Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương đến năm 2025

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

55
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp theo hướng CNH, HĐH của huyện Bắc Tân Uyên, từ đó rút ra những kết luận về những tồn tại, nguyên nhân trong quá trình chuyển dịch. Qua đó xác định, mục tiêu, quan điểm, phương hướng chuyển dịch và những giải pháp nhằm tiếp tục thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của Huyện theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao đời sống của nhân dân.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương đến năm 2025

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ NGỌC SANG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TRONG NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẮC TÂN UYÊN - TỈNH BÌNH DƯƠNG ĐẾN NĂM 2025 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2018
GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ NGỌC SANG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TRONG NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẮC TÂN UYÊN - TỈNH BÌNH DƯƠNG ĐẾN NĂM 2025 Ngành: Kinh tế chính trị Mã số: 8310102 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN VĂN SÁNG Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ với đề tài: “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên tỉnh Bình Dương đến năm 2025” là công trình nghiên cứu độc lập của cá nhân tôi, số liệu và tư liệu trích dẫn trong luận văn là khách quan, trung thực có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo độ tin cậy. TP. HCM, ngày ….tháng ….năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Ngọc Sang
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục chữ viết tắt Danh mục các bảng, biểu đồ MỞ ĐẦU...................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài........................................................................................ 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài................................................................. 2 3. Mục tiêu, câu hỏi và nhiệm vụ nghiên cứu...........................................................4 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu............................................................................ 4 5. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................... 5 6. Bố cục luận văn.....................................................................................................6 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA............................................................................7 1.1 Một số vấn đề chung về cơ cấu kinh tế nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá.................... 7 1.1.1 Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế............................................7 1.1.1.1 Khái niệm cơ cấu kinh tế.................................................................... 7 1.1.1.2 Chuyển dịch cơ cấu kinh tế...............................................................11 1.1.2 Vai trò chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trong quá trình phát triển kinh tế thị trường ở nước ta...................................................................... 12 1.1.3 Cơ cấu kinh tế nông nghiệp......................................................................12 1.1.3.1 Khái niệm cơ cấu kinh tế nông nghiệp............................................. 12
1.1.3.2 Đặc trưng của cơ cấu kinh tế nông nghiệp....................................... 14 1.1.3.3 Sự cần thiết chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp...................... 14 1.1.4 Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp................................................. 15 1.2 Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa........................................................................................................... 16 1.2.1 Khái niệm công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH).........................16 1.2.2 Định hướng về sự chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa........................................................................................ 17 1.2.3 Mối quan hệ giữa sự chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp với vấn đề công nghiệp hóa, hiện đại hóa........................................................................... 18 1.3 Nội dung và các yếu tố tác động chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa................................................... 19 1.3.1 Nội dung chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp..................................20 1.3.2 Các yếu tố tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp..........23 1.3.2.1 Điều kiện tự nhiên............................................................................... 23 1.3.2.2 Yếu tố KT - XH...................................................................................25 1.4 Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở một số địa phương.. ........................................................................................................................ 28 1.4.1 Kinh nghiệm của huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương............................28 1.4.2 Kinh nghiệm của huyện Phú giáo, tỉnh Bình Dương...............................29 1.4.3 Một số bài học rút ra cho CDCCKTNN trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa tại huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương.........................30 TÓM TẮT CHƯƠNG I......................................................................................... 32 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA TRÊN ĐỊA
BÀN HUYỆN BẮC TÂN UYÊN......................................................................... 34 2.1 Những đặc điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Bắc Tân Uyên tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn...34 2.1.1 Vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên.................................................................34 2.1.1.1 Vị trí địa lý........................................................................................ 34 2.1.1.2 Đặc điểm tự nhiên............................................................................. 36 2.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội......................................................................... 36 2.1.2.1 Đặc điểm kinh tế............................................................................... 36 2.1.2.2 Đặc điểm xã hội................................................................................ 37 2.1.3 Đặc điểm về cơ sở hạ tầng kỹ thuật......................................................... 38 2.1.3.1 Hiện trạng các công trình thủy lợi.................................................... 38 2.1.3.2 Hiện trạng giao thông........................................................................39 2.1.3.3 Hiện trạng hệ thống điện...................................................................40 2.1.4 Sự ảnh hưởng của tự nhiên, kinh tế - xã hội, hạ tầng kỹ thuật đến chuyển dịch CCKT trên đại bàn Bắc Tân Uyên................................................... 40 2.1.4.1 Những thuận lợi...............................................................................41 2.1.4.2 Những khó khăn...............................................................................42 2.2 Thực trạng cơ cấu kinh tế nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa của huyện Bắc Tân Uyên ....................................................................................................................... 43 2.2.1 Về cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nội bộ ngành nông nghiệp............................................................................................. 43 2.2.2 Về cơ cấu kinh tế theo thành phần và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo thành phần trong nông nghiệp....................................................... 56
2.2.3 Về cơ cấu kinh tế theo vùng sản xuất và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo vùng sản xuất trong nông nghiệp.................................................. 59 2.2.4 Về cơ cấu kinh tế theo lao động và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo lao động trong nông nghiệp....................................................................60 2.2.5 Về cơ cấu kinh tế theo trình độ công nghệ và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo trình độ công nghệ trong nông nghiệp.............................61 2.3 Những vấn đề đặt ra cần giải quyết về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của huyện Bắc Tân Uyên.................................................................. 63 2.3.1 Đánh giá chung về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của huyện Bắc Tân Uyên........................................................................................... 63 2.3.1.1 Những kết quả đạt được..................................................................63 2.3.1.2 Những mặt hạn chế và nguyên nhân............................................. 65 2.3.2 Những vấn đề đặt ra cần giải quyết..........................................................68 TÓM TẮT CHƯƠNG 2.........................................................................................69 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG CNH, HĐH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẮC TÂN UYÊN ĐẾN NĂM 2025.................................... 71 3.1 Quan điểm, mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng CNH, HĐH trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên............................................ 71 3.1.1 Quan điểm chuyển dịch CCKTNN theo hướng CNH, HĐH.................. 71 3.2 Phương hướng đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên đến năm 2025...................................................... 75 3.2.1 Về những cơ hội phát triển ngành nông nghiệp huyện Bắc Tân Uyên trong bối cảnh hiện nay.............................................................................75 3.2.1.1 Về những thách thức trong quá trình phát triển ngành nông nghiệp huyện Bắc Tân Uyên........................................................................76
3.2.2 Phương hướng phát triển nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên................................................ 77 3.3 Các nhóm giải pháp chủ yếu để đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa ở huyện Bắc Tân Uyên đến 2025........................................................................................................ 79 3.3.1 Nhóm giải pháp về đây manh ưng dụng những thành tựu khoa học, công nghệ trong phát triển ngành nông nghiệp.................................................79 3.3.2 Nhóm giải pháp về cơ chế chính sách......................................................80 3.3.3 Nhóm giải pháp đổi mới loại hình tổ chức sản xuất nông nghiệp...........82 3.3.4 Nhóm giải pháp hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ nông nghiệp.............84 3.3.5 Nhóm giải pháp đầu tư phát triển cơ giới hóa và chế biến nông sản...... 86 3.3.6 Nhóm giải pháp đào tạo nguồn nhân lực................................................. 88 3.3.7 Nhóm giải pháp về thị trường tiêu thụ..................................................... 89 3.3.8 Nhóm giải pháp về vốn đầu tư................................................................. 90 TÓM TẮT CHƯƠNG 3..........................................................................................91 KIẾN NGH Ị......................................................................................................... 91 KẾT LUẬN............................................................................................................. 92 PHỤ LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CCKT Cơ cấu kinh tế CCKTNN Cơ cấu kinh tế nông nghiệp CDCCKTNN Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CAQ Cây ăn quả HTX Hợp tác xã KTHH Kinh tế hàng hóa KTNN Kinh tế nông nghiệp KTTT Kinh tế thị trường KT - XH Kinh tế - xã hội LLSX Lực lượng sản xuất NN Nông nghiệp NXB Nhà xuất bản UBND Ủy ban nhân dân QHSX Quan hệ sản xuất SX Sản xuất SXNN Sản xuất nông nghiệp TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh TPKT Thành phần kinh tế VC - KT Vật chất - kỹ thuật
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Diễn biến số lượng dân số và lao động..................................................... 39 Bảng 2.2. Thống kê số trạm bơm điện trên địa bàn huyện........................................ 40 Bảng 2.3. Cơ cấu GTSX ngành nông nghiệp, lâm, ngư nghiệp................................ 45 Bảng 2.4. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất nông nghiệp huyện Bắc Tân Uyên... 46 Bảng 2.5. Cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp huyện Bắc Tân Uyên.......................48 Bảng 2.6. Cơ cấu diện tích cây trồng huyện Bắc Tân Uyên năm 2015.....................49 Bảng 2.7. Diễn biến diện tích – năng suất – sản lượng cây hàng năm...................... 50 Bảng 2.8. Quy mô đàn gia súc gia cầm huyện Bắc Tân Uyên.................................. 53 Bảng 2.9. Lợi nhuận của các hợp tác xã ở huyện Bắc Tân Uyên năm 2017........58 Bảng 2.10. Dự báo Dân số và lao động huyện Bắc Tân Uyên.................................. 62 Bảng 2.11. Lao động đang làm việc huyện Bắc Tân Uyên....................................... 62 Bảng 2.12. Danh sách các cơ sở sản xuất được chứng nhận VietGAP năm 2017 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông, lâm, ngư nghiệp huyện Bắc Tân Uyên năm 2015 và năm 2017………………………………………………….…44 Biểu đồ 2.2. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất nông nghiệp huyện Bắc Tân Uyên………………………………………………………………………………46 Biểu đồ 2.3. Giá trị sản xuất nông nghiệp của huyên Bắc Tân Uyên………………………………………………………………………………48
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xét trên các mặt kinh tế - xã hôị, môi trường, nông nghiệp có vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển của mỗi quốc gia, mỗi vùng lãnh thổ. CDCCKT NN theo hướng CNH - HĐH là một xu thế tất yếu khách quan của quá trình phát triển KT - XH mỗi nước. Đối với nước ta, từ một nước có nền kinh tế chủ yếu là NN và tuyệt đại bộ phận dân cư đang sống ở NT thì NN càng có vị trí quan trọng trong sự phát triển kinh tế. Ở mỗi giai đoạn lịch sử của đất nước, trong đường lối phát triển KT - XH của Đảng đều chú trọng CDCCKT NN theo hướng SX hàng hóa, chuyển từ nền NN truyền thống, lạc hậu sang nền NN hiện đại. Huyện Bắc Tân Uyên được thành lập và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 01/4/2014, theo Nghị quyết 136/NĐ-CP của Chính phủ trên cơ sở chia tách huyện Tân Uyên để thành lập thị xã Tân Uyên và huyện Bắc Tân Uyên. Sau khi chia tách huyện Bắc Tân Uyên có dân số là 11.519 hộ với 57.498 nhân khẩu, diện tích tự nhiên 40.087,67 ha; với nền kinh tế nông nghiệp là chủ yếu. Với vị trí địa lý thuân lợi, nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới cận xích đạo, địa hình khá thuận lợi với hai dòng sông lớn chảy ngang (sông Đồng Nai và sông Bé), cùng hệ thống suối, kênh rạch trải đều đã góp phần tạo nên nguồn nước tưới phong phú cho sản xuất nông nghiệp của huyện nhà. Huyện có tổng diện tích đất sản xuất nông nghiệp 35.206 ha, chiếm hơn 80% diện tích tự nhiên. Tổng giá trị sản xuất ngành nông nghiệp đạt 1.898 tỷ đồng chiếm tỷ trọng 47,6% trong cơ cấu kinh tế của Huyện. Trong nông nghiệp trồng trọt chiếm 85,23% và chăn nuôi là 14,77%. Về nông nghiệp giai đoạn 2015-2020, Huyện tiếp tục xây dựng kế hoạch chuyển đổi vật nuôi cây trồng nhằm giảm diện tích lúa không hiệu quả sang các loại cây, con có giá trị kinh tế cao, cải thiện đời sống nông dân, phù hợp với quy hoạch phát triển của Huyện, phát huy tiềm lực kinh tế, nguồn tài nguyên, lao động tại địa
2 phương. Đồng thời tăng cường đầu tư phát triển, xây dựng nông thôn mới, bố trí lao động nông nghiệp phù hợp với tiềm năng của địa phương. Trong thời gian qua, kinh tế nông nghiệp của huyện cũng có những chuyển “ biến tích cực, huyện cũng đã tiến hành CDCCKT NN và đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể nhưng cho tới nay NN Bắc Tân Uyên vẫn chưa thực sự phát triển tương xứng với tiềm năng hiện có. Việc xác định một CCKT NN phù hợp và thực hiện các biện pháp thúc đẩy chuyển dịch là nhân tố quan trọng quyết định tới sự phát triển của NN Bắc Tân Uyên trong thời gian tới. Với những lý do trên và mong muốn đóng góp một phần nhỏ công sức vào sự phát triển KT - XH của địa phương, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương đến năm 2025”. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài Trong quá trình thực hiện đề tài của mình, tác giả đã tìm hiểu và nghiên cứu những tài liệu về vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nói riêng đã được nhiều nhà khoa học quan tâm, nghiên cứu. Dưới đây là một số công trình nghiên cứu tiêu biểu, có liên quan đến luận văn: - Các công trình về chuyển dịch cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp: + “Lê Đình Thắng (1988), Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn - Những vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội. Trong công trình này tác giả chủ yếu đề cập đến sự chuyển đổi CCKTNN từ cơ chế tập trung bao cấp sang cơ chế thị trường và những giải pháp cho quá trình chuyển đổi này. + Nguyễn Thị Minh Châu (2004), Quá trình CDCCKTNN ở đồng bằng sông Cửu Long những năm đầu thế kỷ XXI, Hội thảo khoa học vì sự phát triển đồng bằng sông Cửu Long. Ở nghiên cứu này tác giả đề cập đến những dự báo về chuyển đổi CCKTNN ở tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. + “Bùi Tất Thắng (2006), Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở Việt Nam”,
3 Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. Trong công trình này tác giả trình bày cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng CCKT ngành ở VN vào quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành. + Ngô Thị Thuận (2008), Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp ở Quận Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. Tạp chí khoa học và phát triển, số 1 - 2008. + Lê Thanh Liêm, Đặng Hạo, Ngô Văn Tiến (2012), Quy hoạch phát triển nông nghiệp đô thị TP.HCM đến năm 2020 và định hướng 2025. - Các công trình nghiên cứu về nông nghiệp, nông thôn: + “Lâm Quang Huyên (2002), Nông nghiệp, nông thôn Nam bộ hướng tới thế kỷ XXI, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. Trong công trình nghiên cứu này tác giả khái quát hóa về đặc trưng của kinh tế NNNT Nam bộ và xu hướng phát triển trong thời gian tới. + “Đinh Phi Hổ (2003), Kinh tế nông nghiệp - Lý luận và thực tiễn, Nxb Thống kê, TP.HCM”. + “Lê Văn Trưởng (2008), Phát triển các loại hình nông nghiệp đô thị ở Việt Nam. Tạp chí Kinh tế phát triển, số 136 - 2008. Những công trình nghiên cứu trên đã đề cập đến các vấn đề: - Phát triển nông nghiệp, nông thôn trong quá trình chuyển đổi từ cơ chế tập trung bao cấp sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. - Vai trò của nông nghiệp, nông thôn trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp. - Vai trò và đặc điểm của nông nghiệp đô thị và những đóng góp quan trọng của nông nghiệp cho sự phát triển đô thị ở Việt Nam. - Vai trò tác động của quản lý Nhà nước, khoa học kỹ thuật, toàn cầu hóa kinh tế đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn ở nước ta. “Những công trình nghiên cứu nói trên đã đề cập đến các khía cạnh khác nhau của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
4 nghiệp nói riêng. Tuy nhiên, trong đề tài này tác giả đề cập đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên một địa bàn cụ thể đó là huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương đến năm 2025. 3. Mục tiêu, câu hỏi và nhiệm vụ nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu: Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp theo hướng CNH, HĐH của huyện Bắc Tân Uyên, từ đó rút ra những kết luận về những tồn tại, nguyên nhân trong quá trình chuyển dịch. Qua đó xác định, mục tiêu, quan điểm, phương hướng chuyển dịch và những giải pháp nhằm tiếp tục thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của Huyện theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao đời sống của nhân dân. Câu hỏi nghiên cứu: - Cơ sở khoa học của quá trình CDCCKT trong nông nghiệp là gì? - Hiện trạng quá trình CDCCKTNN huyện Bắc Tân Uyên đặt ra những vấn đề gì cần giải quyết. - Những giải pháp nào để thúc đẩy quá trình CDCCKTNN trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên đến năm 2025. Nhiệm vụ nghiên cứu: “Để thực hiện được các mục tiêu nghiên cứu trên, đề tài cần thực hiện được những nội dung nghiên cứu cơ bản sau: - “Hệ thống hóa những vấn đề lí luận cơ bản về CCKT nói chung và CCKT NN nói riêng làm cơ sở vận dụng vào quá trình xem xét, phân tích CDCCKT NN huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương. - “Đánh giá thực trạng CDCCKT NN huyện Bắc Tân Uyên từ năm 2012 đến 2020. Từ đó rút ra những kết quả đạt được, những hạn chế, yếu kém làm cơ sở đề ra những chính sách và giải pháp CDCCKT NN huyện Bắc Tân Uyên. - Đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình CDCCKTNN huyện Bắc Tân Uyên theo hướng CNH - HĐH. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
5 - Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa của huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương đến năm 2025. - Phạm vi nghiên cứu: Về không gian: Luận văn nghiên cứu cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương. Về thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương từ năm 2012 đến năm 2017; dự báo xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp và đề ra các giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp của huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương theo hướng CNH, HĐH đến năm 2025. 5. Phương pháp nghiên cứu Cơ sở phương pháp luận xuyên suốt trong toàn bộ quá trình nghiên cứu của luận văn là phương pháp duy vật biện chứng. Luận văn nghiên cứu cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên tỉnh Bình Dương. Phương pháp này được sử dụng xuyên suốt cả 3 chương. Ngoài ra trong luận văn còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau: - Phương pháp thu thập dữ liệu: thu thập thông tin kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, và thực trạng sản xuất nông nghiệp từ năm 2010 - 2016, các nguồn dữ liệu của các cơ quan chức năng tại địa phương. Phương pháp này được sử dụng ở chương 2 và 3. - “Phương pháp phân tích, tổng hợp: được tác giả sử dụng phân tích ở chương 2 nhằm phân tích, thống kê và đánh giá kết quả; tổng hợp kết quả trên thành bảng, biểu. - Phương pháp phân tích thống kê, so sánh đối chiếu được sử dụng để phân tích thực trạng ở chương 2, qua đó đưa ra cái nhìn tổng quát, xác thực và đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố tác động. Hiệu quả kinh tế - xã hội do
6 quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành nông nghiệp huyện Bắc Tân Uyên. - Dữ liệu nghiên cứu bao gồm: số liệu thống kê, điều tra kinh tế – xã hội của Cục thống kê huyện Bắc Tân Uyên; tư liệu của ngành, các cấp, cùng các tư liệu của các cơ quan nghiên cứu khác trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên; Số liệu thống kê và khảo sát trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên. 6. Đóng góp và ý nghĩa của đề tài: Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Bằng các số liệu chứng minh, luận văn phân tích và làm sáng tỏ thực trạng CDCCKT NN của huyện Bắc Tân Uyên theo hướng CNH, HĐH. Qua đó rút ra những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế. Đề tài giúp cho địa phương có cái nhìn một cách khoa học, toàn diện về vấn đề chuyển dịch CCKTNN và đề xuất những giải pháp chủ yếu để thúc đẩy chuyển dịch CCKTNN trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương trong thời gian tới. 7. Bố cục luận văn Đề tài ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, nội dung gồm có 3 chương Trong đó phần nội dung có bố cục 3 chương: Chương 1: Lý luận chung về cơ cấu kinh tế nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Chương 2: Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên. Chương 3: Phương hướng và giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên đến năm 2025.
7 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA 1.1 Một số vấn đề chung về cơ cấu kinh tế nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá 1.1.1 Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế 1.1.1.1 Khái niệm cơ cấu kinh tế Để hiểu về cơ cấu kinh tế, trước hết phải làm rõ khái niệm về cơ cấu: “Theo quan điểm triết học duy vật biện chứng, cơ cấu là một khái niệm dùng để chỉ cách thức tổ chức bên trong của một tổ chức hệ thống biểu hiện sự thống nhất của các mối quan hệ qua lại vững chắc các bộ phận của nó. Trong khi chỉ rõ mối quan hệ biện chứng giữa bộ phận và tổng thể, biểu hiện ra như là một thuộc tính của sự vật, hiện tượng và biến đổi cùng với sự biến đổi của sự vật, hiện tượng. “ “Nền kinh tế quốc dân là một hệ thống phức tạp, được cấu thành bởi nhiều bộ phận khác nhau. Tùy theo cách tiếp cận, các bộ phận đó có thể là các yếu tố đầu vào của một quá trình sản xuất gồm: đất đai, lao động, vốn và tiến bộ kỹ thuật; các khâu trong vòng tuần hoàn của tái sản xuất xã hội gồm: sản xuất, phân phối, trao đổi và tiêu dùng; các ngành sản xuất của một nền kinh tế gồm: nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ. Đồng thời giữa chúng luôn có mối quan hệ biện chứng với nhau trong quá trình vận động và phát triển. Sự vận động và phát triển của nền kinh tế còn chứa đựng những thay đổi của chính bản thân các bộ phận và cách thức quan hệ giữa chúng với nhau trong mỗi thời điểm và mỗi điều kiện cũng khác.“ “Do đó, có thể khái quát cơ cấu kinh tế là tổng thể những mối quan hệ về chất lượng và số lượng giữa các bộ phận cấu thành nền kinh tế trong không gian, thời gian và điều kiện KT - XH nhất định.“ “Theo Viện Chiến lược phát triển thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì “CCKT là nội dung, cách thức liên kết, phối hợp giữa các phần tử cấu thành hệ thống kinh tế; biểu hiện quan hệ tỉ lệ cả về mặt lượng và chất của các phần tử hợp thành hệ thống.
8 Nói cách khác CCKT được hiểu là cách thức kết cấu của các phần tử cơ cấu tạo nên hệ thống kinh tế.“ “Như vậy, CCKT là một tổng thể bao gồm nhiều yếu tố có quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động lẫn nhau trong một khoảng không gian, thời gian nhất định và trong những điều kiện KT – XH nhất định. Nó thể hiện cả mặt định tính và định lượng, cả về chất lượng và số lượng, phù hợp với mục tiêu xác định của nền kinh tế.“ “Do đó, mục tiêu KT - XH của đất nước trong từng thời kì quyết định việc hình thành các yếu tố, các bộ phận cấu thành và cả hai mặt số lượng và chất lượng. Trong đó, mặt chất lượng quy định vai trò, vị trí của các yếu tố, các bộ phận, còn mặt số lượng thể hiện quan hệ tỉ lệ của các bộ phận phù hợp với mặt chất lượng đã được xác định. Nhưng khi số lượng (quan hệ tỉ lệ, tốc độ…) thay đổi sẽ tạo ra khả năng thay đổi về chất, lúc đó sẽ dẫn đến sự thay đổi về CCKT. Do vậy, khi nói chuyển dịch CCKT là nói đến sự chuyển dịch cả về chất lượng và số lượng tương ứng với chất lượng đó.“ Trong CCKT thể hiện: “Tính khách quan: CCKT như thế nào và xu thế chuyển dịch ra sao phụ thuộc vào điều kiện khách quan về tự nhiên, KT - XH nhất định chứ không do ý muốn chủ quan của con người quy định. Trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và phân công lao động xã hội quyết định sự hình thành CCKT. Tương ứng với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất trong một giai đoạn lịch sử nhất định, tất yếu có một CCKT hợp lí. Nền kinh tế sẽ phát triển thuận lợi nếu CCKT thực tế càng gần với CCKT hợp lí và ngược lại.“ “Tuy nhiên, sự vận động của các quan hệ KT - XH lại thông qua hoạt động của con người. Vì vậy, quá trình hình thành và chuyển dịch CCKT ở từng giai đoạn khác nhau đều chịu sự tác động quan trọng của con người. Do đó, trên cơ sở nắm vững và tôn trọng các yêu cầu của quy luật khách quan, con người tác động điều chỉnh CCKT ngày càng gần với CCKT hợp lí hơn.“ “Tính lịch sử cụ thể về thời gian, không gian và điều kiện KT – XH: ở mỗi
9 giai đoạn phát triển nhất định, tính chất hợp lí của CCKT của mỗi nước, mỗi vùng phụ thuộc vào những điều kiện lịch sử, KT - XH khác nhau. Với ý nghĩa này không thể áp dụng một cách máy móc những bước thay đổi tỉ lệ số lượng của cơ cấu nước này, vùng này cho cơ cấu của một nước khác, vùng khác không cùng một điều kiện chính trị, xã hội, mặc dù các nước đó, vùng đó có thể nằm ở một trình độ phát triển lực lượng sản xuất như nhau. Do đó, việc học hỏi và vận dụng sáng tạo kinh nghiệm của mỗi nước trong việc xây dựng CCKT hợp lí là quan trọng.“ “Tính biến đổi: Tính biến đổi của CCKT được quy định bởi tính biến đổi và phát triển không ngừng của bản thân các yếu tố cấu thành nền kinh tế và những quan hệ giữa chúng. Trong CCKT hiện hữu luôn chứa đựng những tiền đề cho sự xuất hiện CCKT mới. Tính biến đổi cho thấy chuyển dịch CCKT là một quá trình. Quá trình đó làm cho CCKT chuyển dịch theo hướng ngày càng hoàn thiện hơn.“ “Như vậy, bản chất của CCKT là sự biểu hiện của các mối quan hệ giữa các yếu tố của quá trình sản xuất xã hội, đó là mối quan hệ của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, nhưng không đơn thuần chỉ là những quan hệ về mặt số lượng và tỉ lệ giữa các yếu tố - biểu hiện về lượng hay sự tăng trưởng của hệ thống, mà là những mối quan hệ bên trong và bên ngoài của các yếu tố đó – biểu hiện về chất hay sự phát triển của hệ thống. Mối quan hệ giữa lượng và chất trong cơ cấu của nền kinh tế thực chất là những biểu hiện về tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế đó.“ “Cơ cấu của nền kinh tế quốc dân chỉ được cụ thể hóa thông qua từng loại cơ cấu cụ thể. Tùy theo góc độ tiếp cận, có thể nêu ra các loại CCKT khác nhau như: xét sự phân công lao động xã hội theo ngành có CCKT ngành; xét quan hệ sỡ hữu có cơ cấu thành phần kinh tế; xét sự phân công lao động theo không gian có cơ cấu theo lãnh thổ; xét theo công dụng kinh tế của sản phẩm có cơ cấu sản xuất tư liệu sản xuất và sản xuất tư liệu tiêu … “Cơ cấu kinh tế của một quốc gia bao gồm cơ cấu ngành, cơ cấu thành phần kinh tế, cơ cấu lãnh thổ, trong đó quan trọng nhất là cơ cấu ngành. Một nền kinh tế tăng trưởng bền vững không chỉ đòi hỏi nhịp độ phát triển cao mà cần
10 phải có cơ cấu hợp lí giữa các ngành, các thành phần kinh tế và các vùng lãnh thổ. Do đó trong giới hạn nội dung nghiên cứu đề tài, tác giả tập trung vào phân tích sự chuyển dịch CCKT nông nghiệp ở ba khía cạnh là CCKT theo ngành, theo thành phần kinh tế và theo lãnh thổ. “Cơ cấu ngành là bộ phận cơ bản, phản ánh mối liên hệ kinh tế và công nghệ sản xuất; là yếu tố cốt lõi của chiến lược ổn định và phát triển KT - XH, tạo điều kiện thực hiện các mục tiêu chiến lược đề ra. Trong nền kinh tế quốc dân, chia thành hai khu vực sản xuất: gồm khu vực sản xuất vật chất và khu vực phi sản xuất vật chất. “Khu vực sản xuất vật chất là tổng hợp các ngành sản xuất của cải vật chất phục vụ đời sống con người, tạo ra sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân cho đất nước. “Khu vực sản xuất phi vật chất là tổng hợp các ngành dịch vụ phục vụ cho sản xuất, đời sống con người và xã hội. Ngày nay, trước sự phát triển của KHKT, năng suất lao động của xã hội ngày càng cao, ngành dịch vụ ngày càng trở thành ngành kinh tế quan trọng của nền kinh tế quốc dân. “Cơ cấu thành phần kinh tế gắn liền với các hình thức sở hữu về tư liệu sản xuất và xu hướng chung là lực lượng sản xuất ngày càng phát triển, các hình thức sở hữu ngày càng đa dạng. Tương ứng với mỗi hình thức sở hữu là một thành phần kinh tế. Tuy nhiên, ngày nay giữa các hình thức sở hữu có sự đan xen lẫn nhau tùy thuộc vào sự phát triển của các nền kinh tế, dẫn đến sự phân chia nền kinh tế theo các thành phần kinh tế ngày càng phức tạp. Từ mối quan hệ giữa các thành phần kinh tế trong quá trình vận động người ta có thể thấy được xu hướng phát triển và vai trò của từng thành phần kinh tế để từ đó có thể đưa ra các giải pháp tác động phù hợp với yêu cầu phát triển chung của nền kinh tế.“ “Cơ cấu lãnh thổ phản ánh sự phân công lao động xã hội về mặt không gian địa lý. Thực chất của việc phân chia này là để làm cơ sở cho hoạch định chiến lược, xây dựng kế hoạch phát triển, thực thi chính sách sát thực và phù hợp với đặc điểm của từng vùng nhằm đạt hiệu quả cao trên từng vùng và toàn lãnh thổ.