Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp quản lý và phát triển dịch vụ thẻ tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là tổng hợp cơ sở lý luận về quản lý và phát triển dịch vụ thẻ của ngân hàng thương mại (NHTM); phân tích, đánh giá thực trạng quản lý và phát triển dịch vụ thẻ của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Thái Nguyên; đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm quản lý và phát triển hơn nữa dịch vụ thẻ tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp quản lý và phát triển dịch vụ thẻ tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ HUỆ ANH GIẢI PHÁP QUẢN LÝ VÀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THẺ TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ HUỆ ANH GIẢI PHÁP QUẢN LÝ VÀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THẺ TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Đặng Thị Phƣơng Hoa THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực, xuất phát từ tình hình thực tế tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển chi nhánh Thái Nguyên (BIDV chi nhánh Thái Nguyên). Tác giả luận văn Nguyễn Thị Huệ Anh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài “Giải pháp quản lý và phát triển dịch vụ thẻ tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam chi nhánh Thái Nguyên” tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình, những ý kiến đóng góp quý báu của nhiều cơ quan, cá nhân. Trước hết tôi xin được gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa và các thầy cô giáo khoa sau đại học Trường Đại học kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên - những người đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, tôi xin trân trọng cảm ơn TS. Đặng Thị Phương Hoa - người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo, các đồng nghiệp và đại diện BIDV Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi khi điều tra, thu thập số liệu để nghiên cứu luận văn. Với tấm lòng chân thành, tôi xin cảm ơn mọi sự giúp đỡ quý báu đó. Thái Nguyên, ngày 20 tháng 09 năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Huệ Anh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................... iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................ viii DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................... ix MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Tổng quan nghiên cứu ................................................................................... 1 3. Mục tiêu của đề tài ........................................................................................ 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 4 6. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ VÀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THẺ CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI .......................... 5 1.1. Tổng quan về thẻ và dịch vụ thẻ ngân hàng .............................................. 5 1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của thẻ ................................................. 5 1.1.2. Khái niệm và phân loại thẻ Ngân hàng ................................................... 6 1.1.3. Các nghiệp vụ dịch vụ thẻ .................................................................... 10 1.2. Lý luận về quản lý và phát triển dịch vụ thẻ của ngân hàng thương mại .... 16 1.2.1. Quan niềm về quản lý và phát triển dịch vụ thẻ của ngân hàng thương mại .............................................................................................. 16 1.2.2. Các tiêu chí đánh giá quản lý và phát triển dịch vụ thẻ của Ngân hàng thương mại...................................................................................... 18 1.2.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý và phát triển dịch vụ thẻ ngân hàng.... 20 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 26 2.1 Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................... 26 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iv 2.2 Quy trình nghiên cứu................................................................................. 26 2.3 Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 27 2.3.1. Phương pháp thu thập dữ liệu nghiên cứu ............................................ 27 2.3.2. Phương pháp tổng hợp dữ liệu .............................................................. 28 2.3.3. Phương pháp phân tích dữ liệu ............................................................. 28 2.4 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .................................................................... 29 2.4.1 Chỉ tiêu định lượng ................................................................................ 29 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ VÀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THẺ TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN........................................................................ 31 3.1. Giới thiệu về ngân hàng BIDV chi nhánh Thái Nguyên ......................... 31 3.1.1 Khái quát về ngân hàng BIDV ............................................................... 31 3.1.2 Tổng quan về BIDV chi nhánh Thái Nguyên ........................................ 32 3.2. Thực trạng quản lý và phát triển thẻ thanh toán tại ngân hàng BIDV Việt Nam chi nhánh Thái Nguyên ........................................................ 39 3.2.1 Giới thiệu về các sản phẩm và dịch vụ thẻ của BIDV ........................... 39 3.2.2 Thực trạng phát triển hoạt động phát hành thẻ tại BIDV chi nhánh Thái Nguyên .......................................................................................... 44 3.2.3 Thực trạng phát triển mạng lưới, cơ sở chấp nhận thẻ .......................... 46 3.2.4 Thực trạng phát triển lợi ích mà dịch vụ thẻ mang lại cho ngân hàng BIDV chi nhánh Thái Nguyên ..................................................... 48 3.2.5 Thực trạng hoạt động quản lý rủi ro thẻ................................................. 50 3.2.6 Thực trạng phát triển công nghệ thanh toán ......................................... 51 3.3 Phân tích kết quả khảo sát ......................................................................... 52 3.3.1 Thông tin đối tượng điều tra .................................................................. 52 3.3.2 Khảo sát thực trạng dịch vụ thẻ qua đánh giá của khách hàng trên địa bàn Thái Nguyên ............................................................................. 55 3.4 Đánh giá thực trạng quản lý và phát triển dịch vụ thẻ tại ngân hàng BIDV chi nhánh Thái Nguyên năm 2011-2014 ...................................... 59 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
v 3.4.1 Kết quả đạt được .................................................................................... 59 3.4.2 Tồn tại, hạn chế ...................................................................................... 61 3.4.3 Nguyên nhân của các hạn chế ................................................................ 62 Chƣơng 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ VÀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THẺ TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN .............................................................. 66 4.1 Cơ hội và thách thức của ngân hàng BIDV chi nhánh Thái Nguyên ....... 66 4.1.1 Cơ hội ..................................................................................................... 66 4.1.2 Thách thức .............................................................................................. 66 4.1.3 Định hướng phát triển hoạt động thanh toán thẻ tại ngân hàng BIDV chi nhánh Thái Nguyên trong thời gian tới ................................ 66 4.2 Giải pháp quản lý và phát triển dịch vụ thẻ tại ngân hàng BIDV chi nhánh Thái Nguyên ................................................................................. 67 4.2.1 Nhóm giải pháp về phát triển cơ sở hạ tầng, kỹ thuật phục vụ cho việc phát triển dịch vụ thẻ ....................................................................... 67 4.2.2 Nâng cao trình độ chuyên môn đội ngũ nhân viên và kỹ năng tư vấn khách hàng........................................................................................ 71 4.2.3 Nâng cao chất lượng công tác quản lý và triển khai dịch vụ thẻ..................... 74 4.2.4. Nghiên cứu và đề xuất các giải pháp đơn giản hóa thủ tục hành chính ........ 75 4.2.5. Nghiên cứu và đề xuất các giải pháp xúc tiến khuyến mại................... 75 4.2.6. Các giải pháp khác ................................................................................ 77 4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 78 4.3.1. Kiến nghị với Nhà nước ........................................................................ 78 4.3.2. Kiến nghị với ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam ..................... 79 KẾT LUẬN...................................................................................................... 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 82 PHỤ LỤC ........................................................................................................ 84 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
vi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Dạng viết tắt Dạng đầy đủ 1. ATM Máy rút tiền tự động 2. BIDV Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam 3. CSCNT Cơ sở chấp nhận thẻ 4. NHNN Ngân hàng nhà nước 5. NHPH Ngân hàng phát hành 6. NHTM Ngân hàng thương mại 7. NHTT Ngân hàng thanh toán 8. PGD Phòng giao dịch 9. POS/EDC Máy quẹt thẻ; Máy cà thẻ tự động 10. TCTQT Tổ chức thẻ quốc tế 11. TMCP Thương mại cổ phần 12. TSBĐ Tài sản bảo đảm 13. TTKDTM Thanh toán không dùng tiền mặt 14. VHĐ Vốn huy động Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Tăng trưởng vốn huy động và dư nợ cho vay của BIDV Thái Nguyên năm 2011-2014................................................................ 36 Bảng 3.2: Kết quả kinh doanh của BIDV Thái Nguyên năm 2011-2014 ....... 38 Bảng 3.3: Kết quả phát hành thẻ ghi nợ nội địa năm 2011-2014 ................... 44 Bảng 3.4: Kết quả phát hành thẻ tín dụng năm 2011-2014 ............................ 45 Bảng 3.5: Thống kê mạng lưới chấp nhận thẻ ................................................ 47 Bảng 3.6: Huy động vốn từ số dư tài khoản tiền gửi trên thẻ ......................... 49 Bảng 3.7: Kết quả thanh toán qua thẻ ............................................................. 49 Bảng 3.8: Kết quả thu phí dịch vụ thẻ............................................................. 50 Bảng 3.9: Kết quả khảo sát theo giới tính ....................................................... 53 Bảng 3.10: Kết quả khảo sát theo độ tuổi ....................................................... 53 Bảng 3.11: Kết quả khảo sát theo nghề nghiệp ............................................... 54 Bảng 3.12: Kết quả khảo sát theo thu nhập .................................................... 55 Bảng 3.13: Các kênh thông tin về sản phẩm thẻ ATM của BIDV chi nhánh Thái Nguyên.................................................................................. 56 Bảng 3.14: Mong muốn của khách hàng sử dụng thẻ ..................................... 57 Bảng 3.15: Ý kiến của khách hàng về phí mở thẻ .......................................... 58 Bảng 3.16: Số lần giao dịch không thành công trên máy ATM ..................... 58 Bảng 3.17: Ý kiến khách hàng về máy ATM ................................................. 59 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ix DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1: Sơ đồ nghiệp vụ phát hành thẻ ........................................................ 11 Hình 1.2: Quy trình thanh toán thẻ qua ngân hàng ......................................... 13 Hình 1.3: Qui trình rút tiền tại máy ATM ....................................................... 15 Hình 3.1: Bộ máy tổ chức của BIDV chi nhánh Thái Nguyên ....................... 33 Hình 3.2: Sản phẩm thẻ ghi nợ nội địa thương hiệu BIDV ............................ 40 Hình 3.3: Thẻ MasterCard BIDV Ready ........................................................ 42 Hình 3.4: Mạng lưới chấp nhận thẻ................................................................. 47 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thẻ là một sản phẩm dịch vụ hiện đại của ngân hàng, sự ra đời của nó đã giúp cho người dân trong xã hội thay đổi cách thức chi tiêu, cách thức giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt một cách nhanh chóng, tiện lợi và an toàn. Bên cạnh đó, việc phát hành thẻ sẽ giúp ngân hàng huy động vốn hiệu quả, quảng bá thương hiệu, nâng cao vị thế cạnh tranh,… Trong thời gian gần đây, thị trường thẻ ngân hàng ở Việt Nam rất sôi động, đặc biệt là thẻ ghi nợ nội địa (thẻ ATM) với hơn 80 ngân hàng tham gia phát hành loại thẻ này bao gồm các ngân hàng thương mại quốc doanh, ngân hàng TMCP, ngân hàng liên doanh và các chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Với dân số gần 90 triệu người và cơ cấu dân số trẻ, Việt Nam được coi là thị trường tiềm năng cho sự phát triển của dịch vụ hiện đại này. Hiện nay, tính riêng trên địa bàn Thái Nguyên có khoảng 15 ngân hàng thương mại triển khai dịch vụ thẻ. Sự cạnh tranh gay gắt giữa các ngân hàng tất yếu sẽ diễn ra nhằm thu hút các khách hàng mục tiêu về với ngân hàng mình. Do đó, để nâng cao sức cạnh tranh và mở rộng thị phần, việc quản lý và phát triển các dịch vụ thẻ là vấn đề quan trọng cần phải được quan tâm đúng mức. Xuất phát từ yêu cầu đó, tác giả chọn đề tài “Giải pháp quản lý và phát triển dịch vụ thẻ tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Thái Nguyên” làm đề tài luận văn thạc sĩ kinh tế. Đây là vấn đề rất cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn đối với sự phát triển của ngân hàng hiện nay. 2. Tổng quan nghiên cứu Bàn về phát triển dịch vụ thẻ của các ngân hàng thương mại, khá nhiều nghiên cứu đề cập ở khía cạnh nghiệp vụ tài chính ngân hàng như: Lê Đức Hiếu trong “Phát triển dịch vụ thẻ tại ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương (VCB) chi nhánh Quy Nhơn” đã phân tích các vấn đề liên quan đến việc phát triển dịch vụ thẻ tại VCB Quy Nhơn trong giai đoạn từ
2 năm 2008 đến 2011, từ đó đề ra phương hướng hoạt động phát triển dịch vụ thẻ tại VCB Quy Nhơn giai đoạn 2012 - 2015. Trần Thị Phương Thảo (2011) trong nghiên cứu “Phát triển dịch vụ thẻ tại ngân hàng thương mại cổ phần Công thương chi nhánh Thừa Thiên Huế’’ đã phân tích đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ thẻ tại ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt nam - Chi nhánh Thừa Thiên Huế 2007 - 2010 và đề xuất một số giải pháp phát triển dịch vụ thẻ tại Chi nhánh đó. Đào Lê Kiều Oanh (2012) trong luận án tiến sĩ “Phát triển dịch vụ ngân hàng báng buôn và bán lẻ tại ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam” coi thẻ và dịch vụ thẻ là một trong những phương tiện thanh toán đặc thù cho các ngân hàng bán lẻ/ngân hàng thương mại. Đặng Công Hoàn (2013) trong “Phát triển bền vững dịch vụ thẻ thanh toán ở Việt Nam” thông qua việc trình bày các giáo dục phát triển thẻ thanh toán ở Việt Nam đã chỉ rõ những biểu hiện phát triển không bền vững và đề xuất giải pháp phát triển bền vững dịch vụ thẻ ở Việt Nam. Những giải pháp này cũng được tác giả luận văn tham khảo và kế thừa. Hồ Thị Như Quỳnh trong “Dịch vụ thanh toán thẻ ATM tại ngân hàng Ngoại thương Việt Nam” đã phân tích tình hình và đánh giá thực trạng dịch vụ thanh toán thẻ ATM tại Việt Nam nói chung và ngân hàng Ngoại thương nói riêng từ đó đề xuất định hướng và giải pháp nhằm đổi mới và phát triển dịch vụ thanh toán thẻ ATM tại ngân hàng Ngoại thương Việt Nam. Nghiên cứu này được tiến hành năm 2010, nhưng số liệu dừng ở 2007. Cũng đề cập đến dịch vụ thẻ của ngân hàng thương mại cổ phần, nhưng từ góc nhìn quản lý kinh tế, tác giả Nguyễn Thu An (2014) đã thông qua thực trạng quản lý dịch vụ thẻ ở cơ quan mình công tác và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng quản lý loại dịch vụ này trong nghiên cứu “Nâng cao chất lượng dịch vụ thẻ tại ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương, chi nhánh Quảng Ninh”.
3 Từ góc độ kinh tế phát triển, Tô Khánh Toàn trong luận án tiến sĩ “Phát triển dịch vụ ngân hàng bán lẻ tại ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam 2014 nhìn nhận dịch vụ thẻ là một trong những công cụ gia tăng tính cạnh tranh của ngân hàng thương mại trong bối cảnh mới. Quan điểm này của tác giả được minh chứng bằng kinh nghiệm của một số ngân hàng trên thế giới với chuỗi số liệu từ 2008 đến 2013. Như vậy, với những phân tích chuyên sâu về tiện ích của dịch vụ thẻ, các tác giả đều có chung nhận định về xu hướng phát triển của dịch vụ thẻ trong thanh toán giao dịch phi tiền mặt. Quan điểm này sẽ được kế thừa trong luận văn. Với phạm vi hiểu biết của tác giả, chưa có nghiên cứu nào đề cập đến việc quản lý và phát triển dịch vụ thẻ tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Thái Nguyên. 3. Mục tiêu của đề tài 3.1 Mục tiêu chung Đề xuất giải pháp quản lý và phát triển dịch vụ thẻ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển chi nhánh Thái Nguyên. 3.2 Mục tiêu cụ thể - Tổng hợp cơ sở lý luận về quản lý và phát triển dịch vụ thẻ của ngân hàng thương mại (NHTM). - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý và phát triển dịch vụ thẻ của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Thái Nguyên. - Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm quản lý và phát triển hơn nữa dịch vụ thẻ tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Thái Nguyên. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: thực tiễn quản lý và phát triển dịch vụ thẻ tại Ngân hàng TMCP Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam - chi nhánh Thái Nguyên. - Phạm vi nghiên cứu: các giải pháp quản lý và phát triển dịch vụ thẻ tại Ngân hàng TMCP Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam - chi nhánh Thái Nguyên từ năm 2011 đến 2014.
4 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Luận văn dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý dịch vụ thẻ tại Chi nhánh ngân hàng Đầu Tư và phát triển Thái Nguyên, là tài liệu thực tiễn về địa phương Thái Nguyên nói chung, về quản lý dịch vụ ngân hàng thương mại cổ phần tại Thái Nguyên nói riêng. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận văn được trình bày gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý và phát triển dịch vụ thẻ của ngân hàng thương mại Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng q u ản lý v à phát triển dịch vụ thẻ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Thái Nguyên. Chương 4: Một số giải pháp quản lý và phát triển dịch vụ thẻ tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam- chi nhánh Thái Nguyên.
5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ VÀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THẺ CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Tổng quan về thẻ và dịch vụ thẻ ngân hàng 1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của thẻ Lịch sử hình thành phương thức thanh toán bằng thẻ nói chung được ghi nhận vào năm 1914, khi đó một công ty của Mỹ là Western Union đã cung cấp một dịch vụ thanh toán theo yêu cầu của khách hàng. Theo đó công ty này phát hành một tấm thẻ bằng kim loại với một số thông tin được in nổi lên trên để đảm bảo hai chức năng cơ bản là: nhận dạng được khách hàng và có thể lưu giữ lại các thông tin được in nổi trên tấm kim loại. Thấy được sự tiện lợi của thẻ Western Union, công ty General Petroleum của Mỹ cũng đã phát hành thẻ xăng dầu đầu tiên vào năm 1924, cho phép khách hàng có thể mua xăng dầu tại các cửa hàng của công ty trên toàn nước Mỹ. Như vậy có thể nói những tấm thẻ kim loại là nền tảng cho việc ra đời những tấm thẻ nhựa sau này. Tấm thẻ nhựa đầu tiên được phát hành vào năm 1950 bởi công ty Dinners Club. Khi đó, ông Frank McNamara, người sáng lập ra công ty Dinners Club, đã hết sức bối rối sau khi tham dự một buổi tiệc tại một nhà hàng mà quên mang theo ví tiền. Ông đã nảy ra ý định phát hành những tấm thẻ nhựa để khách hàng có thể thanh toán sau. Đến năm 1958, công ty American Express đã phát hành các thẻ nhựa, trong đó tập trung vào các lĩnh vực du lịch và giải trí. Sau đó, vào cuối những năm 1960, một số ngân hàng của Mỹ đã liên kết lại với nhau để phát hành thẻ của ngân hàng mình, đây là cơ sở để hình thành hai loại thẻ sử dụng phổ biến nhất trên thế giới ngày nay: thẻ Visa và Master.
6 Ngày nay, có thể nói bốn loại thẻ nhựa nêu trên được khách hàng ưa chuộng và sử dụng rộng rãi trên thế giới. Các loại thẻ này cũng đã du nhập vào Việt Nam vào đầu những năm 90 của thế kỷ trước. Song, cho đến nay tiền mặt vẫn là phương tiện thanh toán phổ biến trong dân. 1.1.2. Khái niệm và phân loại thẻ Ngân hàng 1.1.2.1 Khái niệm Từ các góc độ xem xét, nghiên cứu khác nhau, người ta đưa ra các khái niệm về thẻ khác nhau. Nhưng tựu chung lại, bản chất của thẻ thanh toán là một phương tiện thanh toán, chi trả mà người sở hữu thẻ có thể dùng để thỏa mãn nhu cầu về tiêu dùng của mình, kể cả rút tiền mặt hoặc sử dụng nó làm công cụ thực hiện các dịch vụ tự động do ngân hàng hoặc các tổ chức khác cung cấp. Thẻ không hoàn toàn là tiền tệ, nó là biểu tượng về sự cam kết của ngân hàng hoặc tổ chức phát hành bảo đảm thanh toán những khoản tiền do chủ thẻ sử dụng bằng tiền của ngân hàng cho chủ thẻ vay hoặc tiền của chính chủ thẻ đã gửi tại ngân hàng. Bản chất của thẻ có thể hiểu qua các khái niệm về thẻ như sau: - Theo khái niệm tổng quát thì: Thẻ là một danh từ chỉ một vật nhỏ, nhọn, chứa đựng các thông tin nhằm sử dụng vào một số mục đích nào đó. Do đó, thẻ sẽ được gắn với những tính chất, đặc điểm, nội dung riêng biệt để thành một loại cụ thể như thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ, thẻ visa,… - Xét về giác độ phát hành thì : Thẻ là một phương tiện do ngân hàng, các định chế tài chính hoặc các công ty phát hành dùng để giao dịch mua bán hàng hóa, dịch vụ hoặc rút tiền mặt. - Theo quan điểm của NHNN Việt Nam thể hiện qua quy chế phát hành, sử dụng và thanh toán thẻ ngân hàng ban hành theoQuyết định 371/1999/QD-NHNN ngày 19/10/1999 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước và xét theo mục đích sử dụng thì: Thẻ ngân hàng là một phương tiện thanh
7 toán tiền hàng hóa, dịch vụ không dùng tiền mặt hoặc có thể được rút tiền mặt tại các máy rút tiền tự động hoặc các ngân hàng đại lý; hoặc: Thẻ ngân hàng là một phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt mà chủ thẻ có thể sử dụng để rút tiền mặt hoặc thanh toán chi phí mua hàng hóa, sử dụng dịch vụ tại các điểm chấp nhận thẻ. Trên thực tế, cùng với sự phát triển của công nghệ, chức năng và mục đích sử dụng của các loại thẻ ngày càng đa dạng, phong phú. Với một tấm thẻ, khách hàng không chỉ dùng để thanh toán, để rút tiền mà còn được sử dụng rất nhiều dịch vụ ngân hàng đi kèm như sao kê tài khoản ngân hàng, chuyển tiền qua tài khoản ngân hàng khác, giao dịch mua bán qua internet,…Như vậy, theo quan điểm của luận văn này thì chúng ta có thể hiểu khái niệm của Thẻ là công cụ để chủ thẻ kết nối với các chủ thể khác tham gia hệ thống thanh toán thẻ phục vụ quá trình lưu chuyển hàng hóa, tiền tệ được thỏa thuận trước nhằm thỏa mãn nhu cầu của mình. Vai trò của thẻ ngân hàng với phát triển kinh tế - xã hội: - Giảm khối lượng tiền mặt trong lưu thông: thẻ là một phương tiện thanh toán phí tiền mặt, thanh toán dùng thẻ chiếm tỷ trọng lớn ở các nước phát triển. - Thực hiện chính sách quản lý vĩ mô của Nhà nước: trong thanh toán bằng thẻ, các giao dịch đều dễ dàng kiểm soát, phục vụ tốt cho công tác quản lý thuế, kiểm soát chống rửa tiền, kiểm soát nguồn tiền. - Thực hiện biện pháp kích cầu: Nhà nước có thể kích cầu tiêu dùng thông qua dịch vụ thẻ. - Cải thiện môi trường văn minh thương mại, thu hút đầu tư và du lịch thông qua khuyến khích thanh toán bằng thẻ, giảm bớt rủi ro do dùng tiền mặt (mang/cất giữ).
8 1.1.2.2 Đặc điểm cấu tạo Thẻ dù do bất cứ tổ chức nào phát hành đều được làm bằng plastic, có 3 lớp ép sát, lõi thẻ được làm bằng nhựa trắng cứng nằm giữa hai lớp tráng mỏng. Thẻ có kích thước chung theo tiêu chuẩn quốc tế là 5.50 cm x 8.50 cm. Trên thẻ phải có đủ các thông tin sau: Mặt trước của thẻ phải ghi: Loại thẻ (Tên và biểu tượng của ngân hàng phát hành thẻ); Số thẻ được in nổi; Tên người sử dụng được in nổi; Ngày bắt đầu có hiệu lực và ngày hết hiệu lực; Biểu tượng của tổ chức thẻ; Các đặc tính để tăng tính an toàn của thẻ, đề phòng giả mạo. Mặt sau của thẻ có băng từ ghi lại những thông tin sau: Số thẻ, tên chủ thẻ, thời hạn hiêu lực, bảng lí lịch ngân hàng, mã số bí mật, ngày giao dịch cuối cùng, mức rút tối đa và số dư. Ngoài ra thẻ còn có thể có thêm một số yếu tố khác theo quy định của các tổ chức thẻ quốc tế hoặc hiệp hội phát hành thẻ…Các ngân hàng khi phát hành thẻ thường sử dụng những thiết bị mang tính công nghệ cao để đảm bảo tính an toàn cho thẻ. 1.1.2.3 Phân loại thẻ Có rất nhiều cách phân loại thẻ dựa trên các tiêu chí khác nhau. Tuy nhiên,trong phạm vi nghiên cứu của luận văn này, chúng ta xẽ xem xét một số cách phân loại thường gặp như sau:  Theo tính chất thanh toán thẻ: - Thẻ ghi nợ (Debit Card): là phương tiện thanh toán, chi trả hoặc rút tiền mặt trên cơ sở số tiền của chính chủ thẻ gửi tại ngân hàng. Thẻ này không tạo tín dụng, hoạt động tương tự theo nguyên tắc thẻ ATM. Mỗi lần sử dụng, ngân hàng sẽ tự động trừ ngay số tiền tương ứng trên tài khoản của chủ thẻ. - Thẻ tín dụng (Credit Card): hình thức của thẻ tương tự thẻ thanh toán ngân hàng, điểm khác biệt cơ bản là nội dung kinh tế, mỗi lần sử dụng giao
9 dịch là một lần nhận nợ vay ngân hàng. Sử dụng thẻ này, ngân hàng thỏa thuận cấp một hạn mức vay cho chủ thẻ và chủ thẻ được sử dụng trong hạn mức đó, đến thời hạn quy định phải hoàn trả cho ngân hàng. - Thẻ du lịch và giải trí (Travel and Entertaiment Card): Người dùng thẻ này không phải trả lãi nhưng phải thanh toán trong thời hạn một tháng. Chủ thẻ loại này chủ yếu là doanh nhân đi du lịch và những người có thu nhập cao, đồng thời số điểm chấp nhận thanh toán loại này cũng ít. - Thẻ rút tiền mặt (Cash Card): là loại thẻ được dùng để rút tiền mặt tại các máy rút tiền tự động (ATM) hoặc ở ngân hàng. Với chức năng chuyên biệt chỉ dùng để rút tiền, yêu cầu đặt ra đối với loại thẻ này là chủ thẻ phải ký quỹ tiền gởi vào tài khoản ngân hàng hoặc chủ thẻ được cấp tín dụng thấu chi mới sử dụng được. Thẻ rút tiền mặt có hai loại: + Loại 1: chỉ rút tiền tại những máy tự động của ngân hàng phát hành. + Loại 2: được sử dụng để rút tiền không chỉ ở ngân hàng phát hành mà còn được sử dụng để rút tiền ở các ngân hàng cùng tham gia tổ chức thanh toán với ngân hàng phát hành thẻ.  Theo phạm vi sử dụng - Thẻ nội địa: Là loại thẻ được giới hạn sử dụng trong phạm vi một quốc gia, do vậy đồng tiền được sử dụng trong giao dịch mua bán hàng hoá hay rút tiền mặt phải là đồng bản tệ của quốc gia đó. Loại thẻ này cũng có công dụng như những loại thẻ trên nhưng hoạt động của nó đơn giản hơn bởi nó chỉ do một tổ chức hay do một ngân hàng điều hành từ việc tổ chức phát hành đến xử lý trung gian, thanh toán và việc sử dụng thẻ bị giới hạn trong phạm vi một quốc gia . - Thẻ quốc tế : Là loại thẻ thanh toán không chỉ dùng tại quốc gia nó được phát hành mà còn được dùng trên phạm vi quốc tế. Nó được hỗ trợ và quản lí trên toàn thế giới bởi các tổ chức tài chính lớn như Master Card,