâng cuøng hoaït ñoäng trong moät lónh vöïc kinh doanh, khoâng caïnh tranh vôùi nhau maø cuõng khoâng coù moái lieân heä vôùi nhau veà quy trình saûn xuaát hay cung öùng saûn phaåm. Ñaây laø moät hình thöùc keát hôïp phong phuù, phoå bieán trong thôøi ñaïi ngaøy nay nhaèm ña daïng hoùa ngaønh ngheà , haïn cheá ruûi ro. Chuùng ta coù theå tìm thaáy hình thöùc lieân keát naøy trong nhieàu taäp ñoaøn lôùn ôû nhieàu nöôùc . Ví duï nhö Taäp ñoaøn Hyundai cuûa Haøn Quoác, töø moät xí nghieäp laáy ngaønh xaây döïng laø chính, taäp ñoaøn naøy ñaõ nhanh choùng phaùt trieån thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá lôùn hoaït ñoäng trong nhieàu lónh vöïc ngaønh ngheà khaùc nhau nhö ñoùng taøu, saûn xuaát xe hôi, ñieän töû …[5, 26-35 ] 1.3– Nguyeân nhaân hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá : 6
Ñöùng treân goùc ñoä cuûa chuû sôû höõu, söï taäp trung hoùa baèng caùch saùt nhaäp, hôïp nhaát hoaëc mua laïi moät doanh nghieäp coù nhöõng nguyeân nhaân cuï theå sau ñaây : 1.3.1 – Lieân keát ñeå toàn taïi vaø taêng tröôûng : Chính söï thay ñoåi thöôøng xuyeân caùc phöông phaùp saûn xuaát, nhu caàu hoaøn thieän saûn xuaát vaø môû roäng quy moâ saûn xuaát ñeå duy trì söï toàn taïi cuûa doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng laø nguyeân nhaân cô baûn taïo neân söï keát hôïp caùc doanh nghieäp. Hieäu quaû kinh teá thu ñöôïc töø caùc hoaït ñoäng mua laïi hay saùt nhaäp ñeå phaùt trieån saûn xuaát chuû yeáu xuaát phaùt töø lôïi theá cuûa saûn xuaát quy moâ lôùn. Khi quy moâ saûn xuaát phaùt trieån, söï hoaït ñoäng phoái hôïp seõ ñem laïi hieäu öùng coäng höôûng laøm cho hieäu quaû saûn xuaát toaøn boä lôùn hôn hieäu quaû rieâng reõ cuûa töøng coâng ty. Ñieàu naøy ñuùng cho söï lieân keát theo haøng ngang , theo haøng doïc vaø cho caû söï lieân keát theo phöông thöùc lieân ngaønh : • Trong nhöõng ngaønh kinh doanh maø thò tröôøng saûn phaåm do caùc doanh nghieäp saûn xuaát ra ñaõ gaàn nhö ñöôïc thoûa maõn thì söï mua laïi hay saùt nhaäp theo haøng ngang seõ laøm cho theá vaø löïc cuûa coâng ty sau khi hôïp nhaát maïnh hôn trong caïnh tranh. Söùc maïnh ñöôïc taïo ra bôûi söï khoáng cheá giaù caû thò tröôøng vaø söï hôïp lyù hoaù saûn löôïng cung öùng. Söï keát hôïp naøy coøn taïo neân nhöõng böôùc phaùt trieån maïnh meõ veà kyõ thuaät vaø phöông thöùc phuïc vuï khaùch haøng, ñoàng thôøi mang laïi cho caùc coâng ty nhieàu lôïi ích nhôø tieát kieäm chi phí nghieân cöùu , phaùt trieån vaø caùc chi phí khaùc. • Söï keát hôïp theo haøng doïc tröôùc heát taïo ñieàu kieän ñeå hôïp lyù hoaù quy trình coâng ngheä, giaûm chi phí saûn xuaát, ñaëc bieät laø chi phí quaûn lyù coâng ty. Ngoaøi ra, nhu caàu veà hôïp lyù hoaù cung öùng haøng hoùa, nguyeân vaät lieäu cuõng ñöôïc baûo ñaûm, laøm giaûm chi phí do giaûm nguyeân lieäu vaø thaønh phaåm toàn kho. • Ñoái vôùi caùc coâng ty hoaït ñoäng ña ngaønh, muïc tieâu cuûa vieäc lieân keát laø ñieàu chænh söï caân ñoái treân danh muïc voán ñaàu tö cuûa hoï. Baèng caùch tham gia vaøo moät soá lónh vöïc kinh doanh môùi, caùc coâng ty mong muoán coù theâm nhöõng hoaït ñoäng tieàm naêng, hoaït ñoäng sinh lôïi cao, caét giaûm bôùt nhöõng ngaønh ngheà hieäu quaû keùm. Nhöõng tröôøng hôïp mua laïi moät doanh nghieäp ñang coù hoaït ñoäng oån ñònh hoaëc ñang daãn ñaàu ngaønh laø caùch toát nhaát ñeå tranh thuû thôøi gian chieám lónh thò tröôøng vaø taïo ra lôïi nhuaän . Trong nhieàu tröôøng hôïp khaùc, caùc doanh nghieäp aùp duïng phöông thöùc boû ra moät löôïng voán töông ñoái nhoû ñeå tieáp thu nhöõng doanh nghieäp ñang ôû trong tình traïng kinh doanh thua loã. Sau ñoù, lôïi duïng nhaân taøi, thò tröôøng, tin töùc … vaø vôùi öu theá quaûn lyù cuûa chính mình, coâng ty mua caûi taïo trieät ñeå coâng ty vöøa tieáp quaûn laøm cho noù hoaït ñoäng toát leân, tieán tôùi giaûm loã, taêng lôïi nhuaän vaø môû roäng kinh doanh. Nhöõng ví duï thaønh coâng trong vieäc mua laïi caùc coâng ty khaùc theo kieåu naøy laø Taäp ñoaøn Daewoo cuûa Haøn Quoác vaø Taäp ñoaøn Hanson Trust PLC cuûa Anh . 1.3.2 – Lieân keát ñeå gia taêng lôïi ích veà taøi chính : Khi saùt nhaäp hoaëc mua laïi moät coâng ty, veà cô baûn doanh nghieäp coù theå taïo ra nhöõng lôïi ích veà taøi chính nhö sau : 7
− Giaûm thueá, laø tröôøng hôïp doanh nghieäp mua laïi moät coâng ty ñang thua loã. Do thua loã coâng ty baùn khoâng theå khaáu tröø loã vaøo thueá , nhöng khoaûn loã cuûa coâng ty baùn ñöôïc cho pheùp tröø vaøo lôïi nhuaän cuûa noù trong naêm tieáp theo vaø ngaãu nhieân phaàn lôïi nhuaän do giaûm thueá seõ thuoäc veà coâng ty mua. − Giaûm chi phí phaùt haønh chöùng khoaùn môùi do quy moâ phaùt haønh cuûa coâng ty sau khi saùt nhaäp taêng leân . − Taêng khaû naêng huy ñoäng voán vaø giaûm chi phí söû duïng voán vay. Sau khi saùt nhaäp hay mua laïi coâng ty khaùc, uy tín tín duïng cuûa coâng ty ñöôïc naâng leân, coâng ty coù khaû naêng vay möôïn nôï nhieàu hôn vaø do ñoù khoaûn tieát kieäm thueá thu nhaäp do taêng chi phí traû laõi vay mang laïi lôïi nhuaän cho coâng ty. 1.3.3 – Lieân keát do xu theá toaøn caàu hoùa : Thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm vaø nguoàn löïc saûn xuaát trong phaïm vi moät quoác gia ngaøy nay ñaõ trôû thaønh quaù nhoû beù ñoái vôùi caùc coâng ty lôùn, vì vaäy phaùt sinh nhu caàu quoác teá hoaù vaø toaøn caàu hoùa. Caùc coâng ty ña quoác gia môû roäng hoaït ñoäng baèng caùch xaây döïng caùc chi nhaùnh, lieân keát vôùi caùc coâng ty khaùc ôû nöôùc ngoaøi taïo thaønh nhöõng coâng ty lieân doanh, lieân keát . Söï lieân keát naøy keát hôïp khoa hoïc – coâng ngheä hieän ñaïi vôùi nhöõng nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, nguoàn voán vaø lao ñoäng doài daøo ôû nhöõng nöôùc khaùc nhau, ñoù thöôøng laø söï keát hôïp haøng doïc. Coøn giöõa caùc coâng ty ôû nhöõng nöôùc khaùc nhau hoaït ñoäng cuøng moät lónh vöïc thì söï keát hôïp naøy laø do keát hôïp thöông quyeàn khai thaùc treân laõnh thoå cuûa moãi nöôùc vaø do chia xeû thò tröôøng ñeå cuøng toàn taïi vaø taêng tröôûng. Quaù trình saùt nhaäp, hôïp nhaát, mua laïi giöõa caùc coâng ty cuûa caùc nöôùc khaùc nhau cuõng theo xu theá toaøn caàu hoaù aáy maø hình thaønh. Ví duï nhö Thomson (Phaùp) mua laïi cô sôû saûn xuaát TV cuûa General Electrics (Myõ)[14, 392}; Coâng ty Sanyo (Nhaät) mua laïi Coâng ty Warwick Electronics (Myõ)[14, 427]; môùi ñaây, haõng xe hôi Renault (Phaùp) mua laïi Samsung Motors (Haøn Quoác)[21, 09] 1.4 – Moät soá moâ hình taäp ñoaøn kinh teá ôû caùc nöôùc treân theá giôùi : 1.4.1 – Xeùt veà keát caáu ngaønh ngheà : − Caùc coâng ty ñôn ngaønh chuyeân taâm hoaït ñoäng trong moät ngaønh kinh doanh duy nhaát . Ví duï nhö Coâng ty chuyeân doanh phaàn meàm khoång loà Microsoft , Coâng ty Holiday Inns chuyeân doanh ngaønh khaùch saïn cuûa Myõ; Coâng ty Japex cuûa Nhaät Baûn chuyeân doanh thaêm doø daàu khí … − Caùc coâng ty ña ngaønh tham gia vaøo nhieàu lónh vöïc kinh doanh khaùc nhau. Ñaây laø tröôøng hôïp phoå bieán hieän nay. Caùc taäp ñoaøn kieåu naøy hình thaønh do nhu caàu ña daïng hoaù hoaït ñoäng vaø hoäi nhaäp ñeå toàn taïi, phaùt trieån trong ñieàu kieän kinh teá thò tröôøng . Ví duï nhö haàu heát caùc taäp ñoaøn kinh teá lôùn cuûa Haøn quoác ( Hyundai, Daewoo, Samsung …), Nhaät Baûn (Matoushita, Mitsubishi…), … 1.4.2 – Xeùt veà cô cheá quaûn lyù taøi chính : • Caùc taäp ñoaøn kinh teá , trong ñoù caùc coâng ty meï laø nhöõng nhaø taøi phieät naém giöõ ít nhaát moät thaønh vieân laø ngaân haøng lôùn cung öùng taøi chính cho caùc coâng ty con. Ngaân haøng giöõ vai troø thuû quyõ, tìm nguoàn taøi trôï ngaén haïn cho voán löu ñoäng. Nguoàn voán laáy töø tieàn kyù göûi vaøo ngaân haøng, vay Ngaân haøng Trung öông hay vay cuûa caùc 8
ngaân haøng khaùc thoâng qua thò tröôøng tieàn teä. Hình thöùc naøy thöôøng thaáy nhaát ôû Myõ. ÔÛ Nhaät Baûn hình thöùc naøy phoå bieán trong nhöõng naêm tröôùc Theá chieán thöù 2 , goïi laø caùc Zaibatsu, sau Theá chieán thöù 2 caùc Zaibatsu bò giaûi taùn ñeå thay theá baèng nhöõng toå chöùcù loûng leûo hôn, ví duï nhö Mitsubishi. • Caùc taäp ñoaøn kinh teá goàm coâng ty meï vaø caùc coâng ty con maø chuùng khoâng lieân quan vôùi nhau trong caùc hoaït ñoäng vaø thò tröôøng, goïi laø caùc Conglomerate. Caùc Conglomerate thöôøng ñöôïc thaønh laäp baèng caùch saùt nhaäp hay thoân tính vôùi muïc ñích giaûm ruûi ro thoâng qua vieäc keát hôïp caùc doanh nghieäp thaønh moät nhoùm. Caùc coâng ty meï khoâng saûn xuaát gì caû, nhöng laø toå chöùc bao truøm naém toaøn boä hay phaàn lôùn coå phaàn cuûa caùc coâng ty con, naém caû quyeàn quyeát ñònh chieán löôïc kinh doanh . Coøn caùc coâng ty con thì ñöôïc giao quyeàn ñoäc laäp kieåm soaùt saûn xuaát. Moät soá Conglomerate ra ñôøi do taøi naêng cuûa caùc nhaø doanh nghieäp trong vieäc tieáp quaûn caùc doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng keùm hieäu quaû. Caùc taäp ñoaøn kieåu naøy laø : Hanson Trust PLC ôû Anh; , Hitachi ôû Nhaät Baûn; Hyundai, Daewoo ôû Haøn Quoác… • Caùc taäp ñoaøn kinh teá, trong ñoù coâng ty meï laø coâng ty saûn xuaát moät hoaëc moät soá ngaønh ngheà chuû ñaïo, naém quyeàn sôû höõu khoáng cheá moät soá coâng ty phuï thuoäc , ñoàng thôøi tham döï voán vaøo nhieàu coâng ty ñoäc laäp khaùc . Hình thöùc naøy phoå bieán ôû nhieàu nöôùc. Caùc ví duï veà taäp ñoaøn theo moâ hình naøy laø : - Taäp ñoaøn Haøng khoâng Singapore ( Singapore Airlines Limited , vieát taét laø SIA ) vôùi haõng haøng khoâng Singapore Airlines ( vieát taét laø SQ) laø coâng ty meï, naém quyeàn sôû höõu khoáng cheá caùc coâng ty con laø SIA Engineering Company, Singapore Airport Terminal Services, Silk Air vaø Singapore Flying College. Ngoaøi ra SIA coøn coù Singapore Properties ( quaûn lyù voán goùp cuûa SIA vaøo caùc coâng ty khaùc ) [ 27, 41-45 ]. - Taäp ñoaøn Matsoushita, coù tôùi treân 700 coâng ty coù quan heä , nhöng chæ coù 70 xí nghieäp phuï thuoäc taïo thaønh boä phaän cô sôû cuûa taäp ñoaøn naøy, trong ñoù 17 xí nghieäp laøm nhieäm vuï saûn xuaát vaø tieâu thuï, moät xí nghieäp laøm nhieäm vuï xuaát nhaäp khaåu vaø 52 xí nghieäp coøn laïi laøm nhieäm vuï laø coâng ty con chuyeân tieâu thuï saûn phaåm cuûa Taäp ñoaøn Matsoushita [5, 90 ] • Caùc taäp ñoaøn kinh teá , trong ñoù coâng ty meï laø coâng ty saûn xuaát moät hoaëc moät soá ngaønh ngheà chuû ñaïo vaø phaùt trieån ngaønh ngheà theo höôùng taïo ra caùc coâng ty veä tinh thöïc hieän moät soá chöùc naêng hoã trôï cho ngaønh ngheà chuû ñaïo. Caùc coâng ty con phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo coâng ty meï veà quyeàn sôû höõu tö lieäu saûn xuaát vaø taát nhieân laø cuõng do coâng ty meï quaûn lyù hoaøn toaøn veà hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Ñoù thöôøng laø caùc coâng ty ñôn ngaønh, ví duï nhö Sony, Toyota ôû Nhaät, Ford Motor Company ôû Myõ, Thomson ôû Phaùp, … Ngoaøi ra, nhu caàu lieân keát ñeå taêng tröôûng coøn taïo neân caùc lieân minh goïi laø caùc Alliance, Cartel ( khoâng phaûi laø taäp ñoaøn kinh teá ) . Trong ñoù, caùc coâng ty thaønh vieân tham gia lieân minh vôùi tính caùch ñoäc laäp caû veà hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø veà quyeàn sôû höõu tö lieäu saûn xuaát . Caùc coâng ty thaønh vieân thöôøng laø nhöõng doanh nghieäp hoaït ñoäng cuøng ngaønh, chæ quan heä keát öôùc vôùi nhau veà giaù caû, thò tröôøng vaø quy moâ saûn xuaát. Quy moâ cuûa caùc lieân minh kieåu naøy ngaøy nay môû roäng khoâng chæ trong phaïm vi moät quoác gia maø coøn lieân keát giöõa nhieàu quoác 9
gia treân theá giôùi . Ví duï nhö : OPEC – Toå chöùc caùc nöôùc xuaát khaåu daàu moû – ñöôïc thaønh laäp trong nhöõng naêm 1970; lieân minh giöõa British Airways vaø American Airlines gaây döïng neân Oneworld [23, 10 ] 2 - Moâ hình toång coâng ty ôû Vieät Nam : 2.1 – Khaùi nieäm veà toång coâng ty: Cho ñeán nay, trong heä thoáng phaùp luaät cuûa Nhaø nöôùc Vieät Nam, khaùi nieäm toång coâng ty chæ ñöôïc aùp duïng cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, caùc doanh nghieäp thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc thì coù : coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, coâng ty coå phaàn, coâng ty hôïp danh vaø doanh nghieäp tö nhaân . Töø naêm 1999 trôû veà tröôùc, caùc loaïi hình doanh nghieäp khoâng thuoäc thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc hoaït ñoäng theo Luaät coâng ty, Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi , Luaät khuyeán khích ñaàu tö trong nöôùc. Töø ngaøy 01/01/2000 hoaït ñoäng cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp naøy do Luaät doanh nghieäp ñieàu chænh . Taïi Ñieàu 43 vaø Ñieàu 44 Chöông VI cuûa Luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua ngaøy 20/4/1995, Khaùi nieäm toång coâng ty nhaø nöôùc ñöôïc xaùc ñònh nhö sau : Ñieàu 43 : 1 – Toång coâng ty nhaø nöôùc laø doanh nghieäp nhaø nöôùc coù Hoäi ñoàng quaûn trò. Toång coâng ty nhaø nöôùc ñöôïc thaønh laäp vaø hoaït ñoäng treân cô sôû lieân keát cuûa nhieàu ñôn vò thaønh vieân coù moái quan heä gaén boù vôùi nhau veà lôïi ích kinh teá, coâng ngheä, cung öùng, tieâu thuï, dòch vuï, thoâng tin, ñaøo taïo, nghieân cöùu, tieáp thò, hoaït ñoäng trong moät hoaëc moät soá chuyeân ngaønh kinh teá – kyõ thuaät chính, nhaèm taêng cöôøng khaû naêng kinh doanh cuûa caùc ñôn vò thaønh vieân vaø thöïc hieän caùc nhieäm vuï cuûa chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi trong töøng thôøi kyø . 2 – Toång coâng ty nhaø nöôùc laø toå chöùc kinh doanh coù tö caùch phaùp nhaân, coù con daáu, coù taøi saûn vaø coù caùc quyõ taäp trung theo quy ñònh cuûa Chính phuû, ñöôïc Nhaø nöôùc giao quaûn lyù voán, taøi nguyeân, ñaát ñai, vaø caùc nguoàn löïc khaùc, coù traùch nhieäm baûo toaøn vaø phaùt trieån voán, söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc ñöôïc giao, thöïc hieän quyeàn vaø nghóa vuï cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc nhö quy ñònh taïi Chöông II cuûa Luaät naøy. 3 – Tuøy theo moâ hình vaø vò trí quan troïng, toång coâng ty nhaø nöôùc coù hoaëc khoâng coù coâng ty taøi chính laø doanh nghieäp thaønh vieân. Ñieàu 44 : 1 – Toång coâng ty nhaø nöôùc coù theå coù caùc loaïi ñôn vò thaønh vieân sau ñaây : a) Ñôn vò haïch toaùn ñoäc laäp; b) Ñôn vò haïch toaùn phuï thuoäc ; c) Ñôn vò söï nghieäp ; 2 – Ñôn vò thaønh vieân cuûa toång coâng ty nhaø nöôùc coù con daáu, ñöôïc môû taøi khoaûn taïi ngaân haøng phuø hôïp vôùi phöông thöùc haïch toaùn cuûa toång coâng ty nhaø nöôùc. Ñôn vò thaønh vieân haïch toaùn ñoäc laäp coù ñieàu leä rieâng do Hoäi ñoàng quaûn trò toång coâng ty pheâ chuaån phuø hôïp vôùi caùc quy ñònh cuûa Luaät naøy vaø ñieàu leä toång coâng ty nhaø nöôùc . 10
3 – Cheá ñoä taøi chính vaø haïch toaùn cuûa toång coâng ty nhaø nöôùc do Chính phuû quy ñònh. [15, 102-103 ] 2.2 – Cô sôû phaùp lyù hình thaønh moâ hình toång coâng ty ôû Vieät Nam Luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc ban haønh naêm 1995 nhaèm phaùt huy vai troø chuû ñaïo cuûa kinh teá quoác doanh, taïo haønh lang phaùp lyù vöõng chaéc cho toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc. Naêm 1996, Chính phuû tieáp tuïc thöïc hieän ñöôøng loái ñoåi môùi thoâng qua vieäc ban haønh Nghò ñònh 59/CP ngaøy 03/10/1996 ñeå ñoåi môùi veà cô baûn cô cheá quaûn lyù taøi chính doanh nghieäp nhaø nöôùc, naâng cao hôn nöõa quyeàn töï chuû taøi chính gaén lieàn vôùi traùch nhieäm cuûa doanh nghieäp trong hoaït ñoäng kinh doanh vaø trong vieäc söû duïng voán vaø taøi saûn cuûa Nhaø nöôùc ; ñoàng thôøi ñaûm baûo söï kieåm tra, giaùm saùt chaët cheõ cuûa caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn trong coâng taùc quaûn lyù taøi chính doanh nghieäp nhaø nöôùc. Beân caïnh yeâu caàu thieát laäp haønh lang phaùp lyù vöõng chaéc ñeå caùc doanh nghieäp phaùt trieån, quaù trình ñoåi môùi vaø hoaøn thieän söï taùc ñoäng cuûa Nhaø nöôùc nhaèm chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñoøi hoûi Nhaø nöôùc phaûi toå chöùc saép xeáp laïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Moät trong nhöõng giaûi phaùp nhaèm taêng cöôøng söùc maïnh kinh teá, taøi chính cuûa thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc laø taäp trung hoùa, hieän ñaïi hoaù heä thoáng doanh nghieäp nhaø nöôùc. Vì vaäy, ngaøy 07/3/1994, Chính phuû ñaõ ban haønh Quyeát ñònh 90/TTg veà vieäc ñaêng kyù laïi caùc lieân hieäp xí nghieäp, caùc toång coâng ty vaø caùc coâng ty lôùn ; Quyeát ñònh 91/TTg veà vieäc thí ñieåm thaønh laäp caùc taäp ñoaøn kinh teá ôû moät soá Boä quaûn lyù ngaønh kinh teá kyõ thuaät. 2.3 – Phaân loaïi toång coâng ty ôû Vieät Nam: 2.3.1 – Caên cöù chöùc naêng vaø noäi dung hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp : − Toång coâng ty hoaït ñoäng kinh doanh : Laø loaïi toång coâng ty nhaø nöôùc hoaït ñoäng nhaèm muïc tieâu lôïi nhuaän, do vaäy phaûi ñaûm baûo söû duïng coù hieäu quaû, baûo toaøn vaø phaùt trieån voán cuøng caùc nguoàn löïc khaùc do Nhaø nöôùc giao, bao goàm caû phaàn voán ñaàu tö vaøo caùc doanh nghieäp khaùc. Toång coâng ty kinh doanh coù quyeàn toå chöùc, quaûn lyù hoaït ñoäng kinh doanh sao cho ñaït hieäu quaû cao nhaát, nhaèm muïc tieâu laáy thu buø chi vaø coù laõi, ñoàng thôøi thöïc hieän ñöôïc nhöõng nhieäm vuï ñaëc bieät maø Nhaø nöôùc giao phoù . Toång coâng ty kinh doanh ñöôïc quyeàn ñoåi môùi coâng ngheä, trang thieát bò; ñaët chi nhaùnh ôû trong nöôùc vaø ôû nöôùc ngoaøi theo quy ñònh cuûa Chính phuû ; môû roäng quy moâ kinh doanh theo khaû naêng cuûa toång coâng ty vaø nhu caàu cuûa thò tröôøng ; kinh doanh boå sung nhöõng ngaønh ngheà khaùc ñöôïc cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn cho pheùp. − Toång coâng ty hoaït ñoäng coâng ích : Laø loaïi toång coâng ty coù nghóa vuï söû duïng voán, kinh phí, caùc nguoàn löïc khaùc do Nhaø nöôùc giao ñeå cung caáp caùc saûn phaåm hoaëc dòch vuï coâng ích cho caùc ñoái töôïng theo khung giaù hoaëc phí do Chính phuû quy ñònh . Caùc toång coâng ty hoaït ñoäng coâng ích khoâng nhaèm muïc tieâu lôïi nhuaän maø quan troïng laø söï taùc ñoäng veà maët xaõ hoäi. 11
Loaïi toång coâng ty naøy thöôøng tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng ít mang laïi lôïi nhuaän nhö tröïc tieáp thöïc hieän nhieäm vuï quoác phoøng, an ninh hoaëc saûn xuaát saûn phaåm dòch vuï coâng coäng … vaø thöôøng ñöôïc Nhaø nöôùc trôï voán. 2.3.2 – Caên cöù theo quy moâ cuûa doanh nghieäp : − Toång coâng ty 91 : Laø loaïi hình toång coâng ty ñöôïc thaønh laäp theo Quyeát ñònh 91/TTg cuûa Thuû töôùng Chính phuû ngaøy 07/3/1994 veà vieäc thí ñieåm thaønh laäp taäp ñoaøn kinh doanh . Toång coâng ty 91 tröïc thuoäc Chính phuû, phaûi coù 7 doanh nghieäp thaønh vieân trôû leân vaø coù voán phaùp ñònh ít nhaát 1.000 tyû ñoàng . Töø naêm 1994 ñeán nay ñaõ coù 17 toång coâng ty thuoäc loaïi hình naøy ra ñôøi treân cô sôû nhöõng coâng ty lôùn cuûa nhöõng ngaønh coù vò trí quan troïng trong neàn kinh teá quoác daân, ñaûm baûo nhöõng yeâu caàu caàn thieát cho thò tröôøng trong nöôùc vaø coù trieån voïng môû roäng kinh doanh ra nöôùc ngoaøi. − Toång coâng ty 90 : Laø loaïi hình toång coâng ty ñöôïc thaønh laäp theo Quyeát ñònh 90/TTg cuûa Thuû töôùng Chính phuû ngaøy 07/3/1994 veà vieäc tieáp tuïc saép xeáp doanh nghieäp nhaø nöôùc. Toång coâng ty 90 tröïc thuoäc caùc Boä vaø UÛy ban nhaân daân caáp Tænh, phaûi coù ít nhaát 5 doanh nghieäp thaønh vieân quan heä vôùi nhau veà coâng ngheä, taøi chính, chöông trình ñaàu tö phaùt trieån, dòch vuï cung öùng, vaän chuyeån, tieâu thuï, thoâng tin, ñaøo taïo vaø phaûi coù voán phaùp ñònh treân 500 tyû ñoàng (rieâng nhöõng ngaønh ñaëc thuø coù theå ít hôn, nhöng khoâng döôùi 100 tyû ñoàng) . Töø naêm 1994 ñeán nay, ñaõ coù 74 toång coâng ty 90 ñöôïc thaønh laäp. 2.4 - Vò theá toång coâng ty trong heä thoáng doanh nghieäp nhaø nöôùc: Theo Ban Ñoåi môùi quaûn lyù doanh nghieäp Trung öông , vò theá cuûa caùc toång coâng ty trong heä thoáng doanh nghieäp nhaø nöôùc coù theå ñöôïc moâ taû nhö sau :[20, 13-14 ] 2.5 – Ñaëc tröng cuûa moâ hình toång coâng ty ôû Vieät Nam: 100% DNNN khac 90% TCT 90 80% 70% TCT 91 60% • VON : Voán 50% • DT: Doanh thu 40% • LNTT: Lôïi nhuaän tröôùc thueá 30% • NNS: Noäp ngaân saùch 20% • SLLD: Soá löôïng lao ñoäng 10% 0% VON DT LNTT NNS SLLD 2.5.1 – Quan heä sôû höõu voán : 12
Cho ñeán cuoái naêm 1999, ôû Vieät Nam môùi chæ coù moâ hình taäp ñoaøn kinh teá vôùi moät hình thöùc sôû höõu laø sôû höõu nhaø nöôùc, ñoù laø caùc toång coâng ty 91. Quy moâ voán cuûa caùc toång coâng ty ñeàu coøn quaù nhoû beù so vôùi caùc taäp ñoaøn kinh teá treân theá giôùi, chæ coù moät chuû sôû höõu nhöng laïi coù nhieàu ñaïi dieän ( Boä Taøi chính, Chuû tòch Hoäi ñoàng quaûn trò), chöùc naêng quaûn lyù cuûa caùc ñaïi dieän vaø chöùc naêng ñieàu haønh cuûa caùc Toång giaùm ñoác, Giaùm ñoác ñôn vò thaønh vieân laïi khoâng ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng. Vì vaäy, khoâng ai coù thöïc quyeàn quyeát ñònh vaø chòu traùch nhieäm ñoái vôùi söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa toång coâng ty. 2.5.2 – Quaûn lyù söû duïng vaø baûo toaøn voán : Voán cuûa caùc toång coâng ty laø toång soá voán treân soå saùch cuûa caùc thaønh vieân goäp laïi. Töø khi ñöôïc thaønh laäp , ngoaïi tröø phaàn taøi saûn ñöa vaøo lieân doanh vaø goùp voán coå phaàn, caùc toång coâng ty chöa ñöôïc pheùp ñaùnh giaù laïi taøi saûn, neân vieäc xaùc ñònh hieäu quaû söû duïng vaø baûo toaøn voán chöa ñuùng vôùi thöïc teá. Trong soá 17 toång coâng ty 91 vaø 74 toång coâng ty 90, môùi chæ coù 4 toång coâng ty coù thaønh vieân laø coâng ty taøi chính ñöôïc Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam caáp giaáy pheùp hoaït ñoäng, nhöng caùc coâng ty naøy laøm aên chöa thöïc söï hieäu quaû. Ñoù laø Toång coâng ty Deät may Vieät Nam, Toång coâng ty Cao su Vieät Nam, Toång coâng ty Böu chính vieãn thoâng Vieät Nam vaø Toång coâng ty Taøu thuûy Vieät Nam [21, 04 ]. 2.5.3 –Vai troø cuûa toång coâng ty ñoái vôùi caùc ñôn vò thaønh vieân : Theo Luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc, chöa coù hình thöùc coâng ty meï-coâng ty con. Caùc toång coâng ty chuû yeáu ñöôïc thaønh laäp bôûi quyeát ñònh haønh chính, theo kieåu gom moät soá ñôn vò thaønh vieân haïch toaùn ñoäc laäp vaø ñôn vò thaønh vieân haïch toaùn phuï thuoäc coù lieân quan veà ngaønh ngheà hoaëc vuøng laõnh thoå. Cho ñeán nay, caùc toång coâng ty 91 chöa ñöôïc toå chöùc laïi moät caùch toång theå vaø cô baûn theo moâ hình taäp ñoaøn kinh teá, chöa quaûn lyù caùc ñôn vò thaønh vieân baèng quan heä taøi chính . Vì vaäy, chöa thöïc hieän ñöôïc quyeàn huy ñoäng vaø ñieàu phoái voán cho söï phaùt trieån theo ñònh höôùng chieán löôïc chung cuûa toaøn toång coâng ty. 13
Keát luaän Chöông 1 : Taát caû caùc neàn kinh teá coâng nghieäp phaùt trieån ñeàu phaûi traûi qua quaù trình tích tuï vaø taäp trung tö baûn, khuynh höôùng chung cuûa quaù trình naøy laø caùc coâng ty ngaøy caøng lôùn baèng caùch saùt nhaäp, hôïp nhaát, mua laïi caùc coâng ty nhoû . Caùc taäp ñoaøn kinh teá hình thaønh ñaõ phaùt huy theá maïnh cuûa saûn xuaát quy moâ lôùn, moät maët ñaåy maïnh söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá coâng nghieäp ñoàng thôøi gia taêng quyeàn löïc cuûa baûn thaân caùc doanh nghieäp lôùn , maët khaùc taïo ra nhöõng löïc löôïng ñoái laäp laøm suùt giaûm quyeàn naêng cuûa noù . Ñoù laø söï can thieäp cuûa Nhaø nöôùc choáng laïi ñoäc quyeàn, laø söï taäp hôïp giai caáp coâng nhaân vaøo toå chöùc coâng ñoaøn vaø söï xuaát hieän khoâng ngöøng nhöõng doanh nghieäp nhoû tham gia vaøo caïnh tranh. Noùi chung, söï chuyeån dòch cô caáu voán, quyeàn sôû höõu vaø taát nhieân laø quyeàn kieåm soaùt cuûa caùc taäp ñoaøn treân theá giôùi laø quaù trình bieán ñoåi khoâng ngöøng. Caùc hình thöùc toå chöùc moâ hình quaûn lyù cuûa caùc taäp ñoaøn kinh teá trong quaù trình ñoù cuõng luoân thay ñoåi vaø hoaøn thieän theo höôùng taäp trung hoaù , toaøn caàu hoùa nhaèm muïc tieâu naâng cao giaù trò cuûa taäp ñoaøn, ña daïng hoùa ngaønh ngheà vaø taän duïng öu theá saûn xuaát quy moâ lôùn ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh vaø taêng lôïi nhuaän. Ñoái vôùi Vieät Nam, quaù trình chuyeån dòch kinh teá theo yeâu caàu cuûa kinh teá thò tröôøng vaø yeâu caàu cuûa coâng cuoäc coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc ñoøi hoûi phaûi coù söï hôïp taùc giöõa Nhaø nöôùc (cuï theå laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc) vaø caùc nhaø ñaàu tö tö nhaân (trong vaø ngoaøi nöôùc). Söï hôïp taùc naøy hình thaønh kinh teá tö baûn nhaø nöôùc . Ñoù laø moät quaù trình xaõ hoäi hoùa saûn xuaát chuû yeáu coù tính quy luaät . Cuõng nhö caùc moâ hình taäp ñoaøn kinh teá ôû caùc nöôùc treân theá giôùi, moâ hình taäp ñoaøn kinh teá vaø toång coâng ty ôû Vieät Nam laø keát quaû cuûa quaù trình tích tuï vaø taäp trung tö baûn, nhöng noù coù nhöõng ñaëc tröng rieâng bieät : cho ñeán nay, caùc toång coâng ty vaãn laø nhöõng toå chöùc kinh teá ñôn sôû höõu, ñöôïc thaønh laäp theo yù chí cuûa caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc, chöa coù theá maïnh veà voán ñeå ñuû söùc chi phoái cuõng nhö lieân keát caùc doanh nghieäp thaønh vieân. Vì vaäy, moâ hình taäp ñoaøn kinh teá vaø toång coâng ty nhaø nöôùc ôû Vieät Nam vaãn coøn nhieàu nhöôïc ñieåm caàn phaûi ñöôïc khaéc phuïc . Cuøng vôùi söï lôùn maïnh cuûa caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc, söï gia taêng caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi, söï ña daïng hoùa sôû höõu vaø söï coå phaàn hoaù coù hieäu quaû cao cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, heä thoáng phaùp luaät veà quaûn lyù doanh nghieäp vaø caùc vaên baûn döôùi luaät coù lieân quan caàn phaûi ñöôïc söûa ñoåi boå sung cho phuø hôïp. Söï ra ñôøi Luaät doanh nghieäp laø moät giaûi phaùp coù tính phaùp lyù, nhaèm môû ra moät khaû naêng môùi ñeå tieán haønh ña daïng hoùa sôû höõu vaø hôïp taùc kinh doanh giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá. Phaân tích nhöõng thaønh töïu ñaõ ñaït ñöôïc vaø nhöõng toàn taïi caàn phaûi khaéc phuïc trong coâng taùc quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN, moät toång coâng ty 91 ñieån hình, chuùng ta thaáy raèng chính saùch kinh teá vó moâ cuûa Nhaø nöôùc ñoùng vai troø raát quan troïng, ñoàng thôøi baûn thaân caùc toång coâng ty cuõng phaûi töï hoaøn thieän veà moâ hình toå chöùc vaø cô cheá quaûn lyù ñeå phaùt trieån. 14
Chöông 2 : Thöïc traïng moâ hình quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN hieän nay 1– Giôùi thieäu veà TCT HKVN: 1.1 - Lòch söû hình thaønh TCT HKVN: Töø naêm 1986, ngaønh haøng khoâng Vieät Nam thöïc hieän kinh doanh trong söï nghieäp ñoåi môùi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc. Tröôùc nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc môùi, TCT HKVN ñöôïc thaønh laäp ( laàn thöù nhaát ) theo Quyeát ñònh soá 225/CT ngaøy 22/8/1989 cuûa Chuû tòch Hoäi ñoàng boä tröôûng, hoaït ñoäng döôùi hình thöùc ñôn vò kinh teá quoác doanh toå chöùc theo ñieàu leä lieân hieäp xí nghieäp, tröïc thuoäc Toång cuïc Haøng khoâng daân duïng Vieät Nam. Ñaây laø moät böôùc chuyeån bieán quan troïng cuûa quaù trình toå chöùc saép xeáp laïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, theo ñoù chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc vaø chöùc naêng kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñöôïc phaân taùch rieâng. Quaù trình saép xeáp naøy ñaõ phaûi traûi qua töøng giai ñoaïn cuøng vôùi söï chuyeån mình cuûa thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc noùi rieâng vaø neàn kinh teá thò tröôøng môû cöûa noùi chung. Böôùc chuyeån bieán tieáp theo laø söï phaân taùch TCT HKVN ra thaønh caùc ñôn vò thöïc hieän caùc chöùc naêng, nhieäm vuï rieâng bieät, tröïc thuoäc Toång cuïc Haøng khoâng daân duïng Vieät Nam, nhö : − Haõng Haøng khoâng Quoác gia Vieät Nam (teân tieáng Anh laø Vietnam Airlines , sau ñaây ñöôïc vieát taét laø VN ), thaønh laäp ngaøy 20/4/1993, laøm nhieäm vuï kinh doanh vaän taûi haøng khoâng ; 15
− Caùc Cuïm caûng haøng khoâng saân bay, laøm nhieäm vuï quaûn lyù nhaø nöôùc taïi caùc khu vöïc saân bay Baéc, Trung, Nam ; − Trung taâm Quaûn lyù bay Quoác gia, laøm nhieäm vuï quaûn lyù vaø ñieàu haønh caùc maùy bay bay qua baàu trôøi Vieät Nam ; − Caùc coâng ty dòch vuï hoaït ñoäng kinh doanh ngoaøi daây chuyeàn vaän taûi haøng khoâng (uûy thaùc xuaát nhaäp khaåu, kinh doanh xaêng daàu, …). Trong xu theá taäp trung hoaù vaø hieän ñaïi hoùa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, TCT HKVN ñöôïc thaønh laäp ( laàn thöù hai ) theo Quyeát ñònh 328/TTg ngaøy 27/5/1995 cuûa Thuû töôùng Chính phuû. Vôùi Haõng Haøng khoâng Quoác gia Vieät Nam ( VN ) laøm noøng coát, Nhaø nöôùc ñaõ taäp hôïp moät soá caùc ñôn vò thaønh vieân haïch toaùn ñoäc laäp, hoaït ñoäng kinh doanh trong nhöõng lónh vöïc khoâng thuoäc daây chuyeàn vaän taûi haøng khoâng, nhöng coù quan heä hôïp taùc hoã trôï cho hoaït ñoäng vaän taûi haøng khoâng, coâng ty coå phaàn vaän taûi haøng khoâng , coâng ty bay dòch vuï phuïc vuï kinh teá quoác daân vaø moät ñôn vò söï nghieäp haøng khoâng ñeå laäp thaønh TCT HKVN. Söï lieân keát naøy nhaèm muïc ñích cuûng coá veà maët toå chöùc hoaït ñoäng cuûa TCT HKVN vôùi tö caùch laø moät taäp ñoaøn kinh doanh vaän taûi haøng khoâng coù quy moâ lôùn cuûa Nhaø nöôùc. Tuy nhieân, trong thôøi gian qua, hoaït ñoäng cuûa TCT HKVN vaãn coøn mang daùng daáp cuûa moät lieân hieäp xí nghieäp. Thöïc teá naøy bieåu hieän trong cô caáu toå chöùc vaø cô cheá quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN. 1.2 - Cô caáu toå chöùc TCT HKVN: TCT HKVN laø moät trong nhöõng ñôn vò ñöôïc thaønh laäp theo Quyeát ñònh 91/TTg cuûa Chính phuû , do Thuû töôùng Chính phuû tröïc tieáp chæ ñaïo. Chòu söï quaûn lyù cuûa Cuïc Haøng khoâng daân duïng Vieät Nam ( sau ñaây ñöôïc vieát taét laø Cuïc HKDDVN) veà caùc maët : chieán löôïc, quy hoaïch, keá hoaïch, chính saùch phaùt trieån; quaûn lyù khai thaùc caùc ñöôøng haøng khoâng, chính saùch vaän taûi haøng khoâng; caùc quy ñònh veà an toaøn an ninh, khoa hoïc –coâng ngheä haøng khoâng vaø moâi tröôøng… TCT HKVN laø doanh nghieäp hoaït ñoäng toaøn caàu, laáy vaän taûi haøng khoâng laøm lónh vöïc kinh doanh cô baûn, coù hai tö caùch cuûa moät haõng haøng khoâng ñieån hình : − Laø nhaø vaän chuyeån ñöôïc caáp thöông quyeàn khai thaùc vaän chuyeån haøng khoâng noäi ñòa vaø quoác teá ( haønh khaùch, haøng hoùa, böu kieän ) − Laø nhaø khai thaùc ñöôïc caáp chöùng chæ khai thaùc vaø baûo döôõng taøu bay. TCT HKVN coù Hoäi ñoàng quaûn trò laø ñaïi dieän tröïc tieáp chuû sôû höõu taïi TCT ; coù Ban Giaùm ñoác ñieàu haønh, ñöùng ñaàu laø moät Toång giaùm ñoác vaø caùc Phoù Toång giaùm ñoác giuùp vieäc. Chuû tòch Hoäi ñoàng quaûn trò khoâng kieâm Toång giaùm ñoác TCT. 16
Töø khi ñöôïc thaønh laäp cho ñeán nay, TCT HKVN goàm coù : Khoái haïch toaùn taäp trung (sau ñaây ñöôïc vieát taét laø khoái HTTT), 7 ñôn vò thaønh vieân haïch toaùn phuï thuoäc ( sau ñaây ñöôïc vieát taét laø ñôn vò HTPT), 12 ñôn vò haïch toaùn ñoäc laäp ( sau ñaây ñöôïc vieát taét laø ñôn vò HTÑL) vaø 1 ñôn vò söï nghieäp ( sau ñaây ñöôïc vieát taét laø ñôn vò SN). 1.2.1 - Khoái haïch toaùn taäp trung : Vöøa laø caùc cô quan tham möu toång hôïp cuûa TCT, vöøa laø boä maùy quaûn lyù Haõng Haøng khoâng Quoác gia Vieät Nam (VN). 1.2.2 - Baûy ñôn vò haïch toaùn phuï thuoäc : − Ñeå hoã trôï cho kinh doanh vaän taûi haøng khoâng, TCT HKVN coøn coù caùc dòch vuï ñoàng boä nhö : phuïc vuï maët ñaát taïi saân bay cho caùc chuyeán bay cuûa TCT HKVN vaø caùc haõng haøng khoâng nöôùc ngoaøi ( phuïc vuï haønh khaùch, phuïc vuï haøng hoùa taïi ga, dòch vuï giao nhaän haøng hoùa, kinh doanh saûn xuaát böõa aên treân maùy bay, … ). Caùc dòch vuï naøy do 3 Xí nghieäp Thöông maïi maët ñaát Taân Sôn Nhaát, Noäi Baøi, Ñaø Naüng vaø Xí nghieäp Cheá bieán suaát aên Noäi Baøi ñaûm nhieäm. − Caùc hoaït ñoäng baûo döôõng maùy bay do hai Xí nghieäp Söûa chöõa maùy bay A75 vaø A76 thöïc hieän, hieän taïi hai ñôn vò naøy chæ môùi cung öùng moät phaàn dòch vuï kyõ thuaät cho chính VN. Tuy nhieân, sau khi naâng caáp, chuyeån giao coâng ngheä baûo döôõng caùc loaïi maùy bay Airbus 320 vaø Boing 767 (trong naêm 1999-2000), caùc xí nghieäp naøy seõ ñaûm ñöông veà cô baûn nhieäm vuï baûo döôõng cho maùy bay cuûa VN, töøng böôùc tieán ñeán baùn dòch vuï cho caùc haõng nöôùc ngoaøi, ñaëc bieät laø caùc haõng bay ñeán caùc saân bay Vieät Nam. − Coâng ty Bay dòch vuï haøng khoâng Vieät Nam ( vieát taét laø Vasco ) hoaït ñoäng trong caùc lónh vöïc chuyeân moân nhö : chuïp aûnh haøng khoâng, khaûo saùt ñòa chaát, phuïc vuï ngaønh ñieän, laâm nghieäp, cöùu thöông, thueâ chuyeán baèng tröïc thaêng vaø maùy bay caùnh baèng … 1.2.3 - Möôøi hai ñôn vò haïch toaùn ñoäc laäp : Ngoaøi vaän taûi haøng khoâng vaø caùc dòch vuï ñoàng boä, TCT HKVN coøn coù 12 coâng ty haïch toaùn ñoäc laäp, hoaït ñoäng kinh doanh trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhö : cung öùng xaêng daàu cho maùy bay; kinh doanh thöông nghieäp, aên uoáng, taxi, baùn haøng mieãn thueá … taïi 3 khu vöïc saân bay lôùn; saûn xuaát caùc loaïi vaät duïng baèng nhöïa cao caáp; xuaát nhaäp khaåu vaät tö, phuï tuøng; kinh doanh dòch vuï in vaø saûn xuaát caùc loaïi giaáy; khaûo saùt thieát keá; xaây döïng coâng trình haøng khoâng; vaän taûi maët ñaát; cung öùng lao ñoäng nghieäp vuï chuyeân ngaønh haøng khoâng. Caùc dòch vuï naøy khoâng thuoäc daây chuyeàn vaän taûi haøng khoâng, nhöng ñeàu coù lieân quan vaø hoã trôï nhieàu cho hoaït ñoäng vaän taûi haøng khoâng. Beân caïnh vieäc kinh doanh thu lôïi nhuaän, caùc dòch vuï naøy ñaõ laø nhöõng hoaït ñoäng khoâng theå thieáu nhaèm naâng cao chaát löôïng phuïc vuï haønh khaùch, cung öùng caùc loaïi dòch vuï, nhieân lieän, vaät lieäu … cho hoaït ñoäng vaän taûi haøng khoâng . 1.2.4 - Moät ñôn vò söï nghieäp : Vieän Khoa hoïc haøng khoâng ñaûm nhieäm chöùc naêng nghieân cöùu khoa hoïc chuyeân ngaønh haøng khoâng. 17
Ngoaøi ra, vôùi muïc ñích tieáp thu daàn khoa hoïc – coâng ngheä tieân tieán treân theá giôùi, TCT HKVN ñaõ tieán haønh lieân doanh vôùi caùc coâng ty nöôùc ngoaøi kinh doanh moät soá hoaït ñoäng dòch vuï nhö : Coâng ty Saûn xuaát böõa aên treân maùy bay VN/CX Taân Sôn Nhaát ( lieân doanh vôùi Cathay Pacific – Hongkong ), Coâng ty TNHH Dòch vuï haøng hoaù Taân Sôn Nhaát ( lieân doanh vôùi Singapore Airlines - Singapore), Coâng ty Giao nhaän haøng hoùa Vinako ( lieân doanh vôùi Konoike Transportation Corporation - Nhaät Baûn ), Coâng ty Abacus Vieät Nam ( lieân doanh vôùi Abacus - Toå chöùc quoác teá veà heä thoáng ñaët choã töï ñoäng toaøn caàu, bao goàm caùc thaønh vieân laø 167 haõng haøng khoâng vaø 169 khaùch saïn lôùn treân theá giôùi).Coâng ty Khaùch saïn Haøng khoâng Vieät Nam - Vietnam Airlines Hotel ( lieân doanh vôùi S.M.I Travel Co.Ltd – Thaùi Lan ) TCT HKVN coøn tham gia voán vaøo caùc coâng ty coå phaàn trong nöôùc nhö Coâng ty coå phaàn haøng khoâng Pacific Airlines, Ngaân haøng Techcombank. Cô caáu toå chöùc cuûa TCT HKVN ñöôïc moâ taû baèng moâ hình sau : ( Xin xem Phuï luïc 1 – Cô caáu toå chöùc Toång coâng ty HKVN) 2– Cô cheá quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN : Cô cheá quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN ñöôïc xaây döïng treân cô sôû: Quy cheá taøi chính maãu cuûa toång coâng ty nhaø nöôùc ban haønh keøm theo Quyeát ñònh 838 TC/QÑ/TCDN ngaøy 28/8/1996 cuûa Boä tröôûng Boä Taøi chính, Nghò ñònh soá 59/CP ngaøy 03/10/1996 cuûa Chính phuû veà vieäc ban haønh Quy cheá quaûn lyù taøi chính vaø haïch toaùn kinh doanh ñoái vôùi doanh nghieäp nhaø nöôùc, Quyeát ñònh thaønh laäp TCT HKVN soá 328/ TTg ngaøy 27/5/1996 cuûa Thuû töôùng Chính phuû, Ñieàu leä toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa TCT HKVN ban haønh keøm theo Nghò ñònh soá 04/CP ngaøy 27/10/1996 cuûa Chính phuû Quy cheá taøi chính cuûa TCT HKVN ñaõ ñöôïc ban haønh keøm theo Quyeát ñònh coá 349/HÑQT ngaøy 15/3/1997 cuûa Chuû tòch Hoäi ñoàng quaûn trò. Ngoaøi nhöõng quy ñònh phuø hôïp vôùi caùc quy ñònh chung veà quaûn lyù taøi chính vaø haïch toaùn kinh doanh trong Nghò ñònh 59/CP vaø Quy cheá taøi chính maãu, Quy cheá naøy coøn quy ñònh moät soá noäi dung cuï theå aùp duïng trong TCT, theå hieän söï phaân caáp quaûn lyù taøi chính cuûa TCT ñoái vôùi caùc ñôn vò thaønh vieân HTÑL vaø caùc ñôn vò HTPT. Caùc noäi dung naøy laø söï cuï theå hoùa caùc quy ñònh trong Nghò ñònh 59/CP vaø khoâng maâu thuaãn vôùi caùc quy ñònh trong Nghò ñònh 59/CP. Theo ñoù , cô cheá quaûn lyù taøi chính cuûa TCT HKVN nhö sau : − TCT chòu söï kieåm tra, giaùm saùt veà maët taøi chính cuûa Boä Taøi chính vôùi tö caùch laø cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc vaø ñaïi dieän chuû sôû höõu veà voán vaø taøi saûn nhaø nöôùc taïi doanh nghieäp − Ñôn vò thaønh vieân chòu söï kieåm tra, giaùm saùt cuûa TCT theo noäi dung ñaõ quy ñònh taïi Ñieàu leä cuûa TCT vaø cuûa Boä Taøi chính veà caùc hoaït ñoäng taøi chính, quaûn lyù voán vaø taøi saûn cuûa Nhaø nöôùc. − TCT haïch toaùn taäp trung ñoái vôùi kinh doanh vaän taûi haøng khoâng vaø haïch toaùn toång hôïp ñoái vôùi toaøn boä hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa TCT. 18
2.1 - Quaûn lyù söû duïng voán vaø baûo toaøn voán : 2.1.1 – Traùch nhieäm quaûn lyù voán : • Boä Tröôûng Boä taøi chính kyù giao voán cho TCT. Ngöôøi kyù nhaän voán laø Chuû tòch Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Toång giaùm ñoác TCT. • Toång giaùm ñoác TCT giao voán cho Giaùm ñoác caùc ñôn vò thaønh vieân HTÑL vaø ñôn vò SN theo phöông aùn söû duïng voán ñöôïc Hoäi ñoàng quaûn trò pheâ duyeät. Chaäm nhaát laø 30 ngaøy sau khi nhaän voán cuûa Nhaø nöôùc, TCT phaûi tieán haønh giao voán cho caùc ñôn vò thaønh vieân. • TCT ñöôïc quyeàn thay ñoåi cô caáu voán, taøi saûn phuïc vuï kinh doanh; ñieàu hoøa voán nhaø nöôùc giöõa caùc ñôn vò thaønh vieân. Trong tröôøng hôïp naøy, Toång giaùm ñoác xaây döïng phöông aùn ñieàu ñoäng, baùo caùo Hoäi ñoàng quaûn trò pheâ duyeät vaø ra quyeát ñònh ñieàu ñoäng theo nguyeân taéc ghi taêng, giaûm voán. 2.1.2- Ñaàu tö voán vaøo caùc doanh nghieäp khaùc: • Tröôøng hôïp ñaàu tö vaøo caùc doanh nghieäp khaùc trong nöôùc , Hoäi ñoàng quaûn trò pheâ duyeät phöông aùn ñaàu tö do Toång giaùm ñoác ñeà nghò. Tröôøng hôïp lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi, Hoäi ñoàng quaûn trò baùo caùo cô quan quyeát ñònh thaønh laäp döï aùn lieân doanh , tröôøng hôïp cô quan naøy uûy quyeàn thì Hoäi ñoàng quaûn trò quyeát ñònh. • Theo quyeát ñònh cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò, Toång giaùm ñoác coù theå uûy quyeàn cho Giaùm ñoác caùc ñôn vò thaønh vieân HTÑL nhaân danh TCT ñeå thöïc hieän moät soá hình thöùc vaø möùc ñoä ñaàu tö ra ngoaøi TCT. Hoäi ñoàng quaûn trò pheâ chuaån vaø quaûn lyù nhaân söï cuûa doanh nghieäp, tham gia quaûn lyù vaø ñieàu haønh caùc lieân doanh naøy. 2.1.3 – Quaûn lyù söû duïng voán khaáu hao cô baûn: • Toång giaùm ñoác, theo uûy quyeàn cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò, coù theå quyeát ñònh huy ñoäng khaáu hao cô baûn cuûa caùc ñôn vò thaønh vieân HTÑL ñeå phuïc vuï nhu caàu ñaàu tö taäp trung cuûa TCT hoaëc cuûa thaønh vieân HTÑL khaùc. Vieäc huy ñoäng thöïc hieän theo hình thöùc vay traû vôùi laõi suaát noäi boä vaø phaûi ñöôïc xaây döïng thaønh keá hoaïch haøng naêm do Hoäi ñoàng quaûn trò pheâ duyeät. Nhu caàu xaây döïng ñoäi maùy bay hieän ñaïi tieän nghi, coù hieäu quaû kinh teá cao trong khai thaùc, buoäc TCT HKVN phaûi taäp trung nguoàn voán lôùn. Vì vaäy, TCT ñaõ coù chính saùch quaûn lyù taäp trung khaáu hao cô baûn vaø quyõ ñaàu tö phaùt trieån ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh doanh vaän taûi haøng khoâng vaø caùc ñôn vò HTPT , huy ñoäng khoâng hoaøn laïi 10% quyõ ñaàu tö phaùt trieån ñöôïc trích haøng naêm cuûa caùc doanh nghieäp thaønh vieân HTÑL . Söû duïng toaøn boä quyõ khaáu hao maùy bay vaø quyõ khaáu hao thieát bò maët ñaát taäp trung ñeå ñaàu tö hieän ñaïi hoùa ñoäi maùy bay. Söû duïng quyõ ñaàu tö phaùt trieån ñeå taêng cöôøng ñoåi môùi trang thieát bò maët ñaát phuïc vuï daây chuyeàn vaän taûi haøng khoâng. 2.1.4 – Baûo toaøn voán: • Ñeå baûo toaøn voán, TCT vaø caùc ñôn vò thaønh vieân HTÑL phaûi thöïc hieän caùc cheá ñoä quaûn lyù, söû duïng voán theo quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc; mua baûo hieåm taøi saûn; haïch toaùn vaøo chi kinh doanh caùc khoaûn döï phoøng giaûm giaù 19